Kauhanyo 8

Jehova Mulimu U mwa Tempele ya Hae ye Kenile

Isaya 6:1-13

1, 2. (a) Mupolofita Isaya u fiwa lili pono ya tempele? (b) Ki kabakalañi Jehova ha n’a tuhezi ku shemuba Mulena Oziasi?

“KA MWAHA wa ku shwa kwa mulena Oziasi, na bona [Muñ’a] Bupilo a inzi mwa lubona lo lu inzi kwahalimu hahulu, mi mungundo wa liapalo za hae n’o tala mwa Tempele.” (Isaya 6:1) Kauhanyo 6 ya buka ya Isaya i kala ka ona manzwi ao. Ki ka 778 B.C.E.

² Buñata bwa nako ya puso ya Oziasi ya lilimo ze 52 a li mulena wa Juda ne i bile ye nde luli. Kabakala kuli n’a “eza ze lukile mwa meto a [Muñ’a] Bupilo,” Mulimu n’a nze a mu tusa mwa lindwa, ku yaha, ni ku za njimo. Kono za n’a kondisize za mu tiseza bumai. Kwa mafelelezo, pilu ya hae ya kala ku ikuhumusa kuli mane, “a foseza [Muñ’a] Bupilo Mulimu wa hae; kakuli a kena mwa Tempele ya [Muñ’a] Bupilo kuli a y’o ciseza mwateñi insense fa aletare ya insense.” Kabakala ku tula mulao k’o ni ku halifela baprisita be ne ba mu nyazize, Oziasi a yo shwa a li wa mbingwa. (2 Makolonika 26:3-22) Isaya n’a kalile musebezi wa hae wa bupolofita ibat’o ba ka yona nako yeo.

3. (a) Kana Isaya wa bona luli Jehova? Mu taluse. (b) Isaya u bona pono mañi, mi ki ka libaka lifi?

³ Ha lu si ka talusezwa kuli Isaya n’a li kai ha n’a boni pono yeo. Kono s’a iponela ka meto a hae luli ki pono fela, isi kuli u bona yena luli Ya-M’ata-Ote, kakuli “ha ku na mutu ya boni Mulimu haisali.” (Joani 1:18; Exoda 33:20)  Niteñi, ku bona Mubupi, yena Jehova, nihaiba fela mwa pono, ki nto ye sabisa luli. Mubusi wa pupo kamukana, ili yena Mutahisi wa puso kamukana ye lukile, u inzi fa lubona lo lu pahami, ili lo lu bonisa mayemo a hae a ku ba yena Mulena ni Muatuli wa ku ya ku ile! Mungundo wa liapalo za hae ze lepelela u tala mwa tempele. Isaya u memiwa kuli a eze musebezi wa bupolofita o ka bubahaza m’ata a matuna ni ku luka kwa Jehova. Kuli a itukiseze ku eza seo, u ka fiwa pono ye bonisa kuli Mulimu ki ya kenile.

4. (a) Ki kabakalañi ze talusizwe ka za mw’a bonahalela Jehova ze n’e bonwi mwa lipono ni ku ñolwa mwa Bibele ha li lukela ku ba liswanisezo fela? (b) Pono ya Isaya i zibahazañi ka za Jehova?

⁴ Mwa pono ya hae, Isaya h’a talusi ponahalo ya Jehova, ili ka ku fapana ni lipono ze bihilwe ki Ezekiele, Daniele, ni Joani. Mi zona litaba zeo kaufela li bulela ze shutana-shutana ka za ze bonwi mwa lihalimu. (Ezekiele 1:26-28; Daniele 7:9, 10; Sinulo 4:2, 3) Kono lu lukela ku hupula mo ne li bezi zona lipono zeo ni mulelo o ne li fezwi. Ha li talusi luli kuli Jehova n’a li teñi mwateñi. Liito la butu ha li koni ku bona za moya, mi munahano wa butu o na ni maciñekelo ha u koni ku utwisisa muinelo wa lika za moya. Kacwalo, lipono zeo li zibisa litaba ze lukela ku fiwa, ili ku eza cwalo ka mukwa o kona ku tusa batu ku li utwisisa. (Mu bapanye Sinulo 1:1.) Mwa pono ya Isaya, ha ku tokwahali ku talusa ponahalo ya Mulimu. Pono yeo i zibisa Isaya kuli Jehova u mwa tempele ya hae ye kenile ni kuli ki ya kenile mi likatulo za hae ki ze lukile.

Liserafimi

5. (a) Liserafimi ki lika mañi, mi linzwi leo li talusañi? (b) Ki kabakalañi liserafimi ha li pata lipata ni mautu a zona?

⁵ Ha mu teeleze! Isaya u zwelapili u li: “Mwa sibaka se si fahalimu a hae ne ku yemi liserafimi; ye ñwi ni ye ñwi n’e na ni mafufa a 6; ka mafufa a mabeli ne li ikwahela kwa  lipata, ka a mabeli ne li ikwahela kwa mautu, mi ka a mabeli ne li fufa.” (Isaya 6:2) Isaya kauhanyo 6 ki yona inosi mwa Bibele ye bulela za liserafimi. Ao luli ki mangeloi a’ sebeleza Jehova ili a’ na ni matohonolo ni likute le lituna, ka ku ba a’ fakaufi ni lubona lwa Jehova lwa kwa lihalimu. Ka ku fapana ni Mulena Oziasi ya n’a ikuhumusa, ona mangeloi ao a inzi mwa sibaka sa ona ka buikokobezo ni buishuwo bo butuna. Kabakala kuli a inzi ni Muambakani wa lihalimu, a kwahela lipata za ona ka mafufa a mañwi; mi ka ku kuteka sibaka se si kenile seo, a kwahela mautu a ona ka mafufa a mañwi. Ka ku ba bukaufi ni Muambakani-ya-Pahami, mangeloi mane a ipata ni ku fita, ilikuli a si ke a hakanyisa kanya ya Mulimu. Linzwi la “liserafimi,” le li talusa “a’ swana inge mulilo” kamba “a’ tuka,” li akaleza kuli a’ benya. Niteñi a pata lipata za ona kwa ku benya ko kutuna ni ku fita kwa kanya ya Jehova.

6. Sibaka sa liserafimi ki sifi ku Jehova?

⁶ Liserafimi li itusisa mafufa a bulalu kwa ku fufa, mi, ku si na kakanyo, ni kwa ku zengana, kamba ku ‘yema,’ mwa libaka za ona. (Mu bapanye Deuteronoma 31:15.) Caziba Franz Delitzsch u talusa ka za sibaka sa ona kuli: “Liserafimi ne li si ke za fufa-fufa fahalimu a toho ya Yena ya n’a inzi fa lubona, kono ne li zengana fahalimw’a liapalo za Hae ze n’e talize sibaka.” (Hatiso ye bizwa Commentary on the Old Testament) Nto yeo ya utwahala. Li ‘yemi mwa sibaka se si fahalimu,’ isi kuli ki ze tuna ku Jehova, kono kuli li mu sebeleze, ku mu utwa ni ku ba ze itukisize ku mu sebeleza.

7. (a) Liserafimi li peta musebezi mañi? (b) Ki kabakalañi liserafimi ha li zibahaza halalu ku kena kwa Mulimu?

⁷ Ha mu utwe cwale se li bulela liserafimi ze litohonolo zeo! “Ne li huwelezana, inze li: Ki Ya kenile, ki Ya kenile, ki Ya kenile, [Muñ’a] Bupilo wa limpi; lifasi kaufela li tezi  kanya ya hae.” (Isaya 6:3) Musebezi wa ona ki ku bona kuli bukeni bwa Jehova bwa zibahazwa ni kuli kanya ya hae ya lemuhiwa mwa pupo kamukana, ili yeo lifasi-mubu li li kalulo ya yona. Z’a bupile kaufela li bonisa kanya ya hae mi honafa ba ba yahile mwa lifasi kaufela ba ka tuha ba i bona. (Numere 14:21; Samu 19:1-3; Habakuki 2:14) Ku bulela halalu kuli “ki Ya kenile, ki Ya kenile, ki Ya kenile,” ha ku talusi kuli Silalu si teñi. Kono ku koñomeka halalu bukeni bwa Mulimu. (Mu bapanye Sinulo 4:8.) Jehova ki ya kenile ka ku fitisisa.

8. Zibahazo ya liserafimi i tahisa lika mañi?

⁸ Nihaike ha ku si ka taluswa kuli liserafimi ki ze kai, ku kana kwa ba ni likwata za liserafimi ze inzi bukaufi ni lubona. Ka pina ye munati, li latelelana kwa ku zibahaza bukeni ni kanya ya Mulimu. Ki sifi se lu lemuha se si zwa mwateñi? Ha mu teeleze hape Isaya h’a zwelapili ku bulela kuli: “Mitomo ya minyako ya Tempele ya nyanganyiswa ki linzwi la muhuwo wo, mi Tempele ya tala musi.” (Isaya 6:4) Mwa Bibele, musi kamba lilu hañata li f’anga bupaki bo bu bonahala bwa kuli Mulimu u teñi mwa sibaka. (Exoda 19:18; 40:34, 35; 1 Malena 8:10, 11; Sinulo 15:5-8) Ku yemela kanya yeo luna batu lu sa koni ku atumela.

H’a Swaneli, Kono W’a Keniswa

9. (a) Isaya u amiwa cwañi ki pono y’a ba ni yona? (b) Ki shutano mañi ye bonahala mwahal’a Isaya ni Mulena Oziasi?

⁹ Pono yeo ya lubona lwa Jehova i swala hahulu maikuto a Isaya. U ñola kuli: “Na li: Ni maibile! ni shwile, kakuli ni mutu wa mulomo o masila; ni yahile mwahal’a sicaba sa milomo ye masila; mi meto a ka a boni Mulena, [Muñ’a] Bupilo wa limpi.” (Isaya 6:5) Ki shutano kwa butuna ye mwahal’a Isaya ni Mulena Oziasi! Oziasi n’a matukezi situlo sa baprisita ba ba tozizwe mi ka kashwau a kena mwa sibaka se si Kenile sa tempele. Oziasi niha n’a boni  malambi a’ ezizwe ka gauda, aletare ya gauda ya insense, ni litafule za “buhobe bwa poniso,” n’a si ka lumelezwa ki Jehova kamba ku fiwa musebezi o’ ipitezi ki yena. (1 Malena 7:48-50) Kono mupolofita Isaya yena h’a shwauli buprisita kamba ku sinanisa mwa tempele. Niteñi u ba ni pono ya Jehova a li mwa tempele ya hae ye kenile mi u tompiwa ka ku fiwa musebezi ki yena Mulimu ka sibili. Hailif’o mangeloi h’a liki ku talima Mulena wa tempele y’a fa lubona, Isaya yena, mwa pono, wa lumelezwa ku bona “Mulena, [Muñ’a] Bupilo wa limpi.”

10. Ki kabakalañi Isaya h’a kenelwa ki sabo ye tuna h’a bona pono?

¹⁰ Isaya h’a bapanya sibi s’a na ni sona yena ni ku kena kw’a bona ku Mulimu, u ikutwa ku ba ya masila luli. Ka sabo ye tuna, u nahana kuli u ka shwa. (Exoda 33:20) U utwa liserafimi ha li lumbeka Mulimu ka milomo ye kenile, kono yena milomo ya hae i masila mi hape i silafazwa ki ku sa kena kwa milomo ya batu b’a pila ni bona ili bao a utwa lipulelo za bona. Jehova ki ya kenile, mi batanga ba  hae ba lukela ku bonisa kona kalemeno kao. (1 Pitrosi 1:15, 16) Isaya niha s’a ketilwe kale ku ba mubuleli wa Mulimu, u kakamaliswa ki ku lemuha sibi s’a na ni sona mi h’a na milomo ye kenile y’a swanela ku ba ni yona mubuleli wa Mulena ya kenile, ya na ni kanya. Kalabo ye zwelela kwa lihalimu i ka li cwañi?

11. (a) Ye ñwi ya liserafimi i ezañi, mi kezo yeo i yemelañi? (b) Ku nahana ka za seo serafimi i bulelela Isaya ku kona ku lu tusa cwañi ha lu ikutwa kuli ha lu swaneli ku ba batanga ba Mulimu?

¹¹ Ku fita ku lundula Isaya ya li mutu-tu fela fapil’a Jehova,  liserafimi za mu tusa. Ze ñozwi li li: “Cwale serafimi ye ñwi ya fufela ku na, i sweli lishala le li tuka mwa lizoho la yona, le i ilo yaka fa aletare. Ya swala mulomo wa ka ka lona, ya li: Lishala le, li sweli milomo ya hao; cwale bumaswe bwa hao bu zwisizwe, sibi sa hao si felisizwe.” (Isaya 6:6, 7) Ka swanisezo, mulilo u na ni m’ata a ku kenisa. Serafimi ha i’ nga lishala le li tuka le li zwa fa mulilo o kenile wa fa aletare ni ku li beya kwa milomo ya Isaya, i mu kolwisa kuli libi za hae li felisizwe ka mo ku tokwahalela kuli a kone ku shemubiwa ki Mulimu ni ku fiwa musebezi. Nto yeo ki ye lu susueza luli! Ni luna lu baezalibi mi ha lu swaneli ku atumela Mulimu. Kono lu liuluzwi ka sitabelo sa Jesu mi lwa kona ku amuhelwa ki Mulimu ni ku lapela ku yena.—2 Makorinte 5:18, 21; 1 Joani 4:10.

12. Isaya u bona aletare mañi, mi mulilo u ezañi?

¹² Ku bulelwa kwa za “aletare” ni kona ku lu tusa ku hupula kuli ye ki pono. (Mu bapanye Sinulo 8:3; 9:13.) Mwa tempele ya kwa Jerusalema ne ku na ni lialetare ze peli. Fapil’a lisila la Sibaka se si kenile hahulu ne ku na ni aletare ye nyinyani ya insense, mi fapil’a munyako wa sibaka se si kenile ne ku inzi aletare ye tuna ya ku ciseza teñi matabelo, mi mulilo teñi f’o ne u kotezwa ka nako kaufela. (Livitike 6:12, 13; 16:12, 13) Kono lialetare za fa lifasi-mubu zeo ne li mitala ye n’e yemela lika ze tuna ni ku fita. (Maheberu 8:5; 9:23; 10:5-10) Ne li mulilo o zwelela kwa lihalimu o ne u cisize matabelo a n’a li fa aletare Mulena Salumoni ha n’a kakuzi tempele. (2 Makolonika 7:1-3) Mi cwale ki mulilo o zwelela fa aletare ya luli ya kwa lihalimu o felisa ku sa kena kwa milomo ya Isaya.

13. Jehova u buza puzo mañi, mi u talusa mañi yo muñwi h’a li “luna”?

¹³ Ha lu teelezeñi ni Isaya. “Kiha ni utwa linzwi la Mulena le li li: Ni ka luma mañi? ku ka ya mañi bakeñisa luna?  Mi na li: Ki na yo, u lume na!” (Isaya 6:8) Kwa iponahaza hande kuli Jehova u buza puzo yeo kuli Isaya a alabe, kakuli ha ku na mupolofita yo muñwi wa butu ya bonahala mwa pono. Ku si na kuli cwañi, Isaya u memiwa kuli a be numwana ya Jehova. Kono ki kabakalañi Jehova h’a buza kuli, “Ku ka ya mañi bakeñisa luna?” Ka ku tuhela ku itusisa pulelo ye ama mutu a li muñwi ya “Na” ku ya ku ye ama batu ba babeli ya “luna,” Jehova cwale u talusa yena, ni mutu yo muñwi. Ki mañi yena y’o? Kana ne si Mwan’a hae wa libanda, ili y’o hasamulaho n’a bile Jesu Kreste? Kaniti ne li yena Mwana y’o Mulimu n’a bulelezi kuli, “A lu eze mutu ka siswaniso sa luna.” (Genese 1:26; Liproverbia 8:30, 31) Ee, Jehova u mwa kuta ya lihalimu ni Mwan’a hae wa libanda.—Joani 1:14.

14. Isaya u alaba cwañi memo ya Jehova, mi u lu fa mutala mañi?

 ¹⁴ Isaya h’a zina-zini ku alaba! Ku si na taba ni kuli lushango lu ka ba lufi, honaf’o u alaba kuli: “Ki na yo, u lume na!” Hape h’a buzi kuli s’a ka fumana mwa ku itumelela ku eza musebezi w’o ki sifi. Moya wa hae wa ku itatela ki mutala o munde kwa batanga ba Mulimu kaufela kacenu, ba ba filwe musebezi wa ku kutaza ‘Evangeli ya mubuso mwa lifasi kaufela.’ (Mateu 24:14) Sina Isaya, ba tiyela mwa musebezi wa bona ka busepahali mi ba fa “bupaki mwa macaba kamukana,” ku si na taba ni kuli batu ba bañata ha ba teelezi. Mi hape, ba zwelapili ka buikolwiso sina mwa n’a ezelize Isaya, ka ku ziba kuli musebezi wa bona ba u eza ka tumelezo ya y’a m’ata ka ku fitisisa.

Musebezi wa Isaya

15, 16. (a) Isaya u ka bulelañi kwa “sicaba se,” mi bona ba k’a nga cwañi z’a ka bulela? (b) Kana mo b’a ngela batu z’a bulela Isaya ki mulatu wa hae? Mu taluse.

¹⁵ Cwale Jehova u taluhanya z’a ka bulela Isaya ni mo li k’a ngelwa z’a ka bulela: “U ye, u y’o bulelela sicaba se, u li: Ku utwa mu ka utwa, kono ha mu na ku utwiseza; ku bona mu ka bona, kono ha mu na ku boniseza. Nunisa lipilu za batu bao, u ba tibanye lizebe, u ba fe ku itima kwa meto; kuli ba si ke ba bona ka meto, ba si ke ba utwa ka lizebe, lipilu za bona li si ke za utwiseza, mi ba si ke ba sikuluha ba fola.” (Isaya 6:9, 10) Kana seo si talusa kuli Isaya u lukela ku yo kayaulela Majuda, ili ku ba zwafisa ni ku ba ezisa kuli ba zwelepili ku sa utwana ni Jehova? Kutokwa! Isaya u’ nga batu bao ku ba bahabo yena. Kono manzwi a Jehova a bonisa mo ba k’a ngela lushango lwa hae, ku si na taba ni kuli Isaya u ka taleleza musebezi wa hae ka busepahali.

¹⁶ Mulatu ki wa bona batu bao. ‘Ku utwa ba ka utwa’ Isaya a ba bulelela, kono ha ba na ku amuhela lushango kamba ku utwiseza. Buñata ba ka ñañelela ku sa utwa, inge  kuli ki libofu ni bosusu. Ka ku kuta-kutela ku ya ku bona, Isaya u ka tuhelela “sicaba se” ku bonisa kuli ha si lati ku utwiseza. Ba ka bonisa hande kuli ba tibela minahano ni lipilu za bona kuli li si ke za amuhela lushango lo ba fiwa ki Isaya ili lo lu zwa ku Mulimu. Seo si ezahala nihaiba kwa batu ba kacenu! Buñata bwa bona ba hana ku teeleza Lipaki za Jehova ha ba kutaza taba ye nde ya Mubuso wa Mulimu o’ taha.

17. Isaya h’a buza kuli “Ikaba nako ye kuma kai,” u ama kwañi?

¹⁷ Isaya w’a bilaela: “Kiha ni li: Ikaba nako ye kuma kai Mulena? A li: Ku fitela minzi i wa, i tokwe ba ba yahile ku yona, mandu a tokwe batu, mi naha i shandauke, i be matota; ku fitela [Muñ’a] Bupilo a isa batu kwahule, matota a be a mañata mwa naha.” (Isaya 6:11, 12) Isaya h’a buza kuli, “Ikaba nako ye kuma kai?” h’a buzi kuli u ka zwelapili ka nako ye kuma kai ku kutaza kwa batu ba ba sa lati ku utwa. Kono u iyakatwa batu mi u buza kuli muinelo wa bona o maswe wa kwa moya u ka zwelapili ka nako ye kuma kai ni kuli libizo la Jehova li ka shwaulwa ku isa lili fa lifasi-mubu. (Mu bone Samu 74:9-11.) Kacwalo he, muinelo o si na tuso w’o u ka zwelapili ku isa lili?

18. Muinelo o maswe wa kwa moya wa batu u ka zwelapili ku to fita lili, mi kana Isaya u ka pila ku to fita fa ku bona talelezo ye tezi ya bupolofita?

¹⁸ Ka bumai, kalabo ya Jehova i bonisa kuli muinelo o maswe wa kwa moya wa batu u ka zwelapili ku isa fo li ka talelezwa ze maswe kaufela ze zwa mwa ku sa utwa Mulimu ze talusizwe mwa milao ya hae. (Livitike 26:21-33; Deuteronoma 28:49-68) Sicaba si ka sinyiwa, batu ba ka tutiswa, mi naha i ka siyala i li matota. Isaya u ka be a timezi Jerusalema ni tempele ya yona ha i sinyiwa ki mpi ya Mababilona ka 607 B.C.E., nihaike u ka polofita ku fitelela lilimo ze 40, ili ku yo fita ni mwa puso ya Ezekiasi, muikuly’a Mulena Oziasi. Niteñi, Isaya u ka zwelapili ku eza musebezi  wa hae ka busepahali ku fitela a shwa, ili lilimo ze 100 pili kozi ya naha yeo i si ka ezahala kale.

19. Nihaike sicaba si ka lemiwa inge kota, Mulimu u sepisa Isaya nto mañi?

¹⁹ Sinyeho ye ka siya Juda i ‘shandaukile, i li matota’ i ka taha luli, kono ku na ni sepo ye ñwi. (2 Malena 25:1-26) Jehova u sepisa Isaya kuli: “Niha ku ka siyala a li muñwi ku ba ba lishumi ku bona, ni yena u ka fezwa. Kono sina likota za terebinte ni za oke ha li lemilwe, ku siyala lisina le li ka tuhela, kamukwaocwalo lisina la sicaba se, li ka tuhela, ibe lusika lo lu kenile.” (Isaya 6:13) Ee, “ba ba lishumi ku bona, . . . lusika lo lu kenile,” ba ka siyala, mane inge lisina la kota ye tuna ye lemilwe. Ku si na kuli cwañi, sepiso yeo i omba-omba Isaya. Mwahal’a batu bahabo ku ka fumaneha masiyaleti a’ kenile. Nihaike sicaba seo si ka feliswa hape, inge kota ye tuna ye lemezwi ku oliwa, lisina le li  butokwa la kota ya swanisezo ya Isilaele li ka siyala. Li ka ba peu, kamba bana, ba ba kenile ku Jehova. Hasamulaho, li ka tuhela hape, mi kota hape i ka kalisa ku hula.—Mu bapanye Jobo 14:7-9; Daniele 4:26.

20. Kalulo ya mafelelezo ya bupolofita bwa Isaya ne i talelelizwe cwañi lwa pili?

²⁰ Kana bupolofita b’o ne bu talelelizwe? Ee. Juda ha se i bile matota ka lilimo ze 70, bomasiyaleti ba ba saba Mulimu ne ba kutile ku zwa mwa butanga bwa kwa Babilona. Ba yaha sinca tempele ni munzi, mi ba kutiseza bulapeli bo bu kenile mwa naha. Ku kutiswa sinca k’o kwa Majuda kwa naha ya habo bona ya n’a ba file Mulimu ne ku tahisize kuli ku be ni talelezo ya bubeli ya bupolofita b’o Jehova n’a file Isaya. Ne bu ka ba bufi bona b’o?—Ezira 1:1-4.

Litalelezo Ze Ñwi

21-23. (a) Bupolofita bwa Isaya ne bu talelelizwe ki bomañi mwa lilimo za mwanda wa pili, mi ili ka mukwa ufi? (b) “Lusika lo lu kenile” mwa lilimo za mwanda wa pili ne li lufi, mi ne lu bukelelizwe cwañi?

²¹ Musebezi wa Isaya wa bupolofita ne u swaniseza musebezi wa n’a ka eza Mesiya, yena Jesu Kreste, ibat’o ba lilimo  ze 800 kwapili. (Isaya 8:18; 61:1, 2; Luka 4:16-21; Maheberu 2:13, 14) Jesu niha n’a li yo mutuna ku Isaya, ni yena n’a tabela ku lumwa ki Ndat’ahe wa kwa lihalimu, mi n’a bulezi kuli: “Ki na yo, na ta, ku t’o eza se si latwa ki Wena.”—Maheberu 10:5-9; Samu 40:6-8.

²² Sina Isaya, Jesu n’a ezize musebezi wa hae ka busepahali mi ni ku yena, muinelo ne li o swana. Sina mo ne ba ezelize ba n’a kutalize ku bona mupolofita Isaya, Majuda ba mwa nako ya Jesu ni bona ne ba si ka tabela ku amuhela lushango. (Isaya 1:4) Mwa bukombwa bwa hae, Jesu n’a lata ku itusisa linguli. Seo ne si ezisize balutiwa ba hae ku buza kuli: “Kiñi ha u bulela ni bona ka linguli?” Jesu a alaba a li: “Kabakala kuli mina mu filwe ku ziba likunutu za mubuso wa kwa lihalimu; kono bona ha ba si ka fiwa. Ki lona libaka le ni bulela ni bona ka linguli; kakuli niha ba bona, ha ba boni; niha ba utwa, ha ba lemuhi, ha ba utwisezi. Ku bonahala ku bona se ne si polofitilwe ki Isaya, h’a li: Ku utwa, mu ka utwa, kono mu si ke mwa utwiseza; ku bona mu ka bona, kono mu si ke mwa boniseza. Kakuli lipilu za ba sicaba se, li nunile, lizebe za bona li utwa ka tata, mi ba itimile kwa meto, kuli ba si ke ba bona ka meto, ba si ke ba teeleza ka lizebe, ba si ke ba utwa ka lipilu, ba si ke ba sikuluha, mi ni si ke na ba folisa.”—Mateu 13:10, 11, 13-15; Mareka 4:10-12; Luka 8:9, 10.

²³ Ka ku kutela manzwi a Isaya, Jesu n’a bonisa kuli bupolofita ne bu talelezwa ni mwa mazazi a hae. Batu kaufela ne b’a nga lika sina mo ne ba l’i ngela Majuda ba mwa mazazi a Isaya. Ne ba hanile lushango lwa hae ka bomu mi ni bona ne ba sinyizwe. (Mateu 23:35-38; 24:1, 2) Nto yeo ne i ezahezi ka 70 C.E. muta mpi ya Maroma ye n’e zamaiswa ki Muzamaisi Titus i taseza Jerusalema ni ku sinya munzi ni tempele ya ona. Kono ba bañwi ne ba teelelize ku Jesu mi ne ba bile balutiwa ba hae. Jesu n’a ba talusize  ku ba ba ba “fuyozwi.” (Mateu 13:16-23, 51) N’a ba zibisize kuli ha ba ka bona “Jerusalema u ambekilwe ki limpi,” ba “sabele mwa malundu.” (Luka 21:20-22) Kacwalo “lusika lo lu kenile,” lo ne lu bile ni tumelo ili lo ne lu ezizwe sicaba sa kwa moya, yona “Isilaele wa Mulimu,” ne lu pulusizwe. *—Magalata 6:16.

24. Paulusi n’a sebelisize cwañi bupolofita bwa Isaya, mi seo si bonisañi?

²⁴ Ibat’o ba ka 60 C.E., muapositola Paulusi a ipumana a tamezwi mwa ndu kwa Roma. Teñi k’o n’a lukisize kuli a kopane ni “ba bahulu ba Majuda” ni ba bañwi, mi a “paka za Mubuso wa Mulimu” ku bona. Ba bañata ha se ba hanile lushango lwa hae, Paulusi a talusa kuli nto yeo ne i taleleza bupolofita bwa Isaya. (Likezo 28:17-27; Isaya 6:9, 10) Kacwalo balutiwa ba Jesu ne ba ezize musebezi o swana ni wa Isaya.

25. Lipaki za Mulimu ba mwa nako ya cwale ba utwisisañi, mi ba ezañi ka za teñi?

²⁵ Ka nzila ye swana, Lipaki za Jehova kacenu ba utwisisa kuli Jehova Mulimu u mwa tempele ya hae ye kenile. (Malaki 3:1) Sina Isaya, ba li: “Ki na yo, u lume na!” Ka cisehelo, ba zibahaza lushango lo lu lemusa za mafelelezo a’ taha a muinelo wa linto w’o o maswe. Kono, sina ka mwa n’a boniselize Jesu, ki batu ba banyinyani fela ba ba kwalula meto ni lizebe za bona kuli ba bone ni ku utwa kuli ba piliswe. (Mateu 7:13, 14) Ba ba kwalula lipilu za bona kuli ba teeleze ni ku “fola” ba fuyauzwi luli!—Isaya 6:8, 10.

[Litaluso za kwatasi]

[Lipuzo za Tuto]

[Siswaniso se si fa likepe 94]

“Ki na yo, u lume na!”

[Siswaniso se si fa likepe 97]

‘Ku fitela minzi i wa, i tokwe ba ba yahile ku yona’