Kauhanyo 6

Jehova Mulimu U Shemuba Masiyaleti

Isaya 4:2-6

1, 2. Mupolofita Isaya u polofitañi ka za Juda ni Jerusalema?

LIÑUNGWA le li m’ata li ambeka sibaka mo ku pila batu ba bañata. Moya o m’ata, mezi a pula a buba, ni munda o mutuna li sinya naha, ili ku fumpeka mandu, ku tibisa licalo ni ku bulaya batu. Kono hañihañi, liñungwa leo la fela, mi ku zwa f’o kwa ombela. Ba ba punyuhile ba kala sinca ku yaha.

² Mupolofita Isaya u bulela cimo nto ye swana ni yeo ka za Juda ni Jerusalema. Malu a’ tisa liñungwa la katulo ya Mulimu a sutelezi ka ku sabisa luli—mi kwa swanela luli kuli ku ezahale cwalo! Bufosi bwa sicaba ki bo butuna luli. Babusi hamoho ni batu-tu ba talize naha ka likatulo ze si ka luka ni ka lipulayano. Ka Isaya, Jehova u patalaza bufosi bwa Juda ni ku lemusa kuli U ka atula sona sicaba se si ipanguzi seo. (Isaya 3:25) Naha ya Juda i ka siyala i li matota fela hamulaho wa lona liñungwa leo. Nto yeo i lukela ku ba ye utwisa Isaya bumaswe.

3. Lushango lo lu buyelezwi lo lu kwa Isaya 4:2-6 lu na ni taba mañi ye tabisa?

³ Kono ku na ni taba ye tabisa! Liñungwa la katulo ya Jehova ye lukile li ka fela, mi ku na ni ba ba ka punyuha. Ee, Jehova u ka atula Juda ka sishemo! Lushango lwa Isaya lo lu buyelezwi lo lu ñozwi kwa Isaya 4:2-6 lu polofita ona nako ye nde yeo. Ku ba inge kuli lizazi la zwa mwa malu; lipono ni milumo ya katulo—ze talusizwe kwa Isaya 2:6–4:1—za fela mi ku bonahala naha ni batu ba ba kutile.

4. Ki kabakalañi ha lu swanela ku nyakisisa bupolofita bwa Isaya ka za ku kutiswa sinca kwa masiyaleti?

 ⁴ Bupolofita bwa Isaya ka za ku kutiswa sinca kwa masiyaleti ni silelezo ya bona ye latelela hape za talelezwa ni mwa nako ya luna—ona “mazazi a [maungulo, NW].” (Isaya 2:2-4) Ha lu nyakisiseñi lona lushango lo lu tile ka bunako l’o, kakuli ki bupolofita bwa butokwa mi hape bu lu luta ka za sishemo sa Jehova ni mo lu kona ku si amuhelela ka butu.

“Lituhela la [Muñ’a] Bupilo”

5, 6. (a) Isaya u talusa cwañi muinelo wa kozo o taha hasamulaho wa mufilifili? (b) Linzwi la “lituhela” li talusañi, mi seo si bonisañi ka za naha ya Juda?

⁵ Mubulelelo wa Isaya wa cinca ni ku ba o munde h’a tuhela ku talusa za mufilifili o taha ni ku talimela kwapili kwa nako ya kozo. U ñola kuli: “Ka lizazi leo, lituhela la [Muñ’a] Bupilo li ka ba teñi, ka bunde ni ka bulena; lukau lwa naha lu ka ba lo luñata ku feleleza, lo lunde, ku ba ba punyuhile ba sicaba sa Isilaele.”—Isaya 4:2.

⁶ Isaya fa u bulela za ku kutiswa sinca. Linzwi la Siheberu le li tolokilwe ku ba “lituhela” li yemela ‘nto ye shoshela, litali le linca, mutai.’ Linzwi leo li yemelanga muinelo o kondile, kekezeho, ni limbuyoti za Jehova. Kacwalo Isaya u bonisa kuli ku na ni sepo—sinyeho ye taha ha i na ku ba ya ku ya ku ile. Limbuyoti za Jehova li ka tahisa kuli naha ya Juda ye n’e kile ya b’anga mwa mbombolelwa hape i beye siselo ka buñata. *—Livitike 26:3-5.

7. Z’a ka shoshelisa Jehova li ka ba cwañi za “ka bunde ni ka bulena”?

 ⁷ Isaya u itusisa manzwi a tiile kwa ku talusa butuna bwa cinceho ye taha. Z’a ka shoshelisa Jehova li ka ba “ka bunde ni ka bulena.” Linzwi la “bunde” li lu hupuza ku buheha kwa Naha ya Sepiso ka nako yeo Jehova n’a i file kwa Maisilaele lilimo ze mianda-nda kwamulaho. Ku buheha kwa yona ne ku tahisize kuli i’ ngiwe ku ba “naha ye bubana [“ye buheha,” Bibele ya New American Bible] kwa manaha kaufela.” (Ezekiele 20:6) Kacwalo manzwi a Isaya a kolwisa batu kuli naha ya Juda i ka kutisezwa kanya ni bunde bwa yona. Kaniti, ikaba yona ye buheha ka ku fitisisa fa lifasi-mubu.

8. Ki bomañi ba ba ka ba teñi kuli ba ikole bunde bo bu mwa naha ye yahilwe sinca, mi Isaya u talusa cwañi maikuto a bona?

⁸ Kono ki bomañi ba ba ka ba teñi kuli ba ikole bunde bo bu mwa naha ye yahilwe sinca yeo? Isaya u ñola kuli: “Ba ba punyuhile ba sicaba sa Isilaele.” Ee, ba bañwi ba ka  punyuha sinyeho ye swabisa ye n’e bulezwi cimo. (Isaya 3:25, 26) Bomasiyaleti ba ba punyuhile ba ka kuta ni ku yo abana mwa ku yaha sinca Juda. Ku bona ba ba ka kuta bao “ba ba punyuhile,” lukau lwa naha ya bona ye yahilwe sinca lu ka ba “lo luñata ku feleleza, lo lunde.” (Isaya 4:2) Maswabi a sinyeho ye n’e ezahezi a ka yoliwa ki nyakalalo.

9. (a) Kiñi se ne si ezahezi ka 537 B.C.E., ka ku taleleza manzwi a Isaya? (b) Ki kabakalañi ha ku kona ku bulelwa kuli “ba ba punyuhile” ba kopanyeleza ni ba bañwi be ne ba pepezwi mwa buhapiwa? (Mu bone litaluso za kwatasi.)

⁹ Ka ku taleleza manzwi a Isaya, liñungwa la katulo la taha ka 607 B.C.E., Mababilona ha ne ba sinyize Jerusalema mi Maisilaele ba bañata ba yunda. Ba bañwi ne ba punyuhile mi ne ba hapezwi kwa Babilona, kono kambesi makeke a Mulimu kambe ha ku na nihaiba a li muñwi ya n’a ka banduka. (Nehemia 9:31) Kwa mafelelezo, Juda ya siyala i li matota fela. (2 Makolonika 36:17-21) Mi ku zwa f’o, ka 537 B.C.E., Mulimu ya makeke a tuhelela “ba ba punyuhile” ku kutela kwa Juda kuli ba yo kalisa sinca bulapeli bwa niti. * (Ezira 1:1-4; 2:1) Ku baka ko ku buniti kwa bona lihapwa be ne ba kutile bao ku bonisizwe hande mwa Samu 137, ili yeo mwendi ne i ñozwi ha ne ba sa li mwa butanga kamba hamulahonyana wa f’o. Ha ba kutezi kwa Juda ba kala ku eza njimo. Mu nahane mo ne ba ikutwezi ha ne ba boni kuli Mulimu n’a fuyaula mifufuzo ya bona, ili ku ezisa naha ku melisa lika inge “simu ya Edeni” ye nunile!—Ezekiele 36:34-36.

10, 11. (a) Baituti ba Bibele ne ba li mwa buhapiwa bwa “Babilona yo mutuna” ka nzila ifi kwa makalelo-kalelo a lilimo za mwanda wa bu 20? (b) Jehova n’a fuyauzi cwañi bomasiyaleti ba Maisilaele ba kwa moya?

¹⁰ Ku yahiwa sinca ko ku swana ku ezahezi mwa mazazi  a luna. Kwa makalelo-kalelo a lilimo za mwanda wa bu 20, Baituti ba Bibele, ka mo ne ba zibahalela Lipaki za Jehova ka nako yeo, ne ba hapilwe kwa moya ki “Babilona yo mutuna,” yona kopano ya mwa lifasi kamukana ya bulapeli bwa buhata. (Sinulo 17:5) Niha ne ba hanile buñata bwa lituto za bulapeli ze fosahezi, Baituti ba Bibele ne ba sa silafezi kabakala ku latelela mihupulo ni likezo ze ñwi za Sibabilona. Kabakala twaniso ye n’e fuzelelwa ki ba bahulu ba bulapeli, ba bañwi ku bona ne ba pikile luli mwa litolongo. Naha ya bona ya kwa moya—ili buswa bwa bona bwa bulapeli, kamba bwa kwa moya—ne i siilwe i li matota.

¹¹ Kono maliha a mbumbi a ka 1919, Jehova a hauhela bomasiyaleti bao ba Isilaele wa kwa moya. (Magalata 6:16) N’a boni kuli ne ba bakile ni kuli ne ba lakaza ku mu lapela ka buniti, mi kacwalo a tahisa kuli ba lukululwe mwa litolongo za luli, mi sa butokwa ni ku fita, mwa buhapiwa bwa kwa moya. Bona “ba ba punyuhile” bao ne ba kutiselizwe kwa buswa bwa bona bwa kwa moya bo ne ba filwe ki Mulimu, bwa n’a ezisize ku tahisa hahulu siselo. Ona buswa bwa kwa moya b’o hape bu bile ni ponahalo ye buheha, ili ye tahisize kuli bolule-lule ba batu ba bañwi ba ba saba Mulimu ni bona ba swalisane ni bomasiyaleti mwa bulapeli bwa niti.

12. Manzwi a Isaya a bonisa cwañi butuna bwa sishemo seo Jehova a na ni sona kwa batu ba hae?

¹² Manzwi a Isaya f’o a bonisa butuna bwa sishemo seo Mulimu a na ni sona kwa batu ba hae. Sicaba sa Isilaele niha ne si fetuhezi Jehova, yena n’a shemubile bomasiyaleti be ne ba bakile. Lu kona ku omba-ombiwa ki ku ziba kuli nihaiba ba ba eza bufosi bo butuna ba kona ku kutela ku Jehova ka sepo. Jehova h’a hani pilu ye lobehile, mi kacwalo ba ba baka ha ba tokwi ku ikutwa kuli h’a koni ku ba shemuba. (Samu 51:17) Bibele i lu sepisa kuli: “[Muñ’a] Bupilo u tezi makeke ni musa, h’a halifi kapili, u na ni sishemo  se situna. Sina ndat’ahe mutu mw’a utwelela bana ba hae butuku, [Muñ’a] Bupilo u utwela ba ba mu saba, butuku cwalo.” (Samu 103:8, 13) Kaniti lwa swanela ku lumbeka luli Mulimu ya sishemo cwalo!

Bomasiyaleti Ba ba Ba Ba Kenile ku Jehova

13. Ka mo ku ñolezwi kwa Isaya 4:3, Isaya u talusa cwañi bomasiyaleti ba ba ka shemubiwa ki Jehova?

¹³ Se lu bonisizwe kuli bomasiyaleti ba ba ka shemubiwa ki Jehova ki bafi, kono cwale Isaya u ba talusa ka ku tala. U ñola kuli: “Mutu ni mutu ya ka be a siyezi mwa Sione, ya ka ba teñi mwa Jerusalema, u ka bulelwa kuli ki ya kenile; ili mutu kaufela ya ka be a ñozwi ku ba ba pila mwa Jerusalema.”—Isaya 4:3.

14. Ki bomañi ba ba “siyezi” ni ba ba “ka ba teñi,” mi ki kabakalañi Jehova h’a ka ba shemuba?

¹⁴ Ki bomañi ba ba “siyezi” ni ba ba “ka ba teñi”? Ki ba ba punyuhile ba ba bulezwi mwa timana ya 2—bona Majuda ba lihapwa ba ba ka lumelezwa ku kutela kwa Juda. Cwale Isaya u bonisa libaka Jehova h’a ka ba shemuba—ba ka ba ba ba “kenile.” Ku kena ku talusa “ku ba ni bulapeli bo bu kenile kamba bo bu si na katowati; bo bu halaleha.” Ku kena ku talusa ku sa ba ni tutowati mwa lipulelo ni mwa likezo, ili ku fita fa lipimo za Jehova za ze lukile. Ee, Jehova u ka shemuba ba ba “kenile,” mi u ka ba lumeleza ku kutela kwa “munzi o kenile,” ona wa Jerusalema.—Nehemia 11:1.

15. (a) Pulelo ye li ba ka “be [ba] ñozwi ku ba ba pila mwa Jerusalema” i lu hupulisa sizo mañi sa Majuda? (b) Manzwi a Isaya a fitisa temuso mañi ye tonisa?

¹⁵ Kana bona bomasiyaleti ba ba sepahala bao ba ka inelela hona k’o? Isaya u sepisa kuli ba ka “be [ba] ñozwi ku ba ba pila mwa Jerusalema.” Seo si lu hupuza sizo sa Majuda sa ku ñolanga hande ni ku buluka libuka za masika ni mishobo ya Isilaele. (Nehemia 7:5) Ku ñolwa mwa buka ne  ku talusa kuli mutu wa pila, kakuli mutu h’a shwa, libizo la hae ne li takulwa. Mwa likalulo ze ñwi za Bibele, lu bala ka za buka ya swanisezo, mo ku na ni mabizo a bao Jehova a fa mupuzo wa bupilo. Kono mabizo a ñoliwa mwa buka yeo ka ku itinga fa lika ze ñwi, kakuli Jehova wa kona ku “takula” mabizo. (Exoda 32:32, 33; Samu 69:28) Kacwalo he, manzwi a Isaya a fitisa temuso ye tonisa—ba ba kuta bao ba kona ku zwelapili ku pila mwa naha ya bona ye yahilwe sinca haiba fela ba zwelapili ku ba ba ba kenile ku Mulimu.

16. (a) Jehova n’a tokwañi ku ba n’a lumelelize ku menuhela kwa Juda ka 537 B.C.E.? (b) Ki kabakalañi ha ku kona ku bulelwa kuli sishemo sa Jehova ku bomasiyaleti ba ba tozizwe ni kwa “lingu ze ñwi” ha si si ka ba sa mbango?

¹⁶ Ka 537 B.C.E., bomasiyaleti be ne ba kutezi kwa Jerusalema ne ba ezize cwalo ka mulelo o buniti—ili ku yo kalisa sinca bulapeli bwa niti. Ya n’a silafalizwe ki likezo za bulapeli bwa sihedeni kamba mikwa ye masila yeo Isaya n’a lemusize hahulu ka za yona n’a sa lukeli ku kuta. (Isaya 1:15-17) Ki bao fela Jehova n’a nga ku ba ba ba kenile be ne ba kona ku menuhela kwa Juda. (Isaya 35:8) Ka nzila ye swana, ku zwa fo ne ba lukululezwi mwa buhapiwa bwa kwa moya ka 1919, bomasiyaleti ba ba tozizwe, be se ba swalisani cwale ni bolule-lule ba “lingu ze ñwi”—ba ba na ni sepo ya ku pila ku ya ku ile fa lifasi-mubu—ba likile ka mo ba konela kaufela ku ba ba ba kenile mwa meto a Mulimu. (Joani 10:16) Ba kwile lituto ni likezo za Sibabilona. Mañi ni mañi wa bona u lika ka t’ata ku ba ni mayemo a muzamao a Jehova a pahami. (1 Pitrosi 1:14-16) Sishemo sa Mulimu ku bona ha si si ka ba sa mbango.

17. Jehova u ñola mabizo a bomañi mwa “buka ya bupilo” ya hae, mi lu swanela ku lika ku ezañi ka mo lu konela kaufela?

¹⁷ Mu hupule kuli Jehova n’a lemuhile ba ba kenile be ne ba li mwa Isilaele ni kuli n’a ba ‘ñozi ku ba ba ba pila.’ Ni  kacenu, Jehova wa lemuha ku lika kwa luna ku ba ba ba kenile mwa munahano ni mwa mubili ha lu ‘beya mibili ya luna kuli i be sitabelo se si pila, se si kenile, se si kateleha ku Mulimu.’ (Maroma 12:1) Mi Mulimu u ñozi ba ba pila bupilo bo bu cwalo kaufela mwa “buka ya bupilo” ya hae—ili buka ya swanisezo ye na ni mabizo a ba ba swanela ku amuhela bupilo bo bu sa feli, ibe kwa lihalimu kamba fa lifasi-mubu. (Mafilipi 4:3; Malaki 3:16) Kacwalo, lu eze ka mo lu konela kaufela kuli lu zwelepili ku ba ba ba kenile ku Mulimu, kakuli ki ka nzila yeo lu kona ku buluka mabizo a luna mwa “Buka” ya butokwa hahulu yeo.—Sinulo 3:5.

Sepiso ya Pabalelo ye Lilato

18, 19. Ka ku ya ka Isaya 4:4, 5, ki ku kenisa mañi kw’a ka eza Jehova, mi ku ka petiwa cwañi?

¹⁸ Ku tuha f’o, Isaya u bonisa m’o bayahi ba naha ye yahilwe sinca ba ka bela ba ba kenile ni limbuyoti ze ba ka ba ni zona. U li: “Mulena h’a ka be a tapisize masila a bana ba basizana ba mwa Sione, ni ku kenisa Jerusalema kwa mali a ku ona, ka moya wa katulo ni ka moya o cisa. Fahalimw’a sisa kaufela sa Ndu ye fa lilundu la Sione, ni fahalimw’a mikopano ya hae, [Muñ’a] Bupilo u ka tahisa lilu la musi musihali, ni ku benya kwa mulilo o tuka, busihu; kakuli u ka kwahela sisilelezo fahalimu a se si na ni kanya kaufela.”—Isaya 4:4, 5.

¹⁹ Isaya kwamulaho n’a nyazize “bana ba basizana ba mwa Sione,” be ne ba na ni muzamao o bolile kono ili o ne ba pata ka bukabali bo ne ba ikuhumusa ka bona. Hape n’a patuluzi mulatu wa ku sulula mali wa batu ka nañungelele, ni ku ba susueza kuli ba ikenise. (Isaya 1:15, 16; 3:16-23) Kono cwale fa, u libelela nako f’o Mulimu a ka be a “tapisize masila,” kamba muzamao o nyenyisa, ni ku  ‘kenisa mali.’ (Isaya 4:4, Bibele ya New International Version) Kona ku kenisa k’o ku ka eziwa cwañi? Ka “moya wa katulo” ni ka “moya o cisa.” Sinyeho ya Jerusalema ye taha ni ku hapelwa kwa Babilona ku ka ba likezo ze tuna za katulo ya Mulimu ni buhali bo bu tuka fahalimw’a sicaba se si silafezi. Bomasiyaleti ba ba banduka zona likozi zeo ni ku kutela kwahae ba ka be ba kokobelizwe ni ku keniswa. Ki ka lona libaka leo ha ba ka ba ba ba kenile ku Jehova ni ku shemubiwa.—Mu bapanye Malaki 3:2, 3.

20. (a) Lipulelo za “lilu,” “musi,” ni “ku benya kwa mulilo” li hupuzañi? (b) Ki kabakalañi lihapwa ba ba kenisizwe ha ba si ke ba tokwa ku saba?

²⁰ Jehova, ka Isaya, u sepisa kuli u ka babalela bomasiyaleti ba ba kenisizwe bao. Lipulelo za “lilu,” “musi,” ni “ku benya kwa mulilo” li hupuza ka za m’o Jehova n’a babalezi Maisilaele ha se ba zwile mwa Egepita. “Mulilo o yemi  nonga” ni “lilu le li yemi nonga” ne li ba sileleza kwa Maegepita be ne ba ba manami; hape ne li ba etelela mwa lihalaupa. (Exoda 13:21, 22; 14:19, 20, 24) Jehova ha n’a izibahalize fa lilundu la Sinai, lilundu la “twishana musi kaufel’a lona.” (Exoda 19:18) Kacwalo, lihapwa ba ba kenisizwe ha ba na ku tokwa ku saba. Jehova u ka ba yena Musilelezi wa bona. U ka ba ni bona niha ba ka kopanela mwa mandu a bona kamba ha ba putehana hamoho kwa mikopano ye kenile.

21, 22. (a) Tende, kamba sibuma, hañata ne si yahelwangañi? (b) Bomasiyaleti ba ba kenisizwe ba filwe sepo mañi?

²¹ Isaya u feza taluso ya hae ya pabalelo ya Mulimu ka ku talusa za bupilo bwa ka nañungelele. U ñola kuli: “Tende i ka ba teñi ye ka sileleza kwa ku cisa kwa lizazi la musihali; i be sisabelo ni sisilelezo kwa mañungwa ni kwa pula.” (Isaya 4:6) Tende, kamba sibuma, hañata ne si yahiwanga mwa simu ya likota za veine kamba simu ye ñwi fela kuli si fe muluti o ne u tokwahala hahulu kwa lizazi le ne li lenga ka nako ya mbumbi ni kwa silami ni mañungwa a matabula.—Mu bapanye Jonasi 4:5.

²² Ha ba lengiwa ki ku cisa kwa nyandiso ni mañungwa a twaniso, bomasiyaleti ba ba kenisizwe ba ka fumana Jehova ku ba Yena makundamo, silelezo, ni mapilelo a bona. (Samu 91:1, 2; 121:5) Kacwalo ba filwe sepo ye nde ye: Haiba ba ka tokolomoha litumelo ni likezo ze masila za Sibabilona, ku ituhelela ku keniswa ki katulo ya Jehova, ni ku lika ka t’ata ku zwelapili ku ba ba ba kenile, ba ka silelezwa, inge kuli ba mwa “tende” ya silelezo ya Mulimu.

23. Ki kabakalañi Jehova h’a fuyauzi bomasiyaleti ba ba tozizwe ni balikani ba bona?

²³ Mu lemuhe kuli se si kala pili ki ku keniswa, kihona ku taha limbuyoti. Seo si bonahezi ku ba cwalo mwa lizazi la luna. Ka 1919 bomasiyaleti ba ba tozizwe ne ba ikokobelize  ka ku ituhelela ku keniswa, mi Jehova a ‘tapisa’ masila a bona. Ku zwelela honaf’o, “buñata bo butuna” bwa lingu ze ñwi ni bona ba ituhelezi ku keniswa ki Jehova. (Sinulo 7:9) Ha se ba kenisizwe cwalo, bomasiyaleti ni balikani ba bona ba fuyauzwi—Jehova u ba beile mwa pabalelo ya hae. H’a ezangi limakazo za ku ba sileleza kwa ku cisa kwa nyandiso kamba mañungwa a twaniso. Kono wa ba silelezanga, inge kuli u ba yahela ‘tende ye ka ba sileleza kwa ku cisa kwa lizazi ni sisilelezo kwa mañungwa.’ Ka mukwa ufi?

24. Ku iponahaza cwañi kuli Jehova u fuyauzi kopano ya batu ba hae?

²⁴ Mu nyakisise nto ye: Ye miñwi ya milonga ye m’ata ka ku fitisisa ye bile teñi kwamulaho ne i kwalezi musebezi wa ku kutaza wa Lipaki za Jehova kamba i likile ku ba feliseleza. Kono Lipaki ba zwezipili ku tiya mi ha ba si ka tuhela ku kutaza! Ki kabakalañi macaba a matuna ha ba palezwi ku felisa musebezi wa kona kakwatanyana ka batu bao ba ba sa bonahali kuli ba kona ku itwanela? Kakuli Jehova u beile batu ba hae ba ba kenile mwa “tende” ya silelezo ili yeo ku si na mutu ya kona ku i tataula!

25. Ki sifi se si ezahala Jehova h’a ba Musilelezi wa luna ka butu?

²⁵ Ku cwañi ku luna ka butu? Jehova h’a li yena Musilelezi wa luna ha ku talusi kuli bupilo bwa luna mwa muinelo wo wa linto ha bu na matata. Bakreste ba bañata ba ba sepahala ba na ni makayamana a mañata, a cwale ka bubotana, likozi za ka taho, lindwa, matuku, ni mafu. Ha lu talimana ni maziyezi a cwalo, lu si libali ni kamuta kuli Mulimu wa luna u inzi ni luna. Wa lu sileleza kwa moya, ili ku lu fa ze lu tokwa—mane ni “mata . . . a matuna hahulu”—kuli lu tiyele litiko ka busepahali. (2 Makorinte 4:7) H’a li ni luna a nze a lu sileleza, ha lu tokwi ku saba. Kakuli, ha lu eza ka mo lu konela kaufela kuli a l’u nge ku ba ba ba kenile, ha ku na “se si kona ku lu kauhanya ni lilato la Mulimu.”—Maroma 8:38, 39.

[Litaluso za kwatasi]

[Lipuzo za Tuto]

 [Siswaniso se si fa likepe 63]

Liñungwa la katulo ya Mulimu l’a taha mwa Juda