Kauhanyo 7

Mu Kutele kwa Bulapeli bwa Jehova

Isaya 46:1-13

1. Ki afi mabizo a milimu ye mibeli ye mituna ya Babilona, mi ki lifi ze polofitwa ka za yona?

ISILAELE ha i hapelwa kwa Babilona, i ka talimana ni bulapeli bwa buhata. Mwa miteñi ya Isaya, batu ba Jehova ba mwa naha ya habo bona, mi ba na ni tempele ni buprisita. Niteñi, ba bañata mwa sicaba sa Mulimu se si ineezi seo ba lapela maswaniso. Kacwalo, ku butokwa ku ba bulelela cimo ze kwapili ilikuli ba si ke ba t’o sabiswa ki milimu ya buhata ya Babilona kamba ku wela mwa muliko wa ku i sebeleza. Kabakaleo, Isaya ha bulela ka bupolofita za milimu ya Mababilona ye mibeli ye mituna, u li: “Bele u lapalalizwe fafasi, Nebo u wile; maswaniso a Babilona a lweswa fa lipelesa ni fa lifolofolo; maswaniso a ne mu potisa, a fetuhile lika ze tamwa, mulwalo o bukiti kwa lifolofolo ze katezi.” (Isaya 46:1) Bele ki mulimu yo mutuna kwa Makalade. Nebo u kutekiwa hahulu kuli ki mulimu wa butali ni tuto. Likute le ba na ni lona ba bañata kwa milimu yeo ye mibeli li bonahala ka mabizo a yona a’ kopanyelizwe kwa mabizo a mañwi a Mababilona—a’ cwale ka Belishazare, Nabopolassar, Nebukadenezare, ni Nebuzaradani, ku bulela fela a sikai.

2. Kutokwa tuso kwa milimu ya Babilona ku koñomekilwe cwañi?

² Isaya u bulela kuli Bele “u lapalalizwe fafasi” mi Nebo u “wile.” Milimu ya buhata yeo i ka kokobezwa. Jehova  ha ka tisa likatulo za hae fahalimw’a Babilona, milimu yeo ha i na ku kona ku lamulela balapeli ba yona. Mane ha i na ku kona ku ipilisa! Bo Bele ni Nebo ha ba sa na ku shimbelwa mwa nto ye kutekeha inze ba latelelwa ki buñata, inge mo ne ku ezezwanga fa mukiti wa Nyuyele wa Mababilona. Kono ba ka hohololwa inge liputu-putu fela ki ba ba ba lapela. Tumbo ni likute ze ba fiwa li ka yoliwa ki lisomo ni tompololo.

3. (a) Ki lifi ze ka komokisa maswe Mababilona? (b) Ki sifi se si konwa ku itutiwa kacenu ku ze ne ezahezi kwa milimu ya Babilona?

³ Mababilona ba ka komoka maswe ha ba lemuha kuli milimu ya bona ye ba lata hahulu ki mishimbo fela ye ka lweswa lifolofolo ze katezi! Ni kacenu, milimu ya lifasi—ili lika ze ba sepile batu, ko ba sinyeza m’ata a bona mane ni ku fana bupilo bwa bona—ki za mbango. Sifumu, lilwaniso, minyaka, babusi, naha ya habo mutu kamba lisupo za teñi, ni lika ze ñwi ze ñata se li lapelwa. Kutokwa tuso kwa milimu ye cwalo ku ka bonahazwa ka nako ya tomile Jehova.—Daniele 11:38; Mateu 6:24; Likezo 12:22; Mafilipi 3:19; Makolose 3:5; Sinulo 13:14, 15.

4. Milimu ya Babilona i ba cwañi ye “wile” ili ye “lapalalizwe”?

⁴ Ka ku koñomeka hape bupalelwi bo bu tezi bwa milimu ya Babilona, bupolofita bu zwelapili kuli: “Ni bona ba wile, ba lapalalizwe hamoho; ba palezwi ku pilisa mulongo wa maswaniso a bona, kakuli ni bona tota ba hapilwe.” (Isaya 46:2) Milimu ya Babilona i bonahala ku ba ye “wile” ili ye “lapalalizwe” inge kuli i holofalizwe mwa ndwa kamba ku cembala. Ha i koni nihaiba ku imulula kwa mutiyo kamba ku pilisa lifolofolo ze fokola ze i shimbile. Kacwalo, kana batu ba ba itamile bulikani ni Jehova, niha ba li lihapwa mwa Babilona, ba swanela  ku i kuteka? Kutokwa! Ni batanga ba Jehova ba ba tozizwe, niha ne ba li mwa butanga bwa kwa moya, ne ba si ka kuteka milimu ya buhata ya “Babilona yo mutuna.” Milimu yeo ne i si ka kona ku tibela “Babilona yo mutuna” ku wa ka 1919 mi ha i na ku kona ku i lamulela kwa ziyezi ye ka i tulukela mwa ‘ñalelwa ye tuna.’—Sinulo 18:2, 21; Mateu 24:21.

5. Bakreste kacenu ba pima cwañi ku eza mafosisa a Mababilona be ne ba lapela maswaniso?

⁵ Bakreste ba niti kacenu ha ba kubameli maswaniso afi kamba afi. (1 Joani 5:21) Sifapano, sifaha sa ku lapela ka sona, ni maswaniso a bahalalehi ha li tisi Mubupi fakaufi. Ha li koni ku lu yemela. Mwa lilimo za mwanda wa pili, Jesu n’a lutile balutiwa ba hae mwa ku lapelela Mulimu ka swanelo, ha n’a ize: “Ki na nzila, ni niti, ni bupilo; ha ku na mutu ya ka taha ku Ndate, konji ka na. Ha mu kupa se siñwi ka Libizo la ka, ni ka si eza.”—Joani 14:6, 14.

‘Ku Lwalwa Haisali ku Pepwa’

6. Jehova u fapana cwañi ni milimu ya macaba?

⁶ Jehova ha s’a bonisize butoto bwa ku lapela milimu ya Babilona, u bulelela batu ba hae kuli: “A mu ni teeleze mina ba ndu ya Jakobo, ni mina masialeti kaufela a ndu ya Isilaele, ni itwalezi mina mu sa kala fela ku ba teñi, ni mi lwezi haisali mu pepwa.” (Isaya 46:3) Jehova kaniti u fapanela kwahule-hule ni maswaniso a’ betilwe a Babilona! Milimu ya Babilona ha i koni ku tusa balapeli ba yona. Kuli i zamaye, i na ni ku lweswa fa pelesa ye ñwi. Kono Jehova u se a lwezi batu ba hae. U ba tiisize ‘haisali ba pepwa,’ ili ku zwa luli fo ne ba bezi sicaba. Muhupulo o tabisa wa kuli ba lwezwi ki Jehova u swanela ku susueza Majuda ku pima bulapeli bwa maswaniso ni ku mu sepa sina Ndat’a bona ni Mulikan’a bona.

7. Pabalelo ye lilato ya Jehova kwa balapeli ba hae i fitela cwañi kwahule ya bashemi ba butu kwa bana ba bona?

 ⁷ Jehova u bulelela batu ba hae manzwi a mañwi a’ lilato, u li: “Mu ka be mu supale, mane mu tunye limbi, inze li Na ya ka mi lwala; ni mi ezize, mi ni ka itwalela mina; e, ni ka mi lwala, ni ka mi pilisa.” (Isaya 46:4) Pabalelo ya Jehova kwa batu ba hae i fitela kwahule ya mushemi wa butu ya lilato hahulu. Bana ha ba nze ba hula, bashemi ba kana ba tuhela hanyinyani-hanyinyani ku tokomela za bana ba bona. Bashemi ha ba supala, bana hañata ba ba babalelanga. Ku Jehova ha ku yo cwalo. Ha tuheli ku babalela bana ba hae—niha ba supezi. Balapeli ba Mulimu kacenu ba sepile ni ku lata Mubupi wa bona mi ba omba-ombiwa ki manzwi a, a bupolofita bwa Isaya. Ha ba tokwi ku ikalelwa ka za mazazi a siyezi kamba lilimo ze ba ka ba mwa muinelo wo wa linto. Jehova u sepisa ku “lwala” ba ba supezi, ili ku ba fa m’ata a tokwahala kuli ba itiise ni ku zwelapili ku sepahala. U ka ba lwala, ku ba tiisa, ni ku ba lamulela.—Maheberu 6:10.

Mu Itibelele kwa Milimu ya Maswaniso ya Cwale

8. Bahabo Isaya ba bañwi ba ezize sibi mañi se ba sa koni ku itatula?

⁸ Mu nahane fela maswabi e ba ka utwa Mababilona ba ba sepile milimu ya maswaniso, ye si ke ya ba ni tuso ni ye kana! Kana Isilaele i swanela ku lumela kuli milimu yeo ya kona ku likana ni Jehova? Kutokwa. Jehova ka swanelo u buza kuli: “Mu ka ni likanyisa ni mañi? mu ka ni bapisa ni mañi kuli lu likanelele?” (Isaya 46:5) Bahabo Isaya ba bañwi ba ba lapela maswaniso a sa buleli, a sa pili, ili a sa tusi, ha ba na mo ba ka itatulela luli! Sicaba se si ziba Jehova ha si itinga fa maswaniso a sa pili, a sa  koni ku itwanela ili a ezizwe ka mazoho a batu, ki butoto luli.

9. Mu taluse muhupulo wa butoto wa balapeli ba bañwi ba maswaniso.

⁹ Mu nyakisise muhupulo wa butoto wa balapeli ba maswaniso. Bupolofita bu zwelapili kuli: “Mu ba bone, ki ba, ba zwisa gauda mwa saka, ba likanya silivera fa sikala; ba ipatela sikwala, ba mu lifa kuli a ba ezeze mulimu; ba kubama fapil’a ona, e, ba u pailela.” (Isaya 46:6) Ka ku eza inge kuli siswaniso se si tula si na ni m’ata a matuna a ku pilisa ku fita sa kota, balapeli ha ba zina-zini ku zwisa mali a mañata kuli ba ikezeze mulimu. Niteñi, niha ba eza buikatazo mañi kamba ku itusisa liitusiso ze tula cwañi, siswaniso se si sa pili si sa li siswaniso se si sa pili, kipeto.

10. Kutokwa tuso ni ye kana kwa bulapeli bwa maswaniso ku talusizwe cwañi?

¹⁰ Ka ku koñomeka hape butoto bwa ku lapela maswaniso, bupolofita bu zwelapili kuli: “Ba u lwala fa maheta a bona, ba u isa, ba u beya fa buino bwa ona; ki wo, u yemi, u sa koni ku nyanganya mwa sibaka sa ona; cwale ba huweleza ku ona; bo ha u koni ku ba alaba, kamba ku ba pilisa mwa liziyezi za bona.” (Isaya 46:7) Ki butoto luli ku lapela siswaniso se si sa koni ku utwa kamba ku eza se siñwi! Walisamu u talusa hande kuli ku lapela lika ze cwalo ha ku tusi, a li: “Maswaniso a bona a’ lapelwa, ki silivera ni gauda, ki musebezi wa mazoho a batu. A na ni milomo, bo h’a buleli; a na ni meto, bo h’a boni; a na ni lizebe, bo h’a utwi; a na ni lingo, bo h’a lupeleli; a na ni mazoho, bo h’a koni ku swala; a na ni mautu, bo h’a zamayi; ha ku zwi linzwi mwa mumizo wa ona. Ba ba  a eza, ba swana sina ona; ni kamukana ba ba a sepile.”—Samu 115:4-8.

“Mu Eze Ka Sinna”

11. Ki sifi se si ka tusa ba ba lika-lika kuli ba “eze ka sinna”?

¹¹ Jehova ha s’a bonisize butoto bwa ku lapela maswaniso, cwale u fa batu ba hae mabaka ha ba swanela ku mu sebeleza, u li: “Mu hupule zeo, mi mu eze ka sinna; mu nahane zeo mina baezalibi. Mu hupule likezo za pili ze bonahalile kale; kakuli ki Na Mulimu, mi ha ku na yo muñwi; ki Na Mulimu, mi ha ku na ya likana ni Na.” (Isaya 46:8, 9) Ba ba kopanya bulapeli bwa niti ni bwa maswaniso ba swanela ku hupula ze ne ezahezi kwamulaho. Ba swanela ku hupula lika z’a ezize Jehova. Seo si ka ba tusa ku eza ka sinna ni ku eza nto ye lukile. Si ka ba tusa ku kutela ku lapela Jehova.

12, 13. Bakreste ba mwa ndwa ya ku lwanisa lika mañi, mi ba kona ku tula cwañi?

¹² Susuezo yeo i sa tokwahala ni kacenu. Sina Maisilaele, Bakreste ba ba sepahala ba na ni ku lwanisa miliko ni ku sa petahala kwa bona. (Maroma 7:21-24) Hape ba lwana ndwa ya kwa moya ni sila se si sa bonwi kono ili se si m’ata hahulu. Muapositola Paulusi u li: “Ndwa ya luna ha i lwani ni mali ni nama, kono i lwana ni milonga, ni mibuso, ni malen’a lifasi le, le li lififi, ni mioya ye lunya ye mwa mabaka a kwa lihalimu.”—Maefese 6:12.

¹³ Satani ni badimona ba hae ba ka eza mo ba konela kaufela ku kwenula Bakreste kwa bulapeli bwa niti. Kuli Bakreste ba tule mwa ndwa yeo, ba tokwa ku utwa kelezo ya Jehova ni ku eza ka sinna. Ka mukwa ufi? Muapositola Paulusi u li: “Mu swale lilwaniso kaufela za Mulimu, kuli mu kone ku tiya kwa lunya lwa Diabulosi.” Jehova ha lumi batanga ba hae ku y’o lwana mazoho-zoho.  Lilwaniso za bona za kwa moya li kopanyeleza “tebe ya Tumelo, kuli ka yona [ba] kone ku tima masho kaufela a’ tuka, a ya maswe.” (Maefese 6:11, 16) Maisilaele ne li baezalibi kakuli ne ba keshebisize litukiso za kwa moya z’a n’a ba ezelize Jehova. Kambe ne ba nahanisize mwa n’a ba lamulezi Jehova ka makazo hañata-ñata, ne ba si ke ba ikenya mwa bulapeli bwa maswaniso bo bu nyenyisa. Haike lu itute se siñwi kwa nto yeo mi lu ikatulele  ku sa fokola mwa ndwa ya ku eza ze lukile.—1 Makorinte 10:11.

14. Ki bufi buikoneli bw’a bulela Jehova ilikuli a bonise kuli ki yena Mulimu a nosi wa niti?

¹⁴ Jehova u li, “nto i sa kala fela ku ba teñi ni se ni bulela ko i ka y’o felela; ni kale ni bulezi se si ka bonahala kwapili, ni li: Mulelo wa ka u ka tiya, ni ka eza se ni lata kaufela.” (Isaya 46:10) Ki ufi mulimu ya likana ni Jehova mwa taba yeo? Buikoneli bwa ku polofita ze kwapili ki bupaki bo bu ipitezi bwa Bumulimu bwa Mubupi. Kono kuli ze polofitilwe li talelezwe, haki ku bonela hule lika fela ko ku tokwahala. Pulelo ya kuli “mulelo wa ka u ka tiya” i koñomeka kuli mulelo o tomilwe wa Mulimu ha u cinci. Bakeñisa kuli m’ata a Jehova ha ku na mw’a felela, ha ku na nto ni ye kana ye kona ku mu palelwisa ku peta z’a lelile. (Daniele 4:35) Kacwalo, lwa kona ku kolwa kuli bupolofita kaufela bo bu si ka talelezwa kale bu ka talelezwa luli ka nako ya tomile Mulimu.—Isaya 55:11.

15. Ki ufi mutala o ipitezi o lu bulelezwi wa buikoneli bwa Jehova bwa ku polofita ze kwapili?

¹⁵ Cwale lu talusezwa mwa bupolofita bwa Isaya za mutala o ipitezi wa buikoneli bwa Jehova bwa ku polofita ze kwapili ni bwa ku taleleza z’a bulezi, kuli: “Ni biza mbande ye shombota, i zwe kwa Upa, yena mutu wa mulelo wa ka, wa mwa naha ye kwahule; e, ki se ni bulezi mi ni ka si eza; ki se ni lelile mi ni ka si feleleza.” (Isaya 46:11) Bakeñisa kuli ‘nto i sa kala fela ku ba teñi, yena s’a bulela ko i ka y’o felela,’ Jehova Mulimu u ka lukisa litaba za batu ilikuli a taleleze mulelo wa hae. U ka biza Sirusi “kwa Upa,” ili kwa Peresia, ko ku ka bela Pasargadae muleneñi wa Sirusi w’a lata hahulu. Sirusi u ka ba sina “mbande ye shombota,” ye ka tulukela Babilona ka sipundumukela.

16. Jehova u tiisa cwañi buniti bwa bupolofita bwa hae ka za Babilona?

 ¹⁶ Se si tiisa buniti bwa bupolofita bwa Jehova ka za Babilona ki manzwi a’ li, “Ki se ni bulezi mi ni ka si eza.” Hailif’o mutu ya si ka petahala u ezanga lisepiso a si ka nahanisisa, Mubupi ha palelwangi ku taleleza z’a bulezi. Bakeñisa kuli Jehova ki Mulimu “ya sa koni ku puma,” lwa kona ku kolwa kuli u ka “feleleza” z’a “lelile.”—Tite 1:2.

Lipilu Ze Si Na Tumelo

17, 18. Ki bomañi ba ba kona ku taluswa kuli ki “ba lipilu ze tata” (a) kwaikale? (b) kacenu?

¹⁷ Jehova hape u bulela ka bupolofita kwa Mababilona, u li: “Mu ni teeleze mina ba lipilu ze tata, mina ba ba si na taba ni ze lukile.” (Isaya 46:12) Pulelo ya kuli “mina ba lipilu ze tata” i talusa ba ba ipa m’ata ni ku tundamena ku lwanisa tato ya Mulimu. Ku si na kakanyo, Mababilona ba kwahule ni Mulimu. Sitoyo sa bona ku Jehova ni batu ba hae si ba tiseza ku sinya Jerusalema ni tempele ya yona ni ku isa bayahi ba yona mwa butanga.

¹⁸ Kacenu, ba ba na ni lipilu ze honona ni ze sa lumeli ka muñañatoho ba hana ku teeleza kwa taba ya Mubuso, ye sweli ku kutazwa mwa lifasi kaufela le li yahilwe. (Mateu 24:14) Ha ba lati ku lumela kuli Jehova ki yena Mubusi ya swanela. (Samu 83:18; Sinulo 4:11) Ka lipilu ze “si na taba ni ze lukile,” ba hana tato ya hae mi hape ba i lwanisa. (2 Timotea 3:1-5) Sina Mababilona, ba hana ku teeleza ku Jehova.

Ku Pilisa kwa Mulimu Ha Ku Na ku Liyeha

19. Jehova u ka ezeza Isilaele nto ye lukile ka nzila ifi?

¹⁹ Manzwi a mafelelezo a Isaya kauhanyo 46 a koñomeka mikwa ye miñwi ya Jehova, a li: “Ni tisa ku luka kwa ka  fakaufi, ha ku na ku ba kwahule; ni ku pilisa kwa ka, ha ku na ku liyeha. Ni beya ku pilisa kwa ka mwa Sione, mi ni fa Isilaele kanya ya ka.” (Isaya 46:13) Ku lukulula Isilaele kwa Mulimu ikaba kezo ye lukile. Ha na ku tuhelela batu ba hae ku ina mwa butanga. Ku piliswa kwa Sione ku ka taha ka nako ye swanela, “ha ku na ku liyeha.” Maisilaele ha se ba lukuluzwi mwa butanga, macaba a’ li mabapa a ka komoka. Ku lamulela kwa Jehova sicaba sa hae ku ka paka kuli u na ni m’ata a ku pilisa. Bote ba ka iponela kuli Bele ni Nebo, milimu ya Babilona, ha i na tuso, mi ba ka bona kuli ha i na m’ata.—1 Malena 18:39, 40.

20. Bakreste ba kona ku kolwa cwañi kuli ‘ku pilisa kwa Jehova ha ku na ku liyeha’?

²⁰ Ka 1919, Jehova n’a lukuluzi batu ba hae mwa butanga bwa kwa moya. N’a si ka liyeha. Kezahalo yeo, ni ze ne ezahezi kwaikale Babilona ha ne i bitilwe ki Sirusi, za lu susueza kacenu. Jehova u sepisize ku felisa muinelo wo wa linto o maswe, ni bulapeli bwa ona bwa buhata. (Sinulo 19:1, 2, 17-21) Bakreste ba bañwi ha ba talima lika ka mubonelo wa butu, ba kana ba ikutwa kuli puluso i liyehile. Kono pilu-telele ya Jehova ku fitela nako ya hae ye tomilwe ya ku taleleza sepiso yeo kaniti ki kezo ye lukile. Kakuli “[Jehova] h’a lati ba bañwi ha ba ka timela, kono u lata kuli kaufela ba kene mwa ku baka.” (2 Pitrosi 3:9) Kacwalo, mu kolwe kuli sina mwa miteñi ya Isilaele ya kwaikale, ‘ku pilisa ha ku na ku liyeha.’ Kaniti, lizazi la puluso ha li nze li sutelela, Jehova ka lilato u zwelapili ku fitisa memo ya hae ye li: “A mu bate [Muñ’a] Bupilo h’a sa fumanwa, mu mu lapele h’a sa li fakaufi. Ya maswe a tuhele nzila ya hae, mi ya si na niti a tuhele mihupulo ya hae; a sikuluhele ku [Muñ’a] Bupilo mi u ka mu shemuba; a kutele ku Mulimu wa luna kakuli h’a katali ku swalela.”—Isaya 55:6, 7.

[Lipuzo za Tuto]

 [Maswaniso a fa likepe 95]

Milimu ya Babilona ha i isilelezi kwa sinyeho

 [Maswaniso a fa likepe 98]

Bakreste kacenu ba swanela ku itibelela kwa milimu ya maswaniso ya cwale

[Maswaniso a fa likepe 101]

Mu eze ka sinna kuli mu eze ze lukile