Kauhanyo 16

Mu Sepe Ketelelo ni Silelezo ya Jehova

Isaya 20:1-6

1, 2. Batu ba Mulimu ba libani ni kozi mañi mwa lilimo za mwanda wa bu 8 B.C.E., mi buñata bwa bona ba bata ku batela silelezo ku mañi?

SINA ha se lu boni mwa likauhanyo za kwamulaho za buka ye, batu ba Mulimu ba libilwe ki lubeta lo lu sabisa luli mwa lilimo za mwanda wa bu 8 B.C.E. Maasirya ba libulai ba taha ba shandaula minzi ka ku tatamana, mi ba ka tuha ba to lwanisa Mubuso wa Juda wa kwa mboela. Bayahi ba yona naha yeo ba ka batela ku mañi silelezo? Ba itamile bulikani ni Jehova mi ba swanela ku itinga ku yena kuli a ba tuse. (Exoda 19:5, 6) Seo ki sona sa n’a ezize Mulena Davida. N’a itumelezi kuli: “[Muñ’a] Bupilo ki licwe la ka, ki sisabelo sa ka, ni mulamuleli wa ka, wa ka luli.” (2 Samuele 22:2) Kono ku bonahala kuli ba bañata mwa lilimo za mwanda wa bu 8 B.C.E. ha ba sepi kuli Jehova wa kona ku ba yena sisabelo sa bona. Bona ba bata ku itinga ku Egepita ni Etopia, ili ku sepa kuli linaha ze peli zeo li ka ba sileleza kwa twaniso ye taha ya Maasirya. Kono b’a fosa.

² Jehova, ka mupolofita wa hae Isaya, u lemusa kuli ku bata silelezo kwa Egepita kamba Etopia ku ka tisa kozi. Manzwi a mupolofita a’ buyelezwi a fa tuto ye tusa kwa batu ba ba pila mwa linako za hae. Hape a fa tuso ya butokwa ku luna ka za butokwa bwa ku sepa Jehova.

Naha ya Mali

3. Mu taluse m’o Asirya ne i’ ngela m’ata a mwa lindwa ku ba a butokwa hahulu.

³ Maasirya ne ba zibahala ka ku ba ni m’ata mwa lindwa.  Buka ye bizwa Ancient Cities i li: “Ne ba lata hahulu m’ata, mi ne ba lapelanga fela maswaniso a matuna a macwe, litau, ni mapulu a’ na ni mahutu a’ bukiti, mafufa a limbande, ni litoho za batu ze n’e yemela m’ata, bundume, ni tulo. Ku lwana ne li ona musebezi wa naha, mi baprisita ne li bona bafuzeleli ba lindwa ba mutundameti.” Ku swanezi mupolofita Nahumi, wa mwa Bibele ha n’a talusize Ninive, ona muleneñi wa Asirya kuli ki “munzi wa mali.”—Nahumi 3:1.

4. Maasirya ne ba sabisa cwañi macaba a mañwi?

⁴ Mano a Maasirya e ne ba itusisa mwa lindwa ne li a’ situhu hahulu. Maswaniso a betilwe a mwa linako zeo a bonisa lindwalume za Maasirya ba nze ba soteza lihapwa ba ba comekilwe tushuto to tu punyize lingo kamba milomo ya bona. Ne ba punyanga meto a lihapwa ka malumo. Litaba ze ñwi ze ñozwi li talusa za tulo ye ñwi ye ne ba ezize Maasirya ili f’o ne ba pumakile lihapwa za bona liemba ni ku eza  mabunda a mabeli kwande a munzi—libunda li li liñwi ne li la litoho, le liñwi ne li la mahutu ni mazoho. Bana ba lihapwa ne ba ciswa mwa mulilo. Situhu sa Maasirya seo si lukela ku ba se ne si ba tusize mwa lindwa kakuli ne si ka sabisa be ne ba ka tibela limpi za bona.

Ku Lwanisa Ashidodi

5. Ki mañi ya n’a li mulena ya m’ata wa Asirya mwa mazazi a Isaya, mi taba ye mwa Bibele ka za hae ne i bonisizwe cwañi ku ba ya niti?

⁵ Mwa mazazi a Isaya, mubuso wa Asirya wa ba o’ m’ata ku fita haisali inze u busiwa ki Mulena Sarigoni. * Ka lilimo ze ñata, batatubisisi ba litaba za Bibele ne ba honona kuli mubusi y’o n’a kile a ba teñi, kakuli ha ku na litaba za silifasi ze ne ba ziba ze n’e kile za bulela za hae. Kono kwa nalulelule, bapumbuli ba fumana tungwalingwali twa lapa la Sarigoni, mi kwa lumelwa kuli taba ya Bibele ne li ya niti.

6, 7. (a) Mwendi ki kabakalañi Sarigoni h’a laela kuli Ashidodi i lwaniswe? (b) Ba ba yahile bukaufi ni naha ya Mafilisita ba ikutwa cwañi Ashidodi ha i sinyiwa?

⁶ Isaya ka bukuswani u talusa ye ñwi ya lindwa za Sarigoni, u li: “Taretani [a taha] kwa Ashidodi, nako y’a mu luma Sarigoni mulena wa Asirya, a lwanisa Ashidodi, mi a i kena.” (Isaya 20:1) * Ki kabakalañi Sarigoni h’a laela kuli munzi wa Mafilisita wa Ashidodi u lwaniswe? Libaka li li liñwi kikuli Mafilisita ba swalisani ni Maegepita, mi munzi wa Ashidodi, mona mo ku inzi tempele ya Dagoni, i tomilwe kwa mukwakwa o mata kwatuko ni likamba le li zwelela kwa Egepita ku yo fita kwa Palestine. Kacwalo munzi w’o u mwa sibaka se sinde. Ku hapiwa kwa ona ku kona k’u ngiwa ku ba muhato wa pili kwa ku hapa Egepita. Fahalimw’a seo, ze ñozwi za Asirya  li biha kuli Azuri, mulena wa Ashidodi, n’a lela ku lwanisa Asirya. Kacwalo, Sarigoni u ezisa kuli mulena ya ipanguzi y’o a tululwe, mi u fa Ahimiti, munyan’a mulena y’o, ku ba yena mulena. Niteñi, seo hasi felisi taba. Ku ezahala petuhelo ye ñwi, mi ka nako ye Sarigoni u’ nga muhato o mutuna ni ku fita. U laela kuli Ashidodi i lwaniswe, mi ya tasezwa ni ku hapiwa. Mwendi Isaya 20:1 i bulela za yona kezahalo yeo.

⁷ Sinyeho ya Ashidodi i ezisa ba ba yahile bukaufi ni yona ku ikalelwa, sihulu Majuda. Jehova wa ziba kuli batu ba hae ba bata ku sabela kwa “lizoho la nama,” le li cwale ka Egepita kamba Etopia ye kwa mboela. Kacwalo, u fa Isaya musebezi wa ku bonisa temuso ye tuna.—2 Makolonika 32:7, 8.

“Inz’a Tubuzi, A Si Na Likatulo”

8. Ki kezo mañi ya bupolofita ye buyelezwi yeo Isaya a eza?

⁸ Jehova u bulelela Isaya kuli: “U ye, u tubule lisila la saka l’o icoletile mwa teka, u tubule likatulo kwa mautu a hao.” Isaya u latelela taelo ya Jehova. “A eza cwalo, a ya inz’a tubuzi, a si na likatulo.” (Isaya 20:2) Lisila la saka ki siapalo se si tiile se ba tinanga bapolofita, fokuñwi ili ku bonisa kuli ba fa temuso. Fokuñwi si tiniwanga ha ku na ni butata kamba ha ku utwilwe litaba ze maswe. (2 Malena 19:2; Samu 35:13; Daniele 9:3) Kana Isaya u zamaya mapunu luli ku si na s’a ikapesize? Kutokwa. Linzwi la Siheberu le li tolokilwe ‘ku tubula’ hape li kona ku talusa ku sa apala liapalo ze ñata kamba ku sa apesa mubili kaufela. (1 Samuele 19:24, NW, litaluso za kwatasi) Kacwalo, mwendi Isaya n’a tubuzi fela siapalo sa fahalimu, ni ku siya fela kaapalo ka kanyinyani ke ne ka apalwanga mwahali. Mwa maswaniso a ku beta a Asirya, lihapwa za banna li boniswanga ku ba ze apezi cwalo.

9. Kezo ya Isaya i na ni taluso mañi ya bupolofita?

⁹ Kezo ya Isaya ye si ya kamita yeo ya taluswa: “[Muñ’a] Bupilo a li: Sina mutanga wa ka, Isaya, h’a zamaile myaha ye milalu inz’a tubuzi, a si na likatulo, kuli i be sisupo ni makazo  kwa naha ya Egepita ni Etopia, kamukwaocwalo mulena wa Asirya u ka zamaya lihapwa za Maegepita kwapili, ni ba ba lunduzwi ba Maetopia; a ye ni banana ni macembele, ba zamaye ba tubuzi, ba si na likatulo, ba si na se siñwi kwa mikokoto, i be maswabi kwa Maegepita.” (Isaya 20:3, 4) Ee, Maegepita ni Maetopia ba ka tuha ba iswa mwa buhapiwa. Ha ku na ya ka siiwa. Nihaiba “banana ni macembele” ba ka yubulwa maluo a bona kaufela ni ku iswa mwa buhapiwa. Ka ku fa yona swanisezo ye zwafisa yeo, Jehova u lemusa bayahi ba Juda kuli ku sepa Egepita ni Etopia ha ku na ku ba tusa. Ku wa kwa ona macaba ao ku ka ba tahiseza kuli ba ‘tubulwe’—ili maswabisa a matuna ka ku fitisisa!

Sepo ni Bunde za Fela

10, 11. (a) Majuda ba ka eza cwañi ha ba ka lemuha kuli Egepita ni Etopia ha li koni ku tula Asirya? (b) Ki kabakalañi bayahi ba Juda ha ba kana ba bata ku sepa Egepita ni Etopia?

¹⁰ Ku tuha f’o, Jehova u talusa mo ba ka ezeza batu ba hae ha ba lemuha kuli Egepita ni Etopia ze ne ba isepisize, li palezwi ku tula Asirya. “Batu ba ka saba, ba swabe, kabakala Etopia ye ne ba sepile, ni kabakala Egepita ye ne ba itumba ka yena. Ka lizazi leo, ba ba yahile fa likamba la liwate, ba ka li: A mu bone mo ba inezi bo ne lu sepile cwalo! bo ne lu matezi ku y’o bata tuso ku bona, kuli lu lamulelwe mwa mazoho a mulena wa Asirya! Cwale luna lu ka punyuha cwañi?”—Isaya 20:5, 6.

¹¹ Juda i bonahala fela inge sibakanyana sa likamba la liwate ha i bapanyiwa ni mibuso ye mituna ya Egepita ni Etopia. Mwendi ba bañwi ku bona bayahi ba “likamba la liwate” leo ba lata hahulu bunde bwa Egepita—ili mabita a malena ba bona a’ buheha, litempele za yona ze tuna-tuna, ni mandu a yona a matuna a’ potolohilwe ki lipalisa, masimu a litolwana, ni masa. Miyaho ya Egepita ye minde i bonahala ku bonisa kuli Egepita i mwa buiketo mi i ka inelela. Kacwalo ba nahana kuli naha ye ha i koni ku sinyiwa. Mwendi Majuda  hape ba tabela bakunupi ba masho ka buta, makoloi, ni bapahami ba lipizi ba Etopia.

12. Juda i swanela ku sepa mañi?

¹² Ka ku hupula temuso y’a bonisize Isaya ni manzwi a Jehova a bupolofita, ba ba ipala ku ba batu ba Mulimu kaufela ba ba bata ku sepa Egepita ni Etopia ba na ni ku nyakisisa hande taba yeo. Ne ku ka ba hande ha ne ba ka sepa Jehova ku fita ku sepa batu! (Samu 25:2; 40:4) Lika ha li nze li zwelapili, mulena wa Asirya u nyandisa maswe Juda, mi hasamulaho, tempele ya Juda ni muleneñi wa yona li sinyiwa ki Babilona. Kono ku ba ni “a li muñwi ku ba ba lishumi,” ili “lusika lo lu kenile,” lo lu siiwa inge lisina la kota ye tuna. (Isaya 6:13) Nako ha i ka fita, lushango lwa Isaya lu ka tiisa hahulu  tumelo ya sona sikwatanyana seo sa batu ba ba zwelapili ku sepa Jehova!

Mu Sepe Jehova

13. Ki miinelo mañi ye t’ata ye ama mañi ni mañi, ili balumeli hamoho ni ba ba si balumeli kacenu?

¹³ Temuso ye mwa buka ya Isaya ka za kuli ku sepa Egepita ni Etopia ha ku tusi haki litaba fela za kale ze si na tuso. Ki litaba ze na ni tuso ku luna kacenu. Lu pila mwa “linako ze tata.” (2 Timotea 3:1) Maziyezi a za mali, ku ata kwa bubotana, ku sa sepeha kwa za bupolitiki, mifilifili mwahal’a macaba a yahile hamoho, ni lindwa ze tuna kamba ze nyinyani li nyandisa ba ba hana bubusi bwa Mulimu hamoho ni ba ba lapela Jehova. Mañi ni mañi wa luna u lukela ku ipuza kuli, ‘Ni ka bata tuso ku mañi?’

14. Ki kabakalañi ha lu swanela ku sepa fela Jehova?

¹⁴ Ba bañwi ba kana ba tabela batu ba ba butali ku za mali kacenu, ba bupolitiki, ba sayansi, ba ba bulela kuli ba ka felisa butata bwa batu ka ku itusisa butali bwa batu ni za bumapangapanga. Kono Bibele i talusa hande kuli: “Se sinde ki ku sepa [Muñ’a] Bupilo, ku fita ku sepa malena.” (Samu 118:9) Milelo kaufela ya batu ya ku tahisa kozo ni buiketo ha ku na ze i ka peta kabakala se ne si bulezwi ki mupolofita Jeremia kuli: “Wena [Muñ’a] Bupilo, na ziba kuli nzila ya mutu ha i yo mwa mata a hae; mi mutu nih’a zamaya, h’a koni ku izamaisa ili yena.”—Jeremia 10:23.

15. Sepo fela ye ba na ni yona batu ba ba ziyelehile i ku mañi?

¹⁵ Kacwalo, batanga ba Mulimu ha ba lukeli ku tabela hahulu ze bonahala ku ba m’ata kamba butali bwa lifasi le. (Samu 33:10; 1 Makorinte 3:19, 20) Sepo fela ye ba na ni yona batu ba ba ziyelehile i ku Mubupi, yena Jehova. Ba ba mu sepa ba ka puluswa. Sina mwa n’a ñolezi muapositola Joani ya n’a buyelezwi, “lifasi la fela, ni takazo ya lona; kono ya eza tato ya Mulimu u ina ku ya ku ile.”—1 Joani 2:17.

[Litaluso za kwatasi]

[Lipuzo za Tuto]

[Siswaniso se si fa likepe 209]

Maasirya ne ba punyanga bahapiwa ba bona ba bañwi meto

[Siswaniso se si fa likepe 213]

Ba bañwi ba kana ba tabiswa ki ze petilwe ki batu, kono ne ku ka ba hande ku sepa Jehova