Miteñi Ya Boñulukundi

SETEFANI n’a kalile ngambolo ye zibahala ka ku bulela libaka ze ñwi za lifasi, kuli: “[Jehova] n’a iponisize ku kuku wa luna Abrahama, a sa li kwa Mesopotamia, a si ka y’o ina kwa Karani kale; a li ku yena: . . . U ye mwa naha ye ni ka ku supeza.” (Lik 7:1-4) Taelo yeo ne i tahisize likezahalo ze ñwi ze tuna mwa Naha ya Sepiso ze n’e ama bo Abrahama, Isaka, ni Jakobo, ili likezahalo ze ama mulelo wa Mulimu wa ku fuyola batu.—Ge 12:1-3; Jos 24:3.

Mulimu n’a bizize Abrahama (kamba, Abrame) ku zwa kwa Ure wa Makalade, o n’o li muleneñi o fumile o n’o li kwa likamba la kwa wiko la Nuka ya Eufrati. Abrahama n’a ka ya ka nzila ifi? Ku zwa kwa Kaladeya, ili sibaka se si bizwa hape kuli Sumeri kamba Shinari, ku kana kwa bonahala bunolo ku liba kwa wiko. N’a yelañi kwa Karani kwahule cwalo?

Ure i fakaufi ni mululwani wa kwa upa wa Sibaka sa Mubu O Munde, ili sa ku zwa kwa Palestine ku ya kwa sibaka se si mwahal’a nuka ya Tigris ni ya Eufrati. Mwendi kwakale, sibaka seo ne si sa cisangi hahulu kamba ku oma hahulu. Kwa mboela wa sibaka seo ne ku na ni Lihalaupa la Syro-Arabian mo ku atile tulundu twa pepa ni mabala a lishabati. Buka ya The Encyclopædia Britannica i li sibaka seo mwahal’a Likamba la Mediteranea ni Mesopotamia ne si li “t’ata hahulu ku fita ku sona.” Bazamai ba bañwi ne ba kona ku puma mwa lihalaupa ku zwa kwa Eufrati ku ya kwa Tadimori mi cwale ni ku ya kwa Damaseka, kono Abrahama n’a si ka fitisa lubasi lwa hae ni limunanu mwa lihalaupa le li cwalo.

Kono Abrahama n’a ile kwa Karani ka nzila ya mwa musindi wa Nuka ya Eufrati. Ku zwa kwa Karani n’a kona ku ya mwa nzila ya balekisi ku liba kwa njeke ya kwa Karakemishi, mi ku tuha f’o ni ku liba mboela ka nzila ya Damaseka ni ku zwelapili ku to fita kwa liwate le ne li til’o bizwa Liwate la Galilea. Via Maris, kamba “Nzila ya kwa Liwate,” ne i fita kwa Megido ni ku ya kwa Egepita. Niteñi, Abrahama n’a fitile mwa malundu a Samaria, hamulaho a toma tente mwa Sikemi. Ku si ka fita nako, a zwelapili ku zamaya mwa sibaka sa malundu seo. Mu mu latelele ha mu nze mu bala Genese 12:8–13:4. Mu lemuhe libaka ze ñwi za n’a faluzi, ili Dani, Damaseka, Hoba, Mamare, Sodoma, Gerari, Beeresheba, ni Moria (Jerusalema).—Ge 14:14-16; 18:1-16; 20:1-18; 21:25-34; 22:1-19.

Ku ziba libaka ze ñwi kw’a tusa ku utwisisa ze n’e ezahezi mwa bupilo bwa Isaka ni Jakobo. Ka mutala, Abrahama ha n’a li mwa Beeresheba, n’a lumile kai mutang’a hae ku yo batela Isaka musali? N’a mu lumile kwa mutulo luli ku liba kwa Padan-Arami,  ye mwa Mesopotamia (Mesopotamia i talusa “Naha Ye Mwahal’a Linuka”). Ku tuha f’o, mu nahane musipili o mutelele wa n’a zamaile Rebeka fa kamele ku ya kwa Negebi, mwendi fakaufi ni Kadeshi, ku yo kopana ni Isaka.—Ge 24:10, 62-64.

Hamulaho mwan’a bona Jakobo (Isilaele) a zamaya musipili o swana o mutelele ku yo nyala mulapeli wa Jehova. Jakobo n’a ile kwa naha ya habo ka nzila ye bat’o ba i sili. Ha s’a silile musindi wa Jaboki bukaufi ni Penuele, Jakobo n’a lwanile ni lingeloi. (Ge 31:21-25; 32:2, 22-30) Ki mwa sibaka seo mwa n’a til’o mu fumana Isau, mi hamulaho yo muñwi ni yo muñwi a yo yaha ku sili.—Ge 33:1, 15-20.

Mwan’a Jakobo Dina ha s’a swelwi likalala kwa Sikemi, Jakobo a ya kwa Betele. Kono kana mwa kona ku nahana buhule bwa ko ne ba ile bana ba Jakobo ku yo lisa mutapi wa hae ili k’o Josefa n’a il’o ba fumana hamulaho? Mapa ye (ni fa makepe 18-19) ikana ya mi tusa ku bona butelele bwa musipili o mwahal’a Betele ni Dotani. (Ge 35:1-8; 37:12-17) Bahulwani ba Josefa ne ba mu lekisize kwa balekisi be ne ba ya kwa Egepita. Mu nahana kuli ne ba ile ka nzila ifi, ili nto ye n’e til’o tisa kuli Maisilaele ba tutele kwa Egepita ni ku tunuha mwateñi ka sikwata?—Ge 37:25-28.

B[Limapa ze fa likepe 7]

(Kuli mu bone mo i hatiselizwe luli, mu bone hatiso)

Misipili ya Abrahama (mu bone hatiso)

Misipili ya Isaka (mu bone hatiso)

Misipili ya Jakobo (mu bone hatiso)

Linzila ze Tuna (mu bone hatiso)

Patriarchs (taluso ya litaba ka bukuswani)

A4 GOSHENI

A5 EGEPITA

B4 SHURI

B5 PARANI

C3 Damaseka

C3 Dani (Laishi)

C4 Sikemi

C4 Betele

C4 Hebroni (Kiryati-Ariba)

C4 Gerari

C4 Beeresheba

C4 SEIRI

C4 Kadeshi

C5 EDOMO

D1 Karakemishi

D2 Tadimori

D3 Hoba

E1 PADAN-ARAMI

E1 Karani

F2 MESOPOTAMIA

G1 Ninive

G2 SIBAKA SA MUBU O MUNDE

G3 Babilona

H4 KALADEYA

H4 Ure

[Malundu]

C4 Moria

[Masa]

B3 Liwate la Mediteranea (Liwate le Lituna)

[Nuka]

E2 Eufrati

G2 Tigris

Patriarchs (Naha Ya Sepiso)

KANANA

Megido

GILIADI

Dotani

Sikemi

Sukoti

Mahanaimi

Penuele

Betele (Luzi)

Ai

Jerusalema (Salema)

Betelehema (Efrata)

Mamare

Hebroni (Makapela)

Gerari

Beeresheba

Sodoma?

NEGEBI

Rehoboto?

Beere-Lakairoi

Kadeshi

Mikwakwa ye mituna

Via Maris

Likululu la Mulena

[Malundu]

Moria

[Masa]

Liwate la Lizwai

[Linuka ni milapo]

Jordani

Jaboki

[Siswaniso se si fa likepe 6]

Nuka ya Eufrati bukaufi ni Babilona

[Siswaniso se si fa likepe 6]

Abrahama n’a inanga mwa Beeresheba mi n’a lisezanga mitapi fakaufi

[Siswaniso se si fa likepe 6]

Musindi wa Jaboki