1, 2. (a) Lisangani ya mikóló-bakambi ya siɛklɛ ya liboso esengelaki kopesa biyano na mituna minene nini? (b) Nini esalisaki bandeko yango bázwa ekateli ya malamu?

 MOTO nyonso azali kozela ekateli oyo ekozwama. Bantoma ná bankulutu oyo bayangani na ndako moko na Yerusaleme bazali kotalana, bayebi ete basengeli kozwa ekateli na likambo moko ya ntina mingi. Likambo ya kokatama ngenga ebimisi mituna minene. Bakristo basengeli nde kotosa Mibeko ya Moize? Bokeseni esengeli nde kozala kati na Bayuda oyo bakómi bakristo mpe bato ya bikólo oyo bakómi bakristo?

² Mibali oyo bazali kokamba lisangá bataleli makambo mingi. Balobeli bisakweli oyo ezali na Liloba ya Nzambe mpe litatoli ya bato oyo bamonaki ndenge Yehova azalaki kopambola. Moto na moto amonisi makanisi na ye. Bazali na makambo nyonso oyo basengeli na yango mpo na kokata likambo yango. Ezali polele ete elimo ya Yehova ezali kolakisa nzela. Mibali yango bakolanda nde litambwisi ya elimo yango?

3. Ndenge nini kotalela lisolo oyo ezali na Misala mokapo 15 ekosalisa biso?

³ Esengelaki kozala mpenza na kondima mpe mpiko mpo na kolanda litambwisi ya elimo na likambo yango. Bakonzi ya mangomba ya Bayuda bakoki koyina bango makasi koleka. Epai mosusu, ezali mpe na mibali na kati ya lisangá oyo balingi kaka ete basaleli ya Nzambe bátosa Mibeko ya Moize. Lisangani ya mikóló-bakambi ekozwa ekateli nini? Tótalela yango. Na lisolo oyo, tokomona ndenge mibali yango batiká ndakisa oyo Lisangani ya Mikóló-Bakambi ya Batatoli ya Yehova elandaka. Biso mpe tosengeli kolanda ndakisa yango ntango tolingi kozwa bikateli mpe ntango tokutani na mikakatano na bomoi na biso ya bokristo.

4, 5. Makambo nini oyo ezali na bisakweli ya Liloba ya Nzambe Yakobo alobelaki mpo na kosalisa bayangani báyeba makanisi ya Yehova?

⁴ Moyekoli Yakobo, ndeko ya Yesu, azwaki maloba. a Emonani ete na libaku yango, ye nde azalaki kokamba likita. Emonani ete maloba na ye  emonisaki makanisi oyo bayangani nyonso bakómaki na yango. Yakobo alobaki na bayangani nyonso boye: “Simeone ayebisi malamumalamu ndenge Nzambe atyaki likebi na ye mpo na mbala ya liboso epai ya bikólo mpo na kobimisa uta na yango ekólo moko mpo na nkombo na ye. Mpe yango ezali na boyokani na maloba ya Basakoli.”​—Mis. 15:14, 15.

⁵ Na ntembe te, maloba ya Simeone, to Simo Petro, mpe litatoli ya Barnabasi ná Paulo esalisaki Yakobo akanisa mikapo oyo esalisaki bango báyeba malamu makanisi ya Yehova. (Yoa. 14:26) Nsima ya koloba ete ezali na “boyokani na maloba ya Basakoli,” Yakobo azongelaki maloba oyo ezali na Amose 9:11, 12. Mokanda yango ezali na kati ya mikanda ya Makomami ya Ebre oyo ebengamaka “Basakoli.” (Mat. 22:40; Mis. 15:16-18) Tokomona ete maloba ya Yakobo ekeseni mwa moke na maloba oyo ezali mpenza na mokanda ya Amose lelo oyo. Ekoki mpenza kozala ete Yakobo azongelaki maloba yango ndenge ezali na Biblia ya Septante, libongoli ya Grɛki ya Makomami ya Ebre.

6. Ndenge nini Makomami esalisaki mpo na kozwa ekateli ya malamu na likambo oyo bazalaki kotalela?

⁶ Na nzela ya Amose, Yehova asakolaki ete ntango ekoya wana akotɛlɛmisa “ndako ya matiti ya Davidi,” elingi koloba molɔngɔ ya bakonzi oyo ekomema na Bokonzi ya Masiya. (Ezk. 21:26, 27) Yango elingi nde koloba ete Yehova akozala na boyokani kaka ná ekólo ya Bayuda? Te. Esakweli yango ebakisi ete “bato ya bikólo nyonso” bakoyanganisama lokola “bato oyo babengami na nkombo [ya Nzambe].” Tóbosana te ete Petro autaki kopesa litatoli ete Nzambe “asalaki bokeseni ata moke te kati na biso [Bayuda] mpe bango [bandimi oyo bazali bato ya bikólo], kasi apɛtolaki nde mitema na bango na nzela ya kondima.” (Mis. 15:9) Na maloba mosusu, mokano ya Nzambe ezalaki ete Bayuda ná bato ya bikólo bázwa libula ya Bokonzi. (Rom. 8:17; Ef. 2:17-19) Esika moko te bisakweli yango emonisaki ete bandimi oyo bazali bato ya bikólo basengeli naino kokatama ngenga to kokóma baprozelite.

7, 8. (a) Yakobo apesaki likanisi nini? (b) Maloba ya Yakobo elimbolaki nini?

⁷ Nsima ya kotalela makambo oyo Makomami elobi mpe litatoli oyo ayokaki, Yakobo apesaki likanisi oyo: “Yango wana ekateli na ngai ezali te ya kotya na mobulu bato ya bikólo oyo bazali kobaluka epai ya Nzambe, kasi ya kokomela bango ete báboya biloko oyo ekómisami mbindo na bikeko, pite, banyama oyo ekamolamá mpe makila. Mpo banda na ntango ya kala, Moize azali na bato oyo basakolaka maloba na ye na engumba nyonso, mpo na sabata nyonso mikanda na ye etángamaka na mongongo makasi na basinagoga mpo bato báyoka.”​—Mis. 15:19-21.

⁸ Ntango Yakobo alobaki ete “yango wana ekateli na ngai ezali ete,” alingaki nde komonisa ete lokola ye nde azalaki kokamba likita, azalaki na bokonzi likoló ya bandeko mosusu mpe andimisaki bango makanisi na ye na makasi? Te! Maloba ya Grɛki oyo ebongolami na “ekateli na ngai ezali” ekoki mpe kolimbola “Namoni ete” to “Napesi likanisi ete.” Yakobo azalaki te komitombola likoló ya bayangani mosusu, apesaki nde likanisi mpo bátalela yango na kolanda  makambo oyo bautaki koyoka mpe makambo oyo Makomami elobi na likambo yango.

9. Likanisi oyo Yakobo apesaki ezalaki na matomba nini?

⁹ Yakobo apesaki nde likanisi ya malamu? Emonani ete likanisi na ye ezalaki malamu, mpamba te bantoma ná bankulutu bandimaki yango. Yango ememaki matomba nini? Ya liboso, likanisi oyo apesaki elingaki “kotya mobulu” te lokola esɛngaki te ete bato ya bikólo oyo bakómaki bakristo bátosa Mobeko ya Moize. (Mis. 15:19) Ya mibale, ekateli yango ezalaki komemya lisosoli ya Bayuda oyo bakómaki bakristo, baoyo mbula na mbula, bazalaki koyoka ndenge ‘sabata nyonso mikanda ya Moize etángamaka na mongongo makasi na basinagoga.’ b (Mis. 15:21) Na ntembe te, likanisi oyo apesaki elingaki kolendisa bondeko kati na Bayuda oyo bakómaki bakristo mpe bato ya bikólo oyo bakómaki bakristo. Na koleka, elingaki kosepelisa Yehova Nzambe mpo eyokanaki na mokano na ye. Yango ezalaki ndenge malamu mpenza ya kosilisa mokakatano oyo ekokaki kobebisa bomoko mpe bolamu ya lisangá mobimba ya Nzambe! Ezali mpe ndakisa malamu mpo na lisangá ya bokristo lelo oyo!

10. Lelo oyo, ndenge nini Lisangani ya Mikóló-Bakambi elandaka ndakisa ya lisangani ya mikóló-bakambi ya siɛklɛ ya liboso?

¹⁰ Ndenge mokapo oyo eleki emonisaki yango, lelo oyo Lisangani ya Mikóló-Bakambi esalaka makambo ndenge lisangani ya mikóló-bakambi ezalaki kosala na siɛklɛ ya liboso, elingi koloba ete na makambo nyonso, elukaka litambwisi ya Yehova, Mokonzi-Oyo-Aleki-Nyonso na molɔ́ngɔ́ mobimba, mpe ya Yesu Kristo, Mokonzi ya lisangá. c (1 Ko. 11:3) Ndenge nini basalaka yango? Albert Schroeder, ndeko oyo azalaki na Lisangani ya Mikóló-Bakambi banda 1974 tii na nsuka ya bomoi na ye awa na mabele na sanza ya Marsi 2006, alobaki boye: “Bandeko oyo bazali na Lisangani ya Mikóló-Bakambi bakutanaka mokolo nyonso ya misato, babandaka likita na bango na libondeli mpe basɛngaka  litambwisi ya elimo ya Yehova. Basalaka makasi ete likambo nyonso oyo bakotalela mpe ekateli nyonso oyo bakozwa eyokana na Biblia, Liloba ya Nzambe.” Ndenge moko mpe, Milton Henschel, ndeko oyo azalaki na Lisangani ya Mikóló-Bakambi na boumeli ya bambula ebele tii na nsuka ya bomoi na ye awa na mabele na sanza ya Marsi 2003, atunaki motuna moko ya ntina mingi epai ya bana-kelasi ya mbala ya 101 ya Gileadi, eteyelo ya Watchtower mpo na mateya ya Biblia. Atunaki boye: “Ezali nde na ebongiseli mosusu awa na mabele oyo bakambi na yango batalelaka Biblia, Liloba ya Nzambe, liboso ya kozwa bikateli ya ntina mingi?” Eyano ezali polele.

11. Ndenge nini ekateli ya lisangani ya mikóló-bakambi eyebisamaki na masangá?

¹¹ Lisangani ya mikóló-bakambi na Yerusaleme ezwaki ekateli oyo bandimaki bango nyonso. Kasi, mpo bandeko na masangá básala makambo na bomoko, esengelaki kotindela bango ekateli yango na maloba ya polele mpe ya kolendisa. Ndenge nini basalaki yango? Lisolo elobi boye: “Bantoma mpe bankulutu elongo na lisangá mobimba bazwaki ekateli bátinda mibali oyo baponami na kati na bango bákende na Antiokia elongo na Paulo mpe Barnabasi. Batindaki Yudasi oyo bazalaki kobenga Barsabasi ná Silasi, bato oyo bazalaki na mikumba minene na kati ya bandeko.” Longola yango, bakomaki mokanda mpe batindaki yango na mabɔkɔ ya mibali yango mpo bátánga yango na masangá nyonso na Antiokia, na Siri, mpe na Silisia.​—Mis. 15:22-26.

12, 13. Likambo nini ya malamu esalemaki na ndenge batindaki (a) Yudasi ná Silasi? (b) mokanda ya lisangani ya mikóló-bakambi?

¹² Lokola Yudasi ná Silasi bazalaki “na mikumba minene na kati ya bandeko,” babongaki mpenza mpo na kozala bamonisi ya lisangani ya mikóló-bakambi. Bandeko yango minei bakokaki mpenza komonisa ete nsango oyo bamemaki ezalaki kaka te eyano mpo na likambo ya kokatama ngenga, kasi ezalaki mpe malako ya lisangani ya mikóló-bakambi na makambo mingi. ‘Mibali oyo baponamaki’ balingaki mpenza kolendisa bondeko kati na Bayuda oyo bakómaki bakristo, oyo bazalaki na Yerusaleme mpe bato ya bikólo oyo bakómaki bakristo, oyo bazalaki na bamboka mosusu. Ebongiseli yango emonisaki mpenza bwanya mpe bolingo! Na ntembe te, ebongiseli yango elendisaki kimya mpe bomoko na kati ya basaleli ya Nzambe.

¹³ Mokanda oyo bamemaki ezalaki na malako ya polele mpo na bato ya bikólo oyo bakómaki bakristo, kaka mpo na likambo ya kokatama ngenga te, kasi mpe mpo na makambo oyo basengeli kosala mpo Yehova andima mpe apambola bango. Likanisi ya ntina mingi na mokanda yango elobaki boye: “Elimo santu mpe biso moko tomoni malamu kobakisela bino kilo mosusu te, longola kaka makambo oyo ya ntina, bókoba koboya biloko oyo epesami mbeka na bikeko, makila, banyama oyo ekamolamá mpe pite. Soki bomibateli malamumalamu na makambo wana, bokozala malamu. Bótikala malamu!”​—Mis. 15:28, 29.

14. Nini esalisaka basaleli ya Yehova básala na bomoko na kati ya mokili oyo ekabwani?

 ¹⁴ Lelo oyo, Batatoli ya Yehova, oyo baleki milio 8 na masangá koleka 100 000 na mokili mobimba, bazali na bomoko na mateya mpe na misala na bango. Ndenge nini bazali kolonga kozala na bomoko, nzokande mokili lelo oyo ekabwani mpenza mpe etondi na yikiyiki? Libosoliboso, bazali na bomoko mpo bango nyonso balandaka litambwisi ya polele oyo Yesu Kristo, Mokonzi ya lisangá, apesaka na nzela ya “moombo ya sembo mpe ya mayele,” elingi koloba, Lisangani ya mikóló-Bakambi. (Mat. 24:45-47) Bazali mpe na bomoko mpamba te bango nyonso bandimaka kolanda litambwisi ya Lisangani ya Mikóló-Bakambi.

15, 16. Ndenge nini likambo ya kokatama ngenga esilaki, mpe nini esalisaki mpo esila na ndenge ya malamu?

¹⁵ Mokanda ya Misala ebakisi ete ntango bandeko oyo bautaki na Yerusaleme bakómaki na Antiokia, “bayanganisaki etuluku yango ya bato mpe bapesaki bango mokanda yango.” Bandeko basalaki nini nsima ya koyoka malako ya lisangani ya mikóló-bakambi? “Nsima ya kotánga [mokanda yango], basepelaki na elendiseli yango.” (Mis. 15:30, 31) Longola yango, Yudasi ná Silasi “balendisaki bandeko yango na badiskur mingi mpe bapesaki bango makasi.” Ezali na ndimbola yango nde mibali wana bazalaki “basakoli,” kaka ndenge Barnabasi, Paulo, ná bandeko mosusu babengamaki basakoli, elingi koloba bato oyo bayebisi mokano ya Nzambe.​—Mis. 13:1; 15:32; Kob. 7:1, 2.

¹⁶ Emonanaki polele ete Yehova apambolaki makambo nyonso oyo basalaki mpo likambo ekatama malamu. Nini esalisaki mpo makambo nyonso eleka malamu? Na ntembe te, ezali mpo ete lisangani ya mikóló-bakambi epesaki malako ya polele na ntango oyo ebongi, nsima ya kotalela Liloba ya Nzambe mpe kolanda litambwisi ya elimo na Ye. Longola yango, bayebisaki ekateli yango na lisangá mokomoko na bolingo mpenza.

17. Na ndenge nini makambo oyo Paulo, Barnabasi, Yudasi ná Silasi basalaki etiká ndakisa mpo na bakɛngɛli ya zongazonga lelo oyo?

¹⁷ Na kolanda ndakisa yango, Lisangani ya Mikóló-Bakambi ya Batatoli ya Yehova epesaka bandeko ya mokili mobimba malako na ntango oyo ebongi. Ntango bazwi bikateli, bayebisaka yango na masangá na ndenge ya polele. Ntango mosusu bayebisaka yango na nzela ya bakɛngɛli ya zongazonga. Bandeko yango oyo bazali na elimo ya komipimela batalaka lisangá mokomoko, bapesaka malako ya polele mpe balendisaka bandeko. Lokola Paulo ná Barnabasi, bandeko yango balekisaka ntango mingi na mosala ya kosakola, ‘bateyaka mpe basakolaka nsango malamu ya liloba ya Yehova, elongo na bato mosusu mingi.’ (Mis. 15:35) Lokola Yudasi ná Silasi, bakɛngɛli ya zongazonga ‘balendisaka bandeko na badiskur mingi mpe bapesaka bango makasi.’

18. Basaleli ya Nzambe basengeli kosala nini mpo Yehova akoba kopambola bango?

¹⁸ Ezali boni mpo na masangá? Nini esalisaka masangá ya mokili mobimba ekoba kozala na kimya mpe na bomoko na mokili oyo etondi na bokabwani? Tóbosana  te ete ezali moyekoli Yakobo nde akomaki na nsima ete: “Bwanya oyo euti na likoló ezalaka libosoliboso pɛto, mpe kimya, na makambo makasimakasi te, esepelaka kotosa . . . Bato oyo babatelaka boyokani malamu na basusu, batyaka kimya mpe yango esalaka ete bábota mbuma ya makambo oyo ezali sembo.” (Yak. 3:17, 18) Toyebi te soki Yakobo azalaki kokanisa likita oyo basalaki na Yerusaleme ntango akomaki maloba yango. Kasi, makambo oyo ekomami na Misala mokapo 15 ezali komonisa polele ete Yehova apambolaka basaleli na ye kaka soki bazali kosala na kimya mpe na bomoko.

19, 20. (a) Nini emonisi ete kimya mpe bomoko ekɔtaki na lisangá ya Antiokia? (b) Paulo ná Barnabasi bakokaki sikoyo kosala nini?

¹⁹ Emonani polele ete kimya mpe bomoko ekɔtaki na lisangá ya Antiokia. Na esika bandeko ya Antiokia báwelana ná bandeko oyo bautaki na Yerusaleme, basepelaki mingi ndenge Yudasi ná Silasi bakendaki kotala bango. Mpo lisolo elobi: ”‏Nsima ya kolekisa mwa ntango kuna, bandeko batikaki bango bázonga na kimya epai ya baoyo batindaki bango ,” elingi koloba ete bazongaki na Yerusaleme. d (Mis. 15:33) Tokanisi mpenza ete bandeko na Yerusaleme mpe basepelaki ntango mibali yango mibale bayebisaki bango ndenge oyo balekisaki mobembo na bango. Na nzela ya boboto monene ya Yehova, bakokisaki malamu mokumba na bango!

²⁰ Paulo ná Barnabasi, baoyo batikalaki na Antiokia, bakokaki sikoyo komipesa na mosala ya kosakola mpo na kopesa ndakisa, ndenge bakɛngɛli ya zongazonga basalaka lelo oyo ntango bakei kotala masangá. (Mis. 13:2, 3) Ezalaki mpenza lipamboli mpo na basaleli ya Yehova! Kasi, ndenge nini Yehova asalelaki mpe apambolaki mibali wana mibale oyo bazalaki kopalanganisa nsango malamu na molende? Tokotalela yango na mokapo elandi.