Mbala mingi oyokaka ete mwana alobi na yo: “Nalɛmbi na ngai,” ntango atikali na ndako mpe ayebi te asala nini. Liboso ya kopelisa TV to kotinda ye akende kosakana na lisano ya video oyo asepelaka na yango, mpo na nini te okanisa na makambo oyo elandi?

•   Lolenge ya masano to kominanola mpe ngonga oyo balekisaka ekoki kobakisa mikakatano. Tata moko na nkombo Robert alobi boye: “Mpo na bana mosusu, bomoi ya mokolo na mokolo elɛmbisaka ntango bakokanisaka yango ná kotala TV to ná kosakana na masano ya video. Makambo oyo basalaka mokolo na mokolo elɛmbisaka bango.”

   Mwasi na ye, Barbara, andimi likambo yango. Alobi boye: “Bomoi ya solosolo esɛngaka kokanisa mpe kosala milende, mpe matomba emonanaka mbala moko te. Yango elɛmbisaka bana oyo balekisaka ntango mingi na kotala TV to na kosakana na masano ya video.”

•   Kolekisa ntango na basite Internet ya kosolola na bato ekoki mpe kosala ete moto ayoka mabe. Ntango elenge amoni makambo oyo baninga na ye batye na basite Internet ya kosolola na bato, yango ekoki kotinda ye amona ete bomoi na ye ezali na ntina te soki amikokanisi na bango. Elenge mwasi moko na nkombo Beth alobi boye: “Ezalaka pɛtɛɛ kokanisa boye: ‘Bato nyonso bazali kosakana, kasi ngai natikali na ndako.’”

   Lisusu, nsima ya kolekisa bangonga mingi na basite Internet ya kosolola na bato, mbala mingi elɛmbisaka mpe tokoki komona ete tozangi eloko moko. Elenge mobali moko na nkombo Chris alobi boye: “Ekoki komonana lokola ozali na makambo mingi ya kosala, kasi ntango okanisi, na nsuka okomona ete osalaki eloko moko te.”

•   Kolɛmba kosala likambo moko ekoki kozala malamu. Mama moko na nkombo Katherine alobi ete soki likambo moko elɛmbisi bana epesaka bango likoki ya kokanisa kosala makambo mosusu. Na ndakisa, alobi boye: “Kartɔ moko ya mpamba ekoki kokóma ezipeli ya molangi, motuka, bwato, to eloko ya masano ya bana babengi vaisseau spatial. Mpe kotya ezipeli likoló ya mesa to ya kiti, ekoki kokóma ndako.”

   Yango wana, moto moko ya pisikoloji na nkombo Sherry Turkle alobi ete soki likambo moko elɛmbisi moto, etindaka moto yango “akanisa makambo mosusu oyo akoki kosala.” a Na yango, soki likambo moko elɛmbisi moto, esɛngaka te kokima likambo yango. Kutu, buku moko Disconnected elobi boye: “Kotombola eloko moko ya kilo, esalisaka misisa ya moto ekóma makasi. Ndenge moko mpe, ntango likambo moko elɛmbisi moto, ekotinda ye asalela likoki na ye ya kokanisa mpo na kosala makambo mosusu.”

 Na mokuse: Soki likambo moko elɛmbisi mwana na yo, kotalela yango te lokola likambo moko monene, kasi talelá yango nde lokola libaku ya kosalisa ye aluka kosala makambo mosusu.

•   Soki likoki ezali, memáká bana na yo na libándá mpo básakana. Barbara, oyo tolobelaki liboso, alobi boye: “Ekamwisaka ndenge kolamuka ya moi mpe kozwa mwa mopɛpɛ esalisaka moto oyo alɛmbi azwa lisusu makasi. Ntango bana na biso basakanaka libándá, bakómaka kosalela makoki na bango ya kokanisa!”

   Toli ya Biblia: “Eloko nyonso ezali na ntango na yango, . . . ntango ya kosɛka . . . [mpe] ntango ya koganga na kolela.”​—Mosakoli 3:1, 4.

   Meká kokanisa boye: Mabaku nini nakoki kopesa bana na ngai mpo bázwa matomba ntango bazali kosakana libándá mbala na mbala? Soki ekosimba te bana básakanaka na libándá, makambo nini mosusu bana bakoki kosala ntango bazali na ndako?

•   Salisá bana na yo bátyela basusu likebi. Mama moko na nkombo Lillian alobi boye: “Toyebisaka bana na biso bákende kokata matiti na lopango ya mobange moko, kolɔkɔta nkasa, to kolambela ye mwa bilei to mpe kopesa ye kaka mbote. Kosala makambo mpo na basusu epesaka esengo ya solosolo.”

   Toli ya Biblia: “Molimo oyo ekabaka ekokóma mafutamafuta, mpe moto oyo amwangiselaka bato mosusu mai mingi, ye mpe bakomwangisela ye mai mingi.”​—Masese 11:25.

   Meká kokanisa boye: Ndenge nini okoki kosalisa bana na yo bázwa esengo na kosalela basusu makambo?

•   Pesá ndakisa. Ndenge olobelaka makambo oyo osalaka mokolo na mokolo ekoki kosalisa bana to kolɛmbisa bango. Mama moko na nkombo Sarah alobi boye: “Soki tozali komonisa bana ete bomoi ezali na ntina te, tozali koteya bango ete bomoi elɛmbisaka. Kasi ntango totalelaka likambo na ndenge ebongi, tosalisaka bana na biso bátalela yango mpe bongo.”

   Toli ya Biblia: “Ye oyo azali na motema ya esengo azalaka na fɛti ntango nyonso.”​—Masese 15:15.

   Meká kokanisa boye: Nalobaka nini ntango nalobelaka bana na ngai makambo oyo nasalaka mokolo na mokolo? Mpe ntango likambo moko elɛmbisi ngai, bamonaka makambo nini nasalaka na ntango yango?

 Toli: Salisá bana na yo básalaka liste ya masano to ya makambo oyo bakoki kosala. Mama moko na nkombo Allison alobi boye: “Tozalaka na kartɔ moko epai moto nyonso na liboba akoki kotya makanisi na ye.”