1, 2. Likamwisi nini Petro ná Yoane basalaki pembeni ya porte ya tempelo?

 TOZALI na nsima ya midi mpe moi makasi ezali kobɛta ebele ya bato. Bayuda ya molende mpe bayekoli ya Kristo bazali kokɔta na tempelo. Etikali moke “ngonga ya libondeli” ekoka. a (Mis. 2:46; 3:1) Petro ná Yoane bazali lokuka nzela na kati ya ebele ya bato yango mpo na kokende na porte ya tempelo oyo ebengami Kitoko. Na kati ya makɛlɛlɛ ya bato oyo bazali kosolola mpe ya makolo ya bato oyo bazali kotambola, mobali moko oyo abotamá motɛngumi azali kosɛnga bato biloko.​—Mis. 3:2; 4:22.

² Ntango mosɛngi-biloko amoni Petro ná Yoane bakómi pembeni na ye, abeleli lisusu makasi mpo na kosɛnga mbongo. Bantoma batɛlɛmi, mpe mobali yango azali kotala bango na elikya ete bakopesa ye mbongo. Petro alobi na ye: “Palata mpe wolo, nazali na yango te, kasi nakopesa yo nde oyo nazali na yango. Na nkombo ya Yesu Kristo Monazarete, tambolá!” Kanisá ndenge ebele ya bato bakamwaki ntango Petro asimbaki motɛngumi yango na lobɔkɔ mpe mobali yango atɛlɛmaki semba, mpo na mbala ya liboso na bomoi na ye! (Mis. 3:6, 7) Kanisá ndenge mobali yango azalaki kotalatala makolo na ye oyo ebongaki mpe azalaki komeka kotambola! Tokoki kokamwa te ndenge abandaki kopumbwa mpe kosanzola Nzambe na mongongo makasi!

3. Likabo nini ya motuya monene mobali oyo azalaki motɛngumi mpe ebele ya bato bakokaki kozwa?

³ Ebele ya bato oyo bazalaki kokamwa bakendaki mbangu epai ya Petro ná Yoane na veranda ya Salomo. Wana, kaka na esika oyo Yesu atɛlɛmaki mokolo mosusu mpo na koteya, Petro ayebisaki bango ndimbola ya solosolo ya likambo oyo eutaki kosalema. (Yoa. 10:23) Ayebisaki ebele ya bato mpe mobali oyo azalaki motɛngumi ete bakokaki kozwa likabo ya motuya koleka palata to wolo. Likabo yango eleki mosika kobikisama na nzoto. Ezali nde libaku ya kobongola motema mpo masumu na bango ebomama, mpe ya kokóma bayekoli ya Yesu Kristo, “Kapita ya bomoi” oyo Yehova atye.​—Mis. 3:15.

4. (a) Kobikisa motɛngumi na ndenge ya likamwisi ememaki na likambo nini? (b) Tokozwa biyano na mituna nini?

 ⁴ Mokolo ya makambo mpenza! Mobali moko abikisamaki mpe akómaki kotambola. Ebele ya bato bazwaki libaku ya kobikisama na elimo mpo bákóma komitambwisa na ndenge oyo ebongi na Nzambe. (Kol. 1:9, 10) Longola yango, makambo oyo esalemaki mokolo yango ememaki na kobendana kati na bayekoli ya sembo ya Kristo ná bakonzi oyo balukaki kopekisa bango bátosa etinda oyo Yesu apesaki, ya kosakola nsango ya Bokonzi. (Mis. 1:8) Liteya nini tokoki kozwa na mayele mpe ezaleli oyo Petro ná Yoane​—“bato batángá kelasi te mpe bato mpamba”​—bamonisaki mpo na kopesa litatoli liboso ya ebele ya bato? b (Mis. 4:13) Mpe ndenge nini tokoki komekola lolenge oyo bango mpe bayekoli mosusu basalaki ntango bakutanaki na botɛmɛli?

5. Liteya nini tozwi na ndenge oyo Petro alobaki na ebele ya bato?

⁵ Petro ná Yoane batɛlɛmaki liboso ya ebele ya bato, bayebi ete mikolo eleki, bamosusu kati na bango babelelaki ete Yesu abomama. (Mrk. 15:8-15; Mis. 3:13-15) Kanisá mpiko oyo Petro amonisaki ntango alobaki ete motɛngumi wana abikisamaki na nkombo ya Yesu. Petro abombaki solo te. Alobaki polele ete ebele ya bato wana bazalaki na ngambo na liwa ya Kristo. Kasi, Petro akangelaki bango nkanda te, mpo ‘bayebaki te oyo bazalaki kosala.’ (Mis. 3:17) Abengaki bango bandeko mpe alobelaki mingimingi makambo ya malamu oyo etali Bokonzi, alobaki ete soki babongoli motema mpe bandimeli Kristo, Yehova akopesa bango “bileko ya kopema.” (Mis. 3:19) Biso mpe tosengeli kozala na mpiko mpe koloba polele ntango tozali kosakola lisambisi ya Nzambe oyo ekoya. Kasi, tosengeli te kozala na maloba ya mabe to kosambisa bato. Tosengeli nde kotalela baoyo tozali kosakwela lokola bato oyo bakoki kokóma bandeko na biso, mpe na ndakisa ya Petro, tosengeli kolobela mingimingi makambo ya malamu oyo etali Bokonzi.

6. Ndenge nini Petro ná Yoane bamonisaki ezaleli ya komikitisa mpe bopɔlɔ?

⁶ Bantoma bayebaki esika makoki na bango esuki. Bamipesaki lokumu te mpo na makamwisi oyo basalaki. Petro alobaki na bato: “Mpo na nini bozali kotalatala biso lokola nde na nguya na biso moko to na ezaleli na biso ya kokangama na Nzambe nde totambwisi ye?” (Mis. 3:12) Petro ná bantoma mosusu bayebaki ete malamu nyonso oyo basalaki na mosala na bango esalemaki na nguya ya Nzambe, kasi na nguya na bango moko te. Yango wana, na bopɔlɔ mpenza, bazalaki kopesa nkembo nyonso epai ya Yehova mpe Yesu.

7, 8. (a) Likabo nini tokoki kopesa bato? (b) Ndenge nini elaka ya ‘kozongisa makambo nyonso sika’ ezali kokokisama lelo oyo?

⁷ Biso mpe tosengeli kozala na bopɔlɔ ntango tozali kosakola Bokonzi. Ya solo, elimo ya Nzambe epesaka te bakristo ya mikolo na biso nguya ya kobikisa bato na ndenge ya likamwisi. Atako bongo, tokoki kosalisa bato bándimela Nzambe  mpe Kristo mpe bázwa likabo oyo Petro alobelaki: libaku ya kolimbisama masumu mpe kozwa bopemi oyo Yehova akopesa. Mbula na mbula, bankóto ya bato bazali kosimba libaku yango mpe bazali kozwa batisimo mpo na kokóma bayekoli ya Kristo.

⁸ Kutu, tozali sikoyo na ntango oyo “Nzambe akozongisa makambo nyonso sika,” oyo Petro alobelaki. Mpo na kokokisa liloba oyo Nzambe “alobaki na monɔkɔ ya basakoli na ye basantu ya ntango ya kala,” Bokonzi etyamaki na likoló na 1914. (Mis. 3:21; Nz. 110:1-3; Dan. 4:16, 17) Mwa moke na nsima, Kristo abandaki kotambwisa mosala ya kozongisa losambo ya solo awa na mabele. Na yango, bamilio ya bato bakɔti na paradiso ya elimo, bakómi bana-mboka ya Bokonzi ya Nzambe. Bato yango balongoli bomoto ya kala, oyo epɔlá, mpe balati “bomoto ya sika oyo ezalisamaki na boyokani na mokano ya Nzambe.” (Ef. 4:22-24) Ndenge moko na kobikisama ya motɛngumi oyo azalaki mosɛngi-biloko, mosala monene wana ekokisami na nguya ya bato te, kasi na elimo ya Nzambe. Lokola Petro, tosengeli kosalela Liloba ya Nzambe na mpiko mpo na koteya bato na ndenge oyo ekosalisa bango. Soki tosalisi bato bákóma bayekoli ya Kristo, yango esalemi na nguya ya Nzambe, kasi na nguya na biso moko te.

9-11. (a) Bakonzi ya Bayuda basalaki nini ntango bayokaki makambo oyo Petro ná Yoane bazalaki kosakola? (b) Bantoma bazalaki na ekateli ya kosala nini?

⁹ Diskur ya Petro mpe kopumbwa ná koganga ya moto oyo azalaki motɛngumi ebimisaki mwa yikiyiki. Mpo na yango, kapita ya tempelo (moto oyo azalaki kobatela kimya na tempelo) mpe banganga-nzambe bakonzi bayaki mbangu. Ekoki kozala ete bazalaki Basadukai, bandimi ya mwa lingomba ya Bayuda oyo ezalaki na bozwi mpe na lokumu mingi na makambo ya politiki. Bato ya mwa lingomba yango bazalaki koluka kobatela boyokani ya kimya ná Baroma, bazalaki koboya mibeko oyo ekomami te, oyo Bafarisai bazalaki kolinga mingi, mpe bazalaki kondima lisekwa te. c Kanisá ndenge bayokaki nkanda ntango bamonaki Petro ná Yoane na kati ya tempelo bazali koteya na mpiko ete Yesu asekwaki!

¹⁰ Na nkanda nyonso, banguna yango babwakaki Petro ná Yoane na bolɔkɔ, mpe na mokolo oyo elandaki, bamemaki bango liboso ya tribinale monene ya Bayuda. Mpo na bakonzi yango oyo bazalaki komimona ete baleki bato mosusu, Petro ná Yoane bazalaki “bato batángá kelasi te mpe bato mpamba,” oyo bazalaki na lotomo te ya koteya na tempelo. Bantoma yango batángaki na eteyelo moko te ya mangomba. Atako bongo, elobeli na bango ya polele mpe mpiko na bango ekamwisaki bato na tribinale. Nini esalisaki bango? Moko ya bantina ezali ete “bazalaki elongo na Yesu.” (Mis. 4:13) Nkolo na bango azalaki koteya na bokonzi mpenza, kasi te lokola bakomeli.​—Mat. 7:28, 29.

¹¹ Tribinale epesaki bantoma mitindo ete bátika kosakola. Na ekólo na bango, etinda ya tribinale wana ezalaki na nguya mingi. Kaka mwa bapɔsɔ liboso, bato ya tribinale yango bazwaki ekateli ete Yesu “abongi na liwa.” (Mat. 26:59-66)  Atako bongo, Petro ná Yoane babangaki te. Liboso ya bato yango ya bozwi, ya lokumu, mpe oyo batángá bakelasi milaimilai, Petro ná Yoane balobaki na mpiko, kasi mpe na limemya ete: “Soki ezali sembo na miso ya Nzambe ete tóyoka bino na esika ya koyoka Nzambe, bino moko bókata likambo. Kasi biso, tokoki kotika te kolobela makambo oyo tomoni mpe toyoki.”​—Mis. 4:19, 20.

12. Nini ekoki kobakisela biso mpiko mpe kondima?

¹² Yo mpe okokoka komonisa mpiko ya ndenge wana? Omiyokaka ndenge nini soki ozwi libaku ya kopesa litatoli epai ya moto ya bozwi, moto oyo atángá mingi, to moto moko ya lokumu na mboka na bino? Bongo soki ndeko ya libota, moninga ya kelasi, to moninga ya mosala azali kotyola bindimeli na yo? Obangaka? Soki ezali bongo, yebá ete okoki kolonga mayoki yango. Ntango Yesu azalaki awa na mabele, ateyaki bantoma na ye ndenge oyo bakoki kolobela bindimeli na bango na mpiko mpe na limemya. (Mat. 10:11-18) Nsima ya lisekwa na ye, Yesu alakaki bayekoli na ye ete akokoba kozala na bango “mikolo nyonso tii na eleko ya nsuka ya mokili.” (Mat. 28:20) Na litambwisi ya Yesu, “moombo ya sembo mpe ya mayele” azali koteya biso ndenge oyo tokoki kolobela bindimeli na biso. (Mat. 24:45-47; 1 Pe. 3:15) Ateyaka biso yango na makita ya lisangá, na ndakisa na likita Bomoi mpe mosala ya bakristo, mpe na mikanda oyo elimbolaka Biblia, na ndakisa masolo “Biyano na mituna ya Biblia” na site jw.org. Olandaka makita na likebi mpe otángaka masolo yango? Soki ozali kosala yango, mpiko mpe kondima na yo ekobakisama. Na bongo, na ndakisa ya bantoma, eloko moko te ekopekisa yo olobela mateya kitoko oyo oyekoli na Biblia.

13, 14. Tosengeli kosala nini ntango tokutani na botɛmɛli, mpe mpo na nini?

¹³ Nsima ya kobima na bolɔkɔ, Petro ná Yoane bakendaki mbala moko kokutana na bandeko ya lisangá. Bango nyonso “batombolaki mingongo na bango . . . epai ya Nzambe” mpe babondelaki mpo na kozwa mpiko ya kokoba kosakola. (Mis. 4:24) Petro ayebaki malamu ete ezali bozoba komityela motema mpo na kokokisa mokano ya Nzambe. Mwa bapɔsɔ liboso, amityelaki motema koleka ndelo  ntango alobaki na Yesu ete: “Ata soki basusu nyonso babɛti libaku mpo na makambo oyo ekokómela yo, ngai nakobɛta libaku ata moke te!” Nzokande, ndenge Yesu asakolaki yango, eumelaki te Petro abangaki bato mpe awanganaki moninga mpe moteyi na ye. Kasi, libunga oyo Petro asalaki eteyaki ye.​—Mat. 26:33, 34, 69-75.

¹⁴ Kozala na ekateli makasi ekoki te mpo na kosalisa yo okokisa mokumba na yo ya kopesa litatoli mpo na Kristo. Ntango banguna balingi kolɛmbisa kondima na yo to kopekisa yo osakola, landá ndakisa ya Petro ná Yoane. Bondelá Yehova apesa yo makasi. Luká lisalisi ya bandeko na lisangá. Yebisá bankulutu mpe bandeko mosusu oyo bakɔmɛli na elimo mikakatano oyo okutani na yango. Mabondeli ya bandeko mosusu ekoki kopesa yo makasi ya koyika mpiko.​—Ef. 6:18; Yak. 5:16.

15. Mpo na nini bato oyo batikaki kosakola na ntango moko boye basengeli kolɛmba nzoto te?

¹⁵ Soki otikaki kosakola na ntango moko boye mpo na mbamba ya basusu, kolɛmba nzoto te. Kobosana te ete nsima ya liwa ya Yesu, bantoma nyonso batikaki kosakola na boumeli ya mwa ntango; kasi, bazongelaki lisusu milende na bango. (Mat. 26:56; 28:10, 16-20) Na esika otika mabunga oyo osalá kala elɛmbisa yo, tiká nde mabunga yango eteya yo mpe salelá mateya oyo ozwi mpo na kolendisa basusu.

16, 17. Libondeli oyo bayekoli ya Kristo na Yerusaleme basalaki ekoki koteya biso nini?

¹⁶ Tosengeli kosɛnga nini na libondeli ntango bakonzi bazali konyokola biso? Tóbosana te ete bayekoli basɛngaki te ete Nzambe abatela bango mpo bákutana na mikakatano te. Bayebaki malamu maloba oyo Yesu alobaki ete: “Soki banyokolaki ngai, bakonyokola mpe bino.” (Yoa. 15:20) Nzokande, bayekoli yango ya sembo basɛngaki epai ya Yehova ‘atya likebi’ na makaneli ya banguna. (Mis. 4:29) Bayekoli babosanaki te likambo oyo eleki ntina, bayebaki ete minyoko oyo bazalaki kokutana na yango ezalaki kokokisa esakweli. Bayebaki ete, ndenge Yesu ateyaki bango bábondelaka, mokano ya Nzambe ‘ekosalema na mabele,’ ata soki bato oyo bazali na bokonzi balobi nini.​—Mat. 6:9, 10.

¹⁷ Mpo bayekoli básala mokano ya Nzambe, babondelaki Yehova boye: “Pesá baombo na yo likoki ya kokoba koloba liloba na  yo na mpiko mpenza.” Yehova asalaki nini? Biblia elobi: “Esika oyo bayanganaki eninganaki; mpe bango nyonso batondaki na elimo santu mpe babandaki koloba liloba ya Nzambe na mpiko.” (Mis. 4:29-31) Eloko moko te ekoki kopekisa mokano ya Nzambe ekokisama. (Yis. 55:11) Ata soki mikakatano ezali minene ndenge nini, to soki banguna na biso bazali makasi ndenge nini, soki totomboli mingongo epai ya Nzambe na libondeli, tótya motema ete akopesa biso makasi ya kokoba kosakola liloba na ye na mpiko.

18. Bato ya lisangá ya Yerusaleme bazalaki kosala nini mpo na kosalisana?

¹⁸ Eumelaki te, lisangá oyo esalemaki sika na Yerusaleme ekómaki na bato koleka 5000. d Atako bayekoli bautaki na mimeseno ya bamboka ekeseni, “bazalaki na likanisi kaka moko.” Bazalaki na bomoko na elimo mpe na makanisi. (Mis. 4:32; 1 Ko. 1:10) Bayekoli basukaki kaka te na kobondela Yehova apambola milende na bango. Bazalaki kosalisana na elimo, mpe soki esengeli, na mosuni. (1 Yoa. 3:16-18) Na ndakisa, moyekoli Yozefe, oyo bantoma bapesaki nkombo Barnabasi, atɛkaki mabele na ye mpe apesaki mbongo nyonso likabo mpo na kosalisa bandeko ya bamboka ya mosika oyo bafandaki lisusu mwa mikolo na Yerusaleme mpo na koyekola makambo mosusu mingi.

19. Mpo na nini Yehova abomaki Ananiasi ná Safira?

¹⁹ Mobali moko na nkombo Ananiasi ná mwasi na ye Safira, batɛkaki mpe mabele na bango mpe bapesaki likabo. Bamonisaki lokola nde bapesaki mbongo nyonso oyo bazwaki, kasi, ‘na nkuku babombaki mwa ndambo ya mbongo.’ (Mis. 5:2) Yehova abomaki mobali yango ná mwasi na ye; ezali te mpo bapesaki mbongo moke, kasi nde mpo mayoki oyo etindaki bango bápesa ezalaki mabe mpe bakosaki bantoma. Kasi Biblia elobi ete bakosaki ‘bato te, kasi nde Nzambe.’ (Mis. 5:4) Ndenge moko na bakosi oyo Yesu apamelaki, Ananiasi ná Safira balukaki bato bápesa bango nkembo na esika ya koluka ete Nzambe andima bango.​—Mat. 6:1-3.

20. Mateya nini tokoki kozwa na oyo etali kopesa Yehova makabo?

²⁰ Lelo oyo, Batatoli mingi bamonisaka elimo ya kokaba lokola oyo bayekoli ya sembo oyo bazalaki na Yerusaleme bamonisaki; bapesaka makabo mpo na kosimba mosala ya kosakola na mokili mobimba. Batindaka moto te na makasi ete apesa ntango to mbongo na ye mpo na mosala yango. Kutu, Yehova alingaka te tósalela ye na koimaima to na kotindikama. (2 Ko. 9:7) Ntango topesi makabo, Yehova asepelaka, na motuya na yango te, kasi na mayoki oyo etindi biso tópesa. (Mrk. 12:41-44) Tólinga soki moke te kozala lokola Ananiasi ná Safira, tósalela Nzambe te mpo na matomba na biso to mpo na koluka kozwa nkembo. Nzokande, lokola Petro, Yoane, ná Barnabasi, tiká ete kolinga Nzambe mpe bazalani na biso nde ezala mayoki oyo etindaka biso ntango nyonso tósalela Nzambe.​—Mat. 22:37-40.