Kopano yeñwi yetuna yetalima za musebezi wa kuyaha mwa Britain neibabalize Lipaki za Jehova kabakala kuluta basali musebezi wa kuzamaisa limota zetuna zeitusiswa mwa musebezi wa buyahi kwa sibaka kokuyahelwa mutai wabona omunca mwa Chelmsford, kwa Essex. Kopano yebizwa Considerate Constructors Scheme (CCS) neibabalize hahulu Lipaki za Jehova kabakala mone balutela basali musebezi wa buyahi, mi neitalusize kuli muhato one baangile neli omunde hahulu.” Ki kabakalañi kopano yeo hane ibabalize hahulu Lipaki za Jehova cwalo?

Kopano ya Considerate Constructors Scheme ifilwe musebezi wa kubona teñi kuli miyaho kaufela yeyahiwa mwa Britain iyahiwa ka kulatelela milao yetomilwe.

Mwa Britain, basali babaezanga musebezi wa buyahi ki babanyinyani hahulu, mi palo yabona haikwani 13 pesenti. Ka kuya ka patisiso yeneezizwe ki kopano yeñwi mwa Britain, ki basali basikai feela babaikatulelanga kueza musebezi wa buyahi. Kono kwa batu babasweli kutusa mwa musebezi wa kuyaha oezwa kwa Chelmsford, ibato ba 40 pesenti ki basali. Mi kwa batu babazamaisanga limota zetuna zeitusiswa mwa musebezi wa buyahi wo, palo ya basali ifitelela 60 pesenti.

Ki lika mañi zetusa basali bao babali Lipaki kupeta hande musebezi wabona wa buyahi? Balutilwe hande musebezi wo mi basusuezwangwa. Kopano ya CCS ni yona isusueza kuli batu baswanela kulutiwa misebezi ni kususuezwa kuli bapete hande misebezi yeo. Mwa milao ya kopano yeo, bayahi basusuezwa kuli babonise kuli baitebuha babeleki kaufela ka “kubakuteka, kubaeza hande, kubasusueza, ni kubatusa,” hamohocwalo ni “kubaluta misebezi.”

Basali bababizwa bo Jade, bane balutilwe kuzamaisa limota zetuna za kuyepisa ka zona misima ni zeñwi zeitusiswa kwa kushimbulula lika, batalusa kuli: “Musebezi wo watabisa luli! Nenisa zibi kuli nenika kona kuueza. Fokuñwi musebezi watatafalanga, kono kamita nifiwanga lituto mi nisweli naituta lika zenca.” Bo Lucy ni bona sebakona kuzamaisa limota zetuna za buyahi sina bo Jade. Batalusa kuli: “Hanikalisa musebezi wa buyahi, nenisina zibo ya mwakuezeza musebezi wo. Kono kuzwa feela lizazi lapili, nenilutilwe mwakuezeza musebezi wa buyahi. Kuzwa zazi leo, senisebelize ni likwata za buyahi zeketalizoho, mi niitutile zeñata!”

Basali banani buikoneli bwa kueza lika zeñwi habaeza musebezi wa kuyaha kwandaa kuzamaisa feela limota. Baana bababizwa bo Eric, babaetelela sikwata sa bayahi, batalusa kuli: “Hañata basali bakona hande kubabalela lisebeliso kufita baana, mi balemuhanga kapili haiba mushini hausebezi, mi bazibisanga babañwi ka za teñi.”

Bo Carl, babaetelela likwata lisikai zeitusisa limota zetuna za buyahi, batalusa kuli: “Kwatabisa luli kulemuha kuli basali bakonile kuituta kuzamaisa limota zetuna za buyahi. Fokuñwi mane nibatanga kuli basali bazamaise limota zecwalo kufita kuli baana babanani yeloseli yetuna balizamaise!”

Haiba baeteleli ba likwata za buyahi basusueza batu bobabeleka ni bona ka nzila yeo, baka batusa kueza musebezi ka maata. Ki mona mokubezi cwalo ku bo Therese. Bo Therese banani yeloseli ya mwakuzamaiseza limota zetuna zeitusiswa mwa musebezi wa buyahi, mi baziba kuli mutu yaeza musebezi wo unani buikalabelo bobutuna mi utokwa kuezanga likatulo zende kuli kusike kwaba ni likolofalo fa sibaka sa musebezi. Bo Therese batalusa kuli: “Kuziba kuli bo mueteleli ba sikwata saluna sa bayahi banisepile kunitusanga kueza zeñata hahulu kufita mone nihupulela. Mi batu hababonisa kuli baitebuha musebezi onieza niikutwanga kususuezwa hahulu mi nibatanga kusebeza ka taata!”

Bo Abigail ni bona bazamaisanga limota zetuna za kuyepisa ka zona misima ni zeñwi zeitusiswa kwa kushimbulula lika, mi baitebuha tuso yebafiwanga ni moya omunde obabonisanga batu bobabeleka ni bona. Babulela kuli: “Baana bonibeleka ni bona haba niingi kuli hanina tuso. Kamita banitusanga kono haba niamuhangi musebezi onieza. Banituhelelanga kuli nizwelepili kuueza.”

Basali babasweli kueza musebezi wa buyahi kwa Chelmsford habatusi feela ka kuzamaisanga limota zetuna zeitusiswa mwa musebezi wa buyahi, kono hape balutilwe misebezi yecwale ka kupima mubu, kuitusisa hande mubu, kulukisa mishini, ni kutoma masikafodi. Bo Robert, base basebelize ni basali mwa misebezi yemiñata batalusa kuli basali “ki batu babaisa pilu kwa musebezi, babasebeza ka taata, mi babonanga teñi kuli balatelela milao kaufela yefilwe ka za buyahi.” Bo Tom, babafilwe musebezi wa kupima mubu batalusa kuli: “Basali babali mwa sikwata saka baisanga pilu kwa musebezi obaeza mi baezanga lika ka tokomelo. Babatanga kuli lika kaufela lizamaye ka swanelo.”

Ki lona libaka bo Fergus, ili babaetelela sikwata sa bayahi, hane babulezi cwana ka tabo kuli: “Basali batokwahala luli mwa musebezi wa buyahi!”