Kauhanyo 3

“Lu Lukise Litaba”

Isaya 1:10-31

1, 2. Jehova u bapanya babusi ni batu ba Juda ni Jerusalema ku bomañi, mi kiñi seo ha si swanela?

BAYAHI ba Jerusalema ba kana ba bata ku ikemela ha ba boniswa bufosi bwa bona ka mo ku ñolezwi kwa Isaya 1:1-9. Ku si na kakanyo ba kana ba bata ku talusa ka muikuhumuso kuli ba ezelize Jehova matabelo a mañata-ñata. Kono litimana 10 ku isa 15 li bonisa kalabo ya Jehova ye buhali kwa mibonelo ye cwalo. I kala cwana: “A mu utwe linzwi la [Muñ’a] Bupilo, mina malena a kwa Sodoma; mu sikekele mulao wa Mulimu wa luna zebe, mina sicaba sa kwa Gomora.”—Isaya 1:10.

² Minzi ya Sodoma ni Gomora ne i si ka sinyezwa fela buhule bwa yona bo butuna kono hape ne i sinyelizwe mibonelo ya yona ye lunya ni buikuhumuso. (Genese 18:20, 21; 19:4, 5, 23-25; Ezekiele 16:49, 50) Bateelezi ba Isaya ba lukela ku ba ba ba komoka hahulu ku utwa ha ba bapanyiwa ni batu ba mwa minzi ye n’e kutilwe yeo. * Kono Jehova u bona batu ba hae ka mo ba inezi luli, mi Isaya h’a timweni lushango lwa Mulimu kuli a ba tabise.—2 Timotea 4:3.

3. Jehova u talusañi h’a bulela kuli u “tinilwe” ki matabelo a batu, mi ki kabakalañi ha ku li cwalo?

³ Mu lemuhe mw’a ikutwela Jehova ka za mulapelelo o si  wa ka pilu kaufela wa batu ba hae, h’a li: “Ni ezeñi ka matabelo a mina a mañata-ñata, ku buza [Muñ’a] Bupilo? Ni tinilwe ki matabelo a ku ni ciseza litotolo, ni ki mafula a manamani a nunile; ha ni tabeli mali a likomu ni a lingu ni a bicembwe.” (Isaya 1:11) Batu ba libezi kuli Jehova h’a si ka itinga fa matabelo a bona. (Samu 50:8-13) H’a tokwi lika lifi kamba lifi ze ba kana ba mu fa batu. Kacwalo haiba batu ba hupula kuli ba eza Jehova sishemo ka ku fa matabelo a bona a’ si a ka pilu kaufela, ba busha. Jehova u itusisa pulelo ye tiile. Pulelo ye li “ni tinilwe” hape i kana ya talusa kuli “ni kusi hahulu.” Kana mwa ziba mo ku utwahalelanga mutu ha kusi hahulu kuli mane ha bona lico ze ñwi wa nyembunya? Ki mona mwa n’a ikutwezi Jehova ka za matabelo ao—n’a mu nyembunyisa luli!

4. Isaya 1:12 i tompolola cwañi ku fumaneha ko ku si na tuso kwa batu kwa tempele ya Jerusalema?

⁴ Jehova u zwelapili ku bulela kuli: “Ha mu itahisa fapil’a ka, ya mi kupile kuli mu t’o hata mwa malapa a ka, ki mañi?” (Isaya 1:12) Kana mulao wa Jehova luli haki ona o tokwa kuli batu ba ‘yo iponisa ku yena,’ ili ku fumaneha kwa tempele ya hae mwa Jerusalema? (Exoda 34:23, 24) Ee, kono ba telanga fela mulao, ili ku latelela fela mo bu swanela ku ezezwa bulapeli bo bu kenile, isi ka ku itatela. Ku Jehova, ku taha hañata ko ku cwalo ki ku “hata” fela, ko ku sa peti se siñwi kwand’a ku kubaula fela bulilo.

5. Ki likezo mañi ze ñwi za bulapeli ze ba eza Majuda, mi ki kabakalañi zeo ha se li li ze “swenya” ku Jehova?

⁵ Ha ku komokisi Jehova cwale h’a kala ku bulela ka manzwi a’ bukiti ni ku fita! “Mu si ke mwa kutela ku ni ezeza matabelo a mbango; insense ya mina ki masila ku Na, hamoho ni mikiti ya mionda ya likweli, ni ya Lisabata, ni ya mikopano ya lipizo; ha ni koni ku bona bumaswe ha bu kopana ni liputeho ze kenile. Moya wa ka u toile mikiti ya mina ya mionda ya likweli, ni mikiti ye mituna; ya ni swenya; ni  katezi ku iswala pilu ka yona.” (Isaya 1:13, 14) Matabelo, insense, Lisabata, ni liputeho ze kenile kaufela ki kalulo ya Mulao wa Mulimu kwa Maisilaele. Ka za “mionda ya likweli,” Mulao u bonisa fela kuli i mamelwe, kono lizo ze nde se li ekelizwe hanyinyani-hanyinyani ku yona nto yeo. (Numere 10:10; 28:11) Muonda wa kweli u’ ngiwa ku ba sabata ya kweli, f’o batu ba sa sebezi mi mane ba kubukana kuli ba lutiwe ki bapolofita ni baprisita. (2 Malena 4:23; Ezekiele 46:3; Amosi 8:5) Likezo ze cwalo ha li si ka fosahala. Butata bu taha ha li ezezwa ku iponisa fela. Hape Majuda se ba eza “bumaswe,” ili ku latelela kwa bona Mulao wa Mulimu ni za mioya. * Kacwalo bulapeli bwa bona bu “swenya” Jehova.

6. Jehova u “katezi” cwañi?

⁶ Kono Jehova n’a ka kona cwañi ku ‘katala’? Hailif’o u na ni “butuna bwa mata . . . h’a fokoli, mi h’a katali.” (Isaya 40:26, 28) Jehova u itusisa pulelo ye bonisa hande lika kuli lu kone ku utwisisa mw’a ikutwela. Kana se mu kile mwa shimba mushimbo o bukiti ka nako ye telele mi mwa katala hahulu kuli mane mwa bata fela ku u latela fafasi? Ki mona mw’a ikutwela Jehova ka za mikwa ya bulapeli bwa batu ba hae ya buipi.

7. Ki kabakalañi Jehova h’a tuhezi ku utwa litapelo za batu ba hae?

⁷ Jehova cwale u bulela za kalulo ya bulapeli ye tuna ka ku fitisisa ili ya ka butu. “Niha mu ka otololela mazoho ku Na, ni ka talima ku sili; e, niha mu ka eza litapelo ze ñata, ha ni na ku li utwa; mazoho a mina a tezi mali.” (Isaya 1:15) Ku otolola mazoho ni ku a nanulela mwahalimu ku bonisa kuli mutu u lapela ka t’ata. Ku Jehova, nto yeo ha i sa na  tuso, kakuli mazoho a batu ba hae a tezi mali. Naha i tezi mifilifili. Ku hatelela ba ba fokola ku atile. Ku lapela ku Jehova kwa baitati bao, ba ba nyandisa ba bañwi, ki matapa. Ha ku komokisi Jehova h’a bulela kuli, ‘ha ni utwi’!

8. Krestendomu i eza mafosisa mañi kacenu, mi Bakreste ba bañwi ba welanga cwañi mwa kozi ye swana?

⁸ Mwa lizazi la luna, Krestendomu i palezwi ku tabisa Mulimu ka litapelo za yona ze si na tuso ili za ku kuta-kutela ni “limakazo” ze ñwi za yona za bulapeli. (Mateu 7:21-23) Ku butokwa hahulu kuli lu si ke lwa wela mwa kozi ye swana. Fokuñwi, Mukreste a kana a eza sibi se situna, ni ku nahana kuli h’a ka pata z’a eza ni ku ekeza kwa musebezi wa hae mwa puteho ya Sikreste, likezo za hae ka mukwa o muñwi li ka lifela sibi sa hae. Misebezi ye cwalo ye sa zweleli kwa pilu ha i tabisi Jehova. Ku kula kwa moya ku kona fela ku feliswa ki nto i liñwi, sina mo li boniseza litimana za Isaya ze tatama.

 Mulyani wa Butuku bwa kwa Moya

9, 10. Bukeni ki bwa butokwa cwañi mwa ku lapela Jehova kwa luna?

⁹ Jehova, Mulimu ya sishemo, cwale u bulela ka nzila ye mufutumala, ili ka ku kupa. “Mu tape, mu ikenise, mu zwise bumaswe bwa likezo za mina fapil’a meto a ka; mu lisele ku eza bumaswe; mu itute ku eza bunde; mu batisise se si lukile, mu babalele ya nyandile, mu atulele likuzana, mu yemele taba ya musali wa mbelwa.” (Isaya 1:16, 17) Fa lu fumana mukoloko wa litaelo ze 9. Z’e ne za pili ki ze maswe kakuli li ama ku zwisiwa kwa bumaswe; ze keta-lizoho za mafelelezo ki likezo ze nde ze tahisa ku amuhela limbuyoti za Jehova.

¹⁰ Ku tapa ni bukeni kamita li bile kalulo ya butokwa mwa bulapeli bo bu kenile. (Exoda 19:10, 11; 30:20; 2 Makorinte 7:1) Kono Jehova u bata kuli ku keniswa k’o ku be ko kutuna, ku yo fita mwa lipilu za balapeli ba hae. Sa butokwa ni ku fita ki bukeni bwa muzamao ni kwa moya, mi seo ki sona s’a talusa Jehova. Litaelo za pili ze peli mwa timana 16 haki taba fela ya ku kutela. Muituti yo muñwi wa za manzwi a Siheberu u akaleza kuli taelo ya pili, ye li “mu tape,” i ama ku ikenisa kwa pili, mi ya bubeli yona, ye li, “mu ikenise,” i talusa ku zwelapili ku lika ku buluka bukeni b’o.

11. Kuli lu lwanise sibi, ki sifi se lu swanela ku eza, mi ki sifi se lu sa swaneli ku eza ni kamuta?

¹¹ Ha ku na se lu kona ku patela Jehova. (Jobo 34:22; Liproverbia 15:3; Maheberu 4:13) Kacwalo taelo ya hae ye li, “Mu zwise bumaswe bwa likezo za mina fapil’a meto a ka,” i kona fela ku talusa nto i liñwi, ili ku tuhela ku eza bumaswe. Seo si talusa ku sa lika ku pata sibi se situna, kakuli ku eza cwalo ni kona ki sibi. Liproverbia 28:13 i lemusa kuli: “Ya pata milatu ya hae h’a na ku bona mbuyoti; kono ya i bulela, mi a i bakela, u ka shemubiwa.”

12. (a) Ki kabakalañi ha ku li kwa butokwa ku ‘ituta ku eza bunde’? (b) Sihulu maeluda ba kona cwañi ku itusisa litaelo za ku ‘batisisa se si lukile’ ni ku ‘babalela ya nyandile’?

 ¹² Lu kona ku ituta ze ñata kwa likezo ze nde zeo Jehova a laela mwa timana 17 ya Isaya kauhanyo 1. Mu lemuhe kuli ha buleli fela kuli “mu eze bunde” kono u li ‘mu itute ku eza bunde.’ Kuli lu zibe ze lukile ku Mulimu ni ku bata ku li eza, lu tokwa ku n’o ituta Linzwi la Mulimu ka butu. Hape Jehova h’a buleli fela kuli “mu eze se si lukile” kono u li ‘mu batisise se si lukile.’ Nihaiba maeluda ba ba cuukile ba tokwa ku eza patisiso ye tuna mwa Linzwi la Mulimu kuli ba fumane nzila ye lukile mwa litaba ze ñwi ze tuna. Mi hape ka mw’a laelela Jehova ku zwa f’o, ba na ni buikalabelo bwa ku ‘babalela ya nyandile.’ Litaelo zeo li butokwa kwa balisana ba Sikreste kacenu, kakuli ba bata ku sileleza mutapi kwa “litongwani ze buhali.”—Likezo 20:28-30.

13. Kacenu lu kona cwañi ku sebelisa litaelo ka za likuzana ni limbelwa?

¹³ Litaelo ze peli za mafelelezo li ama ba bañwi ba batu ba ba fokola hahulu mwahal’a batu ba Mulimu—bona likuzana ni limbelwa. Lifasi li kona hahulu ku sa tokomela batu ba ba cwalo; seo ha si lukeli ku ezahala mwahal’a batu ba Mulimu. Maeluda ba ba lilato ba ‘atulela’ likuzana mwa puteho, ili ku ba tusa ku fumana katulo ye lukile ni silelezo mwa lifasi le li bata ku ba hatelela ni ku ba nyandisa. Maeluda ba ‘yemela taba’ ya musali wa mbelwa kamba, ka ku ya ka taluso ye ñwi ya linzwi la Siheberu leo, ba ‘lwanela’ za hae. Kaniti, Bakreste kaufela ba bata ku sileleza, ku omba-omba, ni ku eza hande ba ba na ni butokwi mwahal’a luna kakuli Jehova u b’a nga ku ba ba butokwa hahulu.—Mika 6:8; Jakobo 1:27.

14. Ki lushango mañi lo lunde lo lu fitiswa kwa Isaya 1:16, 17?

¹⁴ Lushango lw’a fa Jehova ka zona litaelo ze 9 zeo ki lo lu tiile ili lo lunde luli! Fokuñwi ba ba ezanga sibi ba nahananga ka ku tiya kuli ha ba koni ni hanyinyani ku eza bunde.  Mihupulo ye cwalo ya zwafisa mi hape i fosahezi. Jehova wa ziba kuli ka tuso ya Hae, muezalibi ufi kamba ufi wa kona ku tuhela nzila ya hae ya sibi, ku baka ni ku kala ku eza ze lukile. Mi u bata kuli lu zibe nto yeo.

Kupo ye Sishemo, ili ye Lukile

15. Fokuñwi pulelo ye li “lu lukise litaba” i utwisiswanga cwañi ka mafosisa, mi i talusañi luli?

¹⁵ Mubulelelo wa Jehova cwale u ba o lilato, ili o sishemo ni ku fita. “A mu tahe, lu lukise litaba, ku bulela [Muñ’a] Bupilo. Libi za mina, niha li ka ba ze fubelu sina mali, li ka fetuha ze sweu sina litwa; mi niha li ka ba ze fubelu sina lizuku, li ka fetuha ze sweu sina boya bwa ngu.” (Isaya 1:18) Memo ye kala yona timana ye nde yeo kamita i utwisiswanga ka mafosisa. Ka mutala, The New English Bible i bulela kuli, “Lu kananisane”—inge kuli sibeli sa bona ba lukela ku itumelela bufosi kuli ba fite fa ku lumelelana. Kono hakucwalo! Jehova h’a na mulatu, mi sihulu ku za ku sebelisana ni batu bao ba ba ipanguzi, ili baipumisi. (Deuteronoma 32:4, 5) Timana yeo ha i buleli za ku kananisana mwahal’a batu ba ba likana, kono i bulela za kuta ye ka tisa katulo ye lukile. F’o ku swana inge kuli Jehova u bizeza Isilaele kwa muzeko wa mwa kuta.

16, 17. Lu ziba cwañi kuli Jehova u tabela ku swalela nihaiba libi ze tuna?

¹⁶ Wo u kana wa ba muhupulo o sabisa, kono Jehova ki Muatuli ya sishemo, ili ya musa. Butuna bwa swalelo ya hae ha bu koni ku likanyezwa. (Samu 86:5) Ki yena a nosi ya kona k’u nga libi za Isilaele ze fubezi sina “mali” ni ku li kenisa, ili ku li eza “ze sweu sina litwa.” Ha ku na buikatazo bwa butu, muezezo wa misebezi, matabelo, kamba litapelo ze kona ku felisa sibi. Ki swalelo ya Jehova fela ye kona ku kenisa libi. Mulimu u kona fela ku swalela cwalo haiba mutu a baka ka buniti, ili ka ku zwelela kwa pilu.

 ¹⁷ Buniti b’o ki bwa butokwa hahulu kuli mane Jehova u bu kutela ka ku bu loka—libi ze fubelu sina “lizuku” li ka ba inge boya bwa ngu bo bunca, bo bu si ka basiwa, ili bo busweu. Jehova u bata kuli lu zibe kuli luli ki Muswaleli wa libi, mane nihaiba ze tuna luli, ibile fela a fumana kuli lu bakile luli. Ba ba fumana t’ata ku lumela kuli ba kona ku swalelwa ba ka eza hande ku nyakisisa mitala ye cwale ka wa Manase. N’a nz’a eza sibi se situna—mi n’a ezize cwalo ka lilimo-limo. Kono a baka, mi a swalelwa. (2 Makolonika 33:9-16) Jehova u bata kuli kaufel’a luna, ku kopanyeleza ni ba ba ezize libi ze tuna, lu zibe kuli lu sa kona ku ‘lukisa litaba’ ni yena.

18. Jehova u fa batu ba hae ba baipanguli keto mañi?

¹⁸ Jehova u hupuza batu ba hae kuli b’a kona ku iketela. “Ha mu lata ku utwa, mu ka ca bufumu bwa lifasi; kono ha mu hana mi mu ikanyisa, mu ka ciwa ki lilumo; kakuli mulomo wa [Muñ’a] Bupilo ki s’o bulezi.” (Isaya 1:19, 20) Jehova f’o u koñomeka mibonelo, mi hape u itusisa pulelo ye yemela sika kuli a koñomeke sisupo sa hae. Keto ya Juda ki ye: Mu ce kamba mu ciwe. Haiba ba ba ni mubonelo wa ku lata ku teeleza ni ku utwa Jehova, ba ka ca bufumu bwa lifasi. Kono haiba ba tundamena buipanguli bwa bona, ba ka ciwa—ki mukwale wa lila za bona! Ka mo ku inezi, batu ha ba koni ku keta mukwale wa lila za bona ku fita ku keta sishemo ni bufumu bwa Mulimu ya swalela. Kono seo ki sona se i eza Jerusalema, sina mo li boniseza litimana za Isaya ze tatama.

Ku Lila Munzi O Lateha

19, 20. (a) Jehova u fitisa cwañi maikuto a hae ka za ku betekiwa? (b) ‘Mulao u yahile’ cwañi mwa Jerusalema?

¹⁹ Kwa Isaya 1:21-23, lu bona bumaswe bwa Jerusalema ka ku tala ka nako yeo. Isaya cwale u kala toko ye buyelezwi ye li sililo, u li: “Munzi o sepahala u fetuhile cwañi lihule? n’o  tezi ze lukile; mulao n’o yahile ku ona; kono cwale u tezi babulai.”—Isaya 1:21.

²⁰ Munzi wa Jerusalema u wile luli! Pili n’o li musali ya sepahala, kono cwale u fetuhile lihule. Ha ku na nto ye kona ku talusa ka ku tala maswabi ni ku betekiwa kw’a ikutwa Jehova. “Mulao n’o yahile ku ona” munzi wo. Lili? Mane Isilaele i si ka ba kale teñi, mwa mazazi a Abrahama, munzi wo n’o bizwa Salema. Ne u busizwe ki munna ya n’a li mulena ni muprisita. Libizo la hae la Melekisedeke li talusa “Mulena wa Ku Luka,” mi ka mo ku bonahalela ne li mu swanela luli. (Maheberu 7:2; Genese 14:18-20) Ibata iba lilimo ze sikiti ku zwa miteñi ya Melekisedeke, Jerusalema ya fita fa masetela a yona, ha ne i buswa ki Davida ni Salumoni. “Mulao n’o yahile ku ona,” sihulu malen’a yona ha ne ba tomezi  batu mutala ka ku zamaya mwa linzila za Jehova. Kono mazazi a Isaya h’a to fita, linako ze cwalo ne li za ku hupulanga fela.

21, 22. Makango ni veine ye zwakilwe ni mezi li yemelañi, mi ki kabakalañi baeteleli ba Juda ha ba swanelwa ki taluso ye cwalo?

²¹ Ku bonahala kuli baeteleli mwahal’a batu ki bona ba ba tisa hahulu butata. Isaya u zwelapili mwa sililo sa hae u li: “Silivera ya hao i fetuhile makango, veine ya hao i zwakilwe ni mezi. Mandun’a hao ki bafetuheli, ba ikezize balikani ba masholi; kaufel’a bona ba lata ku fiwa limpo, ba matela mipuzo; ha ba atuli taba ya kuzana, muzeko wa mbelwa ha u tiswi ku bona.” (Isaya 1:22, 23) Liswanisezo ze peli ze ikutwahaza ili ze taha ka ku tatamana li kwalula nzila ya ze lukela ku latelela. Sikwala wa misebezi ya lisipi u sulula makango kwa silivera ye shengunuzwi. Manduna ni baatuli ba Isilaele ba swana sina makango, isi sina silivera. Ba tokwa ku zwisiwa. Ha ba na tuso mane inge veine ye zwakilwe ni mezi mi ha i sa na munati. Sino se si cwalo si tokwa fela ku sululwa!

²² Timana 23 i talusa libaka baeteleli bao ha ba swanela ku taluswa cwalo. Mulao wa Mushe ne u pahamisize batu ba Mulimu, ili ku ba kauhanya kwa macaba a mañwi kaufela. Ka mutala, ne u ezize cwalo ka ku toma mulao o sileleza likuzana ni limbelwa. (Exoda 22:22-24) Kono mwa lizazi la Isaya, kuzana h’a na sepo ya ku atulelwa hande. Mbelwa yena h’a koni ku fumana nihaiba ya teeleza taba ya hae, kamba ya lika ku mu tusa. Baatuli ni baeteleli bao ba patehile ku ipatela za bona—ku bata likweta, ku matela limpo, mi ba ikezize bulikani ni masholi, mi ka mo ku bonahalela, ne ba sileleza libangoki ni ku tuhelela batu be ne li foseza ku nyanda. Se si maswe ni ku fita, bona bao ki “bafetuheli,” kamba ba ngangatezi mwa bumaswe bwa bona. Ki bumai kwa butuna!

 Jehova U ka Kenisa Batu Ba Hae

23. Jehova u bonisa kuli u ikutwa cwañi ka za lila za hae?

²³ Jehova h’a na ku tuhelela m’ata inge a sebeliswa ka mafosisa cwalo ku ya ku ile. Isaya u zwelapili ku bulela kuli: “Kabakaleo, Mulena [Muñ’a] Bupilo wa limpi, Ya-Mata wa Isilaele, u li. Luli, ni ka fumana tabo mwa kozi ya ba ba ni lwanisa, ni lombote lila za ka.” (Isaya 1:24) Jehova u fiwa malumbatina a malalu, ili ku koñomeka bulena bwa hae bo bu swanela ni m’ata a hae a matuna-tuna. Linzwi le li li “Luli” mwendi li bonisa kuli makeke a Jehova cwale s’a kopani ni ku tukufalelwa ku sulula buhali bwa hae. Kaniti ku na ni libaka la ku eza cwalo.

24. Jehova u lela ku kenisa cwañi batu ba hae?

²⁴ Batu ba Jehova tota ba ipetuzi lila za hae. Ba swanela luli ku lombotwa ki Mulimu. Jehova u ka “fumana tabo,” kamba u ka ba tuhela. Kana seo si talusa kuli batu ba ba yemela libizo la hae ba ka feliswa ku feliselezwa? Kutokwa, kakuli Jehova u zwelapili ku bulela kuli: “Ni ka isa lizoho la ka fahalimw’a hao, ni ka zwisa makango a hao, ni zwise mazwake a hao kaufela.” (Isaya 1:25) Jehova cwale u itusisa nzila ya ku kenisa lika ku ba swanisezo. Mukenisi mwa linako za kale n’a itusisanga mulola kwa ku kauhanya makango ni lika za butokwa. Ka nzila ye swana, Jehova ya bona kuli batu ba hae haki ba ba maswe ku fiteleza, u ka ‘ba nata ka tikanyo.’ U ka zwisa ku bona “mazwake” fela, ili batu ba ba ngangatezi litoho, ba ba sa tokwahali, ba ba hana ku ituta ni ku utwa. * (Jeremia 46:28) Ka ku itusisa ona manzwi ao, Isaya u ba ni tohonolo ya ku ñola litaba ze ka ezahala kwapili.

25. (a) Jehova n’a kenisize cwañi batu ba hae ka 607 B.C.E.? (b) Jehova u kenisize lili batu ba hae mwa linako za cwale?

²⁵ Kaniti Jehova n’a kenisize batu ba hae, ili ku zwisa makango  a baeteleli ba ba sa sepahali ni baipanguli ba bañwi. Ka 607 B.C.E., nako ye telele ku zwa linako za Isaya, Jerusalema ne i sinyizwe mi bayahi ba yona ne ba isizwe mwa buhapiwa bwa Babilona bwa lilimo ze 70. Nto yeo ka linzila ze ñwi i swana ni muhato wa n’a ngile Mulimu hasamulaho. Bupolofita bo bu kwa Malaki 3:1-5, bo ne bu ñozwi nako ye telele hamulaho wa buhapiwa bwa kwa Babilona, ne bu bonisa kuli Mulimu hape n’a ka kenisa. Bu bonisa f’o Jehova Mulimu n’a ka tahela ni “Lingeloi la bulikani,” yena Jesu Kreste kwa tempele ya hae ya kwa moya. Ka mo ku bonahalela nto yeo ne i ezahezi hamulaho wa Ndwa ya Lifasi ya I. Jehova n’a tatubile be ne ba ipapata ku ba Bakreste kaufela, ili ku kauhanya ba niti ni ba buhata. Ze n’e zwile mwateñi ki lifi?

26-28. (a) Isaya 1:26 ne i bile ni talelezo mañi ya pili? (b) Bupolofita b’o bu talelelizwe cwañi mwa nako ya luna? (c) Bupolofita b’o bu kona ku tusa cwañi maeluda kacenu?

²⁶ Jehova wa alaba u li: “Ni ka tiisa baatuli ba hao, ba be sina ba sapili, ni baelezi ba hao sina ba kwa makalelo; mi u ka bizwa Munzi wa Ku Luka Munzi o’ sepahala. Sione u ka piliswa ki likatulo za niti; ba hae, ba ba ka sikuluha, ba piliswe ki ku luka.” (Isaya 1:26, 27) Jerusalema ya kale ne i boni talelezo ya pili ya bona bupolofita b’o. Bahapiwa ha se ba kutezi kwa munzi wa habo bona o latwa ka 537 B.C.E., hape ne ku bile ni baatuli ni baelezi ba ba sepahala sina ba kale. Bapolofita bo Hagai ni Zakaria, muprisita Joshua, muñoli Ezira, ni mubusisi Zerubabele kaufela ne ba etelezi bomasiyaleti ba basepahali be ne ba kutile kuli ba zamaye mwa linzila za Mulimu. Niteñi, mwa lilimo za mwanda wa bu 20 ne ku bile ni talelezo ya butokwa ni ku fita.

²⁷ Ka 1919, batu ba Jehova ba mwa linako za cwale ne ba zwile mwa nako ya tiko. Ne ba lukuluzwi kwa butanga bwa kwa moya bwa Babilona yo Mutuna, yona kopano ya mwa lifasi kamukana ya bulapeli bwa buhata. Shutano ye  mwahal’a bomasiyaleti ba ba tozizwe ba ba sepahala ni bakwenuheli ba bahulu ba Krestendomu ne i iponahalize hande. Mulimu hape n’a fuyauzi batu ba hae, ili ‘ku ba tiiseza hape baatuli ni baelezi’—ili banna ba ba sepahala ba ba eleza batu ba Mulimu ka ku ya ka Linzwi la hae mi isi ka ku ya ka lizo za batu. Kacenu mwahal’a “mutapinyana” o’ nze u fukuzeha ni bolule-lule ba balikani ba bona ba “lingu ze ñwi” ba ba nze ba ekezeha, ku na ni likiti-kiti za banna ba ba cwalo.—Luka 12:32; Joani 10:16; Isaya 32:1, 2; 60:17; 61:3, 4.

²⁸ Maeluda ba hupule kuli fokuñwi, ba b’anga “baatuli” mwa puteho kuli i zwelepili ku ba ye kenile kwa muzamao ni kwa moya ni ku sikulula lifosi. Ba tokomela hahulu ku eza lika ka mw’a tokwela Mulimu, ili ku likanyisa sishemo sa hae kwa ku fa katulo ye lukile ili ye itikanelezi. Kono, mwa litaba ze ñata ba b’anga “baelezi.” Nto yeo i shutana hahulu ni ku ba manduna kamba babusi ba ba hatelela, mi ba lika mo ba konela kaufela kuli ba si ke ba bonahala ku ba ba ba “busa mitapi . . . ka tata.”—1 Pitrosi 5:3.

29, 30. (a) Jehova u zibahazañi ka za ba ba hana ku keniswa? (b) Batu ba ‘swabela’ likota ni masimu a bona ka mukwa ufi?

²⁹ Ku cwañi ka za “makango” a’ bulezwi mwa bupolofita bwa Isaya? Ki sifi se si ezahala ku ba ba hana ku keniswa ki Mulimu? Isaya u zwelapili ku bulela kuli: “Kono bahanyezi ni baezalibi ba ka  yundiswa hamoho; ba ba kwenuhezi [Muñ’a] Bupilo ba ka feliswa. Kakuli mu ka swabela likota za oke ze ne mu lakalize, mi mu ka inyaza ka masimu a likota, a ne mu latile.” (Isaya 1:28, 29) Ba ba hanyelize ni ku foseza Jehova, ili ku sa isa pilu kwa litemuso za bapolofita ba hae ku fitela nako ha se i felile, kaniti b’a “yundiswa” ni ku “feliswa.” Seo si ezahala ka 607 B.C.E. Kono cwale likota ni masimu ze bulezwi li talusañi?

³⁰ Majuda ba na ni butata bo bu sa feli bwa ku lapela maswaniso. Likota, masimu, ni litima hañata li itusiswanga mwa likezo za bona ze maswe. Ka mutala, balapeli ba Baale ni muoli wa hae Ashitaroti ba lumela kuli ka nako ya mbumbi, milimu ye mibeli yeo i shwile mi i pumbekilwe. Ku i zusulusa kuli i eze tobali, ili ku tahisa mununo mwa naha, balapeli ba maswaniso ba kopananga ni ku eza tobali ye maswe-maswe mwatas’a “likota za oke” za mwa litima kamba mwa masimu. Pula ni mununo ha li ba teñi mwa naha, ku lumbiwa milimu ya buhata yeo; balapeli ba maswaniso ba kolwa kuli litumelo za bona ki za niti. Kono Jehova ha yundisa bona balapeli ba maswaniso ba baipanguli bao, ha ku na mulimu wa siswaniso o’ ba sileleza. Baipanguli bao ba ‘swabezi’ likota ni masimu zeo ze si na tuso.

31. Balapeli ba maswaniso ba talimana ni lika mañi ze maswe ze fita maswabi?

³¹ Kono Majuda ba ba lapela maswaniso ba talimani ni nto ye tuna ku fita maswabi. Ka ku cinca swanisezo, Jehova cwale u swaniseza mulapeli wa maswaniso ka sibili ni kota. “Mu ka ba sina kota ya oke ye tutulehile matali, mu be sina simu ye si na mezi.” (Isaya 1:30) Swanisezo yeo ki ye swanela ka nako ya mbumbi ya mwa Middle East. Ha ku na kota kamba simu ye kona ku pila nako ye telele i sa selaelwi hande. Ha se li omile, limela ze cwalo li kona ku ciswa ka bunolo ki mulilo. Kacwalo, swanisezo ye mwa timana 31 ki ye  swanela.

32. (a) Ki mañi “mutu ya mata” ya talusizwe mwa timana 31? (b) U ka ba cwañi “sisunta,” ki “lianyi” mañi le li ka mu tumbula, mi ki lifi ze ka zwa mwateñi?

³² “Mutu ya mata u ka fetuha sisunta, musebezi wa hae u be lianyi la mulilo; ba babeli ba ka ca hamoho, ku si na ya tima.” (Isaya 1:31) Yena “mutu ya mata” y’o ki mañi? Pulelo yeo mwa Siheberu i bonisa m’ata ni bufumu. Mwendi li talusa mulateleli wa milimu ya buhata ya fumile, ili ya ikutwa ku tiya. Mwa nako ya Isaya, sina kacenu, ki ba bañata batu ba ba hana Jehova ni bulapeli bwa hae bo bu kenile. Ba bañwi ku bona mane ba bonahala ku pila hande. Kono Jehova u lemusa kuli batu ba ba cwalo ba ka fetuha “sisunta,” ili makumba a makuku a’ si ka tiya a’ omelezi kuli mane inge a kona ku pazauha ha ku nunka fela mulilo. (Baatuli 16:8, 9) Ze zwa mwa musebezi wa mulapeli wa maswaniso—ibe milimu ya hae ya maswaniso, bufumu bwa hae, kamba z’a lapela kaufela ku fita ku lapela Jehova—ikaba inge “lianyi la mulilo.” Lianyi ni sisunta kaufela li ka ca lotee, mwa mulilo o sa koni ku timwa ki mutu. Ha ku na m’ata mwa pupo kamukana a’ kona ku cinca likatulo za Jehova ze petahalile.

33. (a) Litemuso za Mulimu ka za katulo ye taha hape li bonisa cwañi kuli u sishemo? (b) Jehova cwale u fa batu sibaka sa ku ezañi, mi seo si ama cwañi mañi ni mañi wa luna?

³³ Kana kikuli lushango lwa mafelelezo l’o lwa lumelelana ni lushango lwa sishemo ni swalelo lo lu mwa timana 18? Hahulu! Jehova u bonanga teñi kuli litemuso ze cwalo za ñolwa ni ku fitiswa ki batanga ba hae kakuli u sishemo. Mi “h’a lati ba bañwi ha ba ka timela, kono u lata kuli kaufela ba kene mwa ku baka.” (2 Pitrosi 3:9) Mukreste wa niti kaufela kacenu u na ni tohonolo ya ku zibahaza litemuso za Mulimu kwa batu ilikuli ba ba baka ba fumane tuso kwa swalelo ya hae ye tuna ni kuli ba pile ku ya ku ile. Jehova u sishemo luli ka ku fa batu sibaka sa kuli ba ‘lukise litaba’ ni yena ha ku sa na ni nako!

[Litaluso za kwatasi]

[Lipuzo za Tuto]