Jerusalema Ni Tempele Ya Salumoni
Jerusalema Ni Tempele Ya Salumoni
NE I bizwa “bunde bo bu petehile” ni “munzi wa Mulena yo muhulu.” (Sm 48:2; 50:2; Mli 2:15) Jerusalema ne li ona muleneñi o mutuna wa sicaba sa Mulimu. (Sm 76:2) Davida ha s’a hapile muleneñi w’o kwa Majebusi ni ku u eza muleneñi o mutuna, wa bizwa “munzi wa Davida,” kamba “Sione” fela.—2Sa 5:7.
Nihaike ne i siyo mwa sibaka se si butokwa hahulu, Jerusalema ne i bubana kabakala kuli Mulimu n’a beile mwateñi libizo la hae. (De 26:2) Ki mona mo ne ku tomilwe bulapeli ni tamaiso ya sicaba.
Jerusalema i fa muñambamo o eza limita ze 750 mwa malundu a fahal’a Judea. Bibele i ama kwa ku ‘umbuka’ kwa ona ni kwa balapeli ku ba ba ba kambamela ku ona. (Sm 48:2; 122:3, 4) Muleneñi wa kwaikale w’o n’o potolohilwe ki misindi: Musindi wa Hinomu kwa wiko ni kwa mboela ni Musindi wa Kidroni kwa upa. (2Mal 23:10; Jer 31:40) Liweluwelu la Gihoni * mwa Musindi wa Kidroni ni Eni-Rogeli kwa mboela ne li fa mezi a wetulusa, mi n’a tusa sihulu mwa nako ye ne li taseza lila.—2Sa 17:17.
Fa siswaniso se si fa likepe 21, Munzi wa Davida u mwa bufubelu. Mwa puso ya Davida ni Salumoni, muleneñi w’o n’o yandulukezi kwa mutulo ili k’u ngelela cwalo Ofele (ya mubala wa butala) ni Lilundu la Moria (ya mubala wa ndilu). (2Sa 5:7-9; 24:16-25) Salumoni n’a yahezi Jehova tempele ye buheha fa kalulo ye lumbile ya lilundu leo. Mu nahane nyangela ya balapeli ba ba filikela kwa “lilundu la [Muñ’a] Bupilo” kwa mikiti ya ka silimo! (Zak 8:3) Linzila ze ñata ze bonisizwe fa likepe 17 ne li konahalisa misipili yeo.
Tempele ya Salumoni, ye n’e kabisizwe ka gauda ni macwe a butokwa, ne li o muñwi wa miyaho ye ne tula hahulu ye kile ya yahiwa. Sa butokwa kikuli, mulali wa yona ne li Jehova. Ka mo mu bonela fa siswaniso, kwa matuko a tempele ne ku na ni malapa a matuna ni miyaho ya tamaiso. Ku butokwa kuli mu itute tunango twa yona.—1Mal 6:1–7:51; 1Mkl 28:11-19; Mhe 9:23, 24.
[Litaluso za kwatasi]
^ para. 4 Mulena Ezekiasi n’a tibile liweluwelu leo mi a yaha liabwa le ne li ya kwa lisa la kwa lineku la wiko.—2Mkl 32:4, 30.
[Siswaniso/Siswaniso se si fa likepe 21]
(Kuli mu bone mo i hatiselizwe luli, mu bone hatiso)
Jerusalem/Solomon’s Temple
Hañihañi, Jerusalema ya yandulukela kwa wiko ni kwa mutulo. Malena ba Judea be ne ba busa hamulaho wa Salumoni ba ekeza ku yaha teñi mamota ni minyako. Lipatisiso za ku tatubisisa lika ze pumbuzwi za kale li kana za bonisa sibaka tenyene ni ko ne li fitile likalulo ze ñwi za mamota. Muleneñi w’o n’o sinyizwe ka 607 B.C.E. mi n’o bile matota ka lilimo ze 70. Ibat’o ba lilimo ze 80 ku zwa fo ba kutela Majuda, Nehemia a kalisa musebezituna wa ku yaha sinca mamota a Jerusalema.
SIBAKA SA TEMPELE MWA NAKO YA SALUMONI
Likalulo Za Tempele
1. Sibaka Se Si Kenile Hahulu
2. Sibaka Se Si Kenile
3. Malibela
4. Boazi
5. Jakini
6. Aletare ya Kopa
7. Lisa Le Li Suluzwi
8. Matomelo
9. Makozwana
10. Mizuzu mwa ku Cela
11. Lapa la Mwahali
SIBAKA SA TEMPELE
Lilundu la Moria
Mizuzu mwa ku Cela
Matomelo
Makozwana
Sibaka Se Si Boazi
Kenile Hahulu Sibaka Se Malibela ALetare ya Lapa la
Si Kenile Jakini Kopa Mwahali
Matomelo Lisa Le Li
Suluzwi
Ofele
Patelo?
Munyako wa Mezi?
MUNZI WA DAVIDA
Lilundu la Sione
Ndu ya Davida
Munyako wa Siliba
Limota la Manase?
Tawala ya Hananele
Tawala ya Hamea
Munyako wa Lingu
Munyako wa Balibeleli
Munyako wa Hamifikadi
Munyako wa Lipizi
MUSINDI WA KIDRONI
Limota Le Li Kuswani?
Gihoni
Liabwa la mezi la hamulaho
MUSINDI WA TYROPOEON
Munyako wa Mabunda a Mashala (Biñetana) (Siloko)
Eni-Rogeli
Munyako wa Musindi
MUSINDI WA HINOMU
Munyako wa Sikutwana
Tawala ya Liondo
Lukwakwa Lo Lu Kima
Munyako wa Efraimi
Patelo
Munyako wa Muleneñi wa Kale
Lukwakwa lwa kwa Mutulo lwa Makalelo
NEKU LE LIÑWI LA MUNZI
Munyako wa Litapi
[Siswaniso]
Ofele
Ndu ya Mwan’a Faro, wa Musizana
Ndu ya Salumoni
Ndu ya Mushitu wa Lebanoni
Malibela a Misumo
Ndu ya Lubona
Lilundu la Moria
Lapa le Lituna
Tempele
[Siswaniso se si fa likepe 21]
Kalulo ya sibaka ye bonahala fapili ki fona fo ne ku fumaneha “Munzi wa Davida.” Tempele ne i fumaneha fa sibaka se si patami (kwamulaho)
[Siswaniso se si fa likepe 20]
Maswaniso a’ ezizwe ka kompyuta a “Munzi wa Davida” wa kwaikale ni tempele ya Salumoni
