Telefone ezali esaleli oyo ezali na nguya mingi, ekoki kosalisa mpe kosala mabe, yango etalelaka ndenge moto asalelaka yango. Ndenge nini okoki koteya bana na yo bálekisaka ndelo te na kosalela aparɛyi oyo ezali na nguya mingi? Na ndakisa, ngonga boni okokatela bana na yo mpo básalelaka telefone mokolo na mokolo? a

• Oyo osengeli koyeba

• Oyo okoki kosala

• “Moboti ya bolingo atyaka mibeko”

•   Makama ya kosalela telefone. Ndenge lisolo “Bana mpe batelefone​—Eteni 1: Mwana na ngai asengeli kozala na telefone?” emonisi yango, telefone ya mabɔkɔ efungolaka nzela na makambo nyonso oyo Internet ekoki kopesa, ezala ya malamu mpe ya mabe.

   “Ezalaka pɛtɛɛ tóbosana ete telefone ekoki kosala bana na biso bákóma na boyokani ná bato ya ndenge nyonso ya mabe mpe bákóma na makanisi ya ndenge nyonso ya mabe.”​—Brenda.

•   Esengeli kolakisa bana. Soki bana bayebi kosalela telefone ezali mpo bazali kobotama na eleko oyo teknoloji ezali kokola, kasi baboti mingi babandaki kosalela telefone ntango bakómaki mikóló. Yango elingi koloba te ete baboti bakoki te kosalisa bana na likambo yango, mpe bana babongi te kokata ndenge nini mpe ntango boni basengeli kosalela telefone.

   Toboyi te, mbala mosusu bana na yo bakoki koyeba kosalela malamu telefone koleka yo moboti. Kasi osengeli koyeba kokesenisa makoki ná kokɔmela. Ata mwana oyo ayebi teknoloji malamu asengeli kotambwisama na baboti na ye mpo na kosalela telefone na ndenge oyo ebongi.

   “Kopesa mwana telefone kozanga kolakisa ye ndenge ya kosalela yango ezali lokola kopesa ye fungola ya motuka, kofandisa ye na kiti ya shofɛlɛ, wana motɛrɛ ezali kosala, mpe koloba na ye: ‘Zalá ekɛngɛ!’ nzokande olakisi ye te ndenge batambwisaka motuka.”​—Seth.

•   Luká koyeba ndenge telefone ya mwana na yo esalaka. Mesaná na bisaleli oyo ekoki kosalisa mwana na yo mpo asalela yango malamu mpenza. Na ndakisa:

   Bisaleli nini ezali na telefone ya bana ekoki kosalisa baboti mpo bátyela bango bandelo mpo na kosalela yango?

   Oyebi makambo mosusu oyo okoki kosalela mpo na kopekisa mwana akɔta na bisika ebongi te?

   Soki oyebi makambo mingi etali telefone ya mwana, yango ekosalisa yo osalisa ye ayeba kosalela yango malamu mpenza.

   Toli ya Biblia: “Moto ya boyebi abakisaka nguya na ye.”​—Masese 24:5.

•   Tyá bandelo. Katá makambo oyo okotika mpe oyo okopekisa. Na ndakisa:

   Okopesa mwana nzela ya kozala na telefone ntango bozali kolya to ya kosalela yango ntango bokei kotala libota to baninga?

   Bana na yo basengeli kozala na batelefone na bashambrɛ na bango na butu?

   Programɛ to application nini bakosalela?

   Ngonga boni bakolekisa mpo na kosalela yango?

   Okokata ngonga boni bakobanda kosalela yango mokolo na mokolo?

   Salá ete bana báyeba mibeko oyo otye, mpe pésa bango disiplini ntango babuki mibeko yango.

   Toli ya Biblia: “Koboyela mwana disiplini te.”​—Masese 23:13.

•   Lukáká koyeba nini ezali na telefone ya mwana na yo. Yebá kode oyo mwana na yo asalelaka na telefone, mpe lukáká koyeba nini ezali na telefone na ye soki esengeli, ezala bamesaje, programɛ, bililingi, mpe basite Internet oyo akɔtaka.

   “Toyebisaki mwana na biso ya mwasi ete tokoki koluka koyeba makambo oyo ezali na telefone na ye kozanga koyebisa ye liboso. Soki tomoni asalelaki telefone na ye malamu te, tozalaki kokatela ye ngonga boni mpo asalela yango.”​—Lorraine.

   Lokola ozali moboti, ozali na lotomo ya koyeba ndenge mwana na yo azali kosalela telefone na ye.

   Toli ya Biblia: “Ata na misala na ye mwana mobali asalaka ete bato báyeba ye, soki mosala na ye ezali pɛto mpe elongobani.”​—Masese 20:11.

•   Téya mwana bizaleli malamu. Salisá mwana na yo alingaka kosala oyo ezali malamu. Mpo na nini ezali na ntina? Mpamba te soki mwana azali na mokano ya kobombela baboti na ye likambo moko, akoluka mwaye ya kosala yango atako baboti na ye basali nyonso oyo bakoki mpo na kobatela ye. b

   Na yango, teyá mwana na yo azala na bizaleli malamu, na ndakisa, bosembo, komipekisa, mpe ayeba ete akomema mokumba na makambo oyo azali kosala. Soki mwana azalaka na bizaleli malamu, na ntembe te akosalela telefone na bwanya.

   Toli ya Biblia: ‘Bato oyo bakɔmɛli basalelaka makoki na bango ya kososola, oyo emesaná kokesenisa ná mabe ná malamu.’​—Baebre 5:14.