1-2. (a) N’nga vyongo vyali a-vi wu Yudeya vahora rumiwi Paulo vyalembela liye karta Makristau Aiebere? (b) Mwasiwa ngwan’ni kartila yali yavahoree?

 MAKRISTAU awu Iebere enao takala wu Yerusalemu na wu Yudeya, tatoogumanana nyarwa dhilukulu vasogolo voi Yesu utopiwa. Pingo wa Ikristau ungakaathei-iwile, Makristawao, tanooni-iwa nyarwa maningi. (May. 8:1) Ee-no vangavirile vyawa 20, anama-arela a Kristu tatoogumanana nyarwa dhafuma, venango namwasa wa ndhala yali muilambonimo. (May. 11:27-30) Mbwenye mu yawa ya 61 EC, Makristawao kataoni-iwa nyarwa maningi vofwanafwani-edha na vyafuna aliwa dhagumanana sogolo. Vahora yeniyo aliwa tatoowachela karta yovudheleliwa ya rumiwi Paulo yeniyo yali yavahoree.

² Karta yodhowa wa Aeberila yali yavahoree namwasa oi rendele wana Makristawao wali o-odimbela. Paulo atoovelela malangi-o aakami-e Makristawao vilela vyowesedha, vyafuna aliwa dhagumanana sogolo. Nongiwa wa sidade ya Yerusalemu waongile Yesu, wali unga-adhi vang’ono funa ireya. (Luk. 21:20) Mbwenye Paulo venango Makristau awu Yudeyao, kataidhiwa hora yaimbarimbari yafuna nongiwa sidadilo. Angalive ira vyali ee-no, Makristawao tangaodile indi-edha basa hora yeniyo vodhikozeeli-edha thitho dhilimbi-edha ira takaena makalelo ninga iroromelo novilela.—Aeb. 10:25; 12:1, 2.

3. Mwasiwa ngwan’ni bukhu la Aebere tokami-a thitho wa Makristau amalamboano?

 ³ Vachineneeva ninogumanana nyarwa ilukulu maningi kwaranya nyarwa yadedi-edhela Aebere. (Mat. 24:21; Apk. 16:14, 16) Ee-no dhoweni nitapanyeni malangi-o avelenle Yohova wa Makristawao enao ananikami-e malamboano.

“NIDHILIMBI-EDHENGA MWATHINDHI IRA NIULUKULE MWAUZIMU”

4. N’nga Makristau Aiyuda tagumam’nena nyarwa dhoi a-vi? (Muone thitho iruthiruthi.)

⁴ Makristau Aiyuda, tatoogumanana nyarwa dhilukulu. Vahora inango aliwa tali ziza losakuliwa na Nlungu. Sidade ya Yerusalemu yali sede ya Umwene wa Nlungu thitho kachisi ali sede olambela ochena. Ayuda othene ororomeleya tanoo-arela ilamulo yava-iwile Mose na Nlungu yeniyo anamasogolela areligiau liwa yafunji-a aliwa. Vyafunji-a aliwavyo vyanookuza vamwasa wa vyodya, ineliwa thitho moda wafwanela aliwa iranga vyongo naatu enango. Mbwenye Yesu angakwide, Yohova kaarumelave thitho sembe dhavelela Ayuda. Vyevi vyali vyorucha maningi wa Makristau Aiyuda enao voromavene ta-arela ilamulo. (Aeb. 10:1, 4, 10) Masiki Makristau olimba mwauzimu ninga rumiwi Pedru, atoorucheya chinja vyongo vinango. (May. 10:9-14; Agl. 2:11-14) Namwasa oi tanoororomela makundo mapya, Makristawao tanooni-iwa nyarwa na anamasogolela areligiau la Iyuda.

5. Mwasiwa ngwan’ni Makristau tafuneela kala osamala?

⁵ Makristau Aiebere, tanooni-iwa nyarwa na magurupu menli aatu. Uikundu inango wali anamasogolela amareligiau Aiyuda enao taona Makristau ninga atu opanduwa. Voi uikundu inango atu enango tanoolimbi-a Makristau afwiwa ira ta-arelenga vyongo vinango vya ilamulo yava-iwile Mose na Nlungu, venango vofuna ira ta-aoni-iwenga nyarwa. (Agl. 6:12) N’nga chini yaakami-idhe Makristau ala ira takaleve ororomeleya wa Yohova?

6. N’nga Paulo alimbi-idhe Makristau afwee ira tairenga n’ni? (Aebere 5:14–6:1)

 ⁶ Karta yalembenle liye Aebere, Paulo atoolimbi-a Makristau afwee ira tafunjedhenga nothuulela modi-a madhu a Nlungu. (Muleri Aebere 5:14–6:1.) Vo-indi-edha basa malemba Aiebere, Paulo atoawandela abaleyao ira ndhila yolambelela ya Makristau yali yavadhulu kwaranya ya Ayuda. a Paulo atooidhiwa ira idhiwa pama thitho vwechecha makundo aimbarimbari, wangaakami-idhe Makristawao ira tazindiyele norambela nami-iwa na makundo onama.

7. N’nga malamboano ninogumanana nyarwa dhoi a-vi?

⁷ Molandana na hora ya Makristau Aiebere, malamboano thitho vatokala atu anomwadha myasa yonama yo-ovwelana namakundo olongomana a Yohova. Hora dhinjinji atu anoruni-a makundo a Bibilyani anororomela i-yo vamwasa wamakalelo thitho vyongo vinoira i-yo vokumi-a atu o-ochinyuwa pingoni. Aliwa anoonga ira nili auwalanga thitho o-ololela. Mathuulelo aatu anjinji mbo-iyana maningi na moda Nlungu munoonela liye vyongo. (San. 17:15) Ninofwanela dhilimbi-edha ira nizindiyelenga nokonda makundo ano-indi-edha basa atu oruni-a, vofuna nifooki-a venango nidimeli-a.—Aeb. 13:9.

8. N’nga ninaire a-vi ira nidhowenave ulukula mwauzimu?

⁸ Ninooda ira pama a-rela malangi-o avelenle Paulo wa Makristau Aiebere oi tadhowenave ulukula mwauzimu. Ira vyevi viodeye, ninofwanela funjedhanga modi-a makundo aimbarimbari nothuulelanga moda munothuulela Yohova. Mutu unofuneela dhowanave irana vyevi masiki vasogolo voi utodhivelela nobadiziwa. Akala nili imbarimbarini wahora yolapela moi a-vi, i-yo othene ninofwanela leri nofunjedha madhu a Nlungu hora dhothene. (Sal. 1:2) Funjedha wavaokene unooda nikami-a ira nikaleve olimba. Kalelo leli ndi la gogomedhele maningi Paulo mukartalee lalembenle liye Makristau Aiebere.—Aeb. 11:1, 6.

“NIKAENGANA IROROMELO INANIKAMI-E IRA NIDHAKAENA INGUMI”

9. Mwasiwa ngwan’ni Makristau Aiebere tafuneela kaana iroromelo yolimba?

⁹ Makristau Aiebere, tafuneela kaana iroromelo yolimba ira tavulumuwe vanyarwa ilukulu yafuna ireya wu Yudeya. (Aeb. 10:37-39) Yesu atoowenjeli-a anama-arelee ira tadhaona sidade ya Yerusalemu yangarungunuwiwile na anyakondo, tatawele myangoni. Atu othene tafwanela a-rela malangi-o ala masiki akala ali sidadimo venango kabe. (Luk. 21:20-24) Walelene anyakondo tadha dhadhimbinuwela, atu tatawela masidade okaana mipanda ninga mwakalele sidade ya Yerusalemu. Ee-no tawela myangoni waoneya ninga ndi a-thuulela pama thitho vyafuneya ira mutu akaena iroromelo yolimba.

10. N’nga iroromelo yolimba inokami-a Makristau ira tairenga n’ni? (Aebere 13:17)

¹⁰ Makristau Aiebere tafuneela roromela maningi atu aa-indi-edha basa Yesu vosogolela pingo. Atu aasogolelao, vinooneya ira tatoovelela malangi-o aakami-e Makristawao idhiwa hora yofwanelela tawa na moda mwairele aliwa vyevyo. (Muleri Aebere 13:17.) Madhu Aigiriki atapuleliwile ira “muvwelenga” va Aebere 13:17, anoonga vya mutu wenuo unolimbi-iwa vwela namwasa oi unom’roromela mutu unom’va-a malangi-oao.  Kaiira unom’vwela namwasa oi utokaana izo yovelela malangi-oao. Ee-no Makristau Aiebere tafwanela roromelanga maningi atu aasogolela, nyarwa ilukulu ya-anaireye. Aakale ira Makristawao tanoovwela atu aasogolela vahora ya rendele, vingakanle thitho vyo-orucha ira taavwele vahora yorucha.

11. Mwasiwa ngwan’ni Makristau anofuneela kaana iroromelo yolimba malamboano?

¹¹ Malamboano ninofwanela thitho kaana iroromelo ninga mwemo mwakalele aliwa na Makristau Aiebere. Ninokala muhora yoi atu anjinji anokonda nonyozanga vinowenjeli-a Bibilya vyoonga komoni wa ilambo yothakalila. (2 Pe. 3:3, 4) Wenjedhela vevo, angalive ira Bibilya linoonga vyongo vinjinji vyokuza vinofuna dhaireya va nyarwa ilukulu, vatokala vyongo vinjinji vya-anoidhiwa i-yo. Ee-no ninofwanela roromelanga maningi ira komoni unodha fiya vahora yofwanelela thitho ira Yohova unodha nisamalela.—Aeb. 2:3.

12. N’nga chini inanikami-e ira nidhavulumuwe vanyarwa ilukulu?

¹² I-yo thitho ninofwanela roromelanga maningi “dhaari ororomeleya na wazelu,” Yohova unom’indi-edha liye basa voniva-a malangi-o malamboano. (Mat. 24:45) Nyarwa ilukulu yadharoma ninodha wachela malangi-o ira nivulumuwe ninga mwemo Makristau Aiebere mwawachelele aliwa malangi-o Aroma tangadhidhe. Va-eeni paevo vanofuneela i-yo roromelanga maningi malangi-o anova-iwa i-yo naatu anosogolela gulu la Yohova. Akala va-eeni vinonirucha avwela, kanidedi-edhele ira ninodha aroromela noavwela va nyarwa ilukulu.

13. Mwasiwa ngwan’ni malangi-o anofwanyeya va lemba la Aebere 13:5 tali ofuneya?

¹³ Vahora Makristau Aiebere vyadedi-edha aliwa izindiyelo ira tatawe, tafuneela thitho rambela “dhiveliwana kobiri venango fuma.” (Muleri Aebere 13:5.) Enango mwaaliwa tatoorucheya namwasa wa ndhala na upawi. (Aeb. 10:32-34) Angalive ira aliwa tanoofunechecha vilela nyarwa dhagumanana aliwa namwasa wa milanyu yapama, enango tatooroma ona ira fuma cheniyo yaabarele. Mbwenye imbarimbari choi masiki ta-akaena kobiri dhoinjiva moi a-vi, kadhaabarele. (Yak. 5:3) Thitho atu enao tadhiveliwana fuma, vyatowarucha ira tatawe no-iya nyumba na vyongo viwa.

14. N’nga kaana iroromelo yolimba unanikami-e a-vi ira nikaena mathuulelo ofwanelela vamwasa wa fuma?

¹⁴ Ninooda rambela rima odhiveliwana fuma, akala ninororomela maningi ira komoni wa ilamboi uli duzi. Thitho atu “anodha tatila siliviwa ndhila” namwasa oi anodha zindiyela ira “siliviwa venango orwiwa kunodha oda avulumucha vadambo vanofuna dhaoni-a Yohova nyanyuwawee ulukulu.” (Zak. 7:19) Malo mofunanga kaana kobiri, niirenga vyevyo vinanikami-e ira nifwanyenga vyongo vyofuneela maningi wu nim’labelanga Yohova. Vyevi vinothangani-avo rambela mangawa o-ofuneeleya venango pingeyanga nosamalela vyongo vina i-yo. Nirambelenga thitho dhiveliwana maningi vyongo vina i-yo. (Mat. 6:19, 24) Vevo komoni wa ilamboi vanowandamela aliwa, iroromelo yi-u inodha wesedhiwa vamwasa wa fuma venango vyongo vinango.

“MUNOFWANELA KALA OVILELA”

15. Mwasiwa ngwan’ni Makristau Aiebere tafuneela kala ovilela?

¹⁵ Makristau Aiebere, tafuneela vilela vyowesedha vevo vyongo vyadhowanave aliwa thakala wu Yudeya. (Aeb. 10:36) Angalive ira Makristau enango tatooni-iwavo nyarwa  ndulimu, anjinji tatookala Makristau vahora wali aliwa rendele. Paulo atoonga ira angalive aliwa tatoovilela vyorucha, katavilenle ninga Yesu wenuo afiyedhile piwa. (Aeb. 12:4) Namwasa oi atu anjinji tanookala Makristau, Ayuda oruni-a tatooroma nyanyuwa maningi thitho aoni-a nyarwa. Vyawa vyoyeva ndulimu, Paulo angafiile wu Yerusalemu atu tatooroma a-vwelana. Ayuda okwaranya 40 “tatoolumbela voira dhitembelela ira katinodya venango umwa yomwa iliyothene fiyedha tangam’phide Paulo.” (May. 22:22; 23:12-14) Angalive ira tanooidiwa nooni-iwa nyarwa, Makristau ala tafuneela gumaneyanga, laleela milanyu yapama thitho limbi-anga iroromelo iwa.

16. N’nga karta yodhowa wa Aebere inanikami-e a-vi ira nikaena mathuulelo ofwanelela naoni-iwanga nyarwa? (Aebere 12:7)

¹⁶ N’nga chini yaakami-idhe Makristau Aiebere vahora yaoni-iwa aliwa nyarwa? Paulo atooidhiwa ira aliwa tafuneela kaana mathuulelo ofwanelela vamwasa wa vyowesedha vya gumanana aliwa. Ee-no atoawandela ira Nlungu atoorumela ira tagumanena vyowesedha naifunelo yofuna afunji-a. (Muleri Aebere 12:7.) Funji-iwa mundhila yen’na, unokami-a mutu ira akaena makalelo apama. thuulela vyongo vyafuna dhaireya vasogolo va vyowesedhavi, wangaakami-idhe Makristawao ira tavilele.—Aeb. 12:11.

17. N’nga Paulo afunjedhilen’ni vamwasa ovilela vyowesedha?

¹⁷ Paulo atoolimbi-a Makristau Aiebere ira katafwanela tatila rima vovilela vyowesedha. Vyali vyovweya ira Paulo aava-e malangi-o enala. Voi liye atooni-a nyarwa Makristau, anooidhiwa vyafuna gumanana Makristawao. Thitho ali angavilenle nyarwa namwasa oi angakanle Kristau, atooni-iwa nyarwa mundhila dhinjinji. (2 Ak. 11:23-25) Ee-no Paulo atoonga mosikimiza namwasa oi atooidhiwa vyevyo vyafuneeleya ira mutu avilele.  Atoothuucha Makristawao ira tavilelanga vyowesedha, katinofwanela vinyindelanga okene mbwenye tam’nyindelenga Yohova. Paulo atoonga molimba rima ira: “Yohova ngunamakami-anga kandinodha ova.”—Aeb. 13:6.

18. N’nga ninofwanela idhiwa vyongo viivi vyasogolo ira nivilelenga naoni-iwanga nyarwa?

¹⁸ Va-eeni abali-u enango anaaoni-iwa nyarwa. Ninooda akami-a vowalobelela, thitho hora dhinango ava-a vyongo vinofuneela aliwa. (Aeb. 10:33) Mbwenye Bibilya linoonga movweya pama ira “atu othene ofuna kaana ingumi yodhivelela wa Nlungu, movwelana na Kristu Yesu, naaliwene thitho anodha oni-iwa nyarwa.” (2 Ti. 3:12) Ee-no i-yo otheene ninofwanela kozeela vyongo vinagumanena i-yo sogolou. Dhoweni nidhowenanive m’roromela Yohova thitho kanikaikelenga ira unodha nikami-a va vyowesedha vili vyothene vinagumanena i-yo. Vahoree, Yohova unodha mali-a nyarwa dhothene dhinogumanana arumiwee.—2 At. 1:7, 8.

19. N’nga ndi vyongo vivi vinanikami-e kozeela nyarwa ilukulu? (Muone thitho iruthiruthi.)

¹⁹ Kaninokaikela ira karta lalembile Paulo lembela Makristau Aiebere, latookami-a Makristawao kozeela nyarwa yafuna udha. Paulo atoolimbi-a abaleao ira anofwanela funjedha malemba modi-a nowavwechecha. Irana vyevi ungaakami-idhe ira tazindiyele thitho rambela makundo enao tadodomi-e iroromelo iwa. Atowalimbi-a thitho ira anofwanela limbi-a iroromelo iwa ira tadha a-relenga malangi-o a Yesu naatu anosogolela pingo. Liye atowakami-a Makristawao ira takaena mathuulelo ofwanelela vamwasa wa vyowesedha naifunelo yoi taonenga vyowesedhavyo ninga dhila inowafunji-edhelana Babiwa waudhivela. Dhoweni na-iyene thitho ni-arelenga malangi-o ovudheleliwala. Naira ee-no ninodha vilela fiyedha komoni.—Aeb. 3:14.