Kauhanyo 28

Paradaisi Ye Ezizwe Sinca!

Isaya 35:1-10

1. Ki kabakalañi bulapeli bo buñata ha bu fa sepo ya bupilo bwa mwa paradaisi?

HATISO ye bizwa The Encyclopedia of Religion i li: “Ku bonahala kuli takazo ya ku ba mwa paradaisi ki ye ñwi ya litakazo ze tuna zeo batu ba zwelapili ku ba ni zona. Mwendi ki yona takazo ye tuna ka ku fitisisa, ili ye sa feli. Takazo ya ku ba mwa paradaisi i fumaneha mwa likalulo kaufela za bupilo bwa silumeli.” Takazo ye cwalo yeo ki ya ka taho, kakuli Bibele i lu taluseza kuli bupilo bwa butu ne bu kalezi mwa Paradaisi—ili simu ye nde mo ne ku si na matuku ni lifu. (Genese 2:8-15) Ha ku komokisi kuli buñata bwa bulapeli bo bu mwa lifasi bu fa sepo ya bupilo bwa kwapili mwa paradaisi ya mifuta-futa.

2. Lu kona ku fumana kai sepo ya niti ka za Paradaisi ya kwapili?

² Mwa likalulo ze ñata za Bibele, lu kona ku bala ka za sepo ya niti ka za Paradaisi ya kwapili. (Isaya 51:3) Ka mutala, kalulo ya bupolofita bwa Isaya ye ñozwi mwa kauhanyo 35 i talusa za ku cinca mahalaupa ku a eza libaka ze buheha ni masimu a’ nunile. Libofu ba kala ku bona, bosatambi ba bulela, mi bosusu ba utwa. Ku yona Paradaisi ye sepisizwe yeo, ha ku na butuku kamba masitapilu, ili nto ye talusa kuli nihaiba lifu ha li sa li yo. Yeo ki sepiso ye makaza luli! Ona manzwi ao a swanela ku utwisiswa cwañi? Kana a lu fa sepo kacenu? Ku nyakisisa kauhanyo ye ya Isaya ku ka lu fa likalabo ku zona lipuzo zeo.

Naha Ye Sinyehile Ya Wabelwa

3. Ka ku ya ka bupolofita bwa Isaya, naha i ka cinciwa cwañi?

³ Bupolofita bwa Isaya bo bu buyelezwi ka za Paradaisi ye  ezizwe sinca bu kala ka manzwi a: “Lihalaupa li ka taba, ni lona lifasi le li omelezi; naha ye seta ya liuwa i ka wabelwa, i tunye lipalisa sina za mayangayanga. Naha i ka mela lipalisa ka buñata, i wabelwe mane ka lilata la tabo ni la lipina; i ka fiwa kanya ya Lebanoni, ni bunde bwa Karmele ni bwa Sharoni. Ba ka bona kanya ya [Muñ’a] Bupilo ni butuna bwa bulena bwa hae.”—Isaya 35:1, 2.

4. Naha ya Majuda i kala lili ku bonahala sina lihalaupa mi ku ezahala cwañi cwalo?

⁴ Isaya u ñola manzwi ao ibata i ba ka 732 B.C.E. Hamulaho wa lilimo ze bat’o eza 125, Mababilona ba sinya Jerusalema mi batu ba Juda ba iswa mwa buhapiwa. Naha ya bona ya siyala i li matota. (2 Malena 25:8-11, 21-26) Kacwalo temuso ya Jehova ya talelezwa ya kuli batu ba Isilaele ha ne ba ka tuhela ku sepahala ne ba ka ya mwa buhapiwa. (Deuteronoma 28:15, 36, 37; 1 Malena 9:6-8) Sicaba sa Maheberu ha si ba lihapwa mwa naha i sili, masimu a bona ni litima za likota za litolwana ze n’e selaelwanga hande li tuhelwa ku babalelwa ka lilimo ze 70, mi li ba sina lihalaupa.—Isaya 64:10; Jeremia 4:23-27; 9:10-12.

5. (a) Miinelo ye swana ni ya paradaisi i kutisezwa cwañi mwa naha? (b) Batu ba bona “kanya ya [Muñ’a] Bupilo” ka nzila ifi?

⁵ Nihakulicwalo, bupolofita bwa Isaya bu polofita kuli naha yeo ha i na ku ba matota ku ya ku ile. I ka eziwa sinca paradaisi ya luli. I ka fiwa “kanya ya Lebanoni” ni “bunde bwa Karmele ni bwa Sharoni.” * Ka nzila ifi? Ha ba kuta ku zwa mwa buhapiwa, Majuda hape ba kona ku lima ni ku selaela masimu a bona. Mi naha ya bona i kutelwa ki mununo o ne i na ni ona. Tumbo i lukela ku ya ku Jehova ka za seo. Ki  ka tato ya hae, ni tuso ni mbuyoti ya hae Majuda ha ba ikola ona muinelo w’o o swana ni wa paradaisi. Batu ba kona ku bona “kanya ya [Muñ’a] Bupilo ni butuna bwa bulena bwa hae” ha ba lemuha kuli Jehova ki yena ya tahisa licinceho ze makaza ze ezahala mwa naha ya bona.

6. Ki talelezo mañi ya butokwa ya manzwi a Isaya ye bonahala?

⁶ Nihakulicwalo, mwa naha ya Isilaele ye ezizwe sinca, ku na ni talelezo ya butokwa ni ku fita ya manzwi a Isaya. Ka kutwisiso ya kwa moya, Isilaele i bile mwa muinelo wa ku omelela inge lihalaupa ka lilimo-limo. Bahapiwa bao ha ne ba li mwa Babilona, ne ku li t’ata hahulu ku eza bulapeli bo bu kenile. Ne ku si na tempele, aletare, mi hape ne ku si na tukiso ya buprisita. Matabelo a ka zazi n’a tuhezi ku eziwa. Cwale, Isaya u polofita nto ye shutana. Ka ketelelo ya banna ba ba cwale ka Zerubabele, Ezira, ni Nehemia, bayemeli ba masika kaufela a’ 12 a Isilaele ba kutela kwa Jerusalema, ba yaha sinca tempele, ni ku lapela Jehova ka ku lukuluha. (Ezira 2:1, 2) Yeo kaniti ki paradaisi ya kwa moya!

Ku Tukufalelwa kwa Moya

7, 8. Ki kabakalañi Majuda ba ba mwa buhapiwa ha ba tokwa ku ba ni mubonelo o munde, mi manzwi a Isaya a susueza cwañi?

⁷ Manzwi a’ mwa Isaya kauhanyo 35 a utwahala ku ba a tahisa tabo. Mupolofita u zibahaza kuli nako ya kwapili ya sicaba se si bakile seo ikaba ye nde luli. Kaniti, u bulela ka buikolwiso ni ka ku ba ni mubonelo o munde. Hamulaho wa lilimo ze mianda ye mibeli, ha se ba li fakaufi ni ku kutiswa sinca, Majuda ba ba mwa buhapiwa ni bona ba tokwa ku ba ni buikolwiso ni mubonelo o munde o swana. Ka Isaya, Jehova ka bupolofita u ba eleza kuli: “Mu tiise mazoho a’ fokozi, mu tiise mañwele a’ kweta. Ku ba ba lipilu ze filikani, mu bulele, mu li: Mu tiye lipilu, mu lisele ku saba! A mu bone, Mulimu wa mina wa ta ni silomboti, wa ta ni mupuzo o zwa ku Mulimu; wa ta ili Yena, a mi pilise.”—Isaya 35:3, 4.

 ⁸ Mafelelezo a nako ya ku ba mwa buhapiwa ki nako ya k’u nga muhato. Sirusi, mulena wa Peresia, yena ya itusisizwe ki Jehova kwa ku lombota Babilona, u zibahalize kuli bulapeli bwa Jehova bu ka kaliswa sinca mwa Jerusalema. (2 Makolonika 36:22, 23) Bolule-lule ba mabasi a Siheberu ba tokwa ku itukiseza ku tama musipili o sabisa wa ku zwa mwa Babilona ku ya kwa Jerusalema. Ha ba ka yo fita, ba ka tokwa ku yaha miyaho ye likani ya ku pila teñi, ni ku itukiseza mungendenge o mutuna wa ku yaha sinca tempele ni munzi. Kwa Majuda ba bañwi ba ba mwa Babilona, zeo kaufela li kana za utwahala ku ba ze eshula. Niteñi yeo haki nako ya ku tepelela kamba ku saba. Majuda ba na ni ku tiisana ni ku sepa Jehova. Yena u ba sepisa kuli ba ka puluswa.

9. Majuda ba ba kuta ba sepisizwe nto mañi ye tuna?

⁹ Ba ba ka lukululwa ku zwa mwa buhapiwa bwa kwa  Babilona ba ka swanela luli ku taba, kakuli ha ba ka yo fita mwa Jerusalema, nako ya bona ya kwapili ikaba ye nde luli. Isaya u polofita kuli: “Meto a libofu kih’a ka tutubuluha, lizebe za bosusu li tibuluhe ni zona. Ibe ya toza u ka tula sina lizwii, lilimi la wa satambi li ka opela za tabo.”—Isaya 35:5, 6a.

10, 11. Kwa Majuda ba ba kuta, ki kabakalañi manzwi a Isaya h’a lukela ku ba ni taluso ya kwa moya, mi a talusañi?

¹⁰ Ku bonahala kuli Jehova wa nahana za muinelo wa kwa moya wa batu ba hae. Ba otilwe ka ku ba mwa buhapiwa ka lilimo ze 70 kabakala kuli ne ba kwenuhile. Niteñi, niha n’a file yona koto yeo, Jehova n’a si ka ezisa batu ba hae ku ba libofu, bosusu, lianga ni limumu. Kacwalo, ku kutisa sinca sicaba sa Isilaele ha ku tokwi ku foliswa kwa buyanga bwa luli. Jehova u eza sinca se ne si sinyehile, ili buikangulo bwa kwa moya.

¹¹ Ku foliswa kwa Majuda ba ba bakile ku talusa kuli maikuto a bona a za kwa moya a ba kutela—ili ku bona kwa moya, ni ku kona ku teeleza, ku utwa, ni ku bulela linzwi la Jehova. Ba lemuha kuli ba tokwa ku sutelela ku Jehova. Ka mikwa ya bona ye minde, ba “opela” ka tabo ili ku lumbeka Mulimu wa bona. Mutu ya n’a “toza” u ba ni m’ata mi u tukufalelwa ku lapela Jehova. Ka swanisezo, u ka “tula sina lizwii.”

Jehova U Katulusa Batu ba Hae

12. Jehova u ka fuyaula naha ka ku i fa mezi a’ kuma kai?

¹² Ku t’ata ku nahanela paradaisi mo ku si na mezi. Mwa Paradaisi ya pili mwa simu ya Edeni, mezi n’a atile. (Genese 2:10-14) Naha ye ne ba filwe Maisilaele ni yona ne li “naha ya linukana, ni ya maweluwelu, ni ya masa, ni ya mezi a’ welauka.” (Deuteronoma 8:7) Kacwalo, kwa swanela Isaya h’a fa sepiso ye katulusa ye li: “Mezi a ka bayula mwa naha ye seta, linuka li ise mezi mwa mahalaupa. Mazimumwangala a ka fetuha masa a mezi, kakuli mwa lihalaupa mezi a ka  welauka, naha ye omelezi i be ni maweluwelu; mwa sibaka mo ne ku lobala boluwawa ku ka mela mataka ni miseme.” (Isaya 35:6b, 7) Maisilaele ha ba ka babalela naha hape, libaka ze si na tuso mo ne ku bapalelanga boluwawa li ka tala limela ze nunile. Naha ye omelezi, ye seta ikaba “mataba” mo ku kona ku mela mataka ni miseme.—Jobo 8:11.

13. Sicaba se si kutisizwe sinca si ka fiwa mezi mañi a kwa moya ka ku ata?

¹³ Kono sa butokwa ni ku fita ki mezi a kwa moya a niti, ao Majuda ba ba kutile ba ka ba ni ona ka buñata. Jehova u ka fa zibo, susuezo, ni ku omba-omba ka Linzwi la hae. Fahalimw’a seo, banna bahulu ni makwambuyu ba ba sepahala ba ka ba sina “linuka ze isa mezi mwa naha ye omile.” (Isaya 32:1, 2) Ba ba yemela bulapeli bo bu kenile, ba ba cwale ka Ezira, Hagai, Jeshua, Nehemia, Zakaria, Zerubabele, kaniti ba ka ba bupaki bwa buniti bwa talelezo ya bupolofita bwa Isaya.—Ezira 5:1, 2; 7:6, 10; Nehemia 12:47.

 “Nzila Ye Kenile”

14. Mu taluse mo ku inezi ku zamaya musipili mwahal’a Babilona ni Jerusalema.

¹⁴ Kono pili Majuda ba ba mwa buhapiwa ba si ka ikola kale miinelo yeo ya kwa mubili ni ya kwa moya ye swana ni ya mwa paradaisi, ba ka tokwa ku zamaya musipili o mutelele, ili o sabisa wa ku zwa mwa Babilona ku ya kwa Jerusalema. K’u nga nzila ye puma ne ku ka tokwa ku zamaya likilomita ze 800 mwa nzila ye maswe, ye omile. Ku latelela nzila ye bunolonyana ne ku ka tokwa ku zamaya likilomita ze 1,600. Nzila ye ne ba ka keta kaufela ne i ka ba tandisa likweli-kweli inze ba zamaya ka nako ye maswe. Hape ne ba ka ba mwa lubeta lwa ku katana libatana hamoho ni batu ba ba na ni mikwa ya bubatana. Niteñi, ba ba lumela bupolofita bwa Isaya ha ba ikalelwi hahulu. Kabakalañi?

15, 16. (a) Jehova u sileleza cwañi Majuda ba ba sepahala ha ba li mwa nzila ya ku kutela habo bona? (b) Jehova u fa Majuda nzila ye silelelizwe ka kutwisiso mañi ye ñwi?

¹⁵ Jehova ka Isaya u sepisa kuli: “Likululu li ka ba teñi, ni nzila ye bizwa Nzila ye kenile; mutu ya na ni masila h’a na ku fita mwateñi; i ka ba ya ba ba kenile fela; ba ba ka zamaya ku yona, niheba likuba, ha ba na ku lateha. Ku yona ha ku na tau; ha ku na sibatana se si ka hata mwateñi, kamba ku bonwa ku yona; kono ba ba liuluzwi ba ka zamaya ku yona.” (Isaya 35:8, 9) Jehova u kutisize batu ba hae! Ki “ba ba liuluzwi” ba hae, mi u ba sepisa kuli u ka ba sileleza ha ba li mwa nzila ya ku kutela habo bona. Kana ku na ni nzila ya luli ye sheuzwi, ye fa ñambamo, ili ye beilwe mwa lukwakwa ye zwa mwa Babilona ku ya kwa Jerusalema? Kutokwa, kono silelezo yeo Jehova a fa batu ba hae ha ba li mwa musipili wa bona ki ye tiile mane inge kuli ba zamaya mwa nzila ye cwalo.—Mu bapanye Samu 91:1-16.

¹⁶ Majuda hape ba silelezwa kwa likozi za kwa moya. Nzila ya swanisezo ye bulelwa ki “Nzila ye kenile.” Ba ba sa kuteki  lika ze kenile kamba ba ba si ka kena kwa moya ha ba koni ku zamaya ku yona. Ha ba tokwahali mwa naha ye yahilwe sinca. Ba ba lumelezwa ba susuezwa ki nto ye swanela. Ha ba kuteli kwa Juda ni Jerusalema ka ku ikuhumuseza naha ya bona kamba ka ku ndongwama licisehelo za ka butu. Majuda ba ba iyakatwa za kwa moya ba lemuha kuli libaka le lituna le ba kutela ki kuli ba yo kalisa sinca bulapeli bwa Jehova bo bu kenile mwa naha yeo.—Ezira 1:1-3.

Batu ba Jehova Ba Wabelwa

17. Bupolofita bwa Isaya bu omba-ombile cwañi Majuda ba ba sepahala ka nako ye telele ye ne ba li mwa buhapiwa?

¹⁷ Kauhanyo 35 ya bupolofita bwa Isaya i fela ka tabo: “Ba ba liuluzwi ki [Muñ’a] Bupilo ba ka kuta, ba kutele kwa Sione inze ba opela; tabo ye sa feli i ka ba inela kwa litoho inge kuwani; ba ka fumana ze tabisa, ze ebelisa; mi ze utwisa butuku ni masitapilu li ka sabela kwahule.” (Isaya 35:10) Majuda ba ba omba-ombiwa ni ku isepisa ka bona bupolofita b’o inze ba sa hapilwe mwendi ba nahanile ka za mo ne li ka talelezwa likalulo ze shutana-shutana za bona. Mwendi ha ba si ka utwisisa buñata bwa likalulo za bona bupolofita b’o. Niteñi, ku ikutwahalize hande kuli ne ba ka ‘kutela kwa Sione.’

18. Butuku ni masitapilu ze n’e li teñi mwa Babilona li yoliwa cwañi ki tabo ni ku wabelwa mwa naha ye yahilwe sinca?

¹⁸ Kacwalo, ka 537 B.C.E., banna ba ba bat’o eza 50,000, hamoho ni basali ni banana (ku kopanyeleza ni batanga ba ba fitelela 7,000) ba kala musipili wa likweli z’e ne wa ku kutela kwa Jerusalema, inze ba sepile Jehova ka ku tala. (Ezira 2:64, 65) Likwelinyana fela ku zwa f’o, aletare ya Jehova ya yahiwa sinca, mi ao a ba ona matatekelo a ku yahiwa sinca kwa tempele mutumbi. Bupolofita bwa Isaya bo ne bu bulezwi lilimo ze 200 kwamulaho bwa talelezwa. Butuku ni masitapilu za sicaba seo ha ne si li mwa Babilona li yoliwa ki tabo ni ku wabelwa mwa naha ye yahilwe sinca. Jehova u talelelize  sepiso ya hae. Paradaisi ya luli ni ya kwa moya li ezizwe sinca!

Ku Pepwa kwa Sicaba Se Sinca

19. Ki kabakalañi ha ku lukela ku bulelwa kuli bupolofita bwa Isaya ha bu talelezwi ka ku tala mwa lilimo za mwanda wa bu 6 B.C.E.?

¹⁹ Ki niti kuli mwa lilimo za mwanda wa bu 6 B.C. E, Isaya kauhanyo 35 ha i talelezwi ka ku tala. Miinelo ye swana ni ya mwa paradaisi ye ba ba ni yona Majuda ba ba kutile ha i bi teñi ku ya ku ile. Kwa nalulelule, lituto za bulapeli bwa buhata ni lilato la ku lata hahulu naha li silafaza bulapeli bo bu kenile. Majuda hape ba kala ku ba ni butuku ni masitapilu kwa moya. Kwa mafelelezo, Jehova h’a sa b’a nga kuli ki sicaba sa hae. (Mateu 21:43) Kabakala kuli ba kalile hape ku sa utwa, tabo ya bona ki ya swalelele. Zeo kaufela li bonisa kuli Isaya kauhanyo 35 i ka ba ni talelezo ye ñwi ye tuna ni ku fita.

20. Ki Isilaele mañi ye nca ye n’e tahile mwa lilimo za mwanda wa pili C.E.?

²⁰ Ka nako ya n’a ketile Jehova, ne ku tahile Isilaele ye ñwi, ya kwa moya. (Magalata 6:16) Jesu n’a lukisize za ku pepwa  kwa yona Isilaele ye nca yeo ha n’a ezize bukombwa bwa hae fa lifasi-mubu. N’a kalisize sinca bulapeli bo bu kenile, mi ka lituto za hae, mezi a niti a kala ku buba hape. Jesu a folisa bakuli, kwa mubili ni kwa moya. Kwa kwanguka pina ya tabo taba ye nde ya Mubuso wa Mulimu ha ne i zibahalizwe. Liviki ze 7 hamulaho wa lifu ni zuho ya hae, Jesu ya n’a filwe kanya a toma puteho ya Sikreste. Puteho yeo ne li yona Isilaele ya kwa moya mo ne ku kopanezi Majuda ni ba bañwi be ne ba liuluzwi ka mali a Jesu a n’a suluzwi. Bona bao ne ba ezizwe bana ba Mulimu ba kwa moya. Hape ne ba bile banyani ba Jesu, mi ne ba tozizwe ka moya o kenile.—Likezo 2:1-4; Maroma 8:16, 17; 1 Pitrosi 1:18, 19.

21. Ka za puteho ya Sikreste ya mwa lilimo za mwanda wa pili, ki likezahalo mañi ze kana z’a ngiwa ku ba talelezo ya likalulo ze ñwi za bupolofita bwa Isaya?

²¹ Muapositola Paulusi ha n’a ñolela lilama za Isilaele ya kwa moya, n’a amile kwa manzwi a’ kwa Isaya 35:3 ka ku bulela kuli: “A mu tiise mazoho a’ lepelezi, ni mañwele a’ tetema.” (Maheberu 12:12) Kacwalo, ku bonahala kuli mwa lilimo za mwanda wa pili C.E., ne ku bile ni talelezo ya manzwi a’ mwa Isaya kauhanyo 35. Ka nzila ya luli, Jesu ni balutiwa ba hae ka makazo ne ba ezisize libofu ku bona ni bosusu ku utwa. Ne ba konisize “lianga” ku zamaya ni limumu ku bulela. (Mateu 9:32; 11:5; Luka 10:9) Sa butokwa ni ku fita kikuli, ba lipilu ze lukile ne ba bandukile mwa bulapeli bwa buhata ni ku kena mwa paradaisi ya kwa moya mwa puteho ya Sikreste. (Isaya 52:11; 2 Makorinte 6:17) Sina mo ne ku bezi kwa Majuda be ne ba kuta ku zwa kwa Babilona, bona babanduki bao ne ba fumani kuli ku ba ni mubonelo o munde wa lika ni bundume ne li kwa butokwa.—Maroma 12:11.

22. Bakreste ba ba buniti be ne ba bata niti mwa linako za cwale ne ba keni cwañi mwa buhapiwa bwa kwa Babilona?

²² Mwa mazazi a luna bo? Kana bupolofita bwa Isaya bu na ni talelezo ye ñwi, ye tezi ni ku fita ye ama puteho ya  Sikreste kacenu? Ee. Baapositola ha se ba shwile, palo ya Bakreste ba niti ba ba tozizwe ya fukuzeha hahulu mi Bakreste ba buhata, ili “mufuka,” ba ata mwa lifasi. (Mateu 13:36-43; Likezo 20:30; 2 Pitrosi 2:1-3) Nihaiba mwa lilimo za mwanda wa bu 19, batu ba ba buniti ha ne ba kalile ku ikauhanya kwa Krestendomu ni ku bata bulapeli bo bu kenile, kutwisiso ya bona ne i sa silafalizwe ki lituto ze si za ka mañolo. Ka 1914, Jesu n’a filwe ku ba Mulena Mesiya, kono hamulaho wa f’o, muinelo wa bonahala ku ba o maswe ku bona bao be ne ba bata niti ka buniti. Ka ku taleleza bupolofita, macaba a ‘ba lwanisa ni ku ba tula,’ mi buikatazo bwa bona Bakreste ba ba buniti bao bwa ku kutaza taba ye nde ne bu sinanisizwe. Ku swana inge kuli ne ba ile mwa buhapiwa bwa kwa Babilona.—Sinulo 11:7, 8.

23, 24. Manzwi a Isaya a talelelizwe ka linzila mañi mwahal’a batu ba Mulimu ku kala ka 1919?

²³ Kono ka 1919, lika za cinca. Jehova a lukulula batu ba hae mwa buhapiwa. Ba kala ku hana lituto za buhata ze n’e silafalize bulapeli bwa bona. Kabakaleo ba foliswa. Ba kena mwa paradaisi ya kwa moya, yeo ni kacenu le i sa yandulukela mwa lifasi kamukana. Ka kutwisiso ya kwa moya, libofu ba ituta ku bona, mi bosusu ba ituta ku utwa—ili ku ziba ka ku tala mo u sebeleza moya wa Mulimu o kenile, inze ba hupula kamita kuli ki kwa butokwa ku ba bukaufi ni Jehova. (1 Matesalonika 5:6; 2 Timotea 4:5) Ka ku ba kuli Bakreste ba niti ha ba sa li limumu, ba tukufalezwi ku “opela,” ili ku zibahaza ku ba bañwi liniti za Bibele. (Maroma 1:15) Be ne ba fokola kwa moya, kamba be ne ba “toza,” cwale ba na ni cisehelo ni tabo. Ka swanisezo, ba kona ku “tula sina lizwii.”

²⁴ Bona Bakreste ba ba kutisizwe sinca bao ba zamaya mwa “Nzila ye kenile.” Yona “Nzila” yeo, ye zwa mwa Babilona yo mutuna ni ku kena mwa paradaisi ya kwa moya, ki ye atami kwa balapeli kaufela ba ba kenile. (1 Pitrosi 1:13-16) Ba kona  ku kolwa kuli Jehova u ka ba sileleza ni ku kolwa kuli Satani h’a na ku kona ku felisa bulapeli bwa niti ka litwaniso za hae za bufolofolo. (1 Pitrosi 5:8) Ba ba sa utwi ni bao kaufela ba ba ikeza sina libatana ze lapile ha ba lumelezwi ku silafaza ba ba mwa nzila ya Mulimu ye kenile. (1 Makorinte 5:11) Ku ona maino a silelelizwe ao, ba ba liuluzwi ki Jehova—ili ba ba tozizwe ni “lingu ze ñwi”—ba fumana tabo mwa ku sebeleza Mulimu a nosi wa niti.—Joani 10:16.

25. Kana ku ka ba ni talelezo ya luli ya Isaya kauhanyo 35? Mu taluse.

²⁵ Ku cwañi ka za nako ya kwapili? Kana bupolofita bwa Isaya bu ka talelezwa ka nzila ya luli? Ee. Lifoliso ze n’e ezizwe ki Jesu ni baapositola ba hae mwa lilimo za mwanda wa pili ne li bonisize kuli Jehova wa lakaza ni kuli wa kona ku eza lifoliso ze cwalo ka nzila ye tuna mwa nako ya kwapili. Lisamu ze buyelezwi li bulela ka za bupilo bo bu sa feli mo ku na ni kozo fa lifasi-mubu. (Samu 37:9, 11, 29) Jesu n’a sepisize za bupilo bwa mwa Paradaisi. (Luka 23:43) Bibele, ku kala kwa makalelo ku yo fita kwa mafelelezo a yona i fa sepo ya kuli ku ka ba ni paradaisi ya luli. Ka nako yeo, libofu, bosusu, lianga, ni limumu ba ka foliswa kwa mubili, ili ku ya ku ile. Butuku ni masitapilu ha li sa na ku ba teñi. Kaniti, tabo i ka ba teñi ku ya ku ile.—Sinulo 7:9, 16, 17; 21:3, 4.

26. Manzwi a Isaya a tiisa cwañi Bakreste kacenu?

²⁶ Bakreste ba niti niha ba sa libelezi kuli Paradaisi ya fa lifasi-mubu ya luli i eziwe sinca, nihaiba nako ye ba ikola limbuyoti za paradaisi ya kwa moya. Niha ba talimana ni litiko ni nyandiso, ha ba zwafi. Ka ku sepa Jehova ka ku tiya, ba susuezana, ili ku utwa kelezo ye li: “Mu tiise mazoho a’ fokozi, mu tiise mañwele a’ kweta. Ku ba ba lipilu ze filikani, mu bulele, mu li: Mu tiye lipilu, mu lisele ku saba!” Ba sepile ka ku tala sepiso ya bupolofita ye li: “A mu bone, Mulimu wa mina wa ta ni silomboti, wa ta ni mupuzo o zwa ku Mulimu; wa ta ili Yena, a mi pilise.”—Isaya 35:3, 4.

[Litaluso za kwatasi]

[Lipuzo za Tuto]

 [Siswaniso se si fa likepe mutumbi la 370]

[Maswaniso a fa likepe 375]

Libaka ze omelezi li tala mezi ili ku ba libaka mo ku mela mataka ni miseme

[Siswaniso se si fa likepe 378]

Jesu n’a folisize bakuli kwa moya ni kwa mubili