Kauhanyo 21

Lizoho la Jehova La Yemiswa

Isaya 25:1–27:13

1. Ki kabakalañi Isaya h’a itebuha Jehova?

ISAYA u lata hahulu Jehova ni ku mu lumbeka. U li: “[Muñ’a] Bupilo, ki Wena Mulimu wa ka, ni ka ku hulisa, ni lumbeke Libizo la hao.” Kiñi se si tusa mupolofita y’o ku itebuha hahulu cwalo Mubupi wa hae? Libaka le lituna kikuli wa ziba Jehova ni misebezi ya hae. Manzwi a Isaya a’ tatama a bonisa yona zibo yeo, a li: “Kakuli u ezize ze komokisa; z’o n’o lelile kale, li bonahalile kuli ki za niti, li tiile.” (Isaya 25:1) Sina mwa n’a zibela Joshua kwamulaho, Isaya ni yena wa ziba kuli Jehova wa sepahala mi u na ni niti, ni kuli ‘milelo’ ya hae kaufela ya petahalanga.—Joshua 23:14.

2. Isaya cwale u zibahaza mulelo mañi wa Jehova, mi mwendi ona mulelo w’o u lelezwi bomañi?

² Milelo ya Jehova i kopanyeleza ni lizibahazo za likatulo za hae fahalimw’a lila za Isilaele. Isaya cwale u zibahaza ye ñwi ya zona: “U ezize munzi tutuma ya macwe; munzi o tiile, se li matota; munzi o buheha wa ba macaba, ha i sa li munzi; ha u sa na ku zuswa.” (Isaya 25:2) Ona munzi o’ si ka bulelwa fa libizo w’o ki ufi? Mwendi Isaya u bulela za Ari-Moabi. Moabi i bile sila sa batu ba Mulimu ka nako ye telele. * Kamba mwendi u bulela za Babilona, ili munzi o tiile ni ku fita.—Isaya 15:1; Zefania 2:8, 9.

3. Lila za Jehova ba mu lumba ka nzila ifi?

³ Lila za Jehova ba ka eza cwañi, mulelo w’a bulela fahalimw’a munzi wa bona o tiile ha u ka petiwa? “Macaba a’  mata, a ka ku lumba; minzi ya macaba a sabisa, i ka ku saba.” (Isaya 25:3) Ki nto ye utwisiseha kuli lila za Mulimu ya M’ata Ote li ka mu saba. Kono ba mu lumba cwañi? Kana ba ka fulalela milimu ya bona ya buhata ni ku kena mwa bulapeli bo bu kenile? Kutokwa! Kono, sina Faro ni Nebukadenezare, ba lumba Jehova ha ba hapelezwa ku fita fa ku ziba kuli ki ya pahami ka ku fitisisa.—Exoda 10:16, 17; 12:30-33; Daniele 4:37.

4. Ki “minzi ya macaba a sabisa” mañi ye li teñi kacenu, mi ni yona i ba cwañi ye lumbeka Jehova?

⁴ Kacenu “minzi ya macaba a sabisa” ki “munzi o mutuna o busa mibuso ya lifasi,” yena “Babilona yo mutuna,” ili kopano ya mwa lifasi kaufela ya bulapeli bwa buhata. (Sinulo 17:5, 18) Kalulo ye tuna ka ku fitisisa ya yona kopano yeo ki Krestendomu. Ba bahulu ba bulapeli bwa Krestendomu ba lumba cwañi Jehova? Ka ku lumela ka bunyemi kuli Jehova u ezelize Lipaki za hae lika ze makaza. Sihulu ka 1919 Jehova ha n’a konisize hape batanga ba hae ku eza musebezi ka m’ata a matuna ha ne ba lukuluzwi kwa tamo ya kwa moya ya Babilona yo mutuna, bona ba bahulu bao ba “ngangama, mi ba lumbeka Mulimu wa kwa lihalimu.”—Sinulo 11:13. *

5. Jehova u sileleza cwañi ba ba mu sepile ka ku tiya?

⁵ Nihaike lila za hae ba m’u nga ku ba ya sabisa, Jehova ki masabelo a ba ba ishuwa ni ba ba ikokobeza ba ba bata ku mu sebeleza. Ba ba m’ata ba bulapeli ni ba bupolitiki ba kana ba lika ku felisa tumelo ya balapeli ba niti, kono b’a palelwa kakuli bona bao ba sepile Jehova ka ku tiya. Kwa mafelelezo, u kuzisanga ba ba mu lwanisa, ka ku eza inge ya kwahela lizazi la mwa lihalaupa le li cisa ka lilu kamba inge ya tibela m’ata a liñungwa ka limota.—Mu bale Isaya 25:4, 5.

 ‘Mukiti wa Macaba Kaufela’

6, 7. (a) Jehova u eza mukiti wa mufuta mañi, mi u u ezeza bomañi? (b) Mukiti w’a polofitile Isaya u bonisañi ze ka taha kwapili?

⁶ Sina ndate ya lilato, Jehova u babalela ni ku fepa bana ba hae, sihulu kwa moya. Ha s’a lukuluzi batu ba hae ka 1919, a ba ezeza mukiti wa tulo, ili ku ba fa lico ze ñata za kwa moya: “Fa lilundu le, [Muñ’a] Bupilo u ka lukiseza macaba kaufela mukiti wa lico ze nunile, wa liveine ze munati ze tabusa, ni wa linama ze nunile ze tezi mooko, wa liveine ze tabusa ze shekezi.”—Isaya 25:6.

⁷ Mukiti w’o u ezezwa fa “lilundu” la Jehova. Lona lilundu leo ki nto mañi? Ki ‘lilundu la [ndu ya, NW] Muñ’a Bupilo’ k’o macaba kaufela a lukela ku ya mwa “mazazi a [maungulo, NW].” Ki “lilundu . . . le li kenile” la Jehova k’o balapeli ba hae ba ba sepahala ba sa holofazi kamba ku sinya. (Isaya 2:2; 11:9) Jehova u ezeza batu ba hae ba ba sepahala ona malyalya ao ku sona sibaka se si pahami seo sa ku lapelela teñi. Mi zona lika ze nde za kwa moya zeo ze fiwa ka buñata ka nako ye, li bonisa lika ze nde za kwa mubili ze ka fiwa muta Mubuso wa Mulimu u ka ba yona puso i nosi ye busa batu. Ka nako yeo, tala ha i sa na ku ba teñi. “Buloto bu ka ba bo buñata mwa naha, mane ni fahalimu a malundu.”—Samu 72:8, 16.

8, 9. (a) Ki lifi lila ze tuna za batu ze ka feliswa? Mu taluse. (b) Ki sifi seo Mulimu a ka eza kuli a felise sikobiso sa batu ba hae?

⁸ Ba ba abana cwale mwa mukiti wa kwa moya o lukisizwe ki Mulimu w’o ba na ni tibelelo ya lika ze makaza. Mu teeleze manzwi a Isaya a tatama. Ka ku bapanya sibi ni lifu kwa “kubo” kamba “kapai” ka ka fipeza, Isaya u li: “Fa lilundu le, ku ka zwiswa [ki Jehova] kapai ka ka silile batu kamukana, ni kubo ye kwahezi macaba kaufela. U mizize lifu ku ya ku ile; Mulena [Muñ’a] Bupilo u ka takula mioko kwa lipata kamukana.”—Isaya 25:7, 8a.

⁹ Ee, sibi ni lifu ha li sa na ku ba teñi! (Sinulo 21:3, 4) Hape,  sikobiso sa ku pumisezwa seo batanga ba Jehova ba tiyezi ka lilimo ze likiti-kiti si ka feliswa. “A felise sikobiso sa sicaba sa hae mwa lifasi kaufela; kakuli ki s’a bulezi [Muñ’a] Bupilo.” (Isaya 25:8b) Seo si ka ezahala cwañi? Jehova u ka zwisa ba ba tahisa sona sikobiso seo, ili Satani ni peu ya hae. (Sinulo 20:1-3) Ha ku komokisi batu ba Mulimu ha ba ka li: “A mu bone, ki Yena Mulimu wa luna, ne lu mu sepile, mi u lu pilisize. Ki Yena [Muñ’a] Bupilo; ne lu mu sepile. A lu wabelwe, mi lu tabele ku pilisa kwa hae.”—Isaya 25:9.

Baikuhumusi B’a Kokobezwa

10, 11. Jehova u fumbile kuli Moabi i eziwe bumaswe mañi?

¹⁰ Jehova u pulusa batu ba hae ba ba bonisa buikokobezo. Kono Moabi ye yahile bukaufi ni Isilaele ya ikuhumusa, mi Jehova u toile hahulu buikuhumuso. (Liproverbia 16:18) Kacwalo, Moabi i fumbelwa ku kokobezwa. “Lizoho la [Muñ’a] Bupilo li ka ina fa lilundu le; kono Moabi [i, NW] ka hatikelwa [mo i] inzi, sina bucwañi bwa buloto ha bu hatikelwa mwa mezi, mwa musima wa musutelo. Mwa musima wo, u ka otolola mazoho a hae, mw’a otololela mazoho mutu ya tapa; [mi, NW] [Muñ’a] Bupilo u ka kokobeza buikuhumuso bwa hae, a limbulule mano a mazoho a hae. U ka wisa makwakwa a hao, a tiile a matelele; u a wiseze fafasi mwa liluli.”—Isaya 25:10-12.

¹¹ Lizoho la Jehova li ka “ina” fa lilundu la Moabi. Ki lifi ze ka zwa mwateñi? Moabi ye ikuhumusa i ka otololelwa mazoho ni ku hatikelwa inge “mwa musima wa musutelo.” Mwa linako za Isaya, bucwañi bwa buloto bu hatikelwanga mwa mabunda a musutelo kuli bu eze mununo; kacwalo Isaya u polofita za ku kokobezwa kwa Moabi, ku si na taba ni makwakwa a yona a matelele, ili a’ bonahala ku ba a’ tiile.

12. Ki kabakalañi Moabi ha i ketilwe ku talusezwa katulo y’a i lelezi Jehova?

 ¹² Ki kabakalañi Jehova h’a lelela fela Moabi i nosi bumaswe b’o? Mamoabi ba simuluha ku Lota, ya n’a li mwan’a mwanahabo Abrahama, mi n’a lapela Jehova. Kacwalo, kwand’a ku yaha bukaufi ni sicaba s’a itamile ni sona bulikani Mulimu, hape ki bana bahabo sona sicaba seo. Nihakulicwalo, Mamoabi ba lapela milimu ya buhata mi ba toile maswe Isilaele. B’a swanela ku ezwa maswe. Mwa taba yeo, Moabi i swana inge lila za batanga ba Jehova kacenu. I swana sihulu ni Krestendomu, ye ipala ku ba ye simuluhile mwa puteho ya Sikreste ya mwa lilimo za mwanda wa pili. Kono sina mo ne lu bonezi kwa makalelo, ki yona kalulo ye tuna ya Babilona yo mutuna.

Pina ya Puluso

13, 14. Ki “munzi o tiile” mañi o ba na ni ona batu ba Mulimu kacenu, mi ki bomañi ba ba lumelezwa ku kena ku ona?

¹³ Batu ba Mulimu bona bo? Ba kwangula pina, kakuli ba tabela ku ba ba ba shemubiwa ki Jehova ni ku silelezwa ki yena. “Ka lizazi leo, mwa naha ya Juda, ku ka opelwa pina ye li: Lu na ni munzi o tiile; ku pilisa kwa Mulimu ki ona makwakwa a munzi, ni lisilelezo za ona. Mu kwalulule minyako, kuli sicaba se si lukile, se si sepahala, si kene ku ona.” (Isaya 26:1, 2) Manzwi ao, ku si na kuli cwañi, n’a talelelizwe mwa linako za kale, mi ni kacenu hape a’ talelezwa hahulu. “Sicaba se si lukile” sa Jehova, yona Isilaele ya kwa moya, si filwe kopano ye tiile, ye swana sina munzi. Nto yeo luli i tahisa ku opela ka tabo!

¹⁴ Ki batu ba ba cwañi ba ba kena ku ona “munzi” w’o? Pina i fa kalabo, i li: “U ka mu pilisa mwa kozo-sakata, wa pilu ye tiyela ku Wena [Mulimu]; kakuli u sepile Wena. Mu sepe [Muñ’a] Bupilo kamita; kakuli Mulena [Muñ’a] Bupilo ki Licwe la ka mwaha ni mwaha.” (Isaya 26:3, 4) “Pilu”  y’a tiisa Jehova ki takazo ya ku latelela likuka za hae ze lukile ni ku mu sepa. H’a tiisi pilu ye sepa miinelo ya lifasi le ye si ka tiya ya lipisinisi, bupolitiki, ni bulapeli. “Mulena [Muñ’a] Bupilo” ki yena fela Licwe le li sepeha le li kona ku sileleza. Ba ba sepile Jehova ka ku tala ba fiwa silelezo ya hae mi ba ikola “kozo-sakata.”—Liproverbia 3:5, 6; Mafilipi 4:6, 7.

15. “Munzi o n’o ikuhumusa” u kokobelizwe cwañi kacenu, mi “mautu a ba ba ishuwile” a u hatikela cwañi?

¹⁵ Yeo ki fapano ye tuna luli ku se si ezahala kwa lila za batu ba Mulimu! “U kokobelize ba ba yahile mwa linaha ze lumbile u kokobelize munzi o n’o ikuhumusa, u u wiselize fafasi, u u lobalize mwa liluli. Mautu a ka ku hatikela, mane mautu a ba ba ishuwile, ni a babotana.” (Isaya 26:5, 6) Mwendi ni fa hape, Isaya u bulela za “munzi o n’o ikuhumusa” o mwa Moabi, kamba mwendi u bulela za munzi o muñwi, o cwale ka Babilona ye ikuhumusa luli. Ka mo ku inezi kaufela, Jehova u fetuzi miinelo ya ona “munzi o n’o ikuhumusa” w’o mi ‘ba ba ishuwile ni babotana’ ba u hatikela. Kacenu, bona bupolofita b’o bu swanela hahulu Babilona yo mutuna, sihulu Krestendomu. Ka 1919 ona “munzi o n’o ikuhumusa” w’o ne u hapelelizwe ku lukulula batu ba Jehova—ili ku wa ko ku swabisa—mi bona, ba sweli ku hatikela yena ya n’a kile a ba hapa y’o. (Sinulo 14:8) Ba mu hatikela ka mukwa  ufi? Ka ku zibahaza buhali bwa Jehova bo bu ka wela Babilona yo mutuna.—Sinulo 8:7-12; 9:14-19.

Ku Shukelwa Ku Luka ni Ku ‘Hupula’ Jehova

16. Isaya u fa mutala mañi o munde wa busepahali?

¹⁶ Hamulaho wa yona pina ya tulo yeo, Isaya u zibahaza butuna bwa busepahali bwa hae ni mipuzo ye zwa mwa ku sebeleza Mulimu wa ku luka. (Mu bale Isaya 26:7-9.) Mupolofita u fa mutala o munde wa ‘ku libelela Jehova’ ni wa ku shukelwa hahulu “Libizo” la Jehova ni ku mu ‘hupula.’ Ku hupula Jehova ki ku eza cwañi? Exoda 3:15 i li: “[Jehova, NW] . . . ki lona Libizo la ka la kamita, mi ka lona mu ka ni hupula mwa linako kaufela, ku ya ku ile.” Isaya u lata hahulu libizo la Jehova ni ze li yemela kaufela, ili ku kopanyeleza ni likuka ni linzila za Hae ze lukile. Ba ba hulisa lilato le li swana leo la ku lata Jehova ba ka fuyaulwa luli.—Samu 5:8; 25:4, 5; 135:13; Hosea 12:5.

17. Ba ba maswe ba ka timiwa limbuyoti mañi?

¹⁷ Niteñi, haki batu kaufela ba ba lata Jehova ni likuka za hae ze pahami. (Mu bale Isaya 26:10.) Ba ba maswe, niha ba memiwa, ba itakata ku ituta ku luka ko ku kona ku ba kenya mwa“naha mo ku pilwa ka mulao,” ili naha mo ku pila batanga ba Jehova ba ba pila ka mulao mwa muzamao ni kwa moya. Kacwalo, ba ba maswe ha ba na ku ‘kuteka bulena bwa Muñ’a Bupilo.’ Ha ba na ku pila kuli ba ikole limbuyoti ze ka yubaukela batu libizo la Jehova ha se li bonisizwe kuli li kenile. Nihaiba mwa lifasi le linca, lifasi kaufela ha li ka ba “naha mo ku pilwa ka mulao,” ba bañwi ba kana ba hana lilato la Jehova le li sishemo. Mabizo a ba ba cwalo h’a na ku ñolwa mwa buka ya bupilo.—Isaya 65:20; Sinulo 20:12, 15.

18. Ba bañwi mwa mazazi a Isaya ba iketezi ku ba libofu ka nzila ifi, mi ba ka hapelezwa lili ku “lemuha” Jehova?

¹⁸ “[Muñ’a] Bupilo, lizoho la hao li yemisizwe, kono ha ba  si ka li lemuha. Bo, ba ka bona ku tukufalelwa kwa hao, ko u tukufalelezwi sicaba sa hao, mi ba ka swaba; mane mulilo u ka cisa ba ba ku lwanisa.” (Isaya 26:11) Mwa mazazi a Isaya, lizoho la Jehova li iponahaza ku ba le li m’ata. Ku ezahala cwalo Jehova h’a sileleza batu ba hae ka ku lwanisa lila za bona. Kono buñata ha ba si ka lemuha taba yeo. Ba ba cwalo, ili ba ba iketezi ku ba libofu kwa moya, kwa mafelelezo ba ka hapelezwa ku “lemuha,” kamba ku lumela Jehova ha ba ka ciswa ki mulilo wa lifufa la hae. (Zefania 1:18) Mulimu hasamulaho u bulelela Ezekiele kuli: “[Ba] ka ziba kuli Ki Na [Jehova, NW].”—Ezekiele 38:23.

“Mulena U Kalimela Ya Latwa ki Yena”

19, 20. Ki kabakalañi Jehova h’a kalimezi batu ba hae, u ba kalimezi ka nzila ifi, mi ki bomañi ba ba fumani tuso ku yona kalimelo yeo?

¹⁹ Isaya u ziba kuli bana bahabo yena ba ikola kozo ni mbombolelwa kakuli ba fuyaulwa ki Jehova. “[Muñ’a] Bupilo, u ka lu pilisa mwa kozo; kakuli ze lu eza kaufela ki Wena ya lu ezeza zona.” (Isaya 26:12) Niha ne ku li cwalo, mi hape nihaike Jehova n’a file batu ba hae sibaka sa ku ba “mubuso wa baprisita, ni sicaba se si kenile,” Juda i ezize lika ze nde ni ze maswe. (Exoda 19:6) Batu ba yona ba kuta-kutezi ku lapela milimu ya buhata. Kabakaleo, ba kuta-kutezwi ku kalimelwa. Kono kalimelo ye cwalo i bonisa lilato la Jehova kakuli “Mulena u kalimela ya latwa ki Yena.”—Maheberu 12:6.

²⁰ Hañata, Jehova u kalimela batu ba hae ka ku tuhelela macaba a mañwi, ili “malen’a a mañwi,” ku ba busa. (Mu bale Isaya 26:13.) Ka 607 B.C.E., u tuhelela Mababilona ku ba isa mwa buhapiwa. Kana nto yeo ya ba tusa? Manyando fela h’a koni ku tusa mutu. Kono haiba mutu ya nyanda y’o a ituta se siñwi ku se si ezahala, a baka, ni ku ipeya ka ku tala ku Jehova, f’o kihona a tuseha. (Deuteronoma 4:25-31) Kana ku na ni Majuda ba ba bonisa kuli ba bakile? Ee!  Isaya u polofita kuli: “Ki ka Wena fela ha lu lapela Libizo la hao.” Ha se ba kutezi habo bona ku zwa mwa buhapiwa ka 537 B.C.E., Majuda hañata ba tokwa ku kalimelwa kabakala kuli ba eza libi ze ñwi, kono ha ba kuteli hape ku lapela milimu ya macwe.

21. Kiñi se si ka ezahala ku ba ba nyandisize batu ba Mulimu?

²¹ Be ne ba hapile Juda bo? “Ba inzi ku ba ba shwile, ha ba sa na ku zuha; u ba natile, u ba yundisize, u felize ni se ba ka hupulwa ka sona.” (Isaya 26:14) Babilona i ka nyandela situhu se i ezize kwa sicaba se si ketilwe ki Jehova. Jehova u ka wisa Babilona ye ikuhumusa, ni ku lukulula batu ba hae ba ba mwa buhapiwa ka ku itusisa Mamede ni Maperesia. Munzi o m’ata wa Babilona w’o u ka eziswa ku ba o si na m’ata, mane inge o’ shwile. Kwa mafelelezo, ha u sa na ku ba teñi.

22. Mwa linako za cwale, batu ba Mulimu ba fuyauzwi cwañi?

²² Mwa talelezo ya cwale, bomasiyaleti ba ba kenisizwe ba Isilaele wa kwa moya ne ba lukuluzwi kwa Babilona yo mutuna ka 1919 mi ne ba kutiselizwe mwa sebelezo ya Jehova. Ka ku ba ba ba matafalizwe sinca, Bakreste ba ba tozizwe ba swala ka t’ata musebezi wa ku kutaza. (Mateu 24:14) Kacwalo, Jehova u ba fuyauzi ka ku tahisa kekezeho, mane u tahisize buñata bo butuna bwa “lingu ze ñwi” kuli ba sebeze ni bona. (Joani 10:16) “U atisize sicaba, Wena [Muñ’a] Bupilo, u atisize sicaba; u bonahalisize bulena bwa hao, u sutiselize kwapili milulwani kamukana ya naha. [Muñ’a] Bupilo, ba ba ku batile mwa ñalelwa ya bona, ba ku sululezi litapelo za bona, ha n’o ba nata.”—Isaya 26:15, 16.

“Li Zuhe”

23. (a) Ki ponahazo mañi ye tuna ya m’ata a Jehova y’e ba teñi ka 537 B.C.E.? (b) Ki ponahazo mañi ye swana ye n’e ezahezi ka 1919 C.E.?

²³ Isaya u kutela kwa muinelo w’o Juda i li ku ona ha i  sa li mwa buhapiwa bwa kwa Babilona. U swaniseza sicaba seo ni musali ya bata ku pepa kono ili ya palelwa ku pepa kabakala kuli h’a fumani tuso. (Mu bale Isaya 26:17, 18.) Tuso yeo i taha ka 537 B.C.E., mi batu ba Jehova ba kutela habo bona, ba na ni cisehelo ye tuna ya ku yaha sinca tempele ni ku kalisa sinca bulapeli bwa niti. Ku swana inge kuli sicaba seo si zusizwe kwa bafu. “Ba ba shwile ba hao ba pile hape! litupu za batu ba ka, li zuhe! A mu zuhe mina mu lobezi mwa liluli, mu wabelwe! Kakuli puka ya hao, Wena Mulimu, ki puka ye pilisa; mi lifasi li ka zusa ba ba shwile.” (Isaya 26:19) Nto yeo i bonisa hande hahulu m’ata a Jehova! Hape, ne ku bile ni ponahazo ye nde luli ona manzwi ao ha n’a talelelizwe ka kutwisiso ya kwa moya ka 1919! (Sinulo 11:7-11) Mi luli lu libelela nako ya kwapili f’o manzwi ao a ka talelezwa ka nzila ya luli mwa lifasi le linca! Ka nako yeo, ba ba shwile ba ka ‘utwa linzwi la Jesu ni ku zwa’ mwa mabita a kupulo.—Joani 5:28, 29.

24, 25. (a) Majuda ka 539 B.C.E. mwendi ne ba utwile cwañi taelo ya Jehova ya kuli ba ipate? (b) ‘Mizuzu’ i kana ya swaniseza lika mañi mwa linako za cwale, mi lu swanela ku ba ni mubonelo mañi wa zona zeo?

²⁴ Niteñi, kuli basepahali ba ikole limbuyoti za kwa moya ze sepisizwe ka Isaya, ba lukela ku utwa litaelo za Jehova ze li: “Sicaba sa ka u ye, u kene mwa muzuzu wa ndu ya hao, mi u ikwahele ka sikwalo; u ipate nako ye nyinyani, ku fitela buhali ha bu fela. Kakuli, bona, [Muñ’a] Bupilo s’a funduka mwa sibaka sa hae, kuli a kutiseze ba ba yahile mwa lifasi ka tikanyo ya bumaswe bwa bona; lifasi li ka patulula mali a n’a li kolobisize, mi ha li sa na ku pata ba ba bulailwe ba lona.” (Isaya 26:20, 21; mu bapanye Zefania 1:14.) Mwendi taba yeo i ka ba ni talelezo ya pili Mamede ni Maperesia, ba ba etelezwi ki Mulena Sirusi, ha ba ka hapa Babilona ka 539 B.C.E. Ka ku ya ka Xenophon, muituti wa Mugerike wa litaba ze ezahezi, Sirusi h’a kena mwa Babilona,  u laela kuli batu kaufela ba ine mwa mandu a bona kakuli bapahami ba hae ba lipizi ba “laezwi ku bulaya ye ba fumana fande kaufela.” Kacenu, ‘mizuzu’ ya bona bupolofita b’o i kona ku likanyezwa kwa liputeho ze likiti ze mashumi-shumi za batu ba Jehova mwa lifasi kaufela. Liputeho ze cwalo zeo li ka zwelapili ku ba za butokwa mwa bupilo bwa luna, mane ni hasamulaho wa “ñalelwa ye tuna.” (Sinulo 7:14) Ku butokwa hahulu kuli lu be ni mubonelo o munde kwa puteho ni ku swalisana ni yona kamita!—Maheberu 10:24, 25.

²⁵ Lifasi la Satani li ka tuha li fela. Ha lu si ka ziba kale kuli Jehova u ka sileleza cwañi batu ba hae mwa nako ye sabisa yeo. (Zefania 2:3) Kono, lwa ziba kuli lu ka kona fela ku punyuha haiba lu ba ni tumelo ku Jehova ni ku sepahala ku yena ni ku mu utwa.

26. “Leviatani” mwa mazazi a Isaya ni mwa mazazi a luna ki nto mañi, mi ki sifi se si ezahala ku yona “drakoni ye mwa liwate” yeo?

²⁶ Ka ku libelela yona nako yeo, Isaya u polofita kuli: “Ka lizazi leo, ka lilumo la hae le li buhali, le lituna, le li mata, [Muñ’a] Bupilo u ka nata leviatani noha ye lubilo, leviatani noha ye minyoka; a bulaye ni drakoni ye mwa liwate.” (Isaya 27:1) Mwa talelezo ya pili, “leviatani” i yemela linaha zeo Maisilaele ba hasanezi ku zona, ze cwale ka Babilona, Egepita, ni Asirya. Linaha zeo li ka palelwa ku tibela batu ba Jehova ku kutela habo bona ka nako ye swanela. Kono cwale, Leviatani wa mwa linako za cwale ki mañi? Ku bonahala kuli ki Satani—yena “noha ya kale”—ni muinelo wa hae o maswe wa linto o fa lifasi-mubu fa. Ona muinelo w’o ki sona sisebeliso sa hae sa ku lwanisa ka sona Isilaele wa kwa moya. (Sinulo 12:9, 10; 13:14, 16, 17; 18:24) Ka 1919, “leviatani” n’a palezwi ku kumalela batu ba Mulimu, mi honafa u ka tuha a sinyeha ku sinyehelela, Jehova h’a ka ‘bulaya drakoni ye mwa liwate.’ Ka nako ya cwale, z’a ka lika  “leviatani” ku eza kaufela ili ku lwanisa batu ba Jehova ha li na ku konda hande.—Isaya 54:17.

“Simu ya Likota za Veine”

27, 28. (a) Simu ya Jehova ya likota za veine i talize lifasi kaufela ka lika mañi? (b) Jehova u sileleza cwañi simu ya hae ya likota za veine?

²⁷ Ka pina ye ñwi, Isaya cwale u fa swanisezo ye nde ya kuli batu ba Jehova ba ba lukuluzwi ba beya miselo, u li: “Ka lizazi  leo ba ka li: Mu opele pina ya simu ya likota za veine. Na [Muñ’a] Bupilo, ki Na ya i libelela, ni ka i nwiseza ka nako ni nako, ni i babalele busihu ni musihali, kuli i si ke ya sinyiwa ki sika.” (Isaya 27:2, 3) Bomasiyaleti ba Isilaele wa  kwa moya ni balikani ba bona ba ba sebeza ka t’ata luli ba talize lifasi kaufela ka kutulo ya kwa moya. Nto yeo kaniti i tahisa ku opela ka nyakalalo! Tumbo kaufela i ya ku Jehova, yena ya babalela ka lilato simu ya hae ya likota za veine.—Mu bapanye Joani 15:1-8.

²⁸ Kaniti, buhali bwa n’a bile ni bona Jehova kwa makalelo bu yolilwe ki tabo! “Ha ni na buhali; kono ha ni ka fumana mwateñi mikona ni mikakani, ni ka i lwanisa, ni i hatikele, ni i cise kaufel’a yona. Ha ku na mo kuñwi: Konji kuli batu ba iswalelele ka Na, ba eze kozo ni Na, e, ba eze kozo ni Na.” (Isaya 27:4, 5) Kuli a ikolwise kuli likota za hae li zwelapili ku tahisa “veine” ka buñata, Jehova u pyata ni ku cisa inge ka mulilo likukuezo lifi kamba lifi ze swana sina mufuka ze kana za sinya simu ya hae. Kacwalo, ku tokwe ya beya buino bwa puteho ya Sikreste mwa kozi! Kono, bote ba ‘iswalelele ka Jehova,’ ili ku bata kuli a ba shemube ni ku ba sileleza. Ha ba eza cwalo, ba eza kozo ni Mulimu—ili nto ya butokwa kuli mane Isaya u bulela ka za yona habeli. Ki lifi ze zwa mwateñi? “Ka mazazi a kwapili, Jakobo u ka mela mibisi, Isilaele a shoshele matali, a tubule, mi lifasi li ka tala miselo ye zwa ku bona.” (Isaya 27:6) * Talelezo ya timana yeo i bonisa hande hahulu m’ata a Jehova! Ku zwa ka 1919, Bakreste ba ba tozizwe ba talize lifasi ka “miselo,” ili lico za kwa moya ze nde. Kabakaleo, ba kopanyizwe ku bona bolule-lule ba lingu ze ñwi ba ba sepahala, ili ba ba swalisana ni bona mwa ku “sebeleza [Mulimu] musihali ni busihu.” (Sinulo 7:15) Bona bao ba zwelapili ku zamaya ka lipimo za hae ze pahami inze ba tabile, niha ba pila mwa lifasi le li bolile. Mi Jehova u zwelapili ku ba fuyaula ka ku tahisa kekezeho. Haike lu si libali ni kamuta tohonolo ye tuna ya ku ca kwa “miselo” ni ku i abana ni ba bañwi ka mihuwo ya luna ya tumbo!

[Litaluso za kwatasi]

[Lipuzo za Tuto]

[Mbokisi fa likepe 285]

 “Tolombita ye Tuna” I Zibahaza Tukuluho

Ka 607 B.C.E., butuku bo i utwa Juda bwa ekezeha Jehova h’a kalimela sicaba sa hae se si keluhile ka ku ba fa koto ya ku ya mwa buhapiwa. (Mu bale Isaya 27:7-11.) Sibi sa sicaba seo ki se situna hahulu kuli mane ha si koni ku swalelwa ka matabelo a lifolofolo. Kacwalo, sina mutu mw’a kona ku sabiseza lingu kamba lipuli ka ku eza mulumo o mutuna, kamba mw’a kana a kasheza matali ka “moya . . . o fuka ka m’ata,” Jehova u lundula Maisilaele mwa naha ya habo bona. Hasamulaho, nihaiba batu ba ba si na m’ata, ba ba swanisezwa ki basali, ba kona ku olela ze siyala mwa naha.

Nihakulicwalo, nako ya fita f’o Jehova a lukulula batu ba hae mwa buhapiwa. U ba lukulula sina mulimi mw’a kana a lukululela liolive ze bonahala inge ze tamelezwi kwa likota. “Ka lizazi leo, [Muñ’a] Bupilo u ka nyunga likota za hae, ku kala kwa nuka ya Eufrati ku isa kwa nuka ya Egepita; mi mina, bana ba Isilaele, mu ka nopiwa ka a li muñwi, ka a li muñwi. Ka lizazi leo tolombita ye tuna i ka lizwa, mi ba ba ne ba bata ku shwela mwa naha ya Asirya, ni ba ba lelekiselizwe mwa naha ya Egepita, ba ka ta, ba kubame fapil’a [Muñ’a] Bupilo, fa lilundu le li kenile, mwa Jerusalema.” (Isaya 27:12, 13) Sirusi ha s’a tuzi ka 539 B.C.E., u fa taelo ya ku lukulula Majuda kaufela mwa mubuso wa hae, ili ku kopanyeleza ni ba ba mwa Asirya ni Egepita. (Ezira 1:1-4) Ku swana inge kuli “tolombita ye tuna” i lilile, ili ku utwahaza pina ya tabo ya tukuluho kwa batu ba Mulimu.

 [Maswaniso a fa likepe 275]

“Mukiti wa lico ze nunile”

[Siswaniso se si fa likepe 277]

Babilona i hatikelwa ki mautu a be ne ba tamilwe

 [Siswaniso se si fa likepe 278]

“U kene mwa muzuzu wa ndu ya hao”