Lakisá makambo oyo ezali na kati

Kende na mitó ya makambo

RÉPUBLIQUE DOMINICAINE

Mosala ya kosakola ekobi

Mosala ya kosakola ekobi

Bamisionɛrɛ bakobi kosala na kobombana

Kopekisa mosala ya Batatoli ya Yehova ezalaki ebandeli ya eleko moko ya mpasi mpo na bandeko. Alma Parson, ndeko mwasi moko ya misionɛrɛ alobaki boye: ‘Bandako ya Bokonzi ekangamaki, mpe mosala ya kosakola epekisamaki. Bandeko na biso bakutanaki na komekama mpe makambo mingi ya mpasi.’ Bamosusu babungisaki misala na bango, bamosusu bakɔtaki bolɔkɔ. Kasi, abakisaki na esengo ete: ‘Tozalaki komona polele ndenge Yehova azalaki kotambwisa biso mpe kobatela biso mbala mingi, mingi mpenza.’ Lokola ‘Yehova azalaki kotambwisa’ bango, bandeko bakobaki kosala na kobombana.

Bapekisaki biso kosala makita. Ndeko Lennart Johnson alobaki boye: ‘Bandeko bakómaki kosala makita na kobombana na bituluku ya mikemike na bandako ya bandeko. Kuna, tozalaki koyekola masolo ya Linɔ́ngi ya Mosɛnzɛli oyo tosalaki fotokopi. Bandeko nyonso ya sembo bazalaki kosepela mingi ndenge Yehova akobaki kopesa biso makasi ya elimo na nzela ya boyekoli na mwa bituluku wana.’

Roy ná Juanita Brandt bazalaki na kati ya bamisionɛrɛ oyo batikalaki na ekólo na ntango ya epekiseli

Nzokande, bakonzi ya mboka bazalaki kolandela bandeko na nsense mpe kotungisa bango makasi. Kasi, bandeko bazalaki kobanga te. Na mokolo ya 15/09/1950, Sɛkrɛtɛrɛ Hungría akomelaki prezida ya ekólo ete: “Tobengisi mbala na mbala na biro na biso Tata Lee Roy Brandt ná bakonzi mosusu ya Batatoli ya Yehova mpo na koyebisa bango ete bátika makambo nyonso ya ebongiseli yango oyo Leta apekisi na ekólo; nzokande emonani ete bazali kotosa te. Mokolo na mokolo, tozali kozwa balapolo ya bisika ndenge na ndenge ya ekólo oyo emonisi ete bazali kokoba kosala makambo na bango na kobombana; baboyi kotosa mitindo ya guvɛrnema.” Na nsuka, mokanda yango elobaki ete esengeli kobengana ‘bakambi ya Batatoli ya Yehova oyo bautá na bikólo mosusu.’

“Likambo ya kolendisa”

Na nsuka ya 1950, ndeko Knorr ná ndeko Henschel bayaki na République dominicaine. Na nsima, bamisionɛrɛ mosusu batindamaki na Argentine, na Guatemala, mpe na Porto Rico. Bamosusu bazwaki misala ya mosuni mpo bákoka kotikala na République dominicaine. Na ndakisa, ndeko Brandt akɔtaki na kompanyi ya kura, mpe bamosusu bakómaki kotángisa Lingelesi. Lapolo moko oyo ebimaki na Buku ya mobu 1951 elobaki mpo na bamisionɛrɛ yango ete: “Ndenge [bamisionɛrɛ] batikali, bakimi mboka te, ezali likambo ya kolendisa mpo na bayekoli ya sembo ya Nkolo oyo bayebaki solo na nzela [ya bamisionɛrɛ yango]. Bango nyonso bazali kosepela na mpiko oyo bamonisi na ndenge bakangami na mosala na bango.”

‘Ndenge bamisionɛrɛ batikalaki na mboka ezalaki kolendisa bayekoli ya sembo’

Ndeko mwasi Dorothy Lawrence azalaki moko ya bamisionɛrɛ oyo bakómaki kotángisa Lingelesi. Longola kotángisa Lingelesi, azalaki mpe koyekola Biblia na bato oyo basepeli. Na ndenge yango, asalisaki bato ebele báyeba solo.

Basaleli ya sembo ya Yehova basalaki mpe makambo mosusu mpo bákoba kosakola atako bazalaki kokɛngɛla bango makasi. Na bantango mosusu, bazalaki kopanza babuku mpe bazalaki komema kaka mwa nkasa na yango na libenga ya simisi to na kitunga ya biloko mpo básakola kozanga ete bábenda likebi ya bato. Bazalaki kokoma lapolo ya mosala ya kosakola na ndenge oyo ekomonana lokola liste ya biloko ya kosomba. Na molɔngɔ ya babuku, mwa babuku, bazulunalo, bozongeli, mpe bangonga, bazalaki kokoma paipai, madesu, maki, choux, mpe épinard. Bazalaki kobenga fotokopi ya Linɔ́ngi ya Mosɛnzɛli yuca, nkasa moko oyo ezalaka lokola pondu, mpe ezalaka mingi na ekólo yango.

Mosala ya kokómisa bato bayekoli ekobi

Na mokolo ya 16/06/1954, Prezida Rafael Trujillo asalaki boyokani na Vatican, mpe epesaki bakonzi ya Katolike lokumu mingi na République dominicaine. Na ntango yango, epekiseli makasi esilaki kosala mbula soki minei. Atako bongo, na 1955, basakoli na République dominicaine bakómaki 478. Bokoli yango eutaki wapi na kati ya mikakatano makasi oyo bazalaki na yango? Lapolo moko oyo ebimaki na Buku ya mobu 1956 elobaki boye: “Elimo ya Yehova nde ezali kopesa biso makasi. Bandeko bazali na bomoko, na kondima makasi mpe bazali kokende liboso na mpiko.”

Na sanza ya nsambo na 1955, biro monene ekomelaki Prezida Trujillo mokanda. Mokanda yango emonisaki malamumalamu ete Batatoli ya Yehova bakɔtaka na makambo ya politiki te mpe esɛngaki Trujillo ‘alongola epekiseli oyo batyelaki Batatoli ya Yehova mpe ebongiseli ya Watch Tower Bible and Tract Society.’ Esukaki boni?