Kauhanyo 21

Bulapeli bwa Niti Bwa Yanduluka mwa Lifasi Kamukana

Isaya 60:1-22

1. Isaya kauhanyo 60 i na ni taba ifi ye susueza?

KAUHANYO 60 ya Isaya i ñozwi sina poniso ye nyangumuna. Mwa litimana za pili, mamelelo ya luna i hohiwa ki pono ye susueza. Kihona ku taha likezahalo ze tatamana ka bubebe, z’e lu isa kwa mafelelezo a nyangumuna. Kauhanyo ye, i talusa ka ku utwahala hande zuho ya bulapeli bwa niti mwa Jerusalema wa kwaikale ni yanduluko ya mwa lifasi kamukana ya bulapeli bwa niti kacenu. Mi hape, i bulela za limbuyoti za kamita ze bulukezwi balapeli ba Mulimu ba ba sepahala kaufela. Yo muñwi ni yo muñwi wa luna u kona ku abana mwa talelezo ya kalulo ye tabisa hahulu ye ya bupolofita bwa Isaya. Kacwalo ha lu i tatubeñi ka tokomelo.

Liseli La Benya mwa Lififi

2. Ki ifi taelo ye fiwa ku Jerusalema ye mwa lififi le lituna, mi ki kabakalañi ha i lukela ku i utwa ka putako?

² Manzwi a pili a kauhanyo ye ya Isaya a bulelwa ku Jerusalema ye mwa ziyezi. Ku bonahala kuli i mwa lififi le lituna. Ka sipundumukela, liseli la benya mwa lififi Jehova, ka Isaya, ha biza kuli: “Zuha Jerusalema, u benye; kakuli liseli la hao li tile, kanya ya [Muñ’a] Bupilo i ku pazulezi.” (Isaya 60:1) Ee, “Jerusalema” i swanela ku zuha ni  ku benyisa kanya ya Mulimu! Ki kabakalañi ha i swanela ku eza cwalo ka putako? Bupolofita bu zwelapili kuli: “Lififi ki le, li ka kwahela lifasi; lififi le lituna li kwahele macaba; kono wena, [Muñ’a] Bupilo u ka ku pazulela, mi kanya ya hae i ka bonahala ku wena.” (Isaya 60:2) Kuli ba ba pila mwateñi ba ba sa bubutela mwa lififi ba tusehe, “Jerusalema” i lukela ku ‘benya.’ Ku ka zwañi mwateñi? “Ba macaba ba ka ta kwa liseli la hao, malena ba te kwa mataseli a hao a’ benya.” (Isaya 60:3) Manzwi a pili ao a lu fa sisupo se situna se si ka taluswa ka butungi mwa litimana ze latelela. Sisupo seo ki sa kuli bulapeli bwa niti bu lukela ku yanduluka mwa lifasi kamukana!

3. Ki kabakalañi “Jerusalema” ha i bile mwa lififi le lituna?

³ Jehova niha bulela ze kwapili, u taluseza “Jerusalema” kuli liseli la yona “li tile.” Seo si koñomeka kuli bupolofita b’o bu ka talelezwa luli. “Jerusalema,” kamba Sione ki muleneñi wa Juda. (Isaya 52:1, 2; 60:14) Muleneñi u yemela sicaba mutumbi. Ka nako ya talelezo ya pili ya bupolofita b’o, “Jerusalema” i fumanwa mwa lififi le lituna, mo ne i bile ku zwa fo ne i sinyelizwe ka 607 B.C.E. Kono ka 537 B.C.E., bomasiyaleti ba ba sepahala ba Majuda ba ba hapilwe ba kutela kwa Jerusalema ni ku yo zusa bulapeli bo bu kenile. Cwale Jehova u pazulela “Jerusalema” wa hae, mi batu ba hae ba ba lukuluzwi ba monyehela macaba a mañwi a’ mwa lififi la kwa moya.

Talelezo ye Tuna

4. Ki bomañi kacenu fa lifasi-mubu ba ba yemela “Jerusalema,” mi manzwi a bupolofita ao a ama ni ku bomañi hape?

⁴ Ze lu bata ku ziba ka za manzwi a bupolofita a, haki talelezo fela ya ona fahalimw’a Jerusalema wa kwaikale  kono ni ya kwapili. Kacenu “Jerusalema” wa kwa lihalimu ya bulelwa ku ba musal’a Jehova u yemelwa fa lifasi-mubu ki “Isilaele wa Mulimu.” (Magalata 6:16) Ku zwa fo si tahezi, la Pentekonta ya 33 C.E. ku to fita ni la kacenu le, sicaba sa kwa moya seo se si bile ni palo hamoho ya ba ba tozizwe ka moya b’a 144,000, “ba ba liuluzwi mwa lifasi” ka mulelo wa ku busa hamoho ni Kreste kwa lihalimu. (Sinulo 14:1, 3) Mwa miteñi ye, Isaya kauhanyo 60 i talelezwa fahalimw’a ba 144,000 ba ba fa lifasi-mubu mwahal’a “mazazi a maungulelo.” (2 Timotea 3:1) Bupolofita b’o bu lukela ku ba bo bu ama ni balikani ba Bakreste ba ba tozizwe, bona “buñata bo butuna” bwa “lingu ze ñwi.”—Sinulo 7:9; Joani 10:11, 16.

5. Lilama ze pila za Isilaele wa Mulimu ne li ipumani lili li lapami mwa lififi, mi liseli la Jehova ne li ba pazulezi lili?

⁵ Ka nakonyana kwa makalelo a ma-1900, ba Isilaele wa Mulimu fa lifasi-mubu ne ba ipumani ba lapami mwa lififi ka swanisezo. Ndwa ya lifasi ya pili ne i felile cwalo bona ba nze ba li mwa muinelo o talusizwe ka swanisezo mwa buka ya Sinulo, kuli litupu za bona ne ‘li nze li siyezi fa patelo ya munzi o mutuna, o bizwa Sodoma ni Egepita, ka nguli.’ (Sinulo 11:8) Kono ka 1919, Jehova a ba pazulela. Mi bona, ba zuha ni ku benyisa liseli la Mulimu, ba nze ba shaela ka bundume taba ye nde ya Mubuso wa Mulimu.—Mateu 5:14-16; 24:14.

6. Buñata bwa batu ba ngile cwañi zibahazo ya ku ba teñi kwa Mulena Jesu, kono ki bomañi ba ba tile kwa liseli la Jehova?

⁶ Ka kukuezo ya Satani, muñ’a “malen’a lifasi le, le li lififi,” buñata bwa batu ba hanile zibahazo ya ku ba teñi kwa Mulena Jesu Kreste, yena “liseli la lifasi.” (Maefese 6:12; Joani 8:12; 2 Makorinte 4:3, 4) Nihakulicwalo, bolule-lule ba tile kwa liseli la Jehova, mi mwahal’a bona ku na ni “malena” (babusi ba ba tozizwe ili bacalifa ba Mubuso  wa kwa lihalimu) ni “macaba” (buñata bo butuna bwa lingu ze ñwi).

Yanduluko I Tisa Tabo ye Tuna

7. Ki lifi ze tabisa hahulu ze i iponela “Jerusalema”?

⁷ Ka ku zwisezapili taba ye tuna ye bulezwi kwa Isaya 60:3, Jehova u fa “Jerusalema” taelo ye ñwi, u li: “Talima kafa ni kafa, u itemune mi u bone.” “Jerusalema” ha i eza cwalo, i iponela nto ye tabisa hahulu—bana ba yona ba kutela habo bona! “Kaufela ba kubukana hamoho mi ba taha ku wena bana ba hao ba bashimani ba ba zwa kwahule, ni ba basizana ba ba ambekilwe fa noka.” (Isaya 60:4) Zibahazo ya Mubuso mwahal’a macaba ye ne kalile ka 1919 ne i tisize kuli ‘bana ba bashimani’ ni “ba basizana” ba bañwi ba ba tozizwe b’a likiti-kiti ba ekezwe kwa Isilaele wa Mulimu. Ka nzila yeo, Jehova n’a ngile mihato ya ku kwanisa palo ye ne polofitilwe ya 144,000, ya ba ba ka busa ni Kreste.—Sinulo 5:9, 10.

8. Kiñi ze tisize kuli Isilaele wa Mulimu ibe ni tabo ku kala ka 1919?

⁸ Kekezeho yeo ne i tisize nyakalalo. “Ka ku bona zeo u ka wabelwa, pilu ya hao i ka kuña, i tundulukiswe ki tabo; kakuli ze nunile za mwa liwate li ka liba wena, maluwo a macaba a tahe ku wena.” (Isaya 60:5) Ku kubukanywa kwa batoziwa mwahal’a ma-1920 ni ma-1930 ne ku tisize tabo ye tuna ku Isilaele wa Mulimu. Niteñi, ne ba na ni libaka le liñwi le ne ba nyakalalezi. Sihulu ku kala fahal’a ma-1930, batu be ne ba kile ba ba kalulo ya “liwate,” le li yemela batu be ne ba ipanguzi ku Mulimu, ba zwile mwa macaba kaufela ku t’o lapela ni Isilaele wa Mulimu. (Isaya 57:20; Hagai 2:7) Batu bao ha ba tahi ku t’o sebeleza Mulimu, mutu ni mutu mw’a latela. Kono ba taha ku “Jerusalema” wa Mulimu ni ku ba kalulo ya mutapi wa Mulimu o swalisani. Kabakaleo,  batanga ba Mulimu kaufela ba ekeza kwa yanduluko ya bulapeli bwa niti.

Macaba A Kubukanela mwa Jerusalema

9, 10. Ki bomañi ba ba bonwa ba kubukana mwa Jerusalema, mi Jehova u ba amuhela cwañi?

⁹ Ka ku itusisa liswanisezo ze ba ziba ba mwa miteñi ya Isaya, Jehova u talusa za yanduluko yeo. “Jerusalema” i yemi fo ku lumbile ni ku talima pili kwa upa. I bonañi? “U ka kwahelwa ki buñata bwa likamele za liluta ze peli, ni za siluta si li siñwi, ze zwa kwa Midiani ni kwa Efa; ba kwa Sheba kaufela ba ka ta, ba tise gauda ni minunko; mi ba bubanise milumbeko ya [Muñ’a] Bupilo.” (Isaya 60:6) Likamele ze itusiswa ki bafundoti ba lika ba masika a fitana-fitana li fita mwa linzila ze liba kwa Jerusalema. (Genese 37:25, 28; Baatuli 6:1, 5; 1 Malena 10:1, 2) Likamele li kai ni kai, sina munda o kwahezi lifasi! Likamele zeo li tisa limpo ze tula, ili nto ye bonisa kuli balekisi bao ba taha ka kozo. Ba bata ku lapela Jehova ni ku mu fa ze nde ka ku fitisisa ze ba kona.

¹⁰ Bafundoti bao haki bona fela ba ba taha. “Mitapi ya Kedare kaufela i ka kubukanela ku wena, litotolo za Nebayoti li ka kena mwa sebelezo ya hao.” Ee, masika a balisana ni ona a taha kwa Jerusalema. Ba taha ni limpo za bona za butokwa hahulu—ili mitapi ya lingu—mi ba ifana ku ba likombwa. Jehova u ka ba amuhela cwañi? U li: “Li ka ta, li amuhelwe fa aletare ya ka, mi ni ka lumba Ndu ya kanya ya ka.” (Isaya 60:7) Jehova u amuhela limpo za bona, ze ka itusiswa mwa bulapeli bo bu kenile.—Isaya 56:7; Jeremia 49:28, 29.

11, 12. (a) Ki lifi ze i bona “Jerusalema” kwa wiko? (b) Ki kabakalañi buñata ha bu akufela kwa Jerusalema?

¹¹ Jehova cwale u laela “Jerusalema” ku talima kwa  wiko, mi u buza kuli: “Ki bo mañi bani ba ba fufa sina lilu, sina linkwilimba ze y’o lula kwa minyako ya ndu ya zona?” Jehova hape wa ikalaba, u li: “Lioli li ni libelezi, mi lisepe za kwa Tareshishi li zamaya kwapili ku tisa bana ba hao ba ba kwahule, ni ligauda ni lisilivera za bona, kuli ku huliswe Libizo la [Jehova, NW] Mulimu wa hao, Yena Ya-Kenile wa Isilaele, kakuli wa lu lumba.”—Isaya 60:8, 9.

¹² Mu nahane kuli mu yemi mwa “Jerusalema,” mu nze mu lubukezi kwa buse bwa Liwate le Lituna. Mu bonañi? Mu bona lilu la tunto to tunyinyani to tu sweu to tu taha tu cimbuka ka bubebe fa mezi. Tu bonahala inge linyunywani, kono ha tu nze tu sutelela, mu bona kuli ki lisepe ze na ni liseili ze putulululezwi mwahalimu luli. Li zwile “kwahule.” * (Isaya 49:12) Lisepe ze akufela kwa Sione ki ze ñata hahulu kuli mane li bonahala inge linkwilimba ze fufela habo zona. Lisepe zeo li akufelañi cwalo? Kakuli li bata ku y’o lula be li shimbile, bona balapeli ba Jehova ba ba zwa kwa makamba a kwahule. Kaniti, ba ba sa zo fita kaufela—Maisilaele ni bazwahule, ba kwa upa kamba kwa wiko, fakaufi kamba kwahule—ba akufela kwa Jerusalema kuli ba yo ifana ni zote za bona kwa libizo la Jehova, Mulimu wa bona.—Isaya 55:5.

13. Mwa miteñi ye, ki bomañi “bana . . . ba bashimani” ni “ba basizana,” ni ba ba li “maluwo a macaba”?

¹³ Isaya 60:4-9 luli i bonisa hande-nde yanduluko ya mwa lifasi kamukana ye bile teñi ku zwa f’o “Jerusalema”  wa Jehova n’a kaliselize ku benyisa liseli mwahal’a lififi la lifasi le. Pili ne ku tile “bana . . . ba bashimani” ni “ba basizana” ba Sione ya kwa lihalimu, be ne ba til’o ba Bakreste ba ba tozizwe. Ka 1931, bao ne ba itibahalize kwa nyangela kuli ki bona Lipaki za Jehova. Ku zwa f’o, lilu la baishuwi, ona “maluwo a macaba” ni “ze nunile za mwa liwate,” ne ba akufile ku swalisana ni bomasiyaleti ba banyani ba Kreste. * Kacenu batanga kaufela bao ba Jehova ba ba zwa kai ni kai mwa lifasi ili ba mayemo kaufela a mwa bupilo ba swalisani ni Isilaele wa Mulimu mwa ku lumbeka Muambakani ya Pahami wa bona, Jehova, ni ku pahamisa libizo la hae ku ba le lituna ka ku fitisisa mwa pupo kaufela.

14. Ba ba sa zo taha ba ‘amuhelwa fa aletare ya Mulimu’ ka nzila ifi?

¹⁴ Kono ku talusañi kuli ba macaba bao ba ba sa zo taha, ‘ba amuhelwa fa aletare ya Mulimu’? Sitabelo si beiwanga fa aletare. Muapositola Paulusi n’a itusisize pulelo ye talusa sitabelo ha n’a ñozi kuli: “Na mi lapela . . . kuli mu [beye] mibili ya mina, ibe sitabelo se si pila, se si kenile, se si kateleha ku Mulimu; ki yona sebelezo ye mi lukezi.” (Maroma 12:1) Bakreste ba niti ba itatela ku ifana. (Luka 9:23, 24) Ba itusisa nako, m’ata, ni buikoneli bwa bona kwa ku zwisezapili bulapeli bo bu kenile. (Maroma 6:13) Ha ba eza cwalo, ba fa Mulimu matabelo a milumbeko a’ amuheleha. (Maheberu 13:15) Kwa tabisa hakalo kuli bolule-lule ba balapeli ba Jehova kacenu, banana ni ba bahulu, ba eza pili za Mubuso wa Mulimu kihona ba eza za bona beñi! Ba bonisa moya luli wa buitomboli.—Mateu 6:33; 2 Makorinte 5:15.

 Ba Ba Sa Zo Taha Ba Ekeza kwa Yanduluko

15. (a) Mwa miteñi ya kwaikale, Jehova n’a utwezi cwañi makeke bana ba macaba? (b) Mwa miteñi ye, “bana ba macaba” ba abani cwañi mwa ku yaha bulapeli bwa niti?

¹⁵ Ba ba sa zo taha bao ba itusisa maluwo ni m’ata a bona mwa ku yemela “Jerusalema” wa Jehova. “Bana ba macaba ba ka yaha sinca makwakwa a hae, mi malen’a bona ba ka ku sebeleza; kakuli ne ni ku natile mwa buhali bwa ka, kono ka musa wa ka se ni ku shwela makeke.” (Isaya 60:10) Makeke a Jehova n’a bonahezi mwa lilimo za mwanda wa bu 6 B.C.E. bana ba macaba ha ne ba tusize mwa ku yaha Jerusalema. (Ezira 3:7; Nehemia 3:26) Mwa talelezo ye tuna ya cwale, “bana ba macaba,” bona buñata bo butuna, ba tusa bomasiyaleti ba ba tozizwe kwa ku yandulula bulapeli bwa niti. Ba tusa ku yaha mikwa ye minde ya Sikreste kwa baituti ba bona ba Bibele ili ku yaha cwalo liputeho za Sikreste ni ku tiisa “makwakwa” a swana inge a munzi a kopano ya Jehova. (1 Makorinte 3:10-15) Ba eza ni buyahi luli, ba satalala ku yaha Mandu a Mubuso, Mandu a Mikopano, ni mahae a Betele. Kacwalo ba swalisana ni mizwale ba bona ba ba tozizwe mwa ku tokomela za kopano ya Jehova ye yanduluka.—Isaya 61:5.

16, 17. (a) “Minyako” ya kopano ya Mulimu i kwaluluzwi cwañi kamita (b) “Malena” ba sebelelize cwañi Sione? (c) Ku ka ezahalañi ku ba ba lika ku kwala “minyako” ya bata Jehova kuli i siyale i kwaluluzwi?

¹⁶ Ka silimo ni silimo, kabakala tukiso ya buyahi bwa kwa moya, “bana ba macaba” b’a likiti-kiti ba kalisa ku swalisana ni kopano ya Jehova, mi nzila i kwaluluhile ku ba bañwi hape. Jehova u li: “Minyako ya hao i ka be i kwaluluzwi kamita, ha i na ku kwalwa musihali ni busihu; ilikuli u tisezwe maluwo a ba macaba, [mi malen’a bona ba ka na ba etelela, NW].” (Isaya 60:11)  Kono ki bomañi “malena” ba ba etelela mwa ku tisa maluwo a ba macaba kwa Sione? Kwaikale, Jehova n’a susuelize lipilu za malena ba bañwi kuli ba ‘sebeleze’ Sione. Ka mutala, Sirusi n’a ngile muhato wa ku kutisa Majuda kwa Jerusalema ku y’o zusa tempele. Hasamulaho Aritazerisi a fa nubu ya maluwo ni ku luma Nehemia ku y’o zusa makwakwa a Jerusalema. (Ezira 1:2, 3;  Nehemia 2:1-8) Kaniti “pilu ya mulena i mwa lizoho la [Muñ’a] Bupilo.” (Liproverbia 21:1) Mulimu wa luna wa kona ku ezisa nihaiba babusi ba ba m’ata ku eza lika ka ku lumelelana ni tato ya hae.

¹⁷ Mwa miteñi ya cwale, “malena” ba bañata, kamba babusi ba silifasi, ba likile ku kwala “minyako” ya kopano ya Jehova. Nihakulicwalo, ba bañwi ba sebelelize Sione  ka ku eza likatulo ze tusize ku siya “minyako” yeo inze i kwaluluhile. (Maroma 13:4) Ka 1919, babusi ba silifasi ne ba lukuluzi Joseph F. Rutherford ni balikani ba hae be ne ba li mwa tolongo mo ne ba tamezwi ka sobozi. (Sinulo 11:13) Milonga ya butu ne i ‘mizize’ nyandisotuna ya n’a tisize Satani ha s’a wile kwa lihalimu. (Sinulo 12:16) Milonga ye miñwi i file tukuluho ya bulapeli, fokuñwi kwa Lipaki za Jehova ka sibili. Sebelezo ye cwalo i tisize kuli baishuwi ba bañata ba kene ka bunolo mwa “minyako” ye liba mwa kopano ya Jehova. Mi ku cwañi ka za balwanisi ba ba lika ku kwala “minyako” yeo? Ha ba na ku kona ni kamuta. Jehova u bulela ka za bona kuli: “Macaba ni mibuso ye ka hana ku ku sebeleza i ka feliswa, e, macaba ao a ka sinyiwa ku feleleza.” (Isaya 60:12) Bote ba ba lwanisa “Jerusalema” wa Mulimu—ibe kuli ki batu kamba likopano—ba ka yunda mwa ndwa ye taha ya Armagedoni haiba i ba fumana ba sa pila.—Sinulo 16:14, 16.

18. (a) Sepiso ya kuli likota li ka ñatafala mwa Isilaele i talusañi? (b) ‘Sibaka sa mautu a Jehova’ kiñi kacenu?

¹⁸ Bupolofita b’o ha se bu lemusize cwalo za katulo, bu kutela ku bulela za lisepiso za ku pahamiswa ni mbombolelwa. Jehova ha bulela ku “Jerusalema” wa hae, u li: “Bunde bwa Lebanoni bu ka taha ku wena, kota ya kiprese ni ya paini ni ya bokisi, hamoho li ka kabisa Sibaka se si kenile sa ka; mi ni ka bubanisa sibaka sa mautu a ka.” (Isaya 60:13) Likota ze nde zeo li swaniseza bunde ni ku beya hahulu miselo. (Isaya 41:19; 55:13) Lipulelo za kuli “Sibaka se si kenile” ni “sibaka sa mautu a ka” mwa timana ye li talusa tempele ya Jerusalema. (1 Makolonika 28:2; Samu 99:5) Nihakulicwalo, muapositola Paulusi n’a talusize kuli tempele ya mwa Jerusalema ne li swanisezo ya tempele ye tuna ya kwa moya, ona tukiso ya ku atumela  Jehova ku t’o mu lapela fa mutomo wa sitabelo sa Kreste. (Maheberu 8:1-5; 9:2-10, 23) Kacenu Jehova u bubanisa ‘sibaka sa mautu a hae,’ ona malapa a fa lifasi-mubu a tempele ye tuna ye ya kwa moya. Ao a fita fa ku kateleha hahulu kuli mane a hoha batu ba bañata ba macaba kaufela ba ba t’o abana mwa bulapeli bwa niti.—Isaya 2:1-4; Hagai 2:7.

19. Balwanisi ba ka hapelezwa ku lumelañi, mi sihulu ba ka eza cwalo lili?

¹⁹ Jehova cwale ha isa mamelelo ya hae hape kwa balwanisi, u li: “Bana ba banyandisi ba hao ba ka t’o ikokobeza ku wena; mi bao kaufela ba ba ne ba ku kenda, ba ka inamela kwa lingandi za mautu a hao; mi ba ka ku biza: munzi wa [Muñ’a] Bupilo, Sione wa Ya-Kenile wa Isilaele.” (Isaya 60:14) Ee, ku bona kekezehotuna ni mupilelo o pahami zeo Mulimu a fa batu ba hae ku ka hapeleza balwanisi ba bañwi ku ikokobeza ni ku fita fa ku ziba “Jerusalema.” F’o kikuli, ba ka hapelezwa ku lumela—fa Armagedoni kamba pili i si ka taha kale—kuli bomasiyaleti ba ba tozizwe ni balikani ba bona kaniti ba yemela kopano ya kwa lihalimu ya Mulimu, ona “munzi wa [Muñ’a] Bupilo, Sione wa Ya-Kenile wa Isilaele.”

Ku Itusisa Maluwo A’ Fumaneha

20. Ki ifi cincehotuna ye ezahala ku “Jerusalema”?

²⁰ Ki cinceho kwa butuna ye ezahala ku “Jerusalema” wa Jehova! Jehova u li: “Kabakala kuli n’o tobohilwe, u toilwe, mi ne ku si na mutu ya fita ku wena, kabakaleo ni ka ku eza munzi wa bunde bo bu sa feli ni tabo ya masika a’ sa taha a mañata. U ka anya mabisi a macaba, u anye mazwele a malena; u ka ziba kuli Na, [Muñ’a] Bupilo, ki Na Mupilisi ni Muliululi wa hao, Ya-Mata wa Jakobo.”—Isaya 60:15, 16.

21. (a) Jerusalema wa kwaikale u ba cwañi “munzi wa bunde”? (b) Ki lifi limbuyoti ze ba ikozi batanga ba Jehova ba ba tozizwe ku kala ka 1919, mi ba anyize cwañi “mabisi a macaba”?

 ²¹ Ka lilimo ze 70, Jerusalema wa kwaikale u zwile fa mapa, ka mubulelelo wa swanisezo, ‘ku si na mutu ya fita ku yona.’ Kono ku kala ka 537 B.C.E., Jehova u tisa sinca batu mwa munzi, ni ku u eza “munzi wa bunde.” Ka ku swana, kwa mafelelezo a ndwa ya lifasi ya pili, Isilaele wa Mulimu ne i shandauzwi mi ne i ikutwile kuli ne i “tobohilwe.” Kono ka 1919, Jehova a liulula batanga ba hae ba ba tozizwe ku ba zwisa mwa butanga, mi ku zwa nako yeo, u ba file kekezeho ni mbombolelwa za kwa moya ze si ka bonwa kale haisali. Batu ba hae ba anyize “mabisi a macaba,” ili ku itusisa maluwo a macaba mwa ku zwisezapili bulapeli bwa niti. Ka mutala, ku itusiswa hande kwa mishini ya cwale ye zwezipili ku tisize kuli Libibele ni lihatiso za Bibele li tolokwe ni ku hasanywa mwa lipuo ze mianda-nda. Kabakaleo, likiti-kiti ka silimo ni silimo ba ituta Bibele ni Lipaki za Jehova ni ku fita fa ku ziba kuli Jehova, ka Kreste, ki yena Mupilisi ni Muliululi wa bona.—Likezo 5:31; 1 Joani 4:14.

Zwelopili ya Kopano

22. Ki ifi zwelopili ye ipitezi ya sepisa Jehova?

²² Kekezeho ya palo ya batu ba Jehova i zamaelela ni zwelopili ya kopano. Jehova u li: “Bakeñisa kopa ni ka tisa gauda, mi bakeñisa sipi ni ka tisa silivera, bakeñisa kota ni tise kopa, mi bakeñisa macwe ni tise sipi; mi hape ni ku fa babusisi kuli ba ku pilise mwa kozo, ni bazamaisi kuli ba ku zamaise ka ku luka.” (Isaya 60:17) Ku yolisa kopa ka gauda ki zwelopili, mi ku cwalo ni ka za ku yolisa linto ze ñwi ze bulelwa fa. Ka ku lumelelana ni seo, batu ba Jehova ba bile ni litukiso za kopano ze zwezipili mwahal’a mazazi kaufela a maungulelo.

23, 24. Ki lifi litukiso za kopano ze zwezipili ze ba bile ni zona batu ba Jehova ku kala ka 1919?

 ²³ Ha ku to fitwa mwa 1919, liputeho ne se li na ni maeluda ni madikoni be ne ba ketiwa ka liketisa. Ku kala ka silimo seo, muzamaisi wa sebelezo n’a ketilwe ka teokratiki kuli a okamele misebezi ya sebelezo ya mwa simu mwa puteho, kono ne ku na ni litaba m’o maeluda ba bañwi ba ba ketilwe ne ba hanyezanga muzamaisi wa sebelezo. Ka 1932, kwa ba ni licinceho. Ka magazini ya Watchtower, liputeho za laelwa ku tuhela mukwa wa ku ezanga liketisa za ku keta maeluda ni madikoni. Kono ne li ka keta katengo ka sebelezo kuli ka sebelisane ni muzamaisi wa sebelezo. Yeo ne li zwelopili ye tuna.

²⁴ Ka 1938, kwa tiswa “gauda” ye ñwi ha ne ku fumanwi bupaki bwa kuli batanga kaufela mwa puteho ne ba ka ketiwa ka teokratiki. Ya n’a okamela puteho ne li mutang’a sitopa (yo hasamulaho n’a t’o bizwa mutang’a puteho) hamoho ni batanga ba bañwi be ne ba mu tusa, bao kaufel’a bona ne ba ketilwe ka okamelo ya “mutanga ya sepahala, ya na ni kutwisiso.” * (Mateu 24:45-47) Kono ka 1972, ne ku bonwi kuli nzila ya ka Mañolo ya ku okamela ka yona puteho ki ka sitopa sa maeluda isi ka mutu a li muñwi. (Mafilipi 1:1) Ne ku ezizwe ni licinceho ze ñwi ze ama puteho ni Sitopa Se Si Busa. Ka mutala, ka za Sitopa Se Si Busa, la October 7, 2000, ne ku zibisizwe kuli lilama za Sitopa Se Si Busa be ne ba li bazamaisi ba Watch Tower Society of Pennsylvania ni likopano ze ñwi za yona ne ba itatezi ku tuhela ku ba bazamaisi. Ka nzila yeo, Sitopa Se Si Busa se si yemela “mutanga ya sepahala, ya na ni kutwisiso” si kona ku isa hahulu mamelelo kwa ku okamela kwa moya “puteho ya Mulimu” ni balikani ba yona, ba lingu ze ñwi.  (Likezo 20:28, NW) Litukiso zeo kaufela li bile lizwelopili. Li tiisize kopano ya Jehova ni ku fuyaulisa balapeli ba hae.

25. Ki mañi ya tisize zwelopili ya kopano ya batu ba Jehova, mi ki limbuyoti mañi ze fumanwi?

²⁵ Ki mañi ya tisize lizwelopili zeo? Kana ki buikoneli bwa ku zamaisa kamba mihupulo ye butali ya batu ba bañwi? Kutokwa, kakuli Jehova n’a ize: “Ni ka tisa gauda.” Zwelopili yeo kaufela i tisizwe ki ketelelo ya Mulimu. Batu ba Jehova ha ba nze ba ipeya kwatas’a ketelelo ya hae ni ku eza licinceho, ba kutula limbuyoti. Ku ba ni kozo mwahal’a bona, mi lilato la ku lata ze lukile li ba susumeza ku mu sebeleza.

26. Ki sifi sisupo se si zibahaza Bakreste ba niti se ba lemuhile nihaiba balwanisi?

²⁶ Kozo ya fa Mulimu i kona ku cinca batu. Jehova u sepisa kuli: “Butata ha bu sa na ku bulelwa mwa naha ya hao, nihaiba sinyehelo kamba matota mwa milulwani ya hao; kono u ka beya makwakwa a hao libizo la Bupilo, ni minyako ya hao libizo la Nuneko.” (Isaya 60:18) Ki niti! Nihaiba balwanisi ba itumelela kuli kozo ki sisupo se si ipitezi sa Bakreste ba niti. (Mika 4:3) Kozo yeo ni Mulimu ni mwahal’a bona Lipaki za Jehova ki yona ye tisa kuli sibaka ni sibaka sa mukopano wa Sikreste si be se si wetulusa mwa lifasi le, la mifilifili. (1 Pitrosi 2:17) Ki swanisezo ya kozo ye tuna ye ka ba teñi bayahi ba lifasi kaufela ha ba ka ba “ba ba lutilwe ki Jehova.”—Isaya 11:9; 54:13, NW.

Liseli Le Li Benya la Tumelezo ya Mulimu

27. Ki lifi liseli la kamita le li benyeza “Jerusalema” wa Jehova?

²⁷ Butuna bwa liseli le li benyeza Jerusalema bu talusizwe ki Jehova ha li: “Lizazi ha li sa na ku ba liseli la hao la musihali; mi ni kweli ha i sa na ku lila. Kono [Muñ’a] Bupilo ki Yena ya ka ba liseli la hao la kamita, Mulimu wa  hao i be y’o ka itumba ka yena. Lizazi la hao ha li sa na ku likela, ni kweli ya hao ha i sa na ku ya kwa lififi; kakuli [Muñ’a] Bupilo ikaba liseli la hao la kamita, mi mazazi a hao a ku itiulula a ka fela.” (Isaya 60:19, 20) Jehova u ka zwelapili ku ba ‘liseli la kamita’ la “Jerusalema” wa hae. Ha na ku “likela” sina lizazi kamba “ku ya kwa lififi” sina kweli. * Liseli la hae la kamita le li yemela tumelezo ya hae li benyeza Bakreste ba ba tozizwe, bona bayemeli ba butu ba “Jerusalema” wa Mulimu. Bona, hamoho ni buñata bo butuna, ba ikola ku benya ko ku cwalo kwa liseli la kwa moya le li sa konwi ku timiswa ki lififi lifi kamba lifi la bupolitiki kamba sifumu sa lifasi le. Mi ba kolwa sepiso y’a ba file Jehova ya kuli lika li ka ba hande kwapili.—Maroma 2:7; Sinulo 21:3-5.

28. (a) Ki sifi se si sepiswa kwa bayahi ba Jerusalema ba ba kuta? (b) Bakreste ba ba tozizwe ne ba luwileñi ka 1919? (c) Ba ba lukile ba ka luwa naha ka nako ye kuma kai?

²⁸ Ka za bayahi ba Jerusalema, Jehova u zwelapili ku bulela kuli: “Sicaba sa hao ikaba sa ba ba lukile fela, ba ka luwa lifasi ku ya ku ile; ki mutai o ni calile isali Na, musebezi wa mazoho a ka, ilikuli ni lumbekwe.” (Isaya 60:21) Isilaele ya ka sipepo ha ne i zwile kwa Babilona, ne i ‘luwile lifasi.’ Kono ku bona, pulelo ya “ku ya ku ile” ne i t’o felela fela mwa lilimo za mwanda wa pili C.E. limpi za Roma ha ne li sinyize Jerusalema ni muinelo wa linto wa Majuda. Ka 1919 bomasiyaleti ba Bakreste ba ba tozizwe ne ba zwile mwa butanga bwa kwa moya ni ku luwa naha ya kwa  moya. (Isaya 66:8) Naha yeo, kamba liluko la musebezi, i bonahala ka mbombolelwa ya paradaisi ya kwa moya ye si ke ya fela. Ka ku fapana ni Isilaele wa kwaikale, Isilaele wa kwa moya ka sitopa ha na ku ipangula. Mi hape, bupolofita bwa Isaya bu ka ba ni talelezo tenyene lifasi-mubu ha li ka ba paradaisi ya luli mo ku ka ba ni “kozo ye tuna.” Kihona ba ba lukile ba ba na ni sepo ya ku pila fa lifasi-mubu ba ka luwa naha ku ya ku ile.—Samu 37:11, 29.

29, 30. “Mutu yo munyinyani” u fetuhile cwañi “ba ba eza lule”?

²⁹ Kwa mafelelezo a Isaya kauhanyo 60 ku konwa ku fumaneha sepiso ye tiile, yeo Jehova a konka ka libizo la hae. U li: “Mutu yo munyinyani u ka fetuha ba ba eza lule, ya nyazeha a be sicaba se si mata. Na [Muñ’a] Bupilo ni ka pakisa ku eza cwalo, mwa nako ya yona.” (Isaya 60:22) Batoziwa be ne ba hasani ha ne ba kutisizwe ku t’o sebeza ka 1919, ne ba li “mutu yo munyinyani.” * Kono palo ya bona ne i ekezehile hahulu Maisilaele ba kwa moya ba mafelelezo ha ne ba kubukanyizwe. Mi kekezeho ne i bile ye tuna ni ku fita buñata bo butuna ha ne bu nze bu kubukanyiwa.

³⁰ Ku si ka fita nako, kozo ni ku luka za batu ba Mulimu za hoha batu ba bañata ba lipilu ze sepahala kuli mane “mutu yo munyinyani” y’o a fetuha “sicaba se si mata.” Ka nako ya cwale, si na ni batu ba bañata ku fita linaha ze ñata za lifasi. Kaniti, Jehova, ka Jesu Kreste, u etelezi musebezi wa Mubuso mi u u pakisize. Kwa tabisa hakalo ku bona yanduluko ya mwa lifasi kamukana ya bulapeli bwa niti ni ku kona ku abana ku yona! Ee, kwa nyakalalisa ku lemuha kuli kekezeho yeo i tisa tumbo ku Jehova, ya n’a polofitile lika zeo kale-kale k’o.

[Litaluso za kwatasi]

[Lipuzo za Tuto]

 [Siswaniso se si fa likepe 305]

“Jerusalema” i laelwa ku “zuha”

[Siswaniso se si fa likepe 312, 313]

“Lisepe za kwa Tareshishi” li shimbile balapeli ba Jehova