ISTORIYA YAINGUMI
Ingumi yapama maningi vom’labela Yohova
Mu yawa ya 1951, ndatoofiya wu Rouyn, yeniyo ndi sidadi ing’ono mwa sidade ya Quebec wu Canada. Ndatoodhowa vandhe va indereso yava-iwile miyo. Marcel Filteau, a missionario wenuo avolowile xikola ya Giliyadi, ngwadhidhe dhadhula lango. Liye ana vyawa 23 thitho ali olapa maningi, voi miyo ndana vyawa 16 mbwenye ndali okwiva. Ndatom’moni-a karta yothonyi-edha ira ndili painiya. Angalerile atondiing’ana nondifuka ira, “n’nga m’ma utoidhiwa ira wee uli uno?”
NDAULUKHULELE MU BANJA LOI M’MANGA NGWALI MBONI
Ndabaliwile mu yawa ya 1934 thitho anamalabanga takumenle wu Suisa. Aliwa takaatheile mu sidadi n’nango mwemo mwali oro yaitaniwa Timmins wu Ontario wu Canada. Mu yawa ya 1939, m’manga atooroma leri marevista a Nsanja ya Olonda thitho atooroma fwanyeya vamigumanoni ya a Mboni dha Yohova. Adhowanga migumanoni, anoonditukula miyo vambo-i na abalanga 6. Va-anavire hora indendai, liye atookala wa Mboni dha Yohova.
Babanga kaasangalalile na vyevi, mbwenye m’manga anoodhiveliwana imbarimbari thitho atoosikimizela ira unokalave ororomeleya wa Yohova. Liye atooira vyevi mu yawa ya 1940 masiki ira va hora yeniyo basa ya Mboni dha Yohova yanookhondi-iwa wu Canada. Hora dhothene anom’lemeza babanga thitho ira vyongo na liye moriya rima angalive ira babanga anom’mombela uwali nom’nyoza. Ifwanafwani-oyee yapama yatoondikami-a miyo na abalanga ira nifunjedhe imbarimbari. Pyosangalali-a ira vira wa hora, babanga atoochinja noroma iranga vyongo vambo-i na i-yo moriya rima.
NDATOOROMA URUMIWI WA HORA DHOTHENE
Mu yawa ya 1950, ndatoogumaneya vambo-i na aliwa vagumano wa muru oi wenjedheleya wa basa yolaleela, wenuo waireele wu Nova York. Ndatooroma funanga vyongo vinjinji vom’labela Yohova ndingagumane na abali na arongola kumela wu vilambo vyo-iyana i-yana thitho ndatoovuruwana vyosangalali-a na abali naarongola enao tadhowile xikola ya Giliyadi vagumanuo. Ndanoofunechecha maningi ndingaromile urumiwi wa hora dhothene. Ndingafiile mudhi, ndatoofukedhela upainiya okaatheya. Ofesi ya tambi yau Canada, yatoondiwakhula ira ndinofwanela roma badiziwa. Ndabadiziwile va 1 wa Outubro wa
1950. Vangamadhi mwedi umbo-i, ndatookala painiya okaatheya thitho tatamo loroma larumiwile miyo ndi wu Kapuskasing. Sidadi yen’na yali undendai maningi na wakaathi miyo vahoriyo.Mu yawa ya 1951, ofesi ya tambi yatoovepa a Mboni enao taonga Ifrances ira taone akala anooda thamela tatamo n’nango lau Quebec, weo waongiwa Ifrances. Vanoofuneya anamalaleya anjinji. Voi ndanoonga Ifranses na Ingeles, ndatoorumela dhowa thitho ndawandeliwile ira ndinodhowa wu Rouyn. Kandaidhiwana na mutu uliwethene weo. Vyadhowa miyo, ndatoova-iwa indereso ninga viongile miyo voroma. Mbwenye vyongo vyothene vyatoowenda pama. Marcel atookala fwanga wavarimani thitho natoosangalala laba vambo-i urumiwi wu Quebec wa vyawa 4, ee-no ndatookala painiya wavakhundu.
XIKOLA YA GILIYADI THITHO VYONGO VYADEDI-EDHA MIYO
Ndingali wu Quebec, ndatoosangalala wachela karta yondiidhiwi-a ira ndimafunje xikola ya Giliyadi sala numero 26 yeniyo yaireele wu Sul wa Lansing wu Nova York. Ndatoomari-a funjao va 12 wa Fevereiro wa 1956 thitho ndarumiwile ira ndidhowe wu mavirelo adhuwa awu Africa, ilambo yeniyo va-eeni inoitaniwa Gana. b Nda-anadhowe, ndafuneela welela wu Canada ira ndimatukule makarta a ulendula, mbwenye ndaona ira ndinodedi-edha wa “masumana oyeva.”
Ndatoodedi-edhela makartala wu Toronto wa myedi 7. Vahorila, ndakalecha nyumbani wa Cripps thitho ndatooidhiwana na mwanee dhinalee Sheila. Ee-no natooroma imwendi. Ndinga-adhi vang’ono funa m’vepha ira nithelane, makarta a ulendwanga tatookuma. Miyo na Sheila natoulobelela maningi mwasula thitho ndatoosakula ira ndidhowe wu urumiwanga. Mbwenye navwelanile ira nilembelengana makarta ira nione akala ninooda thelana sogolou. Mbwenye vyevi kavyali vyokweya, vasogolovee naona ira kanisakunle pama.
Ndatoowenda wa mwedi mbo-i komboyoni, barkuni yotukula mitolo thitho ndekani. Ndatoofiya wu sidade la Accra wu Gana. Weo ndatoo-eliwa ninga namaing’anela isa. Ndawendela ilambo
yothene ya Gana na vilambo vyowandamana na weo ninga wu Costa do Marfim (va-eeni Costa do Marfim) na Togoland ndi Togo. Hora dhinjinji ndawendecha ndekhene na karo ya ofesi ya tambi. Ndanoosangalala maningi na maulendwala.Khomoni wa sumana, ndanooiri-a migumano yavakhundu. Vahoriyo kwaali nyumba dhoirelamo migumano, ee-no abali tanoomanga soi vo-indi-edha basa milazi na tambi dha kanjeza ira atu tabareleye wu dhuwa. Voi kwaali makojeladore, abali tanoolokota vifuo viwa valimburonivo naifunelo yoi tadhaphe vahora yopiyela vyodya atu adhidhe vagumanonivo.
Vamigumanwila vanooireya vyongo vinango vyothei-a. Vahora inango, misionario fwanga dhinalee Herb Jennings aonganga mwasa, c ng’ombe yatootawa wu limburo dhalokhotiwa aliwa nodha vari va palatifomu naatu. Herb atooroma i-ya onga mwasee. Ng’ombiyo inooneya ira yali yopenga maningi. Ee-no abali 4 akopolo tatoi-inda noiweleli-edha wu limburo yali aliwa, wu atu takuwanga mosangalala.
Vari va sumana ndanoodhowecha mamidhi avaduzi na wali i-yo maoni-a filime yoonga vya basa li-u lolaleela vailambo yothene yoi A Sociedade do Novo Mundo em Ação. Ndanoo-indi-edha basa makina ooni-ana mavidiyo na nguwo yochena yamangelela miyo vari va miri minli. Atu tanoodhiveliwana maningi onela filimila namwasa oi anjinji mwa aliwa, tali tairanga roma wene onela filime. Aliwa tanoomba mandha mosangalala taona atu tabadiziwanga. Atu taonela filimila tatoozindiyela ira nili atu ovwelana maningi vailambo yothene.
Ndingakaathidhe wu Africa vyawa vaduzi duzi vinli, yawa ya 1958 ndatoosangalala magumaneya vagumano wa vilambo wu Nova York. Vyali vyosangalali-a maningi m’mona Sheila, wenuo adhidhe kumela wu Quebec, weo walaba liye ninga painiya wavakhundu. Nanoolembelana makarta mbwenye voi natoogumana, ndatom’vepha akala pyoodeya ira nithelane thitho atoorumela. Ndidhamale ndatoolembela karta bali Knorr d yofuka akala vingaodeile ira Sheila adhavolowe xikola ya Giliyadi, amala adhe wu Africa dhalabanga vambo-i. Aliwa tatoorumela thitho vasogolovee, Sheila atoodha wu Gana. Nathelan’ne wu Accra va 3 wa Outubro wa 1959. Natoona ira Yohova atooniraeli-a maningi namwasa om’ela valimburo loroma vaingumii-u.
NATOOLABA VAMBO-I WU CAMEROON
Mu yawa ya 1961, tatoondiruma wu Cameroon. Weo tatoondivepha ira ndimakaathi-e ofesi ya tambi ipya, mbwenye ndanoopingeya maningi. Voi ndali nda-anakalevo rumiwi wa tambi, vatookala vyongo vinjinji vyoi ndifunjedhe. Ee-no mu yawa ya 1965 ndatoozindiyela ira Sheila utokhaana wise. Vyatoonditukulela hora indendai ira ndirumele vyoi ndinodha kala namabala. Mbwenye ndingaromile sangalala na izo ipya yadedi-edha i-yo ila thitho kozeela vyowelela wu Canada, vatooireya yongo inango yovwi-a tangaranga.
Sheila atootatila pevo. Maifirimero tatooniwandela ira mwana wadedi-edhela i-yuo ali wa lombwana. Vyevi vyaireile wa vyawa 50 vivirilevyo, mbwenye kaninodha diwala. Angalive ira natoosukwala maningi namwasa wa vyongo vyaireilevi, natodhowanave ira urumiwi-u wenuo waudhiveliwana i-yo wu Cameroon.
Abali-u awu Cameroon, hora dhinjinji tanooni-iwa nyarwa namwasa okhonda volowela vya ndale. Vyongo vyatoorucha maningi vahora yamavoti. Vyongo vyaova i-yo maningi vyatooireya va 13 wa Maio wa 1970, vevo basa la Mboni dha Yohova lakhodi-iwile aliwa mu ilambwiyo. Guverno yatootukula ofesi-u yobaleya, yeniyo yakaathidhemo i-yo wa myedi 5 baa-i. Sumana la-anamale, mamisionario othene thangani-avo miyo na Sheila, natootamangi-iwa mu ilambwiyo. Vyali vyorucha maningi i-ya abali naarongoli-u namwasa oi nanowadhiveliwana maningi. Nanowakhumbanyedha maningi namwasa oi kanaidhiwa vyongo vyafuna aireela.
Wa myedi 6 nali wu ofesi ya tambi yau Fransa. Ningali weo nanooira vyongo vyothene vyaoda i-yo vokami-a abali-u wu Cameroon. Mwedi wa Dezembro wa yawa yeyo, natoorumiwa wu tambi yau Nigeriya, yeniyo yaromile ing’anela mabasa awu Cameroon. Abali naarongola awu Nigeriya, tatooniwachela pama thitho natoosangalala laba weo wa vyawa vingasi.
SAKULA VYOIRA VA MWASA ORUCHA
Mu yawa ya 1973 nanoofuneya sakula vyoira va mwasa unango orucha maningi. Sheila anoorucheya na marenda enangwee malukhulu. Ningali va gumano wu Nova York, liye atooroma ula nondiwandela ira: “Kandinoodave vilela. Hora dhinjinji ndinokala ndibulelanga thitho ndingachenyenle maningi.” Nali ningalabile vambo-i wu mavirelo adhuwa awu Africa wa vyawa vyokwaranya 14. Ndanom’simba maningi namwasa oi anoom’labela Yohova mororomeleya, mbwenye va-eeni nafuneela chinja. Ningatapanyile vya mwasula thitho ulobelela wahora indendai, natothuulela vyowelela wu Canada ira amawachelenga kami-o la mirombwe. I-ya wu misionario thitho urumiwi wahora dhothene, vyali vyorucha maningi.
Ningafiile wu Canada, ndatoofwanya basa wa fwanga mwinango wenuo anguli-a makaro wu sidade n’nango wu Norte wa sidade ya Toronto. Natooda logari nyumba thitho gula mipando yawale naifunelo yoi na-akhaena mangawa. Nanofuneela khaana ingumi yo-ofuna vyongo vinjinji ira venango dambo n’nango ninodha roma thitho urumiwi wahora dhothene. Natoodabwa ira vyongo vyadedi-edhala i-yovi, vyatooireya mombaranya maningi kwaranya mwemo mwathuulela i-yo.
Sabudu nlilothene ndanookami-a va basa yomanga nyumba ipya ya wu Norval wu Ontario. Ee-no ndatoovephiwa ira ndilabenga ninga namaing’anela nyumba ya gumano. Sheila atooroma dhivwa pama thitho naona ira ninooda ira urumiula. Ee-no natoothamela nyumba inango yeniyo yali va limburo vaireliwa gumanovo mu Janeiro wa 1974. Natoosangalala maningi roma okhokha urumiwi wahora dhothene.
Ninosimba ira Sheila atoodhowanave kala pama. Vangavirile vyawa vinli, natoovephiwa ira nimalabenga ninga namaing’anela isa. Isa yarumiwile i-yo yali wu Manitoba wu Canada, weo khodidila maningi. Mbwenye natoosangalala maningi namwasa oi abali naarongola tatooniwachela pama. Natoozindiyela ira yofuneya maningi kai weo unolaba i-yo mbwenye dhowanave m’labela Yohova uliwethene unakale i-yo.
NDATOOFUNJEDHA MAFUNJEDHO OFUNEYA MANINGI
Ningalabile ninga namaing’anela isa wa vyawa vingasi, mu yawa ya 1978 natooitaniwa ira nimalabe wu Beteli yau Canada. Va-anavire hora indendai, ndatoofunjedha mafunjedho ofuneya maningi mbwenye mundhila yorucha. Ndatoovephiwa ira ndimaonge mwasa wa hora imbo-i na meya muiongelo ya Ifranses vagumano wavakhundu wu Montreal. Mbwenye mwasanguo kwaafiya atu varimani thitho bali mwinango wa departamento ya urumiwi atoondiva-a malangi-o. Onga mwaimbarimbari, ndanofuneela zindiyela vyongo vizindiyele miyo va-eeni ira kandina dodoliso loonga mwasa. Vahoriyo kandasangalalile na malangi-oao. Kanavwelana maningi na baluo ndaona ira ngokwimi-a vyongo thitho o-osimba. Ndatoodawi-a maningi a-wachela malangi-oao namwasa oi ndathuulela mutu undiva-idhe malangi-oao thitho na mwemo mwaavelenle liye.
Vangavirile malambo mangasi, bali mwinango wa komisau ya hora, atootapanya na miyo vyokhuza mwasuo. Ndatoorumela ira kandawachenle pama malangi-oao thitho ndatoopepesa. Ndidhamale ndatootapanya na bali andiva-idhe malangi-oao. Liye atoorumela na rima othene pepesa wanga. Vyaireilevi vyatoondifunji-a mafunjedho ofuneya maningi va mwasa okala odhiyevi-a, oi kandinodha diwala. (San. 16:18) Ndikadhi ndilobelanga wa Yohova vya mwasula mowelela welela thitho nditosikimiza ira ndinongowachela pama malangi-o anava-iwe miyo.
Ndikadhi ndilabanga wu Beteli yau Canada wa vyawa vyokwaranya 40, thitho kumela mu yawa ya 1985 ndi vevo vana miyo ngari yolaba urumiwi mu komisau ya tambi. I-yananga Sheila wukwide mu Fevereiro wa 2021. Wenjedhela va tangaranga dhina miyo namwasa wa wukwa wa i-yananga, ndinaabulela. Mbwenye pingeya na urumiwi wa Yohova unondikami-a kala osangalala namwasa oi ndinoona ira “malambo anovira mombaranya maningi.” (Nam. 5:20) Angalive ira ndikadhi ndigumanangana nyarwa, vyosangalali-a vifwaidhe miyo pyoinjiva maningi. E-la Yohova valimburo loroma thitho m’labela muurumiwi wahora dhothene wa vyawa vyokwaranya 70, utondikami-a kaana ingumi yapama maningi. Ndinolobelela azombwe ira naaliwene thitho tadhowenave e-la Yohova valimburo loroma, namwasa oi kandinokaikela ira anodha kaana ingumi yapama thitho ingumi yosangalala akala anom’labela Yohova baa-i.
a Muone istoriya yaingumi ya bali Marcel Filteau va mwasa wa muru oi “Yehova Ndiye Pothawirapo Panga ndi Mphamvu Yanga” mu Nsanja ya Olonda ya 1 wa Fevereiro wa 2000.
b Tatamo leli la Africa latongiwa na utongi wa Britanya fiyedha mu yawa ya 1957, thitho laitaniwa Gold Coast.
c Muone istoriya yaingumi ya bali Herbert Jennings mu mwasa wa muru oi “Simudziwa Chimene Chidzagwa Mawa” mu Nsanja ya Olonda ya 1 wa Dezembro wa 2000.
d Bali Nathan H. Knorr ngwenuo asogolela basali-u vahoriyo.