Kana kona musazo shwelwa ki mulikanaa mina kamba yomuñwi wa mwa lubasi lwamina? Haiba ki cwalo, taba ye ika mitusa kutiyela butata bo.

Ze mwa taba ye

•  Kana niikutwa hahulu bumaswe?

•  Zemukona kueza hamushwezwi

•  Zebabulela litaka zamina

 Batu babañata baikutwanga hahulu bumaswe habashwezwi, mi bazwelanga pili kuikutwa cwalo ka nako yetelele.

 “Zazi ni zazi ni nahananga ka za bo kuku babaana. Nihaike kuli sekufitile lilimo zepeli kuzwa fobashwela, nako kaufela haniambola ka za bona naalilanga.”—Olivia.

 “Bo kuku babasali neba nisusuezanga kupeta likonkwani zaka, kono batimela basika bona fonipetela likonkwani zeo. Nako kaufela hanipeta sikonkwani, niikutwanga hahulu bumaswe kakuli habayo ka nako yenipeta sikonkwani seo.”—Alison.

 Hamushwezwi, mukona kuba ni maikuto a shutana-shutana ka nako yeswana. Ka mutala:

 “Bo malume habatimela, neku nibezi taata kulumela taba yeo,mi nekufitile nako yetelele kuli niutwisise kuli nebatimezi luli. Neli lona lwapili kushwelwa ki mutu yene niutwana hahulu ni yena, kacwalo neniikutwile hahulu bumaswe.”—Nadine.

 “Bo kuku babaana hane bashwile neni banyemezi hahulu, bakeñisa kuli nebasa ipabaleli kwa mubili nihaike kuli nelu basusuezanga kueza cwalo.”—Carlos.

 “Na ni bahulwani baka babasali, ki luna feela bane basiyo ka nako yebashwa bo kuku babaana. Hasamulaho, neniikutwile mulatu bakeñisa kuli neniikutwile kuli nenisika balaeza hande.”—Adriana.

 “Bo mutu ni musalaa hae bane bautwana hahulu ni lubasi lwaluna, nebashwile mwa kozi ya fa mukwakwa. Hasamulaho, nako kaufela yomuñwi mwa lubasi hanazwanga fa lapa, neniikalelwanga kuli mwendi ni yena akaswana ashwa.”—Jared.

 “Bo kuku babasali hane bashwile lilimo zetaalu kwamulaho, neniinyazize kuli nenisika tanda hahulu nako yeñata ni bona hane basapila.”—Julianna.

 Hakusika fosahala kukomoka, kunyema, kuikutwa mulatu, kuikalelwa, kamba kuinyaza mutu hali mwa maswabi. Haiba munani maikuto a cwalo, mukolwe kuli hamuna kuzwelapili kuikutwa cwalo. Ka nako ya cwale, mukona kutiyela cwañi butata bwa kushwelwa?

 Mutaluseze mulikanaa mina momuikutwela. Bibele ibulela kuli mulikani wa niti “upepezwi kuli abe mwanahabo mutu mwa linako za ziyezi.” (Liproverbia 17:17) Kuambola ni mutu yomuñwi ka za momuikutwela kwakona kumitusa hahulu.

 “Hakusika fosahala kuikutwa bumaswe hamushwezwi. Fokuñwi mwakona kusataluseza mutu yomuñwi momuikutwela, kono mukona kukalisa kunahana kuli mukazwelapili kuikutwa honacwalo. Kona libaka kuikambota ni mutu yomuñwi hakuli kokunde.—Yvette.

 Muhupulange mulatiwa wamina. Bibele ibulela kuli “mutu yo munde u zwisa ze nde mwa sibulukelo se sinde sa pilu ya hae.” (Luka 6:45, Easy-to-Read Version, 1992) Mwakona kuñola ka za lika zende zene muikozi kueza ni mutu yo.

 “Neniñozi lika kaufela zanaa nilutile mulikanaaka pili hasika shwa kale, mi kueza cwalo neku nitusize kuzwelapili kuituta kwa mutala wahae. Kuñola lika zeo neku nitusize kutiyela butata bwa kushwelwa bo.”—Jeffrey.

 Muipabalele kwa mubili. Bibele yalumela kuli lipapali za kutwaeza mubili zatusa. (1 Timotea 4:8) Mubone teñi kuli mwaca lico zende, kueza lipapali zetiisa mubili, ni kuba ni nako yeñata ya kupumula.

 “Hamushwezwi kukona kumibela taata kunahana hande, kacwalo mueze momukonela kaufela kuli muipabalele kwa mubili. Musike mwatuhela kuca ni kuba ni nako yeñata ya kupumula.”—Maria.

 Mutuse batu babañwi. Bibele ibulela kuli: “Kunani tabo yetuna mwa kufana yefita ye mwa kufiwa.”—Likezo 20:35.

 “Mutuse batu babañwi ka kubaezeza lika zeñwi, sihulu babashwezwi inge mina. Kueza cwalo kukamitusa kuhupula kuli batu babañwi ni bona bakopana ni miinelo yetaata.”—Carlos.

 Mutaluse momuikutwela ka tapelo. Bibele ibiza Jehova Mulimu kuli “Yautwa litapelo.” (Samu 65:2) Hape ibulela kuli Jehova “ufolisa babalobehile lipilu; utama litombo zabona.”—Samu 147:3.

 “Mukupe Jehova kuli amituse kuitiisa. Mazazi amañwi a ka tatafala hahulu kufita amañwi, kono Jehova ukazwelapili kuba ni luna kamita.”—Jeanette.

 Mube ni mubonelo oswanela. Muhupule kuli mutu ni mutu uikutwanga bumaswe ka nzila yahae. Bibele ibulela kuli Jakobo ‘nahanile kuomba-ombiwa’ hanaautwile kuli mwanaa hae wa mushimani naashwile. (Genese 37:35) Kacwalo musike mwakomoka haiba muzwelapili kuikutwa bumaswe.

 “Nilemuhile kuli kunani lika zeñata zenihupulisanga bo ndate babasali, nihaike kuli sekufitile lilimo ze 15 kuzwa fobashwela.”—Taylor.

 Muunge kuli mulobehile lisapo. Mukona kuutwa hahulu butuku mi kukona kuunga nako kuli mufole. Ka nako yeo mualafi ukona kumitaluseza zemuswanela kueza kuli mufole.

 Ki nto yeswana ni kufola kwa butuku bwa kushwelwa ki mutu yemulata. Kuunganga nako kuli mutu atuhele kuikutwa hahulu bumaswe. Kacwalo, mube ni pilutelele. Munyakisise liakalezo zebulezwi mwa taba ye, mi mubone zekona kumitusa hahulu.