Mbwenye nda-anaonge vyaireile vasogolo va vyevyo, ndinofuna nduuwandeleni moda waromile miyo urumiwi wa hora dhothene.

Miyo ndibaliwile yawa ya 1942 ilambo ya Curaçao vaisuwani yobaleya ya Caribbean. Babanga ubaliwile wu Surinami, liye athamele ilambo ya Curaçao ira adhalabenga wewo. Vyawa vyandulimweemo miyo nda-anabaliwe, liye ali mutu aranji-idhe kala mbo-i wa Mboni dha Yohova obadiziwa wu Curaçao. a Liye anofunjedhecha Bibilya masumana othene na i-yo vambo-i nali a-ima athanu, kavyali vyokweya wa liye. Vyana miyo vyawa 14, natothama makalanga wu Suriname namwasa oi babanga anofwanela ira amaodenga mkami-a m’mee wenuo ali oulula.

Wu Surinami, miyo ndatodhowanave kala vauxamwali naatu enao tali odhowa vasogolo pingoni. Ninga apainiya okaatheya mbwenye aliwa tali andimuwa kwaranya miyo. Aliwa taonganga vyagumanana aliwa vyapama malaleelo, ndanoonecha ira aliwa tali osangalala maningi. Naweruwa migumanoni, miyo na afwangao nano-alelecha tapanyanga myasa ya Bibilyani. Hora dhinango akalecha nama-iyo nyenyedi dhingali wali. Mbaaliwa andiva-idhe ifunelo yasogolo langa vyafuna miyo ira vaingumi. Miyo ndanofunechecha mlabela Yohova. Ndidhaire e-no ndatobadiziwa ndingana vyawa 16, ndingafii-idhe vyawa 18, ndatoroma laba basa la upainiya.

Nditofunjedhavo vyofunjedha vyapama namwasa okala painiya. Vyevyo vindikami-idhe vabasa langa lothene la ingumi yanga ya upainiya. Mofwanafwani-a yofunjedha yoroma ifunjedhile miyo, kufunji-a atu enango. Vyaromile miyo basa la upainiya, misionario unoitaniwa Wilem Vani Segil, ndionge ira liye akadhi ninga babanga wanambili. b Liye atondifunji-a vinjinji vyamoda olaba mabasa  manjinji a pingoni. Vahora yeniyo miyo kandazidiyela ira ndanofwanelela ternamento yeniyo. Yawa yo-arela, ndato-eliwa kala painiya wavakundu. Ndidhaire e-no ndatoroma kami-a magurupu oyeva ali undendai vari va u-ru wa Surinami undendai na mipingo minango. Ndinosimba maningi abali namwasa wa maternamanto andifunji-idhe aliwa. Kumela vahora yeniyo fiyedha e-ni, ndino-arela ifwanafwani-o yandiva-idhe aliwa vofunji-a atu enango.

Yofunjedha yanambili ifunjedhile miyo, kukaana ingumi yo-ofuna vyongo vinjinji nokala ovisaka-edha pama unoganyali-a maningi. Maromelo wa mwedi miyo na bali wapainiya wavakundu alabana miyo vambo-i, nanolemba lista la vyongo vyafuna i-yo, naira e-no sumana lo-arela mutu mbo-i wa i-yo anodhowa sidadi wali undendai liye gula vyothene vyafuneela i-yo. Nanofwanela visaka-edha pama ira kobiri yoyeva yawachela i-yo, iode kwakwanela va vyongo vyothene vyafuna i-yo vamwedi othene. I-yo nali vari va-uru. Varambuleleya yongo inango iliyothene kavali afuna nikami-a. Miyo ndinorumela ira kaana ingumi yo-ofuna vyongo vinjinji nofunjedha kala ovisaka-edha pama romela ndingali zombwe, vitondikami-a ira mathuulelwanga takalenga vabasa lolabela Yohova vaingumi yanga yothene.

Yofunjedha yanararu ifunjedhile miyo, kufuneya waviongelo viwa. Miyo ndiulukunle ndionganga Iyolanda, Inglesh, Papiamento na Sranantongo—(thitho yanoidhiweya ira Sranan), iongelo inoongiwa maningi wu Surinami. Mbwenye ndalaleelanga u-runiwo, atu tanooni-a ira tanodhiveliwana vinofunjedha aliwavyo, namwasa oi miyo ndaonga iongelo iwa voalaleela milanyu yapama. Mbwenye miyo ndathuulela ira vyali vyorucha maningi onga vinango mwa viongelovyo. Ninga ya Saramaccan inaonga madhu enango ogweli-a, enango othithi-a. Mbwenye dhilimbi-edha wanga watooda ndiganyali-a.

Pyovweya ira hora dhinango ndanokaechana manyadho. Mofwanafwani-a, siku n’nango ndafuna mfuka namafunjedha Bibilya unango wa i-iyana aonga iongelo inango ya Saramaccan moda wadhivwela liye. Voi hora dhinango liye kaadhivwa pama namwasa oi mbanimwee mwanompa. Ndidhaire e-no malo momfuka ira munodhivwa a-vi na mbani, ndatododomi-a miyo mfuka ira mun’na wise? Vyevyo kai vyoira fuka ira liye atothakaleliwa maningi na vyamfukile miyovyo. Angalive ira ndanododomi-echa vyongo vinango, miyo ndanovilimbi-edha onganga iongelo yan’nyaa wewo wakala miyowo.

Yawa ya 1970, ndato-eliwa kala namaing’anela isa. Yawa yeile ndatooneeli-edha viruthiruthi vagumanoni wavilambo thitho dhowa“maona Sede lavailambo yothene yavathi la Mboni dha Yohova” na magurupu manjinji tali visa vindendai. Ira nifiye visa vyevyo, miyo na abali enango nawenda mwiko, namabaruku amatabwa. Nanowenda ulendo olapela barukunimo ninga-edhimo jiradore, bidhau la gazolina, kandiyero yomoneyana yowendelana gazolina namafwarameto ofwanelela owendelana projetore. Nafiya nafwanelela tukula vyothene vyevi volowana u-runimo wa dhowa i-yo maoni-edha porogarama yeniyo. Vinosimbwa miyo thuulela maningi ndi moda wadhiveliwana atu onelanga vyaoni-edha i-yovyo. Miyo ndanodhiveliwana maningi funji-a atu vya Yohova na vya gulu la Yohova lavailambo yavathivano. Aona atu  tam’mwandamelanga nom’mwidhiwa Yohova, vyatoiri-a ira nyarwa yothene yaona i-yo ikaena vyo-arelavo yapama.

Ndatoidhiwa ira kala diye na basa lavaiwile miyo vyali vyapama wa miyo, vingalive ee-no ndanofunechecha fwanya mutu wavakundu waingumi yanga, moi ee-no ndatoroma lobela wa Yohova ira ndifwanye i-yana ira ndimangenee banja ira nioode labela Yohova mosangalala. Angalive ira ningagumanena vyorucha namwasa wa basa lavaiwile miyo, vadhavire yawa imbo-i natoroma fukedhana na Ethel, ali painiya wavakundo olaba mabasa mwakopolo na odhivelela. Romela angali sikana, Ethel anomdabwecha rumiwi Paulo, liye anofunechecha ira aode dhivelela volaleela ninga Paulo. Natothelana, mu Setembro wa 1971 natoroma laba vambo-i basa la namaing’anela isa.

Ethel aulukulile banja lo-okaana vyongo vinjinji vyaututu, voi isa yi-u yalaba i-yo yali mwari mwa-uru, kavavirile hora injinji ira liye arome lemeela makalelo a wewo. Mofwanafwani-a, nakozeelanga ira nimaode wendela mipingo yali mwaari mwa u-ruwo, i-yo natukula vyongo vyoyeva maningi nanofula nguwo dhi-u no-amba i-njeni thitho nanodyecha vyongo vilivyothene vyaniva-a atu ninga tundu wanyama dhinoitaniwa inguanas, na tundu wasomba unoitaniwa piranhas, venango tundu uliwothene wavinyama vyapiiwa kokolanimo venango mi-injeni. Va-akale maparato nadyela mathakuru atowi. Na-akaena makulheri na magarufu nadyechana mandha. Miyo na Ethel naona ira dhilimbi-edha wi-u angalive ira nanogumanana vyorucha volabela Yohova, vyanolimbi-a maningi banja li-u iri-anga banja li-u kala go-i wamakundo mararu. (Namal. 4:12) A-akale ira vyawale vinooda weleliwa i-yo ningawelele okoka!

Ali niwelangao ulendo odhowa mawendela mipingo vyaireile vari va-uru ninga mwaongele miyo maromeloule ningavirile vari voopi-a vama-inje sogolo wa mwadeya, watobwina mombaranya ongowelela chereerani. Vyosangalali-a pyoira natokaana makuleti o-ambelelana mwemo, moi e-no kanabwinile. Mbwenye vingalive e-no wari mwamwadeyuo  mwatovolowa ma-inje manjinji moi e-no na-indi-edhe basa mapanela anopiyelechamo i-yo vyodya, ira niode kumi-anamo ma-inje mwadeyanimo.

Ira niire e-no naromile tatilamo vyodya vyothene vyamadhi i-yo lokota mapanelanimo. Voi natoluza vyodya vi-u vyothene, naoni ira ali vyapama romanga meza wu niwendanga i-njemo, mbwenye kanamezile somba naimbo-ene. Natolobela wa Yohova ira aode niva-a yodya ya dambo lenle. Ningamadhi lobela bali m’mbo-i atobwini-a imezo nomeza somba yoi yali ilukulu, voi atu athanu tatokwakwana udya sombiyo ma-iyu wa dambo lelo nokwakwanana.

Ningamadhi vyawa vithanu nilabanga basa laanamaing’anela isa, miyo na Ethel natowachela maraeli-o, mo-dedi-edhela natokala anamabala. Natodhiveliwa maningi, mbwenye kandaidhi vyevyo moda wafuna aliwa kuzela Ingumi yi-u. Miyo na Ethel nanodhiveliwa ira nidhowenave laba basa li-u a-akale vyoodeya. 1976, mwani-u oroma Ethniël atobaliwa. Mwani-u wanambili Giovanni abaliwile vangavirile vyawa vili na meya vasogolo viwa.

Wu Suriname rambuleleya waatu okami-a wali ulukulu maningi hora yen’ne. Voi e-no wu tambi tatorumeli-a ira nidhowenave kala anamaing’anela isa wu nilelangave a-imi-uao. A-imi-u tangali ang’ono miyo ndava-iwecha visa vyana mipingo yoyeva. Vyevyo vyanondiva-a hora yoira ndilabe ninga namaing’anela isa vamasumana oyeva. Masumana o-arela amweduo, ndilabenga basa laupainiya okaatheya vapingoni. Mipingo yawendela miyo yakala duzi nawani-uo, i-yananga Ethel naa-imi-uao tanodhivelelecha. Akala ira mipingo inango yakala undendai mi-uruni, ndadhowechao ndekene na gumano waisa wakala wewo, aliwa kataechao.

Ira ndiode kwakwaneli-edha vizo vyothene vyana miyo, ndanofwanela ira ndiode saka-edhela vyongo pama. Ndanosogolelecha lambela wavabanjani masumana othene. Mbwenye miyo ndadhowa mawendelanga mipingo undandaiwo, Ethel anosogolelecha lambela wavabanjani naa-imi-uao. Vingalive e-no vyaodeya nanoirela vyongo vambo-i ninga banja. Miyo na Ethel nanoirecha masika apama naa-imi-uao ninga ugwa suwa venango mapaseyari. Hora dhinango miyo ndagonecha vari vama-iyu namwasa oi ndanofwanela kozeela ira ndikwakwaneli-edhe izo yana miyo. Thitho voi Ethel ali i-yana ofwanelela, ninga unoongiwa valemba la Sanganiko 31:15, liye anovenyathi undhe wa-anamari-eye ucha saka-edha  vyongo vyothene ira undhe wamari-eya ucha, niode ira lemba la siku banja lothene noumwa xaya othene a-ima ta-anadhowe xikolani. Miyo ndinomsimba maningi Yohova namwasa ondiva-a i-yana wauzimu odhivelela uodile ndikami-a ira ndiodenga kwakwaneli-edha izo yanga yauzimu!

Voi nili anamabala nanovilimbi-edha maningi ira naafunji-e a-imi-u ira taode limbi-a uxamwaliwa na Yohova thitho ira tamdhiveliwengana Yohova nokala odhivelela vabasa la urumiwee. I-yo nafuna ira a-imi-u taonenga basa la urumiwi wa hora dhothene kala basa lavaingumi yiwa. Mbwenye a-kala namwasa oi tanidhiveliwi-e i-yo mbwenye namwasa ofuna wiwa dhiveliwana basa la Yohova. I-yo hora dhothene nanotapanyecha naaliwa moda wafunela aliwa ira takale osangalala akala tanofuna ira tadhalabenga basa la hora dhothene. Angalive ira nanogumanana vyorucha, Yohova hora dhothene anoraeli-a nokami-a banja lothene. I-yo thitho nanoakami-a a-imi-u ira taode kala vauxamwali olimba naabali tam-ela Yohova vasogolo vaingumi yiwa.

Yohova anoniva-a vabanjani vi-u vyongo vyothene vyafuneela i-yo vyaututuni. Pyovweya ira miyo thitho vaikundu yanga ndanovilimbi-edha ira niodenga fwanya vyongovi. Voi hora yakala miyo isa ya-uruni, ndingali painiya wavakundu ndatofunjedha lokota kobiri ira ndidhaode i-indi-edha basa vadhafuneyanga vyongo vinango. Mbwenye angalive ira ndanodhilembi-edha ira e-no hora dhinjinji kandakaana kobiri dhokwakwanela ira niode gulana vyongo vyafuna i-yo. Mbwenye vahora yeniyo miyo ndanororomela ira Yohova anoniva-a vyongo vyothene vyafuneela i-yo. Mofwanfwani-a yawa ya 1986 dhafiya va 1892 wari mwailambo ya Suriname mwatokala kondo. Wari mwavyawa vyevi vyali vyorucha maningi, nanorambulela na vyongo vyoyevavyene i-yo avikaana. Mbwenye Yohova anoniva-a vyafuneela i-yo.—Mat. 6: 32.

Vaingumi yi-u yothene, Yohova utonikami niva-a vyongo vyothene vinofuneela i-yo, noniiri-a kala osangalala maningi. A-imi-u ndimaraeli-o wa-iyo. Alera moafunji-a ira tadhiveliwengana Yohova, ndimaraeli-o wa-iyo. Pyosangalali-a ona ira aliwa tatosakula ira taode mlabela Yohova mwahora dhothene kala basa liwa lavarimani. Ethniël na Giovanni aliwa atokursar maxikola a Bibilya. Mwachineneeva aliwa anolaba basa tambi ya Surinami naa-iyaniwene.

Mwacheneneeva miyo na Ethel nitoulula, mbwenye nilive opingeya volaba mabasa a Yohova nilabanga mabasa a upainiya wavakundu. Moi nili opingeyechecha maningi fiyedhela voi kaninave hora yofunjedha ambelela. Mbwenye kandinasukwala ndathuulela vyaingumi yanga, onga kumela vathi varima ndinoonga ira sakula ira ndilabe basa la hora yothene ndingali zombwe, ali yosakula yapama maningi yairile miyo vaingumi yanga.