Kauhanyo 6

Jehova—“Mulimu Ya Na ni Niti, Mupilisi”

Isaya 45:1-25

1, 2. Ki lifi lisepiso ze filwe mwa Isaya kauhanyo 45, mi ki lifi lipuzo ze ka nyakisiswa?

LISEPISO za Jehova za sepeha. Ki Mulimu wa sinulo ni Mulimu wa pupo. Kamita u bonahezi ku ba Mulimu ya na ni niti, Mupilisi wa batu ba macaba kaufela. Zeo ki ze ñwi za lisepiso ze tabisa ze mwa Isaya kauhanyo 45.

² Hape Isaya kauhanyo 45 i na ni mutala o ipitezi wa buikoneli bwa Jehova bwa ku polofita. Moya wa Mulimu u konisa Isaya ku lubukela linaha ze kwahule ni ku tatuba ze ka ezahala mwa lilimo-limo ze sa taha. Mi u mu konisa ku talusa kezahalo yeo Jehova a nosi, yena Mulimu wa bupolofita bwa niti, a kona ku polofita ka ku nepahala. Ki kezahalo mañi yona yeo? I ama cwañi batu ba Mulimu mwa miteñi ya Isaya? I na ni taluso mañi ku luna kacenu? Ha lu tatubeñi manzwi a mupolofita y’o.

Katulo ya Jehova Fahalimw’a Babilona

3. Isaya 45:1-3a i talusa cwañi ka ku utwahala ku hapa kwa Sirusi?

³ “[Muñ’a] Bupilo s’a bulelela mutoziwa wa hae, yena Sirusi, ye ni sweli kwa lizoho la hae la silyo ku mu tulisa macaba a fapil’a hae, mi makanda a malena a ka tamuluha; ku kwalula likwalo fapil’a hae, mi minyako i si ke ya kwalwa, ki se, u li: Ni ka zamaya fapil’a hao, ni patamise matulungundu; ni ka lobaka likwalo za kopa, ni ku lobaka  lipakiso za sipi. Ni ka ku fa maluwo a bulukilwe mwa lififi, ni bufumu bo bu patilwe mwa mabaka a sa zibwi.—Isaya 45:1-3a.

4. (a) Ki kabakalañi Jehova ha biza Sirusi kuli “mutoziwa” wa hae? (b) Jehova u ka bona teñi cwañi kuli Sirusi wa tula?

⁴ Jehova ka Isaya u bulela ku Sirusi inge kuli u teñi, nihaike kuli mwa miteñi ya Isaya, Sirusi mane h’a si ka pepwa ni ku pepwa. (Maroma 4:17) Bakeñisa kuli Jehova u ketezi cimo Sirusi kuli a pete mulelo o muñwi, Sirusi u kona ku bulelwa ku ba “mutoziwa” wa Mulimu. Ka ketelelo ya Mulimu, u ka tula macaba, u ka fokolisa malena ni ku ba palelwisa ku itwanela. Mi Sirusi ha ka t’o lwanisa Babilona, Jehova u ka bona teñi kuli likwalo za muleneñi wo za siyala li kwaluhile, ili ku li bisa ze si na tuso inge minyako ye tubilwe. U ka zamaya fapil’a Sirusi, ni ku felisa litibelo kaufela. Kihona limpi za Sirusi li ka tula muleneñi ni ku ikungela “bufumu bo bu patilwe” bwa ona, ili maluwo a ona a bulukilwe mwa libaka ze lififi. Zeo ki zona z’a polofita Isaya. Kana manzwi a hae a talelezwa?

5, 6. Bupolofita bwa ku wa kwa Babilona ne bu talelelizwe lili mi ki ka mukwa ufi?

⁵ Ka 539 B.C.E., ili lilimo ze bat’o ba ze 200 ku zwa f’a ñolela Isaya bupolofita b’o, Sirusi u fita luli kwa mamota a Babilona ku t’o taseza muleneñi. (Jeremia 51:11, 12) Kono Mababilona ha ba isi teñi pilu. Ba ikutwa kuli muleneñi wa bona ha u koni ku tulwa. Mamota a ona a matelele-tele ne a beilwe mwahali ki mikokolombwa ye tungile ye tezi mezi a zwa mwa Nuka ya Eufrati. Nuka ya Eufrati ki ye ñwi ya lisilelezo za munzi. Ku fitile lilimo ze fitelela mwanda, ha ku na sila se si konile ku bita Babilona! Mane Belishazare, mulena ya li mwa Babilona ka nako yeo, u ikutwa kuli u iketile hahulu kuli mane u eza mukiti ni mandun’a hae. (Daniele 5:1) Bona busihu  b’o—ili busihu bwa la October 5 kamba 6—Sirusi wa tula hande-nde.

⁶ Ku ya musweto ku zwa mwa Babilona, bomanjinela ba Sirusi ba yepile likamba la Nuka ya Eufrati, ku biula mezi a yona kuli a tuhele ku bubela kwa mboela kwa muleneñi. Ku si ka fita nako, mezi a mwa nuka ye fita mwahal’a Babilona ni ye i potolohile a kala hahulu kuli mane limpi za Sirusi za kona ku puwa mwa mukokolombwa ku ya mwahal’a muleneñi. (Isaya 44:27; Jeremia 50:38) Ka ku komokisa, sina mwa n’a polofitezi fela Isaya, minyako ye kwatuko ni nuka i kwaluhile. Limpi za Sirusi za kena mwa Babilona, ku tula muleneñi, ni ku bulaya Mulena Belishazare. (Daniele 5:30) Mwa busihu bu li buñwi fela, muleneñi wa tulwa. Babilona i wile, mi bupolofita bu talelelizwe ka ku tala.

7. Bakreste ba tiiswa cwañi ki talelezo ye ipitezi ya bupolofita bwa Isaya ka za Sirusi?

⁷ Talelezo ye tezi ya bupolofita b’o i tiisa tumelo ya Bakreste kacenu. I ba fa libaka le li tiile la ku lumela kuli bupolofita bwa Bibele bo bu si ka talelezwa kale ni bona bwa sepeha ka ku tala. (2 Pitrosi 1:20, 21) Balapeli ba Jehova ba ziba kuli ku wa kwa “Babilona yo mutuna,” ko ne ku swaniselizwe ki ku wa kwa Babilona ka 539 B.C.E., ku bile teñi kale ka 1919. Kono ba libelela sinyeho ya kopano ya bulapeli ya cwale yeo ni ku zwiswa ko ku sepisizwe kwa puso ya bupolitiki y’a kotopa Satani. Hape ba libelela ku bona Satani ha nepelwa mwa mukoti, ni ku taha kwa mahalimu a manca ni lifasi le linca. (Sinulo 18:2, 21; 19:19-21; 20:1-3, 12, 13; 21:1-4) Ba ziba kuli bupolofita bwa Jehova haki lisepiso-sepiso fela, kono ki litaluso za likezahalo tenyene ze ka ba kwapili. Sepo ya Bakreste ba niti ya tiiswa ha ba hupula mo tu talelelizwe tunango kaufela twa bupolofita  bwa Isaya bwa ku wa kwa Babilona. Ba ziba kuli Jehova kamita u talelezanga linzwi la hae.

Libaka Jehova Ha Ka Shemuba Sirusi

8. Ki lifi libaka le liñwi leo Jehova a tuseza Sirusi ku tula Babilona?

⁸ Ha s’a bulezi yena ya ka hapa Babilona ni mw’a ka i hapela, Jehova u talusa libaka le li ñwi Sirusi ha ka fiwa tulo. Jehova, ha bulela ka bupolofita ku Sirusi, u li, “u zibe kuli ki Na [Muñ’a] Bupilo Mulimu wa Isilaele ya ku bizize ka libizo la hao.” (Isaya 45:3b) Kwa swanela kuli mubusi wa mubuso wa bune o m’ata ka ku fitisisa mwa lifasi o bihilwe mwa Bibele a lemuhe kuli tulo ya hae ye tuna hahulu i tahiswa ki mutu ya mu fita—yena Jehova, Muambakani-ya-Pahami. Sirusi u swanela ku lemuha kuli ya mu bizize kamba ya mu ketile ki Jehova, Mulimu wa Isilaele. Taba ya Bibele i bonisa kuli Sirusi luli n’a lemuhile kuli tulo ya hae ye tuna ne i zwa ku Jehova.—Ezira 1:2, 3.

9. Ki lifi libaka la bubeli leo Jehova a tiseza Sirusi ku t’o hapa Babilona?

⁹ Jehova u talusa libaka la bubeli l’a tiseza Sirusi kuli a t’o hapa Babilona, u li: “Kabakala Jakobo mutanga wa ka, ni la Isilaele muketiwa wa ka, ni ku bizize ka libizo la hao, mi ni ku ketile, niha n’o sa ni zibi.” (Isaya 45:4) Tulo ya Sirusi fahalimw’a Babilona ki ya butokwa hahulu. I bonisa mafelelezo a mubuso o muñwi o m’ata ka ku fitisisa mwa lifasi ni makalelo a o muñwi, mi i ka na i hupulwanga cwalo mwa masika a sa taha. Kono ba macaba a’ li mabapa ba ba ikalezwi ku bona ze ka ezahala mwendi ne ba ka komoka ku ziba kuli ze li ezahalela ki kabakala bahapiwa ba mwa Babilona b’a likiti li sikai fela ba ba twi ha ba na tuso—bona Majuda, baikulu ba Jakobo. Kono ku Jehova, bomasiyaleti bao ba sicaba sa Isilaele  wa kwaikale haki ba ba si na tuso. Ki “mutanga” wa hae. Kwa macaba kaufela a lifasi, ki bona fela “muketiwa” wa hae. Nihaike kuli Sirusi pili n’a sa zibi Jehova, u itusiswa ki Jehova ku ba mutoziwa wa Hae ya ka tula muleneñi o n’o hanile ku lukulula bahapiwa ba ona. Haki mulelo wa Mulimu kuli batu ba hae ba ba ketilwe ba nyandele mwa naha i sili ku ya ku ile.

10. Ki lifi libaka la butokwa hahulu leo Jehova a itusiseza Sirusi ku felisa mubuso wa Babilona o m’ata ka ku fitisisa mwa lifasi?

¹⁰ Ku na ni libaka la bulalu, mane la butokwa hahulu, leo Jehova a itusiseza Sirusi ku hapa Babilona. Jehova u li: “Ki Na [Muñ’a] Bupilo, ha ku na yo muñwi, ha ku na Mulimu u sili kwand’a ka; ni ku tisize ka mata, niha n’o sa ni zibi; ili kuli batu ba zibe, ku zwa kwa Upa ku isa kwa Wiko, kuli ha ku na Mulimu yo muñwi, ki Na [Muñ’a] Bupilo, ha ku na u sili.” (Isaya 45:5, 6) Ee, ku wa kwa mubuso wa Babilona o m’ata ka ku fitisisa mwa lifasi ki poniso ya Bumulimu bwa Jehova, ili bupaki ku bote bwa kuli ki yena a nosi ya swanela ku lapelwa. Bakeñisa kuli  batu ba Mulimu ba lukuluhile, batu ba macaba a mañata—ku zwa kwa upa ku ya kwa wiko—ba ka lumela kuli Jehova ki yena Mulimu a nosi wa niti.—Malaki 1:11.

11. Jehova u bonisa cwañi kuli u na ni m’ata a ku taleleza mulelo wa hae ka za Babilona?

¹¹ Mu hupule kuli bupolofita b’o bwa Isaya ne bu ñozwi lilimo ze bat’o ba ze 200 pili bu si ka talelezwa kale. Ba bañwi ha ne ba bu utwile, mwendi ne ba ize, ‘Kana Jehova luli u na ni m’ata a ku kona ku bu taleleza?’ Ze ezahezi li bonisa kuli, ee wa kona. Jehova u talusa libaka ha i li nto ye utwahala ku lumela kuli wa kona ku peta z’a bulela, u li: “Ki Na ya eza liseli, ya tahisa lififi, ki Na ya pilisa mwa kozo, ya tahisa bumaswe, ki Na [Muñ’a] Bupilo ya eza zeo kaufela.” (Isaya 45:7) Zote ze ezizwe—ku zwa kwa liseli ku ya kwa lififi—ni zote ze ezahezi kwamulaho—ibe za kozo kamba ze maswe—li kona ku zamaiswa ki Jehova. Sina ha eza liseli la musihali ni lififi la busihu, u ka tahisa cwalo kozo ku Isilaele ni bumaswe kwa Babilona. Jehova u na ni m’ata a ku bupa zote, mi hape u na ni m’ata a ku taleleza  bupolofita bwa hae. Nto yeo i tiisa Bakreste kacenu, ba ba ituta ka tukufalelo linzwi la hae la bupolofita.

12. (a) Jehova u ezisa mahalimu ni lifasi za swanisezo ku tahisañi? (b) Manzwi a kwa Isaya 45:8 a na ni sepiso ifi ye omba-omba kwa Bakreste kacenu?

¹² Kabakaleo, Jehova u itusisa lika ze ezahalanga mwa pupo kuli a swaniseze lika ze ka ezahala kwa Majuda ba bahapiwa, u li: “Mina mahalimu mu nelise ze zwa kwahalimu, malu a sulule ze lukile; lifasi li atame kuli ze mela li beye ze pilisa, li tahise ze lukile hamoho; zeo li ezwa ki Na [Muñ’a] Bupilo.” (Isaya 45:8) Sina mahalimu tenyene ha nelisanga pula ye pilisa, ni Jehova u ka sululela batu ba hae lisusuezo ze lukile ku zwelela kwa mahalimu a swanisezo. Mi sina lifasi tenyene ha li atamanga kuli li tahise lukau lo lutuna, ni Jehova u ka ezisa cwalo lifasi la swanisezo ku tahisa likezahalo ze zamaelela ni mulelo wa hae o lukile—sihulu puluso ya batu ba hae ba ba hapezwi mwa Babilona. Ka 1919, Jehova n’a ezisize ‘lihalimu’ ni “lifasi” ku tahisa lika ka nzila ye swana kuli a lukulule batu ba hae. Ku bona lika zeo ku nyakalalisa Bakreste kacenu. Kabakalañi? Kakuli lika zeo li tiisa tumelo ya bona ha ba nze ba libelezi nako yeo mahalimu a swanisezo, ona Mubuso wa Mulimu, u ka tahisa limbuyoti mwa lifasi la ku luka. Ka nako yeo, ku luka ni punyuho ze ka zwelela kwa mahalimu ni lifasi za swanisezo li ka fitelela hahulu za mwa nako fo ne i tulezwi Babilona ya kwaikale. Yeo kaniti ikaba talelezo ye nde ili ya mafelelezo ya manzwi a Isaya!—2 Pitrosi 3:13; Sinulo 21:1.

Limbuyoti za ku Lemuha Bubusi bwa Jehova

13. Ki kabakalañi ha ku li butoto ku hanyeza milelo ya Jehova?

¹³ Bupolofita b’o ha se bu talusize limbuyoti ze tabisa za kwapili, honaf’o fela bwa cinca, mi Isaya u bulela  bumai bo bubeli, u li: “Bumai ki bwa mutu ya zekisana ni Mubupi wa hae! bo ki siñetana mwahal’a mañetana a mañwi a lizupa! Kikuli lizupa li ka bulelela ya li bupile, li li: U ezañi? Kamba sika s’o sebeza si ku bulelele si li: Ha u na mazoho? Bumai ki bwa mutu ya bulelela ndat’ahe a li: U pepile iñi? ya bulelela m’ahe a li: U pepile nto mañi?” (Isaya 45:9, 10) Ku bonahala kuli bana ba Isilaele ba hana z’a polofita Jehova. Mwendi ha ba lumeli kuli Jehova u ka tuhelela batu ba hae ku ya mwa butanga. Kamba mwendi ba hanyeza muhupulo wa kuli Isilaele i ka lukululwa ki mulena wa sicaba sa mahedeni isi  mulena wa mwa lusika lwa Davida. Kuli a bonise butoto bwa ku hana nto yeo, Isaya u swaniseza bahanyezi kwa biñomoto bya lizupa ni mañetana ze yumbilwe ze ne ka ituma pilu ka ku hana butali bwa mubupi wa zona. Nto ye bupilwe ki mubupi cwale i bulela kuli mubupi y’o ha na mazoho kamba m’ata a ku bupa. Ki butoto kwa butuna! Bahanyezi bao ba swana sina banana ba banyinyani ba ba ituma pilu ka ku hana m’ata a bashemi ba bona.

14, 15. Lipulelo za kuli “Ya-Kenile” ni “Mubupi” li patululañi ka za Jehova?

¹⁴ Isaya u fa kalabo ya Jehova kwa bahanyezi bao, u li: “[Muñ’a] Bupilo, Ya-Kenile wa Isilaele, Mubupi wa hae, s’a bulela ki se, u li: Na, ni ka buzwa ze sa taha? Kikuli mu ka ni laela bakeñisa bana ba ka, kamba bakeñisa musebezi wa mazoho a ka? Ki Na ya ezize lifasi, ya bupezi mutu ku lona; lihalimu li namuluzwi ki mazoho a ka, ni  laela limpi za lona kaufela. Ki Na ya tisize Sirusi mwa ku luka kwa ka, mi ni ka sungamisa linzila za hae; u ka yaha munzi wa ka, a lukulule lihapwa za ka, isi ka tifo, kamba ka limpo, ku bulela [Muñ’a] Bupilo wa limpi.”—Isaya 45:11-13.

¹⁵ Ku talusa kuli Jehova ki “Ya-Kenile,” ku koñomeka bukeni bwa hae. Ku mu biza kuli ki “Mubupi,” ku koñomeka tukelo ya Bubupi bwa hae ya ku atula mo li ka bela lika. Jehova wa kona ku taluseza bana ba Isilaele lika ze sa taha ni ku babalela misebezi ya mazoho a hae, f’o kikuli, batu ba hae. Ni fona f’o, ku boniswa swalisano ye mwahal’a likuka za pupo ni za sinulo. Ka ku ba Mubupi wa zote, Jehova u na ni tukelo ya ku zamaisa lika ka mw’a batela. (1 Makolonika 29:11, 12) Mwa taba ye buhisanwa fa, Mulena Mubusi u ketile ku tisa Sirusi, wa muhedeni, kuli a lukulule Isilaele. Ku taha kwa Sirusi, nihaike ku sa li kwapili, ku tamehile ku ba teñi sina lihalimu ni lifasi ha li li teñi. Kacwalo, ki mañi mwan’a Isilaele ya n’a ka lika ku hanyeza Ndat’ahe, yena “[Muñ’a] Bupilo wa limpi”?

16. Ki kabakalañi batanga ba Jehova ha ba swanela ku ipeya kwatas’a hae?

¹⁶ Litimana zeo za Isaya li na ni libaka le liñwi hape batanga ba Mulimu ha ba swanela ku ipeya kwatas’a hae. Likatulo za hae kamita li tusanga batanga ba hae. (Jobo 36:3) N’a tomile milao kuli batu ba hae ba kone ku itusa. (Isaya 48:17) Majuda ba mwa miteñi ya Sirusi ba ba amuhela bubusi bwa Jehova, ba fumana kuli nto yeo ki ya niti. Sirusi, ka ku eza ka ku luka kwa Jehova, u ba zwisa mwa Babilona ni ku ba kutisa habo bona ilikuli ba kone ku zusa tempele. (Ezira 6:3-5) Ni kacenu, ba ba utwa milao ya Mulimu kamita mwa bupilo bwa bona ni ku ipeya  kwatas’a bubusi bwa hae, ba fumana limbuyoti.—Samu 1:1-3; 19:7; 119:105; Joani 8:31, 32.

Limbuyoti za Macaba A Mañwi

17. Kwand’a Isilaele, ki bomañi hape ba ba ka tusiwa ki puluso ya Jehova, mi ki ka mukwa ufi?

¹⁷ Isilaele haki sona sicaba si nosi se si ka tusiwa ki ku wa kwa Babilona. Isaya u li: “[Muñ’a] Bupilo s’a bulela ki se, u li: [Babeleki ba ba sa lifiwi ba kwa Egepita, NW] ni [balekisi ba, NW] kwa Etopia, ni Masabea, banna ba siyemo se sitelele, [ba] ka ta ku wena, [ba] be [ba] hao; macaba ao, a ka ku latelela; ba tahe ku wena mwa mawenge, ba kubame fapil’a hao, ba ku lapele, ba li: Luli Mulimu u na ni wena; yo muñwi ha yo, ha ku na Mulimu haisi Yena.” (Isaya 45:14) Mwa miteñi ya Mushe, “silundwamanje sa batu ba mishobo ye kopa-kopani” ba ba si Maisilaele ne ba fundukile mwa Egepita hamoho ni Maisilaele. (Exoda 12:37, 38) Ka nzila ye swana, mazwahule ba ka funduka mwa Babilona hamoho ni Majuda ba bahapiwa ba ba kutela habo bona. Batu bao ba ba si Majuda ha ba na ku hapelezwa ku funduka kono ba ‘ka taha.’ Jehova ha bulela kuli, “ba kubame fapil’a hao” ni kuli “ba ku lapele,” u bonisa kuli mazwahule bao ba ka itatela ku ikokobeza ni ku sepahala ku Isilaele. Haiba ba ka tamiwa mawenge, ki ka ku itatela, f’o kikuli, ba itatela ku sebeleza batu ba ba itamile bulikani ni Mulimu. Mi ba ka ba bulelela kuli: “Mulimu u na ni wena.” Ba ka lapela Jehova ba li baproselite, mwatas’a tukiso ya bulikani bwa hae ni Isilaele.—Isaya 56:6.

18. Ki bomañi kacenu ba ba tusizwe ki ku lukulula k’o Jehova a lukuluzi ka kona “Isilaele wa Mulimu,” mi ba tusizwe ka linzila lifi?

¹⁸ Ku zwa ka 1919, “Isilaele wa Mulimu” ha n’a lukuluzwi mwa buhapiwa bwa kwa moya, manzwi a Isaya a  bile ni talelezo ye tuna ku fita ya mwa miteñi ya Sirusi. Bolule-lule mwa lifasi kaufela ba itatela ku sebeleza Jehova. (Magalata 6:16; Zakaria 8:23) Sina “babeleki” ni “balekisi” ba ba bulezwi ki Isaya, ba itusisa ka tabo m’ata ni mali a bona kuli ba yemele bulapeli bwa niti. (Mateu 25:34-40; Mareka 12:30) Ba ineela ku Mulimu ni ku zamaya mwa linzila za hae, mi ba tabela ku ba batanga ba hae. (Luka 9:23) Ba lapela fela Jehova, ba nze ba ikola lituso za ku swalisana ni “mutanga ya sepahala, ya na ni kutwisiso” wa Jehova, ba ba li mwa silikani se si ipitezi ni Mulimu. (Mateu 24:45-47; 26:28; Maheberu 8:8-13) Niha ba si baabani mwa bulikani b’o, “babeleki” ni “balekisi” bao ba tusiwa ki bona ni ku utwa milao ya bona, ba nze ba zibahaza ka bundume kuli: “Ha ku na Mulimu haisi Yena.” Kwa tabisa luli ku iponela kacenu kekezeho ye tuna ya bayemeli bao ba ku itatela ba bulapeli bwa niti!—Isaya 60:22.

19. Ki sifi se si ka ezahala ku ba ba tundamena ku lapela milimu ya maswaniso?

¹⁹ Ha se ku patuluzwi kuli batu ba macaba ni bona ba ka lapela Jehova, mupolofita y’o u li: “Luli U Mulimu ya ipata, wena Mulimu wa Isilaele, Mupilisi”! (Isaya 45:15) Nihaike kuli Jehova ha lati ku bonisa m’ata a hae cwale, kwapili ha sa na ku ipata. U ka iponahaza ku ba Mulimu wa Isilaele, Mupilisi wa batu ba hae. Nihakulicwalo, Jehova ha na ku ba Mupilisi wa ba ba sepile milimu ya maswaniso. Ka za ba ba cwalo, Isaya u li: “Kaufel’a bona ba ka swaba, e, ba filikane; baezi ba maswaniso ba ka ikela hamoho, ba swabile.” (Isaya 45:16) Filikanyo ya bona ha i na ku ba fela tompololo ni maswabi a swalelele. Ikaba lifu—ili nto ye fapana ni seo Jehova a sepisa Isilaele cwale.

20. Isilaele i ka ‘fiwa bupilo bo bu sa feli’ ka nzila ifi?

²⁰ “Kono Isilaele u ka piliswa ki [swalisano ni, NW]  [Muñ’a] Bupilo, a fiwe bupilo bo bu sa feli. Ha mu na ku swabiswa, kamba ku filikanywa ku ya ku ile.” (Isaya 45:17) Jehova u sepisa ku pilisa Isilaele ku ya ku ile, kono ku itingile fa nto ye ñwi. Isilaele i lukela ku ba mwa “swalisano ni [Muñ’a] Bupilo.” Isilaele ha i felisa swalisano yeo ka ku hana Jesu ku ba Mesiya, sicaba seo si ka icawisa tibelelo ya sona ya ku ‘fiwa bupilo bo bu sa feli.’ Kono ba bañwi mwa Isilaele ba ka bonisa tumelo ku Jesu, mi bao ki bona ba ba ka ba mutomo wa Isilaele wa Mulimu, ya ka yola Isilaele wa nama. (Mateu 21:43; Magalata 3:28, 29; 1 Pitrosi 2:9) Isilaele wa kwa moya ha na ku filikanywa ni kamuta. U ka kenyiwa mwa “bulikani bo bu sa feli.”—Maheberu 13:20.

Mwa Pupo ni mwa Sinulo, Jehova Wa Sepeha

21. Jehova u iponahaza cwañi ku ba ya sepeha ka ku tala mwa pupo ni mwa sinulo?

²¹ Kana Majuda ba kona ku itinga fa sepiso ya Jehova ya ku pilisa Isilaele ku ya ku ile? Isaya u alaba kuli: “[Muñ’a] Bupilo, Mubupi wa lihalimu, Mulimu ya bupile lifasi, muezi wa lona, ya li tiisize, ya si ka li bupa fela, kono ilikuli li yahiwe, s’a bulela ki se, u li: Ki Na [Muñ’a] Bupilo, yo muñwi h’a yo. Ha ni si ka bulela likunutu, ni li mwa sibaka, mwa naha ya lififi; ha ni si ka bulelela bana ba Jakobo, na li: Mu ni bate mbango. Na [Muñ’a] Bupilo ni bulela za niti, ni bulela litaba ze lukile.” (Isaya 45:18, 19) Lo ki lwa bune ili lwa mafelelezo mwa kauhanyo ye, Isaya ha kala lushango lwa hae lo lutuna lwa bupolofita ka ku bulela kuli: ‘Muñ’a Bupilo s’a bulela ki se, u li.’ (Isaya 45:1, 11, 14) Jehova u bulelañi? Kuli mwa pupo ni mwa sinulo, wa sepeha. Lifasi n’a si ka li bupa “fela.” Ka nzila ye swana, ha kupi batu ba hae ba Isilaele kuli ba mu bate “mbango.” Sina mulelo wa Mulimu ka za lifasi-mubu  ha u ka talelezwa, ni mulelo wa Mulimu ka za batu ba hae ba ba ketilwe u ka talelezwa. Ka ku fapana ni manzwi a sa utwisisehi hande a ba ba sebeleza milimu ya buhata, manzwi a Jehova a bulelwa patalaza. Manzwi a hae a lukile, mi a ka talelezwa. Ba ba mu sebeleza ha ba na ku mu sebeleza mbango.

22. (a) Majuda ba ba hapezwi kwa Babilona ba kona ku ikolwisa za nto mañi? (b) Bakreste kacenu ba na ni sepo mañi?

²² Kwa batu ba Mulimu ba ba hapezwi mwa Babilona, manzwi ao ki sepiso ya kuli Naha ya Sepiso ha i na ku siyala i li matota. I ka yahiwa hape. Mi lisepiso za Jehova ka za bona za talelezwa. Hape manzwi a Isaya a sepisa batu ba Mulimu kacenu kuli lifasi-mubu ha li na ku siyala li li  matota. Ha li na ku ca mulilo, sina mo ba lumelela ba bañwi, kamba ku sinyiwa ki limbomba za nyukilia, sina mo ba sabela ba bañwi. Mulimu u lelile kuli lifasi-mubu li ine ku ya ku ile, li nze li na ni bunde bwa paradaisi ni ku yahiwa ki batu ba ba lukile. (Samu 37:11, 29; 115:16; Mateu 6:9, 10; Sinulo 21:3, 4) Ki niti, sina mo ne ku bezi ku Isilaele, manzwi a Jehova a ka talelezwa.

Jehova U Bonisa Mufelañeke wa Hae

23. Ki sifi se si ezahala ku ba ba lapela maswaniso, mi ba ba lapela Jehova ba ba cwañi?

²³ Puluso ya Isilaele i koñomekilwe mwa manzwi a Jehova a’ tatama, a’ li: “A mu kopane mi mu tahe, a mu atumele hamoho mina ba ba bandukile mwa macaba. Ha ba na zibo ba ba lwala siswaniso sa kota ye betilwe, ba ba pailela mulimu o sa koni ku pilisa. A mu ba bize mi mu ba kopanye; e, ba buzane hamoho! Ki mañi ya bulezi litaba zeo isali kwa makalelo? Ki mañi ya li talusize kwakale? Kana hasi Na, [Muñ’a] Bupilo? Mi ha ku na Mulimu kwand’a ka, ki Na Mulimu ya na ni niti, Mupilisi; ha ku na yo muñwi, ki Na fela.” (Isaya 45:20, 21) Jehova u kupa “ba ba bandukile” ku bapanya puluso ya bona ni ze ezahala ku ba ba lapela milimu ya maswaniso. (Deuteronoma 30:3; Jeremia 29:14; 50:28) Bakeñisa kuli balapeli ba milimu ya maswaniso ba lapela ni ku sebeleza milimu ye si na m’ata, ye sa koni ku ba pilisa, “ha ba na zibo.” Ba lapelela mbango. Kono ba ba lapela Jehova, ba fumana kuli u na ni m’ata a ku tahisa lika za n’a polofitile “isali kwa makalelo,” hamoho ni puluso ya batu ba hae ba ba hapezwi kwa Babilona. M’ata ni ku bonela hule ko ku cwalo ku fapanisa Jehova kwa milimu kaufela ye miñwi. Kaniti, ki “Mulimu ya na ni niti, Mupilisi.”

 “Ku Pilisa Ki kwa Mulimu wa Luna”

24, 25. (a) Ki ifi memo ya fitisa Jehova, mi ki kabakalañi sepiso yeo ha i tamehile ku talelezwa? (b) Jehova u tokwañi ka swanelo?

²⁴ Mufelañeke wa Jehova u mu ezisa ku fitisa memo ye li: “A mu talime ku Na, mi mu pile, mina kaufela ba ba yahile mwa mafelelezo a lifasi: kakuli ki Na Mulimu, ha ku na u sili. Ni konkile ka Na, taba ye zwile mwa mulomo wa ka ki ya niti, ha i na ku kwenulwa, ye li: Mañwele kaufela a ka ni kubamela, malimi kaufela a konke ka Na. Ku ka bulelwa kuli: Luli, ku luka ni mata, ki za [Muñ’a] Bupilo a nosi. Ku Yena ku ka taha batu kaufela ba ba ne ba mu nyemezi, mi ba ka swaba. Ka [Muñ’a] Bupilo, bana ba Isilaele kaufela ba ka bonahala kuli ki ba ba lukile, mi ba ka itumba ka Yena.”—Isaya 45:22-25.

²⁵ Jehova u sepisa Isilaele kuli u ka pilisa ba ba mwa Babilona ba ba talimela ku yena. Bupolofita bwa hae ha bu koni ku pala kakuli Jehova u na ni takazo ni m’ata a ku lamulela batu ba hae. (Isaya 55:11) Manzwi a Mulimu a sepeha ka ili ona, kono a sepeha hahulu ni ku fita Jehova hape ha ikonka kuli a a tiise. (Maheberu 6:13) Ka swanelo, u tokwa kuli ba ba bata ku shemubiwa ki yena ba ikokobeze (“mañwele kaufela a ka ni kubamela”) ni ku eza buitamo (“malimi kaufela a konke”). Maisilaele ba ba tundamena ku lapela Jehova ba ka piliswa. Ba ka itumba ka z’a ba ezeza Jehova.—2 Makorinte 10:17.

26. “Buñata bo butuna” bo bu zwa mwa macaba kamukana bu nga cwañi memo ya Jehova ya ku talimela ku yena?

²⁶ Kono Mulimu ha memi fela lihapwa za mwa Babilona wa ikale ku talimela ku yena. (Likezo 14:14, 15; 15:19; 1 Timotea 2:3, 4) Memo yeo i sa utwahazwa, mi “buñata bo butuna . . . [ba] ba zwa mwa macaba kaufela” ba i amuhela ni ku zibahaza kuli: “Ku pilisa ki kwa Mulimu  wa luna . . . ni kwa Ngunyana [Jesu].” (Sinulo 7:9, 10; 15:4) Ka silimo, ba banca b’a likiti-kiti ba ekezwa kwa buñata bo butuna ka ku talimela ku Mulimu, mi ba lemuha ka ku tala bubusi bwa hae ni ku zibahaza patalaza busepahali bwa bona ku yena. Hape ba tusa ka busepahali Isilaele wa kwa moya, lona “lusika lwa Abrahama.” (Magalata 3:29) Ba bonisa lilato la bona kwa puso ya Jehova ye lukile ka ku zibahaza mwa lifasi kaufela kuli: “Luli, ku luka ni mata, ki za [Muñ’a] Bupilo a nosi.” * Mwa liñolo la n’a ñolezi ba kwa Roma, muapositola Paulusi n’a kutezi ku bulela manzwi a kwa Isaya 45:23 a mwa Septuagint kuli a bonise kuli kwa mafelelezo, ya pila kaufela u ka lemuha bubusi bwa Mulimu ni ku lumbeka libizo la hae ku ya ku ile.—Maroma 14:11; Mafilipi 2:9-11; Sinulo 21:22-27.

27. Ki kabakalañi Bakreste kacenu ha ba kona ku kolwa ka ku tala lisepiso za Jehova?

²⁷ Ki kabakalañi ba buñata bo butuna ha ba kona ku kolwa kuli ku talimela ku Mulimu ku ka ba tiseza puluso? Kakuli lisepiso za Jehova za sepeha, sina mw’a boniseza hande-nde manzwi a bupolofita a kwa Isaya kauhanyo 45. Sina Jehova mwa n’a bezi ni m’ata ni butali bwa ku bupa mahalimu ni lifasi, hape u na ni m’ata ni butali bwa ku taleleza bupolofita bwa hae. Mi sina mwa n’a talelelize bupolofita bwa za Sirusi, u ka taleleza cwalo bupolofita bwa Bibele bo bu si ka talelezwa kale. Kacwalo, balapeli ba Jehova ba kona ku kolwa kuli Jehova hape u ka tuha a ba “Mulimu ya na ni niti, Mupilisi.”

[Litaluso za kwatasi]

[Lipuzo za Tuto]

[Maswaniso a fa likepe 80, 81]

Jehova, ya ezize liseli ni ku tisa lififi, wa kona ku tahisa kozo ni bumaswe

[Siswaniso se si fa likepe 83]

Jehova u ka ezisa “mahalimu” ku nelisa limbuyoti ni “lifasi” ku tahisa puluso

[Siswaniso se si fa likepe 84]

Kana mañetana a swanela ku honona butali bwa mubupi wa ona?

[Siswaniso se si fa likepe 89]

Jehova n’a si ka bupela lifasi mbango