1-2. N’nga timyasa iivi inoniiri-a ira nithonyi-edhengana dhivelo lororomeleya?

NITOKAANA myasa dhovweya dhinoniiri-a ira nithonyi-edhengana udhivela ororomeleya. N’nga dhinango mwamyasa dhedhi tiivi? Kaonani visangani vyo-arelavi Bibilyani munawakulele aliwa yofuka yei: “Ku-iyachi oma rima o-omala na imbarimbari. . . . Wairana vyevi, Nlungu naatu anodha uomela rima thitho anodha uona ira uli ozindiyela.” “Mutu othonyi-edha oma rima o-omala unoganyali-a ingumiyee.” “Mutu unasakasaka longomano nooma rima o-omala unodha kaana ingumi.”—Sang. 3:3, 4; 11:17; 21:21.

² Visanganivi vinoonga vyongo viraru vyoniiri-a ira nithonyi-edhanga dhivelo lororomeleya. Yoroma, thonyi-edha dhivelo lororomeleya unoniiri-a i-yo kala apereso indendai wa Nlungu. Yanambili, vyongo vinoniwendela pama nathonyi-edhanga dhivelo lororomeleya. Mwaifwanifwani-o, ninovwelananga vinjinji naafwi-u. Thitho yanararu, ninodha wachela maraeli-o sogolo thangani-avo ingumi yo-omala. Ee-no nitokaana myasa yovweya pama yoniiri-a a-rela malangi-o a Yohova oi: “Muthonyi-edhengana oma rima o-omala na thangaranga.”—Zakar. 7:9.

3. N’nga pivyofuka viivi vinofuna i-yo tapanyani muyofunjedha yei?

³ Muyofunjedha yei ninotapanyani vyowakula va vyofuka vinaivi: N’nga ninofwanela thonyi-edhanga dhivelo lororomeleya waatu aavi? N’nga ninafunjedhevon’ni mubukhu la Rute vamwasa othonyi-edha dhivelo lororomeleya? N’nga ninaire a-vi ira nithonyi-edhenga dhivelo lororomeleya malamboano? N’nga atu anothonyi-edha dhivelo leli anaganyali a-vi?

4. N’nga ninamsazi-edhe a-vi Nlungu vamwasa othonyi-edha dhivelo lororomeleya? (Marku 10:29, 30)

⁴ Ninga mwafunjedhile i-yo mumwasa uvirilule, Yohova unodhowanave thonyi-edha udhivela ororomeleya waatu ale anomdhiveliyana thitho mlabela. (Dan. 9:4) Ninofuna “msazi-edha Nlungu ninga a-imee odhiveliwiwa.” (Aef. 5:1) Ninofunechecha ira nidhiveliwengana vinjinji abali naarongoli-u pingoni.—Muleri Marku 10:29, 30.

5-6. N’nga madhu oi “roromeleya” anothapulela n’ni?

⁵ Munooda rumela ira mwavwechecha pama vinothapulela udhivela ororomeleya paevo vanathonyi-edhenga i-yo pama waanamalambela afwi-u. Ira nivwecheche pama vya dhiveloli, dhoweni nione i-yana wee na madhu oi roromeleya wewo atu unoonga aliwa wiliwili. Kathuulelani ifwanafwani-o yi.

 ⁶ Malamboano ninooda onga vya mutu ule ulabile basa muvyawa vinjinji vaiperezani no kala ororomeleya vaiperezanivo. Mbwenye pyoodeya ira mwavyawa vyothene vyevo kanagumanevo naanya aipereziyo venango kanavwelanana namalamulwao. Liye kanadhiveliwana ipereziyo mbwenye unosangalala namwasa oi basalo linom’va-a kobiri dhinofuneela liye. Liye unodhowanave laba basalo fiedha dambo lovuma venango fwanya basa lapama unangowene.

7-8. a) N’nga chini inairi-a ira mutu athonyi-edhe dhivelo lororomeleya? b) Mwasiwa ngwan’ni ninofuna nitapanyani makundu abukhu la Rute?

⁷ I-yana ulivo vari vororomeleya na udhivela ororomeleya uongiwile  vandima ya 6 pivifunelo vyevyo vinam’mwiri-a mutu ira athonyi-edhenga makalelo enala. Mumyasa yenio inoleri i-yo Bibilyani, n’nga chini vyevyo vyaairi-a atu a Nlungu ira tathonyi-edhenga udhivela ororomeleya? Aliwa tanoirana vyevyo a-kala namwasa oi pivyevyo vyafuneela aliwa irana, mbwenye namwasa oi pivyevyo vyafunaaliwa irana. Kathuulelani ifwanafwani-o ya Davide. Liye anofunechecha mthonyi-edha udhivela ororomeleya wa fwee wavarimani Yonatani angalive ira babee wa Yonatani anofuna mpa Daviduo. Vangavirile vyawa vinjinji Yonatani angakwide, Davide atodhowanave thonyi-edha udhivela ororomeleya wa Mefiboseti mwana Yonatani.—1 Sam. 20:9, 14, 15; 2 Sam. 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7.

⁸ Ninooda idhiwa vinjinji vamwasa othonyi-edha udhivela ororomeleya nafunjedha bukhu la Bibilyani la Rute. N’nga ninafunjedhe vyoi a-vi vamwasa othonyi-edha udhivelula waatu oongiwa bukhuni la Rute? N’nga nina-indi-edhe a-vi basa makundwee pingonimwi-u? *

9. Mwasiwa ngwan’ni Naomi aona ira Yohova kana mdhiveliwana?

⁹ Mubukhu la Rute ninolerimo mwasa wa Naomi, livyaliye Rute na mutu unango oova Nlungu dhinalee Boazi wenuo ali balee wa man’nee Naomi. Namwasa oi wu Israeli watokala ndala, Naomi, na man’ne, thitho naa-imiwa ambili aalombwana tatothamela wu Mowabu. Tangalive wewo man’nee Naomi atokwa. A-imee ambilale tatothela mbwenye vyovwi-a thangaranga vyali vyoi naaliwene thitho tatokwa. (Rute 1:3-5; 2:1) Vyaireile vi vyatom’mwiri-a Naomi ira afooke vinjinji. Vyevi vyatomdodomi-a vinjinji mathuulelo fiedha onanga ira Yohova kaadhiveliwana. Kaonani vyevyo vyaongile liye thitho mwemo mwadhivwela liye vyokuza Nlungu: “Dhandha la Yohova litondiukela.” “Wakopolo dhothene utoiri-a ingumi yanga kala yowawa vinjinji.” “Yohova nguenuo undiiri-idhe miyo kala onyozeya, thitho  wakopolo dhothene ngundigwi-edhe sokali.”—Rute 1:13, 20, 21.

10. N’nga Yohova avivwa a-vi na vyaongile Naomi vyompi-a rimavi?

¹⁰ N’nga Yohova avivwa a-vi na vyaongile Naomi vyompi-a rimavi? Liye ka-iidhe mdhiveliwana rumiweula. Malonimwee atomthonyi-edha thangaranga. Yohova utoidhiwa ira “nyingaleliwa unom’mwiri-a mutu wazelu ira vyongo mo-okaana zelu.” (Namal. 7:7) Mbwenye Naomi afuneeleya kami-iwa ira aone ira Yohova kaa-iidhe. N’nga Nlungu akamidhe a-vi? (1 Sam. 2:8) Liye atoiri-a ira Rute akami-e Naomi thitho mthonyi-edha udhivela ororomeleya. Mofunechecha thitho mooma rima Rute atomkami-a livyaliye ira arome ona ira Yohova kaa-iidhe thitho anowadhiveiwana. N’nga ninofunjedhavon’ni vaifwanafwani-o ya Rute?

11. Mwasiwa ngwan’ni abali naarongola ooma rima tanokami-a makristau afwiwa anogumanana nyarwa?

¹¹ Udhivela ororomeleya unoniiri-a ira nikami-enga atu ale anogunana nyarwa. Mofwanafwani-a Rute a-a-iyiidhe Naomi, malamboano abali naarongola ooma rima anofunechecha kami-a atu enango pingoni enao anogumana nyarwa. Aliwa anoadhiveliwana abali naarongoliwa thitho anofuna irana vilivyothene vinaode aliwa ira taode akami-a. (Sang. 12:25; 24:10) Vyevi vinovwelana na vyevyo Paulo vyanilimbi-idhe liye voonga ira: “Ongani molimbi-a waatu arima odhivwela thangaranga, kami-ani ofooka, kalani oleva rima waatu othene.”—1 Atez. 5:14.

12. N’nga ndindhila iivi yapama yeniyo inakami-edhelena i-yo abali venango rongola unovikumbanyedha?

¹² Hora dhinjinji ndhila yapama yeniyo inakami-edhelena i-yo abali venango arongola enao anovikumbanyedha kuwavuruwanechecha pama taonganga thitho asikimizeli-edha ira ninoadhiveliwana. Nlungu unoona vyevyo vinaira nyo vokami-a arumiwee apereso indendai. (Sal. 41:1) Va Sanganikho 19:17 vanoonga ira: “Oomela rima mutu onyozeya unomfiyari-a Yohova, thitho unodha m’mweli-edha va vyevyo vyairile liyevyo.”

13. N’nga Rute ali o-iyana na Olipa moi a-vi, n’nga mwasiwa ngwan’ni Rute atooni-a ira atokaana dhivelo lairoromelo? (Onani iruthiruthi yavakapani.)

¹³ Ninovwechecha pama vyokuza dhivelo lairoromelo nathuulelanga vyam’mwireele Naomi vanduli vaukwa wa man’nee naa-imee ambili. Liye angavwide ira Yohova utoathuulela atwee voava-a vyodya atothuulela vyovwelela waniwa. (Rute 1:6) Vahora yeniyo alivyaliye ambilene tatovenyathi vambo-i. Mbwenye tangali ndhila Naomi atoawandela alivyaliye fendo uraru ira tawelele wu Mowabu. N’nga yaireile chini? Ninolerechavo ira: “Olipa atobejari livyaliye vomlanya. Mbwenye Rute kaawenle atomkamela.” (Rute 1:7-14) Vosakula ira awele Olipa a-arela malangi-o a Naomi thitho piyevyo vyadedi-edhela aliwa ira aire. Mbwenye Rute atoira vyokwaranya vyevyo. Liye atokaana ufulu owela mbwenye namwasa oi anomdhiveliwana livyaliye wenuo afuneela kami-iwa, atosakula kala na liye vambo-i. (Rute 1:16, 17) Rute atosakula kalave na Naomi a-kala namwasa  oi piyevyo vyafuneela liye ira, mbwenye piyevyo vyafuna liye ira. Vyevyo vyairile Rute vinooni-a ira atokaana dhivelo lororomeleya. N’nga ninofunjedhavon’ni vamwasa wen’na?

14. a) N’nga malamboano abali naarongola audhivela anosakula iranan’ni? b) Movwelana na lemba la Aebere 13:16, n’nga tisembe dhiivi dhinodhiveliwana Yohova?

¹⁴ Dhivelo lairororomelo linomwiri-a mutu irana vyongo mokwaranyedha vyadedi-edhiwa. Malamboano abali naarongola anjinji anosakula thonyi-edha dhivelo lororomeleya wama kristau afwiwa tangani-avo ale a-aidhi aliwa. Mofwanafwani-a, vaireya masoka avilengo, mombaranya aliwa anofunechecha idhiwa vyevyo vinaire aliwa ira taode kami-a. Akala mutu mwinango pingoni utogumanana vyorucha vinodha namwasa wa fuma, aliwa anoiravo yongo mombaranya ira tam’kami-e fwanya vyongo vyofuneeleya. Mofwanafwana na makristau Aumakidoniya muhora yaarumiwi, aliwa tatoirana vyongo vyokwaranyedha vyevyvo vyadedi-edheliwa. Tato-indi-edha basa horiwa na vyongo viwa thitho “tatoira vyongo vyokwaranyedha vyevi” ira takami-e abaliwa taguman’nena nyarwa. (2 Akor. 8:3) Vinooni-a ira Yohova atosangalala vinjinji namwasa okaana rima waudhivela waoni-idhe aliwa.—Muleri Aebere 13:16.

15-16. N’nga Rute athonyi-edhe a-vi ira atodhilimbi-edha ira aode mkami-a livyaliye?

¹⁵ Ninooda funjedha makundo apama vinjinji vavyevyo Rute vyairile liye vomkami-a Naomi. Dhoweni nioneni vinango vyevyo vinafuna i-yo funjedha.

¹⁶ Mudhilimbi-edhenga ira muode kami-a. Rute vyafuna liye dhowa vambo-i na livyaliye wu Yuda, voromavene livyaliye atomkondi-a ira a-a-are. Mbwenye Rute kaawelele nduli. N’nga vyo-arelavo vyee vyali vyoi a-vi? Naomi “angaoni ira otokanyi-edha ira tadhowenga vambo-i, ato-iyachi m’mwandela ira awele.”—Rute 1:15-18.

17. Chini inanikami-e ira nidhilimbi-edhenga kami-a atu enango?

¹⁷ Vyevyo vinafuna-iyo funjedhavo: Vanofuneela leva rima ira nikami-e atu enao anovikumbanyedha namwasa wavyorucha viwa, mbwenye ninofwanela dhilimbi-edha ira niode akami-a. Rongola wenuo unofuna kami-iwa, voromavene unooda konda ira nimkami-e. * Mbenye udhivela ororomeleya unooda nikami-a irana vyevyo vinaode i-yo ira na-a i-yachi. (Agal. 6:2) Ninodedi-edhela ira vira wahora, liye arumele ira nimkami-e thitho mlimbi-a.

18. N’nga chini yamkami-idhe vinjinji Rute?

¹⁸ Kamusukwalenga. Naomi na Rute tangafiile wu Betelehemu, Naomi atogumana naafwee aa-iidhe liye walelene. Liye atoawandela ira: “Ndatokaana vyongo vyothene vyakuma miyo wuno, mbwenye Yohova utondiweli-ao o-okaanene yongo.” (Rute 1:21) Kathuulelani mwemo Rute mwadhivwela liye Naomi angaongile vyevi. Liye ali angairile iliyothene yeyo yaoda liye ira amkami-e Naomi. Anonla vambo-i na liye, nomdidili-a thitho tali tangawendile vambo-i na liye mumalambo manjinji. Angalive ira liye atoira vyothene vyevi, Naomi atoonga ira: “Yohova utondiweli-ao o-okaanene yongo.” Angalive ira Rute akalecha na liye hora dhothene, vyevyo vyaongile Naomi vyo vyatothonyi-edha ira kaasimba vyongo vyothene vyevyo vyam’mwirela Rute. Mbwenye liye atodhowanave mkami-a Naomi.

19. N’nga chini inanikami-e ira nidhowenganave mkami-a mutu uli osukwala?

¹⁹ Vyevyo vinafuna-iyo funjedhavo: Malamboano rongola wenuo uli osukwala unooda onga vyongo vyevyo vinaode nipi-a  rima, angalive nitoirana vyongo vyothene ira nimkami-e. Mbwenye vyevyo vyaireya kaninofwanela sukwala. Ninofwanela dhowanave mkami-a nomvepanga Yohova ira anikami-e fwanya ndhila yapama yomkami-edhana.—Sang. 17:17.

20. N’nga chini yamkami-idhe Rute fwanya kopolo dhedho dhafuneela liye ira a-afooke?

²⁰ Mulimbi-enga atu enango mwaona ira anofuneela limbi-iwa. Rute ali angathonyi-edhe udhivela ororomeleya wa Naomi mbwenye vahora yeniyo naliyene anofwanela limbi-iwa. Thitho Yohova atoiri-a ira Boazi amlimbi-e. Liye atom’mwandela Rute ira: “Yohova auraeli-e namwasa wa vyevyo viirile wee, thitho Yohova Nlungu wa Israeli autuve mokwakwanela. Wenuo utawele wee mapepelonimwee nokala ovuneleya.” Madhu o-inda rimala tatom’limbi-a vinjinji Rute. Vomwakula Boazi liye aongile ira: “Mutindidili-a rima, thitho mutoonga mondilimbi-a rima ninga ndili sikana mbo-i mwaanamalabinyu.” (Rute 2:12, 13) Madhu avahoree yofwanelela enao aongile Boazi, tatomva-a kopolo dhedho dhafuneela Rute.

21. Movwelana na lemba la Esaya 32:1, 2, n’nga andimuwa avapingoni audhivela anoira n’ni?

²¹ Vyevyo vinafuna-iyo funjedhavo: Atu anothonyi-edha udhivela ororomeleya, hora dhinango naaliwene thitho anofuneela limbi-iwa. Mofwanafwana na Boazi wenuo amsikimizeli-edhe Rute ira Nlungu naatu tanoona vyevyo vyaira liye vomkami-a Naomi, andimuwa ovuruwanechecha pama a malamboano, anosimba abali naarongola enao anokami-a atu enango. Abali naarongolala tasimbiwanga, anokaana kopolo ira tadhowenave irana vyapama.—Muleri Esaya 32:1, 2.

22-23. N’nga Naomi achinjile a-vi mwemo mwaonela liye vyongo n’nga mwasiwa ngwan’ni? (Salimo 136:23, 26)

²² Boazi atomva-a modhala mandha yodya Rute na Naomi. (Rute 2:14-18) N’nga Naomi airilen’ni  angaoni vyevyo vyairile Boazi? Liye aongile ira: “Yohova wenuo a-a-iyiile thonyi-edhawee oma rimao-omala wa atu aingumi na okwa, am’raeli-e mutu wen’na.” (Rute 2:20a) Eva Naomi atochinja vinnjinji moda waonela liye vyongo. Voroma liye aongile ira: “Yohova . . . Utondiiri-a kala onyozeya,” Mbwenye ee-va atokuwa mosangalala noonga ira: “Yohova . . . Kaa-iidhe thonyi-edha oma rima o-omala.” N’nga chini yam’mwiri-idhe Naomi ira achinje mwemo mwaonela liye vyongo?

²³ Naomi ali angaromile zindiyela ira Yohova kaa-iidhe. Yohova aa-indi-edhe basa Rute ira amkami-e vowelela wu Yuda. (Rute 1:16) Atozindiyela ira ato-indi-edha basa Boazi wenuo ali mbo-i “owaombola” ira aakami-e liye na Rute. * (Rute 2:19, 20b) ‘Liye atothuulela ira,’ ee-ni nditozindiyela ira ‘Yohova kandi-iile ulive namiyo hora dhothene!’ (Muleri Salimo 136:23, 26.) Naomi atosimba ira Rute na Boazi katatatinle rima na-iyachi mkami-a. Pyo-oira fuka ira atu othene ararwene tatosangalala vinjinji ona ira Naomi atokaana kopolo nodowanave mlabela Yohova.

24. Mwasiwa ngwan’ni ninofwanela dhowanave thonyi-edha udhivela ororomeleya wa Makristau afwi-u?

²⁴ N’nga nifunjedhilen’ni mubukhu la Rute vamwasa othonyi-edha udhivela ororomeleya? Udhivela ororomeleya unoiri-a ira na-atatilenga rima no i-yachi kami-a abali naarongoli-u enao tasukwalile. unoniiri-a ira niirengana vyothene vyevyo vinaode i-yo ira naakami-e. Vakwikwi na vakwikwi andimuwa avapingoni anofwanela limbi-anga atu enao anothonyi-edha udhivela ororomeleya waatu enango. Naona atu enao tali osukwala tatokaana kopolo noroma mlabela Yohova, Ninokala osangalala vinjinji. (Mayir. 20:35) N’nga yongo ilukulu inoniiri-a ira nithonyi-edhenga udhivela ororomeleya chini? Ninofuna msazi-edha thitho msangalali-a Yohova uli odhaliwana oma rima o-omala, “venango nionge ira udhivela ororomeleya.”—Ekis. 34:6; Sal. 33:22.