Lakisá makambo oyo ezali na kati

Mwa etuluku ya bato oyo bakendaki epai ya Prezida mpo na komonisa bato oyo baboyaka mosala ya soda mpo na kotosa lisosoli na bango bazali elongo na bandeko na bango mpe bato ya mibeko, nsima ya kopesa mikanda yango oyo esɛngi bándima lotomo na bango ya koboya mosala ya soda mpo na kotosa lisosoli

8 SANZA YA 9, 2017
CORÉE DU SUD

Corée du Sud ekómi kondima ntomo ya baoyo baboyaka mosala ya soda mpo na kotosa lisosoli na bango

Corée du Sud ekómi kondima ntomo ya baoyo baboyaka mosala ya soda mpo na kotosa lisosoli na bango

Kobanda ebongiseli oyo elandelaka kotosama ya mibeko ya mboka (Cour constitutionnelle) efandaki na sanza ya 07/2015 mpo na kolobela makambo etali mibeko ya mboka, boyokani ya bato ezali se kokóma makasi. Atako elobi naino eloko moko te mpe batye naino mibeko ya sika te, emonani ete Corée du Sud ezali kokende liboso na ndenge na yango ya kotalela baoyo baboyaka mosala ya soda mpo na kotosa lisosoli na bango. Ezala batribinale ya mike, bato mosusu nyonso, bato ya mibeko mpe bibongiseli mosusu oyo etalelaka ntomo ya moto ya ekólo yango to ya mikili ndenge na ndenge endimi solisyo oyo ekozala lokola etumbu te mpo na baoyo baboyaka mosala ya soda mpo na kotosa lisosoli na bango.

Batribinale ebongoli mpenza makanisi

Na pɔsɔ ya 7/08/2017, bilenge mibali nsambo oyo basambisaki bango mpo baboyaki mosala ya soda mpo na kotosa lisosoli na bango bakatelaki bango etumbu te. Ezali mbala ya liboso tribinale ezwa ekateli ya ndenge wana. Kutu, na istware ya Corée du Sud na makambo etali mibeko, bato koleka 19000 bakɔtá bolɔkɔ mpo baboyaki mosala ya soda mpo na kotosa lisosoli na bango. Kasi na bikateli 42 oyo ekweisaki te baoyo baboyaka mosala ya soda mpo na kotosa lisosoli na bango, 38 na yango ezwamaki kobanda 05/2015, 25 na yango ezwamaki kaka na 2017.

Batribinale mosusu ezongisaki nsima bikateli na yango mpo na kozela ekateli oyo Cour constitutionnelle ekozwa, yango wana badosye mingi oyo etali likambo yango ebakisamaki. Du-jin Oh avoka moko oyo asambaki mpo na bato mingi oyo baboyaka mosala ya soda mpo na kotosa lisosoli na bango, alobaki ete sikoyo badosye yango ebakisami mbala mitano koleka kaka na boumeli ya mwa bambula koleka ndenge ezalaki liboso.

Ndenge motángo ya bato oyo bazwi bitumbu te nsima ya kosamba ezali se komata (6 na 2015; 7 na 2016; mpe 25 na 2017) mpe bikateli mosusu oyo ekatami naino te mpo na kozela ndingisa ya batribinale (mwayene euti na 100 ekómi tii koleka 500) emonisi ete bato ya mibeko ya Corée du Sud babongoli mpenza makanisi.

Bato mingi bamoni ete bato ya mibeko ya Corée du Sud bakómi mpenza kobongola makanisi. Batribinale mingi oyo ekweisaki te baoyo baboyaka mosala ya soda mpo na kotosa lisosoli endimaki ete lokola mosala mosusu ya kopesa bato yango na esika ya mosala ya soda ezali te, kokatela bango etumbu ezali kobuka lotomo ya bonsomi ya lisosoli, lotomo oyo mibeko ya mboka yango ebatelaka. Bamosusu bamoni ete kotosa lisosoli ezali “motifi oyo ebongi” mpo na koboya kokomisa nkombo na mosala ya soda ndenge mobeko etali mosala ya soda emonisi yango.

Makanisi ya bato mingi

Atako makanisi ya bato mingi te nde esalaka ete guvɛrnema endima mpe ebatela ntomo ya moto, ministere ya Défense elobaki ete soki eboyaki kosala eloko moko na likambo yango ezali mpo bana-mboka bapesaki mabɔkɔ te. Kasi bato mingi bakómi kobongola makanisi. Na 2005, kaka bato moke (10%) oyo batunaki bango mituna nde bandimaki likanisi ya kotosa lisosoli ya bato oyo baboyaka mosala ya soda; kasi ankɛtɛ oyo esalemaki na 05/2016 emonisaki ete bato ebele (70%) bandimaki Leta etya misala mosusu na esika ya mosala ya soda. Ankɛtɛ mosusu oyo esalemaki na 07/2016 na baavoka ya Séoul emonisaki ete bato mingi (koleka 80%) bandimaki likanisi yango.

Makanisi mpe bikateli ya biro oyo etalelaka ntomo ya moto

Biro oyo etalelaka ntomo ya moto na Corée du Sud (NHRC) emonaki ete ndenge makanisi ya bato mingi ebongwanaki yango nde etindaki basali mibeko básɛnga parlema endima kopesa mosala mosusu ya Leta na esika ya mosala ya soda na makambo misato etali mibeko oyo bapesaki parlema na likita na yango oyo ebandaki na sanza ya 06/2017. Lisusu, biro yango esangisaki makanisi mpe bikateli oyo bato ya mikili ndenge na ndenge bazwaki, oyo endimaki ekateli yango mpe etalelaki ndenge makanisi oyo bana-mboka bapesaki eyokani na mibeko ya mikili ndenge na ndenge. Na nsima epesaki guvɛrnema makanisi oyo bazwaki ya kotya programɛ ya misala mosusu ya Leta na esika ya mosala ya soda oyo ekotosa mibeko ya mikili ndenge na ndenge mpe oyo Batatoli ya Yehova mpe bato mosusu oyo baboyaka mosala ya soda mpo na kotosa lisosoli na bango bakondima kosala.

Elaka mpe kosɛnga

Na mokolo ya 10/05/2017, ntango bafandisaki ye na ebonga ya bokonzi, Prezida Jae-in Moon oyo eksperiansi na ye na mosala ya avoka esungaki guvɛrnema, apesaki elaka oyo: “Bonsomi ya lisosoli ezali ntomo ya ntina mingi oyo ebatelami na mobeko likonzí. Na yango, nalaki kotya programɛ ya misala mosusu na esika ya mosala ya soda mpe kosilisa likambo ya kotyaka na bolɔkɔ baoyo baboyaka mosala ya soda mpo na kotosa lisosoli na bango.”

Avoka moko azali kopesa moto moko ya guvɛrnema mikanda yango.

Na mokolo ya 11/08/2017, mwa etuluku ya bato oyo bakendaki epai ya Prezida mpo na komonisa bato 904 oyo baboyaka mosala ya soda mpo na kotosa lisosoli na bango, bapesaki Prezida yango ya sika mikanda oyo bato yango batindaki mpo na kosɛnga guvɛrnema endima lotomo na bango mpe etya programɛ ya misala mosusu ya Leta na esika ya mosala ya soda. Bato oyo batyaki sinyatire na mikanda yango bazalaki bato 360 oyo basí bakɔtá bolɔkɔ mpo baboyaki mosala ya soda mpo na kotosa lisosoli na bango mpe bato mosusu 544 oyo bazali naino kosamba kaka mpo na likambo yango.

Libaku oyo ekotika nsango na istware etali ntomo ya moto

Hyun-soo Kim

Hyun-soo Kim, moko ya bato oyo batyaki sinyatire na mikanda yango; alobi boye: “Nazali kozela na mposa makasi bátya programɛ ya misala mosusu na esika ya mosala ya soda oyo ekoyokana na mibeko ya mikili ndenge na ndenge, oyo ekozala na boyokani ata moko te na mosala ya soda mpe oyo ekotambwisama na basoda te. Nakoboya te kopesa mabɔkɔ na misala ya Leta mpe ya kosalisa bato; ezala baoyo bazwi likama, to na misala mosusu nyonso. Nakosepela kopesa mabɔkɔ mpo na kosalisa bana-mboka.”

Batatoli ya Yehova mpe bato mosusu basepeli ndenge bato babongoli makanisi mpo yango ekoki kosala ete guvɛrnema etika likambo ya kopesa ebele ya bilenge etumbu, likambo oyo eumeli mbula koleka 70. Batatoli ya Yehova bazali na botɔndi mingi epai ya Prezida Moon, bato ya mibeko mpe bazuzi na ndenge bamonisi ete bandimi kolanda mposa ya baoyo baboyaka mosala ya soda mpo na kotosa lisosoli na bango mpe kopesa bango misala mosusu.