1. N’nga chini inanikami-e ira nisangalalenga nafunjedhanga maulosi a Bibilyani?

 BALI mwinango wa zombwe dhinalee Ben aongile ira: “Ndinodhiveliwana funjedha maulosi a Bibilyani.” N’nga ndi vyevyo thitho vinodhiveliwana nyo? Venango munoona ira maulosi a Bibilyani mbo-orucha avwechecha? Pyooneelatu ira munoona ira funjedha maulosi kosangalali-a. Mbwenye akala munofunjedha mwasee Yohova mwarumeli-edhe liye ira maulosi talembiwe mumadhwee, munooda chinja mwemo munoaonela nyo.

2. N’nga ninotapanyanin’ni muyofunjedha yei?

² Kaiira muyofunjedha yei ninotapanyani mwasee unofwanela i-yo funjedha maulosi a Bibilyani baa-i, mbwenye ninotapanyani thitho mwemo munafunjedhele i-yo. Ninotapanyani thitho maulosi menli a bukhu la Danieli thitho mwemo avwechecha munanikami-edhele aliwa va-eeni.

3. N’nga ninofwanela iran’ni akala ninofuna vwechecha maulosi a Bibilyani?

³ Ninofwanela m’vepa Nlungu ira anikami-e vwechecha maulosi a Bibilyani. Kathuulelani ifwanafwani-oi. Kafwanafwani-edhani ira munowenda mutatamo la ilendo mbwenye fwinyu unom’muendana nyo utoidhiwa pama tatamolo. Unoidhiwa pama valinyo thitho unodhowa nyo. Pyo-okaikela ira munokala osangalala ira fwinyuo utorumela ira awende na nyo. Mofwanafwana na vyevi, Yohova unoidhiwa pama hora inokala i-yoi thitho vinofuna dhaireya sogolou. Ira nivwecheche maulosi a Bibilyani, modhiyevi-a ninofwanela m’vepa Yohova ira anikami-e.—Dan. 2:28; 2 Pe. 1:19, 20.

4. Mwasiwa ngwan’ni Yohova atoorumeli-a ira maulosi alembiwe mumadhwee? (Jeremiya 29:11) (Muone thitho iruthiruthi.)

⁴ Molandana na anamabala audhivela, Yohova unofuna thitho ira a-imee takaena sogolo la pama. (Muleri Jeremiya 29:11.)  Mbwenye mo-iyana na anamabali-u, Yohova unooda ongelatu vyongo vinofuna dhaireya sogolou movweya pama maningi. Liye atoorumeli-a ira maulosi alembiwe mu Madhwee na ifunelo yoi niidhiwe vyongo vyofuneya vya-anaireye. (Esaya 46:10) Maulosi a Bibilyani njotuva ya Babi-u wa dhulu iniva-idhe liye namwasa wa udhivelee. N’nga chini inausikimizeli-eni ira vinoonga Bibilya vinodha ireyadi?

5. N’nga Makristau aazombwe anofunjedhavon’ni va vyevyo vyam’muireele Max?

⁵ Hora dhinjinji xikolani, azombwi-u anorungunuiwa na atu enao ta-anolemeza Bibilya. Vyoonga na vyoira viwa vinooda iri-a zombwe wa Mboni ira akaikelenga vinororomela liye. Kathuulelani vyam’muireele bali mwinango dhinalee Max. Liye aongile ira, “Nda-anafii-e vyawa 20 ndatooroma kaikela akala vyandifunji-a anamabalanga vyali vyokhumela mureligiau laimbarimbari thitho ira Bibilya lavudheleliwile na Nlungu.” N’nga anamabalee tairilen’ni? Liye aongile ira, “Aliwa tanoira vyongo mopwaseya angalive ira tanoosukwala.” Anamabala a Max tatoowakula vyofukavyee vo-indi-edha basa Bibilya. Max atoira thitho vyongo vinango. Atoonga ira, “Ndatoofunjedha maulosi a Bibilyani va ndekhene thitho ndatootapanya na azombwe enango vyafujedhile miyovyo.” N’nga vyo-arelavovyee vyali vyoi a-vi? Max aongile ira, “Vasogolovee ndatoosikimizeladi ira Bibilya lavudheleliwiledi na Nlungu!”

6. N’nga munofwanela iran’ni akala mutokaana mathuulelo okaikela, n’nga mwasiwa ngwan’ni?

⁶ Mofwanafwana na Max akala nyo mutoroma kaikela ira Bibilya kalinoonga vyaimbarimbari, kamuviombenga landu mbwenye munofwanela iravo yongo. Mathuulelo okaikela ali ninga kwithi. Mofwanafwana na kwithi, vang’ono navang’ono mathuulelo okaikela anooda nonga yongo inangoyee ya pereso yavadhulu mwanyozanga. Ira mukumi-e “kwithi” uliwethene, unanonge iroromelo inyu munofwanela dhifuka ira, ‘N’nga ndinororomela vinoonga Bibilya vamwasa wa vinofuna ireya sogolou?’ Akala munokaikela, munofwanela funjedha maulosi a Bibilyani enao akwakwaneli-edhiwe walelene. N’nga munaire a-vi vyevi?

7. N’nga Danieli avelenle ifwanafwani-o ivi ya mwemo munafunjedhele i-yo maulosi? (Danieli 12:10) (Muone thitho iruthiruthi.)

⁷ Danieli utoniva-a ifwanafwani-o yapama ya mwemo munafunjedhele i-yo maulosi. Anoofunjedha maulosala angana ifunelo ya pama, ira aidhiwe imbarimbari. Liye ali odhiyevi-a thitho atoozindiyela ira Yohova unokami-a atu anom’muidhiwa no a-rela makundo ira tavwecheche pama vyongo. (Dan. 2:27, 28; muleri Danieli 12:10.) Danieli atoothonyi-edha ira ali odhiyevi-a vom’nyindela Yohova ira am’kami-e. (Dan. 2:18) Danieli anoofunjedha maulosi mopwasedha. Anoosakasaka malemba ovudheleliwa talivo vaohora yeniyo. (Jer. 25:11, 12; Dan. 9:2) N’nga munofunjedhavon’ni wa Danieli?

8. Mwasiwa ngwan’ni atu enango katinofuna roromela maulosi a Bibilyani ira anokwakwaneli-edhiwa, n’nga ninofwanela iran’ni?

⁸ Musakesakenga vifunelo vinyu. N’nga munofunjedha maulosi a Bibilyani namwasa  ofunechecha idhiwa imbarimbari? Akala ndi e-no, Yohova unodha ukami-ani. (Ju. 4:23, 24; 14:16, 17) N’nga mutu unofunjedha maulosi vamwasa unango uuvi? Atu enango anoira vyevi vofuna fwanya umboni oi Bibilya kalivudheleliwile na Nlungu. Voirana vyevi, anooda ona ira kai vyorucha vi-elela makundo oonga vyapama na vyothakala nowa-arelanga. Mbwenye ninofwanela funjedha maulosi ningana ifunelo yapama. Wenjedhela vevo, ninofwanela kaana kalelo n’nangolee ira nivwechechenga pama maulosi a Bibilyani.

9. N’nga ninofuneela kalelo liivi ira nivwechechenga maulosi a Bibilyani? Muongemo.

⁹ Mukalenga odhiyevi-a. Yohova utolanyedha ira unodha kami-a atu odhiyevi-a. (Yak. 4:6) E-no, ninofwanela m’vepa Yohova ira anikami-e vwechecha maulosi a Bibilyani. Thitho ninofwanela rumelela ira ninofuneela kami-iwa na dhaari ororomeleya na wazelu wenuo Yohova unom-indi-edha liye basa voniva-a yodya vahoree. (Luka 12:42) Yohova ngu Nlungu wa masaka-edho, e-no uno-indi-edha basa ndhila imbo-i vofuna nikami-a vwechecha imbarimbari yofwanyeya m’madhwee.—1 Akor. 14:33; Aef. 4:4-6.

10. N’nga ninofunjedhavon’ni va vyevyo vyam’muireele Estere?

¹⁰ Mufunjedhenga mopwasedha. Muromenga nofunjedha ulosi unousangalali-ani thitho musakesakenga maningi vyokuza ulosuo. Vyevi ndi vyevyo rongola mwinango dhinalee Estere vyairile liye. Liye atookaana thindhi na ulosi oonga vya udha wa Mesiya. Estere aongile ira: “Ndingana vyawa 15, ndatooroma sakasaka umboni osikimizela ira maulosala talembiwile Yesu a-anadhe vailambo yavathi.” Vyafunjedhile liye angalerile vyokuza pukutu wa fwanyeile mu bara yokwa, yatom’kami-a maningi. Liye aongile ira, “Minjinji ya mipukutwila yalembiwile Yesu a-anadhe, e-no maulosala tavudheleliwedi na Nlungu.” Estere atoorumela ira, “Ndafuneela leri vyongo mwa fendo dhingasi ira ndivivwecheche.” Mbwenye liye atoosangalala maningi namwasa wa thindhi lana liye. Angafunjedhile maulosi mangasi a Bibilyani, liye aongile ira, “Ndanooda ona ndekhene ira Bibilya, linoonga vyaimbarimbari!”

11. N’nga fwanya umboni oi Bibilya linoonga vyaimbarimbari unonikami-a a-vi?

¹¹ Naonanga maulosi enango ofwanyeya m’madhu a Nlungu takwakwaneli-edhiwanga, ninoroma m’roromela maningi Yohova na ndhila ino-indi-edha liye basa vonisogolela. Wenjedhela vevo, maulosi a Bibilyani anonikami-a ira nidhowenganave kaana idedi-edho ya sogolo, akala ninogumanana vyowesedha vyoi a-vi va-eeni. Dhoweni nitapanyeni mogwandela maulosi menli enao alembile Danieli anokwakwaneli-edhiwa va-eni. Vwechecha maulosala unonikami-a ira nisakulenga vyoira mwazelu.

12. N’nga manyalo a “momba othangani-iwa na ulongo onyeta” anoimelelan’ni? (Danieli 2:41-43)

¹² Muleri Danieli 2:41-43. Vyoro-a vya mwene Nebukadinezara vyevyo vyathapulele Danieli, manyalo aifwano aoni mwene ali osaka-edhiwa na “momba othangani-iwa na ulongo  onyeta.” Nafwanafwani-edha ulosula namaulosi enango anofwanyeya mu bukhu la Danieli na Apokalipse, ninooda onga ira anoimelela utongi wa kopolo wa vailambo yothene, wa Britanya na America. Voonga vya utongula, Danieli atoonga ira “umwenuo unodha kala olimba mbwenye vavyongo vinango unodha kala o-olimba.” Mwasiwa ngwan’ni vavyongo vinango unodha kala o-olimba? Namwasa oi atwene enao anoimeleliwa na ulongo onyeta anododomi-a kopolodhee dhoirana vyongo ninga momba. b

13. N’nga ninofwanya makundo avi aimbarimbari namwasa ovwechecha ulosula?

¹³ Ninofunjedhavo makundo ofuneya mangasi aimbarimbari vavyevyo vyaongile Danieli vyokuza vyoro-a vya ifwano, simbwasimbwa manyalwee. Yoroma, utongula ngwakopolo wa vailambo yothene wa Britanya na America ukadhi uthonyi-edhanga ira ngwakopolo vavyongo vinango. Mwaifwanafani-o, vilambovi ndi vinli mwavilambo vyaganyanle va kondo yoroma thitho yanambili yavailambo yothene. Mbwenye utonguwo ngofooka vavyongo vinango thitho unodhowanave kala ofooka namwasa oi anaralee anokangana okaoka thitho na guverno. Yanambili, utonguwo unokala ogomi-edha, Umwene wa Nlungu wa-anamali-e maumwene othene aatu. Angalive ira vilambo vinango vinolimbana na utongi wa Britanya na America, katinodha uvolowela mburo. Ninoidhiwa vyevi namwasa oi “libwe” linoimelela Umwene wa Nlungu linodha nonga manyalo aifwano ile, anoimelela utongi wa Britanya na America.—Dan. 2:34, 35, 44, 45.

14. N’nga vwechecha ulosi oonga vya manyalo amomba othangani-iwa na ulongo unonikami-a a-vi ira nisakulenga vyoira mwazelu?

¹⁴ N’nga munororomela ira ulosi wa Danieli oonga vya manyalo amomba othangani-iwa na ulongo ngwaimbarimbari? Akala ndi e-no, vyevyo vinodha kuza mwemo munoirela nyo vyongo vaingumi inyu. Kamunasakesakenga fuma muilambo inofuna nongiwa vachineneevila. (Luka 12:16-21; 1 Ju. 2:15-17) Vwechecha ulosula unodha ukami-ani ira muonenga funeya wa basa yolaleela no funji-a atu. (Mat. 6:33; 28:18-20) Vasogolo vofunjedha ulosula, munoira pama dhifuka ira, ‘N’nga vinosakula miyo vinothonyi-edha ira ndinororomela ira Umwene wa Nlungu unodha mali-a maguverno othene vachineneeva?’

15. N’nga malamboano mbaani uli “mwene wa norte” na “mwene wa suli”? (Danieli 11:40)

¹⁵ Muleri Danieli 11:40. Kapitulu 11 la bukhu la Danieli linoonga vya mamwene menli, venango ira mautongi, enao anowanela ira tatongenga ilambo yothene. Nafwanafwani-edha ulosi wen’na na maulosi enango oongiwa Bibilyani, ninozindiyela ira “mwene wa norte” ndi ilambo ya Russiya na vilambo vinovwelanana aliwa thitho “mwene wa suli” ndi utongi wa kopolo wa vailambo yothene wa Britanya na America. c

16. N’nga ndi nyarwa dhiivi dhinogumanana atu anokala mumatatamo anotongiwa na “mwene wa norte”?

¹⁶ Atu a Nlungu anokala mumatatamo otongiwa na “mwene wa norte” anooni-iwa nyarwa mo-ovira kundu na mwenula. Amboni enango takadhi takomiwanga thitho fungeliwa perezoni namwasa wa iroromelwiwa. Malo moi vyoira vya “mwene wa norte” vifooki-enga abali-u, vinolimbi-a iroromelwiwa. Ninoonga e-no namwasa oi abali-u anoidhiwa ira oni-iwa nyarwa wa atu a Nlungu  unokwakwaneli-edha ulosi wa Danieli. d (Dan. 11:41) Idhiwa vyevi unonikami-a ira nikaena idedi-edho thitho nidhowenave kala ororomeleya.

17. N’nga atu a Nlungu ali mumatatamo otongiwa na “mwene wa suli” anogumanana nyarwa dhiivi?

¹⁷ Ndulimu, na liyene “mwene wa suli” ali aoni-anga nyarwa mo-ovira kundu atu a Yohova. Mwaifwanafwani-o, ya-anafiye yawa ya 1950, abali-u anjinji tatoomangiwa namwasa okonda volowela ikundu yoira vyongo vya ilamboi thitho a-ima enango Amboni tanookumi-iwa xikolani namwasa wen’na. Mbwenye muvyawa vya ndulimu arumiwi a Yohova anokala mumatatamo anotongiwa na mwenula, takadhi tawesedhiwanga mwandhila ndhinango dhovira kundu. Mofwanafwani-a, vahora ya mavoti, Makristau anowesedhiwa ira takale uikundu inangoyee venango mutu mwinango unopikisana aliwa. Pyooneelatu ira kanadhowe mavota, mbwenye rimani na mathuulelwee anokala ira ali uikundu inangoyee. Vevo pofuneya maningi ira na-avolowelenga vya ndale,  a-kala muvyoira vi-u baa-i mbwenye mumathuulelo na rimani mwi-u mwene.—Ju. 15:18, 19; 18:36.

18. N’nga i-yo ninovwa a-vi vevo “mwene wa norte” vinokangana liye na mwidanee? (Muone thitho iruthiruthi.)

¹⁸ Atu a-anororomela maulosi a Bibilyani anokala okumbanya maningi taona “mwene wa suli” “akangananga” na “mwene wa norte.” (Dan. 11:40) Vilambo vyothene vitokaana mafwarameto anyukiliya akopolo oi vinooda nonga vyaingumi vyothene vyavailambo yavathi. Mbwenye nitoidhiwa ira Yohova kanorumeli-a ira vyevi viireye. (Esaya 45:18) E-no malo moi nikumbanyenga no kangana ulivo vari va mamwene menlala, iroromelwi-u inokala yolimba. Komoni wa ilamboi uli duzi.

19. N’nga nithuulelengan’ni vamwasa wa maulosi a Bibilyani?

¹⁹ Kaninoidhiwa maulosi enango a Bibilyani munofuna aliwa dha kwakwaneli-edheliwa. Voi namaongela Danieli kaavwechechile thapuleliwa wa vyongo vyothene vyavwide liye. (Dan. 12:8, 9) Mbwenye akala kaninovwechecha ulosi unangwee munofuna aliwa dha kwakwaneli-edheliwa kavinothapulela ira kavinodha kwakwaneli-edhiwa. Nam’nyindelanga Yohova unodha niwandela mwemo munakwakwaneli-edheliwe aliwa vahoree yofwanelela ninga mwemo mwairele liye ndulimu.—Amo. 3:7.

20. N’nga mbamaulosi avi osangalali-a anofuna i-yo ona takwakwaneli-edhiwanga vachineneeva, n’nga ninofwanela dhowanave iran’ni?

²⁰ Atu anodha lengeza ira “pwaseya na rendele.” (1 Atez. 5:3) Ee-no maguverno ailamboi anodha wukela mareligiau onama noanongelatu. (Apok. 17:16, 17) Vasogolovee anodha wukela atu a Nlungu. (Zakiy. 38:18, 19) Vyevi vinodha iri-a ira kondo ya Arumagedo iromeye. (Apok. 16:14, 16) Kaninokaikela ira vyevi vinodha ireya vachineneeva. Ee-no va-eni dhoweni nidhowenanive m’simba Babi-u wa dhulu vokaana thindhi na maulosi a Bibilyani thitho kami-a atu enango ira tairengana vyevi.