Kauhanyo 10

Sepiso ya Mulena wa Kozo

Isaya 8:19–9:7

1. Batu ba bile mwa muinelo o cwañi ku zwelela mwa linako za Kaine?

IBAT’O ba lilimo ze 6, 000 kwamulaho, mbututu ya pili ne i pepilwe. Libizo la yona ne li Kaine, mi ku pepwa kwa yona ne ku ipitezi luli. Ne li lona lwa pili haisali kwa bashemi ba yona, mangeloi, mane nihaiba Mubupi ku bona mbututu ya butu. Mbututu yeo ne i ka be i tiselize batu ba ba nyazahalile sepo. Kono ha se i hulile, kwa ezahala nto ye swabisa. Mbututu yeo ya fetuha sibulai! (1 Joani 3:12) Ku zwelela honaf’o, batu se ba iponezi lipulao ze ñata-ñata. Batu, ka ku ba ba ba hanelela ku eza bumaswe, ha ba na kozo mwahal’a bona, mi hape ha ba na kozo ni Mulimu.—Genese 6:5; Isaya 48:22.

2, 3. Ki litibelelo mañi zeo Jesu Kreste n’a konahalisize ku ba teñi, mi lu lukela ku ezañi kuli lu be ni limbuyoti zeo?

² Ibat’o ba lilimo ze likiti z’e ne hamulaho wa ku pepwa kwa Kaine, mbututu ye ñwi ya pepwa. Libizo la yona ne li Jesu, mi ku pepwa kwa yona ni kona ne ku ipitezi. Jesu n’a pepilwe ki mwalyanjo, ka m’ata a moya o kenile—ili ku pepwa ku nosi ko ku kile kwa ezahala cwalo. H’a pepwa, mangeloi a mañata a’ tabile a opelela Mulimu milumbeko, a li: “Kanya i be ku Mulimu, kwa mahalimu a kwahalimu; kozo i be teñi mwa lifasi; batu ba shemubwe.” (Luka 2:13, 14) Jesu n’a si ka ba sibulai, kono a kwalulela batu nzila ya ku ba ni kozo ni Mulimu ni ku fumana bupilo bo bu sa feli.—Joani 3:16; 1 Makorinte 15:55.

 ³ Isaya n’a polofitile kuli Jesu n’a ka bizwa “Mulena wa Kozo.” (Isaya 9:6) N’a ka shwela batu, kuli libi za bona li kone ku swalelwa. (Isaya 53:11) Kacenu, ku ba ni kozo ni Mulimu ni ku swalelwa libi ku kona ku fumanwa ka ku lumela ku Jesu Kreste. Kono limbuyoti ze cwalo ha li itaheli fela. (Makolose 1:21-23) Ba ba li bata ba lukela ku ituta ku utwa Jehova Mulimu. (1 Pitrosi 3:11; mu bapanye Maheberu 5:8, 9.) Mwa mazazi a Isaya, Maisilaele ni Majuda ha ba ezi cwalo.

Ku Sabela kwa Badimona

4, 5. Ki muinelo mañi o li teñi mwa mazazi a Isaya, mi ba bañwi ba bata tuso ku mañi?

⁴ Kabakala ku sa utwa kwa bona, muzamao wa batu ba ba pila mwa linako za Isaya u maswe mi ba mwa lififi luli kwa moya. Mane nihaiba mubuso wa Juda wa kwa mboela, kona ko ku inzi tempele ya Mulimu, ha u na kozo. Kabakala ku sa sepahala kwa bona, Majuda ba fumbezwi ku lwaniswa ki Maasirya, mi ba libani ni linako ze t’ata. Ba ka bata tuso ku mañi? Ka bumai, buñata ba sabela ku Satani, isiñi ku Jehova. Ha ba kupi tuso ku yena Satani ka sibili. Kono, sina Mulena Saule wa kwaikale, ba ikenya ku za bulauli, mi ba bata ku fumana litatululo kwa butata bo ba na ni bona ka ku lika ku ambola ni bafu.—1 Samuele 28:1-20.

⁵ Ba bañwi mane ba fuzelela yona kezo yeo. Isaya u bulela ka za bona bukwenuheli b’o h’a li: “Ha ba ka li ku mina: Mu y’o buza ba ba pumbula bafu, ni balauli ba ba shobota, ba ba umbuna, mu alabe mu li: Kikuli sicaba ha si na ku buza Mulimu wa sona? Kana ku ka buziwa bafu litaba za ba ba pila?” (Isaya 8:19) Balauli ba kona ku kwasheka batu, ili ku ‘shobota ni ku umbuna.’ Milumo ye cwalo, ye lumelwa ku ba ye eziwa ki mioya ya ba ba shwile, i kona ku  tahiswa ki mulauli ya pila ni ku utwahala kuli i bulelwa ki mutu ya shwile luli. Kono fokuñwi, madimona a kana a ba teñi luli ni ku ikeza inge mutu ya shwile. Ku bonahala kuli nto ye cwalo ki yona ye ne i ezahezi Saule ha n’a ile ku yo laulisa ku mulauli wa kwa Eni-Doro.—1 Samuele 28:8-19.

6. Ki kabakalañi Maisilaele ba ba ikenyize ku za bulauli ha ba swanela ku nyaziwa hahulu?

⁶ Zeo kaufela li ezahala mwa Juda nihaili kuli Jehova u hanisize bulauli. Mulao wa Mushe u bonisa kuli ya eza bufosi bo bu cwalo u lukela ku bulaiwa. (Livitike 19:31; 20:6, 27; Deuteronoma 18:9-12) Ki kabakalañi batu ba ba li sicaba sa Jehova se si ipitezi ha ba eza sibi se situna cwalo? Kakuli ba hanile Mulao ni likelezo za Jehova mi ba ‘tatafalize lipilu ka ku shongiwa ki sibi.’ (Maheberu 3:13) “Lipilu za bona li nunile, ki mafula fela” mi ba ikauhanyize ku Mulimu wa bona.—Samu 119:70. *

7. Ba bañata kacenu ba likanyisa cwañi Maisilaele ba mwa mazazi a Isaya, mi haiba ba sa baki ba ka tahelwa kiñi kwapili?

⁷ Mwendi ba nahana kuli, ‘Mulao wa Jehova u ka lu tusañi Maasirya ha ba li fakaufi ni ku lu lwanisa?’ Ba bata ku tatulula butata bwa bona ka bubebe ili ka bunolo mi ha ba lati ku litela kuli Jehova a eze mw’a latela. Ni mwa linako za luna, ba bañata ba tokolomohanga mulao wa Jehova ni ku ya kwa balauli, ku latelela ze ba bulela banuhi ba za bupilo bwa mutu ba ba nuha ka linaleli, ni ku ya kwa mifuta ye miñwi ya mabibo kuli ba tatulule butata bwa bona. Niteñi, batu ba ba pila ha ba bata litatululo ku ba ba shwile ki butoto sina mo ne ku inezi kale. Bote ba ba eza likezo ze cwalo ba sa baki kwapili ba ka balelwa kwa “babulai, ni mahule, . . . ni ba ba lapela milimu, ni ba lishano kaufela.” Ha ba na sepo ya ku pila ku ya ku ile.—Sinulo 21:8.

 ‘Mulao ni Bupaki’ bwa Mulimu

8. “Mulao” ni “bupaki” ze swanela ku lu etelela kacenu ki nto mañi?

⁸ Mulao wa Jehova o hanisa bulauli, hamoho ni litaelo za hae ze ñwi, za zibahala mwa Juda. Li ñozwi ni ku bulukiwa. Kacenu, Linzwi la hae li ñozwi ka ku tala mi la fumaneha. Lona Linzwi leo ki Bibele, ye kopanyeleza milao ni litaelo za Mulimu hamoho ni litaba ze bonisa mwa n’a sebelisanela Mulimu ni batu. Zona litaba zeo za misebezi ya Jehova ki bupaki, bo bu lu luta mw’a inezi Jehova ni mikwa ya hae. Ku fita ku buza bafu, Maisilaele ba swanela ku bata ketelelo kakai? Isaya u alaba kuli: “Kwa mulao ni kwa bupaki!” (Isaya 8:20a) Ee, ba ba bata monyehelo ya niti ba swanela ku i bata mwa Linzwi la Mulimu le li ñozwi.

9. Kana ku kuta-kutela ku bulela ze mwa Bibele kwa tusa kwa baezalibi ba ba sa baki?

⁹ Maisilaele ba bañwi ba ba lata za bulauli ba kana ba ipapata ku kuteka Linzwi la Mulimu le li ñozwi. Kono ku ipapata k’o haki kwa niti mi ki buipumisi. Isaya u li: “Ha ku s’a bulelwi cwalo, sicaba ha si sa na ku pazulelwa ki lizazi.” (Isaya 8:20b) Ki lifi ze bulezwi z’a talusa Isaya? Mwendi u talusa pulelo ye li: “Kwa mulao ni kwa bupaki!” Mwendi Maisilaele ba bakwenuheli ba bañwi ba bulelanga ze mwa Linzwi la Mulimu, sina bakwenuheli ni ba bañwi kacenu mo ba kana ba bulelela ze mwa Mañolo. Kono zeo ki lipulelo fela. Ku bulela  fela Mañolo ha ku na ku tahisa “ku pazulelwa ki lizazi,” kamba ku monyehelwa ki Jehova. Seo si kona ku ezahala fela haiba mutu a eza tato ya Jehova ni ku tokolomoha likezo ze masila. *

 “Isi Tala ya Buhobe”

10. Majuda ba mwa manyando mañi kabakala ku hana Jehova?

¹⁰ Ku sa utwa Jehova ku fifalisa kutwisiso. (Maefese 4:17, 18) Majuda ba bile libofu kwa moya, mi ha ba na kutwisiso. (1 Makorinte 2:14) Isaya u talusa muinelo wa bona kuli: “[Sicaba] si ka yambaela mwa lifasi, mwa manyando ni tala.” (Isaya 8:21a) Kabakala ku sa sepahala kwa sicaba—sihulu ka nako y’a busa Mulena Akazi—mubuso wa Juda ha u bonahali kuli u ka zwelapili ku ikemela u nosi. Sicaba si potolohilwe ki lila. Mpi ya Maasirya i lwanisa minzi ya Juda ka ku tatamana. Lila zeo li sinya masimu, ni ku felisa lico. Buñata ba “mwa manyando ni tala.” Kono hape ku na ni tala ya mufuta o muñwi mwa naha. Lilimo ze mashumi-shumi kwamulaho, Amosi n’a polofitile kuli: “A mu bone he, lizazi la ta, ku bulela Mulena [Muñ’a] Bupilo, le ni ka lumela tala mwa lifasi, isi tala ya buhobe nihaili linyolwa la mezi; kono tala ni linyolwa la ku utwa manzwi a [Muñ’a] Bupilo.” (Amosi 8:11) Juda cwale i mwa tala ye cwalo yeo ya kwa moya!

11. Kana Juda i ka ituta tuto ha i otiwa?

¹¹ Kana Juda i ka ituta tuto ni ku kutela ku Jehova? Kana batu ba yona ba ka tuhela za bulauli ni ku lapela maswaniso, ili ku kutela “kwa mulao ni kwa bupaki”? Jehova u bonela cimo ze ba ka eza: “Ha ba ka lapa, ba ka fela pilu, ba kute mulen’a bona, ba kute ni Mulimu wa bona. Cwale ba talime kwahalimu.” (Isaya 8:21b) Ee, buñata ba ka nyaza mulen’a bona wa butu kuli ki yena ya ba kenyize mwa muinelo w’o. Mane ba bañwi ka butoto ba ka nyaza Jehova kabakala manyando a bona! (Mu bapanye Jeremia 44:15-18.) Ba bañata kacenu ni bona ba nyazanga Mulimu kabakala likozi ze tahiswanga ki bumaswe bwa batu.

12. (a) Ku fulalela Mulimu kwa Majuda ku ba tiselizeñi? (b) Ki lipuzo mañi za butokwa ze buziwa?

¹² Kana ku kuta Mulimu kwa ba ba yahile mwa Juda ku ka ba tiseza kozo? Kutokwa. Isaya u polofita kuli: “Ba talime  ni fafasi; mi mo, ba ka bona ñalelwa ni lififi ni ñengeyeti ye sabisa; mi ba ka susumelezwa mwa lififi le linsu.” (Isaya 8:22) Ha se ba talimile kwahalimu ni ku nyaza Mulimu, ba talima hape fafasi, ni ku bona hape muinelo wa bona o nyefisa. Ku fulalela Mulimu ku ba tiselize kozi. (Liproverbia 19:3) Kono ku cwañi ka za lisepiso zeo Mulimu n’a sepisize Abrahama, Isaka, ni Jakobo? (Genese 22:15-18; 28:14, 15) Kana Jehova h’a na ku li taleleza? Kana Maasirya kamba mpi ye ñwi ye m’ata i ka felisa lusika lwa bulena lo ne lu sepisizwe Juda ni Davida? (Genese 49:8-10; 2 Samuele 7:11-16) Kana Maisilaele ba ka tuhelelwa ku ina mwa lififi ku ya ku ile?

Naha ye ‘Swabisizwe’

13. “Galilea wa ba macaba” ki nto mañi, mi i ‘swabiswa’ cwañi?

¹³ Isaya cwale u bulela za ye ñwi ya lika ze maswe ka ku fitisisa ze ezahala kwa baikulu ba Abrahama: “Lififi ha li na ku ba teñi kamita mwa lifasi le li inzi mwa ñalelwa cwale; mwa linako za kale n’a swabisize naha ya Zabuloni ni naha ya Nafetali, kono ka linako za mafelelezo u ka tabisa naha ye kulisa liwate, ye mwa buse bwa Jordani, Galilea wa ba macaba.” (Isaya 9:1) Galilea ki sibaka se si mwa mubuso wa Isilaele wa kwa mutulo. Mwa bupolofita bwa Isaya, sibaka seo si kopanyeleza “naha ya Zabuloni ni naha ya Nafetali” hamoho ni “naha ye kulisa liwate,” ili mukwakwa wa kale-kale o ne u landalala bukaufi ni liwate la Galilea ili o ne u liba kwa liwate la Mediteranea. Mwa linako za Isaya, sibaka seo si bizwa “Galilea wa ba macaba,” mwendi kabakala kuli mwa buñata bwa minzi ya sona ku yahile bazwahule. * Sona sibaka seo si ‘swabisizwe’ cwañi? Maasirya ba bahedeni ba si hapa, ba isa  Maisilaele mwa buhapiwa, mi ba fa sibaka seo kwa bahedeni ba ba si baikulu ba Abrahama kuli ba yahe teñi. Kacwalo mubuso wa kwa mutulo wa masika a’ lishumi wa fela mi sicaba sa ona ha si sa li se si ipitezi!—2 Malena 17:5, 6, 18, 23, 24.

14. “Lififi” la Juda li ka ba cwañi le li nyinyani ku la mubuso wa masika a’ lishumi?

¹⁴ Juda ni yona i ziyelizwe ki Maasirya. Kana ni yona ikaba mwa “lififi” ku ya ku ile inge mo ne u ezelize mubuso wa masika a’ lishumi o yemelwa ki Zabuloni ni Nafetali? Kutokwa. Ka “linako za mafelelezo,” Jehova u ka fuyaula sibaka sa mubuso wa Juda wa kwa mboela mane ni naha ye n’e busiwa ki mubuso wa kwa mutulo. Ka mukwa ufi?

15, 16. (a) Ki ka “linako za mafelelezo” lifi, f’o muinelo u ka cinca mwa “naha ya Zabuloni ni naha ya Nafetali”? (b) Naha ye n’e swabisizwe i tabisizwe cwañi?

¹⁵ Muapositola Mateu u alaba puzo yeo mwa litaba za hae ze buyelezwi za bukombwa bwa Jesu bwa fa lifasi-mubu. Ka ku talusa za mazazi a pili a bona bukombwa b’o, Mateu u li: “[Jesu] a tuta kwa Nazareta, a y’o yaha mwa Kapernauma, munzi o fa likamba la liwate, mwa naha ya Zabuloni ni Nafetali. Kuli ku ezahale se ne si bulezwi ki mupolofita Isaya, h’a li: Naha ya Zabuloni ni naha ya Nafetali ye bapani ni liwate, mwa buse bwa Jordani, Galilea ya ba macaba; sicaba se ne si inzi mwa lififi, si boni liseli le lituna; mi ba ba ne ba inzi mwa naha ya lifu ni mwa muluti wa lona, ba pazulezwi ki liseli.”—Mateu 4:13-16.

¹⁶ Ee, “linako za mafelelezo” za n’a polofitile Isaya ki nako ya bukombwa bwa Kreste bwa fa lifasi-mubu. Buñata bwa nako ya n’a pilile Jesu fa lifasi-mubu, n’a li mwa Galilea. Ne li mwa Galilea mwa n’a kalezi bukombwa bwa hae ili mwa n’a kalezi ku zibahaza kuli: “Mubuso wa kwa  lihalimu u sutelezi fakaufi.” (Mateu 4:17) Ne li mwa Galilea mwa n’a fezi Ngambolo ya hae ya fa Lilundu ye tumile, ki mona mwa n’a ketezi baapositola ba hae, ki mona mwa n’a ezelize makazo ya hae ya pili, mi ki mona mwa n’a bonahalezi kwa balateleli ba ba bat’o ba 500 ha s’a zuhile kwa bafu. (Mateu 5:1–7:27; 28:16-20; Mareka 3:13, 14; Joani 2:8-11; 1 Makorinte 15:6) Jesu n’a talelelize cwalo bupolofita bwa Isaya ka ku tabisa “naha ya Zabuloni ni naha ya Nafetali.” Jesu kaniti n’a si ka kombwekela fela batu ba mwa Galilea. Ka ku kutaza taba ye nde mwa naha kaufela, Jesu n’a ‘tabisize’ sicaba kaufela sa Isilaele, ku kopanyeleza ni Juda.

“Liseli le Lituna”

17. “Liseli le lituna” li benya cwañi mwa Galilea?

¹⁷ Kono ku cwañi ka za “liseli le lituna” mwa Galilea l’a bulela Mateu? Ni ona ao ki manzwi a’ mwa bupolofita bwa Isaya. Isaya n’a ñozi kuli: “Sicaba se ne si zamaya mwa lififi si boni liseli le lituna; liseli li pazulezi ba ba yahile mwa naha ya muluti wa lifu.” (Isaya 9:2) Lilimo za mwanda wa pili C.E. ha li to fita, liseli la niti ne se li tibezwi ki lituto za sihedeni. Ba bahulu ba bulapeli bwa Sijuda ne ba tunafalize butata b’o ka ku kumalela lizo za bulapeli bwa bona mi ka zona lizo zeo ne ba ‘felisize mulao wa Mulimu.’ (Mateu 15:6) Batu-tu fela ne ba hatelelwa ni ku zingiwa, inze ba latelela “bazamaisi ba ba shwile meto.” (Mateu 23:2-4, 16) Jesu ya li Mesiya ha n’a tile, meto a buñata bwa batu-tu fela n’a apuzwi ka nzila ye makaza. (Joani 1:9, 12) Musebezi wa Jesu ha n’a li fa lifasi-mubu ni limbuyoti ze tahiswa ka sitabelo sa hae li taluswa ka ku nepahala mwa bupolofita bwa Isaya kuli ki “liseli le lituna.”—Joani 8:12.

18, 19. Be ne ba latile liseli ba na ni libaka mañi la ku ba ni tabo ye tuna?

 ¹⁸ Be ne ba lata liseli leo ne ba bile ni libaka le lituna la ku taba. Isaya n’a zwezipili ku bulela kuli: “U atisize batu, u ekelize kwa tabo ya sicaba; si ka wabelwa fapil’a hao, mo ku wabelelwa ka nako ya kutulo, ni mo ku luluelezwa nako ye ku ikabelwa lika ze hapilwe.” (Isaya 9:3) Kabakala kuli Jesu ni balateleli ba hae ne ba ezize musebezi wa ku kutaza, ba ba lata niti ba taha, ili ku iponahaza ku ba ba ba lakaza ku lapela Jehova ka moya ni ka niti. (Joani 4:24) Mwahal’a lilimo ze bat’o ba z’e ne, batu ba bañata-ñata ba ba Bakreste. Fa lizazi la Pentekonta ya 33 C.E., b’a 3,000 ne ba kolobelizwe. Hamulahonyana wa f’o, “palo ya balumeli ya bat’o eza 5,000.” (Likezo 2:41; 4:4) Balutiwa ha ne ba nze ba benyisa liseli ka cisehelo, “palo ya balutiwa ya ekezeha hahulu mwa Jerusalema; mane buñata bo butuna bwa baprisita ba t’o ipeya kwa tumelo.”—Likezo 6:7.

¹⁹ Sina batu ba ba wabelwa ha ba bile ni kutulo ye tuna kamba ba ba lulueza ha ba ikabela ze hapilwe hamulaho wa ku tula mwa ndwa, balateleli ba Jesu ni bona ne ba nyakalalile kabakala kekezeho ye n’e bile teñi. (Likezo 2:46, 47) Kwa nalulelule, Jehova a ezisa kuli liseli li benye mwahal’a bamacaba. (Likezo 14:27) Kacwalo mishobo kaufela ya batu ya nyakalala kuli ne ba kwalulezwi nzila ya ku taha ku Jehova.—Likezo 13:48.

‘Sina mwa Lizazi la Midiani’

20. (a) Mamidiani ne ba bile cwañi lila za Isilaele, mi Jehova n’a felisize cwañi manyando e ne ba tisa? (b) Mwa “lizazi la Midiani” la kwapili, Jesu u ka felisa cwañi manyando e li tisa lila za batu ba Mulimu?

²⁰ Musebezi wa Mesiya u ka tahisa lika ze inelela, sina mo a lu boniseza manzwi a Isaya a tatama: “Coko ye n’e si imela, ni mulamu o n’o nata fa maheta a sona, ni tupa ya munyandisi wa sona, u li lobile sina ha u kile wa eza mwa lizazi  la Midiani.” (Isaya 9:4) Lilimo ze mianda-nda pili linako za Isaya li si ka fita kale, Mamidiani ni Mamoabi ba lelisana ku hohela Isilaele mwa sibi. (Numere 25:1-9, 14-18; 31:15, 16) Hasamulaho, Mamidiani ba pilisa Maisilaele mwa sabo ka ku ba tasezanga ni ku ba sinyeza minzi ni masimu ka lilimo ze 7. (Baatuli 6:1-6) Kono Jehova, ka Gidioni mutang’a hae, a yundisa limpi za Midiani. Hamulaho wa lona “lizazi la Midiani” leo, ha ku na nto ye bonisa kuli Mamidiani hape ne ba kile ba nyandisa batu ba Jehova. (Baatuli 6:7-16; 8:28) Honafa, Jesu Kreste, yena Gidioni yo mutuna, u ka bulaya lila za batu ba Jehova za cwale. (Sinulo 17:14; 19:11-21) Mi, ‘sina mwa lizazi la Midiani,’ tulo ye tezi ili ya ku ya ku ile i ka eziwa ka m’ata a Jehova, isi ka m’ata a butu. (Baatuli 7:2-22) Batu ba Mulimu ha ba sa na ku hatelelwa hape!

21. Bupolofita bwa Isaya bu bonisañi ka za lindwa mwa nako ya kwapili?

²¹ Ku boniswa kwa m’ata a Mulimu ha ku talusi kuli lindwa li lukela ku ba teñi. Jesu ya zusizwe kwa bafu ki Mulena wa Kozo, mi ka ku yundisa lila za hae, u ka tahisa kozo ya ku ya ku ile. Isaya cwale u bulela kuli liapalo za ndwa li ka yongiswa mwa mulilo, u li: “Liapalo kaufela ze apezwi ki mutu kwa ndwa, ni kubo kaufela ye lambakani mali, li ka nepelwa mwa mulilo, li ciswe ki malimi a ona.” (Isaya 9:5) Misindo ya liheta za masole ba ba caula ha i sa na ku utwiwa hape. Liapalo ze tampakani mali za lindwalume ze cinelizwe ki lindwa ha li sa na ku bonwa hape. Lindwa ha li sa na ku ba teñi!—Samu 46:9.

“Ya Babazwa, Muelezi”

22. Jesu u fiwa libizo mañi la bupolofita le li na ni likalulo ze ñata?

²² Ka nako y’a pepwa ka makazo, yena ya n’a pepezwi kuli a be Mesiya a fiwa libizo la Jesu, le li talusa kuli “Jehova ki Yena Puluso.” Kono hape u na ni mabizo a mañwi a  bupolofita a’ bonisa kalulo ye tuna y’a peta ni situlo sa hae se si pahami. Le liñwi la mabizo ao ne li Emanuele, le li talusa kuli “Mulimu u na ni luna.” (Isaya 7:14) Isaya cwale u talusa libizo le liñwi la bupolofita, u li: “Lu pepezwi mwana, lu filwe wa mushimani: Bulena bu ka bewa fa liheta la hae; mi u ka bizwa Ya Babazwa, Muelezi, Mulimu ya Mata, Ndate wa kamita, Mulena wa Kozo.” (Isaya 9:6) Mu nahane taluso kwa butuna ya libizo la bupolofita leo le li na ni likalulo ze ñata.

23, 24. (a) Jesu ki “Ya babazwa, Muelezi” ka nzila ifi? (b) Bakreste ba ba li baelezi kacenu ba kona cwañi ku likanyisa mutala wa Jesu?

²³ Muelezi ki mutu ya fa likelezo. Jesu Kreste ha n’a li fa lifasi-mubu n’a file likelezo ze nde luli. Bibele i lu taluseza kuli “buñata bwa komoka tuto ya hae.” (Mateu 7:28) Ki Muelezi ya butali, ya mufelañeke, ili ya utwisisa batu hande hahulu. Likelezo za hae haki za likalimelo fela kamba za ku halifela batu. Kono hañata u fanga liketelelo kamba likelezo ze lilato. Likelezo za Jesu ki ze nde kakuli kamita ki ze butali, ze petehile, ili ze nepahezi. Mutu h’a li latelela u kona ku fumana bupilo bo bu sa feli.—Joani 6:68.

²⁴ Likelezo za Jesu ha li si ka itinga fela fa butali bwa hae. Kono u li: “Tuto ya ka ha i zwi ku na, kono i zwa ku Ya ni lumile.” (Joani 7:16) Sina mwa n’a ezelize ku Salumoni, Jehova Mulimu ki Yena ya fa Jesu butali. (1 Malena 3:7-14; Mateu 12:42) Mutala wa Jesu u lukela ku susueza baluti ni baelezi mwa puteho ya Sikreste kuli kamita litaelo za bona li zwelele mwa Linzwi la Mulimu.—Liproverbia 21:30.

“Mulimu ya Mata” ni “Ndate wa Kamita”

25. Libizo la “Mulimu ya Mata” li lu talusezañi ka za Jesu ya kwa lihalimu?

²⁵ Jesu hape ki “Mulimu ya Mata” ni “Ndate wa kamita.” Seo ha si talusi kuli u ikwameka m’ata ni mayemo a Jehova, yena “Mulimu Ndat’a luna.” (2 Makorinte 1:2) “[Jesu]  h’a si ka li, ku likana ni Mulimu ki nto y’a ka hanelela.” (Mafilipi 2:6) U biziwa kuli ki Mulimu ya Mata, isi Mulimu ya M’ata Ote. Jesu n’a si ka ikunga ku ba Mulimu ya M’ata Ote, kakuli n’a bulezi Ndat’ahe kuli ki yena “Mulimu a nosi wa niti,” ili ku talusa kuli ki yena Mulimu a nosi ya swanela ku lapelwa. (Joani 17:3; Sinulo 4:11) Mwa Mañolo, linzwi la “mulimu” li kona ku talusa “ya na ni m’ata” kamba “ya tiile.” (Exoda 12:12; Samu 8:5; 2 Makorinte 4:4) Jesu a si ka taha kale fa lifasi-mubu, n’a li “mulimu [o muñwi, NW],” “n’a na ni sibupeho sa Mulimu.” Ha s’a zusizwe kwa bafu, a kutela kwa lihalimu ni ku yo ba ni situlo se situna ni ku fita. (Joani 1:1; Mafilipi 2:6-11) Hape, lilumbatina la “mulimu” li talusa lika ze ñwi. Baatuli mwa Isilaele ne ba bizwa “milimu”—mane ni Jesu ka sibili n’a ba bizize cwalo nako ye ñwi. (Samu 82:6; Joani 10:35) Jesu ki Muatuli ya ketilwe ki Jehova, mi ki yena “ya ka atula ba ba pila ni ba ba shwile.” (2 Timotea 4:1; Joani 5:30) Kaniti, wa swanela ku bizwa Mulimu ya M’ata.

26. Ki kabakalañi Jesu h’a kona ku biziwa “Ndate wa kamita”?

²⁶ Situlo sa ku ba “Ndate wa kamita” si ama kwa m’ata a Mulena ya li Mesiya a ku fa batu kolo ya ku pila ku ya ku ile fa lifasi-mubu. (Joani 11:25, 26) Nto y’a lu file Adama, yena mushemi wa luna wa pili, ki lifu. Jesu, yena Adama wa mafelelezo, “u ezizwe moya o pilisa.” (1 Makorinte 15:22, 45; Maroma 5:12, 18) Ka ku ba kuli Jesu, yena Ndate wa kamita, u ka pila ku ya ku ile, batu ba ba ipeya ku utwa ni bona ba ka ikola bunde bwa bushemi bwa hae ku ya ku ile.—Maroma 6:9.

“Mulena wa Kozo”

27, 28. Ki lifi ze nde ze ba ba ni zona babusiwa ba “Mulena wa Kozo” cwale ni mwa nako ya kwapili?

²⁷ Kwand’a ku tokwa ku ba ni bupilo bo bu sa feli, mutu hape u tokwa ku ba ni kozo ni Mulimu ni batu ba bañwi.  Nihaiba kacenu, ba ba itumelela ku busiwa ki “Mulena wa Kozo” ba ‘tulile mikwale ya bona ku i eza mihuma ni malumo a bona ku a eza licekesi.’ (Isaya 2:2-4) Ha ba toyi ba bañwi kabakala ku fapana ku za bupolitiki, ku sa zwelela kulo ku li kuñwi, ku sa ba ba mushobo o swana, kamba ku sa likana ku za sifumu. Ba swalisani mwa ku lapela Mulimu a nosi wa niti, yena Jehova, mi ba lika ku pila ka kozo ni ba bañwi, ba ba mwa puteho, hamoho ni ba ba si mwa puteho.—Magalata 6:10; Maefese 4:2, 3; 2 Timotea 2:24.

²⁸ Ka nako y’a lukisize Mulimu, Kreste u ka tahisa kozo fa lifasi-mubu kaufela, ili ye ka tiya ni ku inelela. (Likezo 1:7) “U ka hulisa mubuso, ni ku tiisa kozo ye sa feli mwa lubona lwa Davida ni mwa mubuso wa hae; u ka u zamaisa ni ku u tiisa ka likatulo ni ka mulao, cwale, ni ku ya ku ile.” (Isaya 9:7a) H’a ka itusisa m’ata a hae a ku ba Mulena wa Kozo, Jesu h’a na ku eza lika ka buhateleli. Babusiwa ba hae ha ba na ku amuhiwa tukelo ya bona ya ku iketela za ku eza mi ha ba na ku hapelezwa ku busiwa. Kono, z’a ka peta kaufela li ka ba “ka likatulo ni ka mulao.” Ki cinceho kwa ku katulusa!

29. Ki sifi se lu swanela ku eza haiba lu lakaza ku ikola mbuyoti ya kozo ya ku ya ku ile?

²⁹ Ka ku hupula litaluso ze makaza za libizo la Jesu la bupolofita, kwa nyangumuna luli m’o Isaya a feleza kalulo ye ya bupolofita bwa hae. U ñola kuli: “Ki sona s’a tukufalezwi ku eza [Muñ’a] Bupilo wa limpi.” (Isaya 9:7b) Ee, Jehova u ezanga lika ka tukufalelo. H’a ezangi lika ka likesha. Lwa kona ku kolwa kuli za sepisa kaufela u ka li peta ka ku tala. Kacwalo mutu ni mutu ya lakaza ku ikola kozo ya ku ya ku ile a sebeleze Jehova ka pilu kaufela. Sina Jehova Mulimu ni Jesu, yena Mulena wa Kozo, haike batanga ba Mulimu kaufela ba ‘tukufalelwe misebezi ye minde.’—Tite 2:14.

[Litaluso za kwatasi]

[Lipuzo za Tuto]

[Mapa/Siswaniso se si fa likepe 122]

(Kuli mu bone mo i hatiselizwe luli, mu bone hatiso)

Korazini

Kapernauma

Betsaida

Libala la Genesarete

Liwate la Galilea

Magadana

Tibere

Nuka ya

Jordani

GADARA

Gadara

 [Maswaniso a fa likepe 119]

Ku pepwa kwa Kaine ni kwa Jesu ne ku ipitezi hahulu. Kono ki ku pepwa kwa Jesu fela ko ne ku tahisize ze nde

[Siswaniso se si fa likepe 121]

Ku ka ba ni tala ye tuna ye fita ya buhobe, ni linyolwa le li fita la mezi

 [Siswaniso se si fa likepe 127]

Jesu n’a li liseli mwa naha