Jehova U Pahamisa Mutang’a Hae Mesiya
Kauhanyo 14
Jehova U Pahamisa Mutang’a Hae Mesiya
1, 2. (a) Mu swaniseze muinelo wa Majuda ba bañata kwa makalelo a lilimo za mwanda wa pili C.E. (b) Ki ifi tukiso ya n’a ezize Jehova kuli a tuse Majuda ba ba sepahala ku ziba Mesiya?
MU NAHANE kuli mu na ni ku bonana ni likwambuyu yo muñwi yo mutuna. Mu bulelezwi nako ni sibaka ko mu ka kopanela. Kono butata ki bu li buñwi: Ha mu zibi mw’a bonahalela, mi u ka taha inge ya shondalela, a sa iponahalisi hahulu. Mu ka mu ziba cwañi? Ne ku ka tusa ha ne mu ka talusezwa ze ñata ka za hae.
2 Kwa makalelo a lilimo za mwanda wa pili C.E., Majuda ba bañata ne ba li mwa muinelo o cwalo. Ne ba libelela Mesiya—yena mutu yo mutuna ka ku fitisisa ya n’a ka t’o pila fa lifasi-mubu. (Daniele 9:24-27; Luka 3:15) Kono Majuda ba ba sepahala ne ba ka mu ziba cwañi? Jehova, ka bapolofita ba Maheberu, n’a file litaba ze tungile ze ñozwi ka za Mesiya ze ne ka konisa ba ba na ni temuho ku mu ziba ba sa kakanyi.
3. Ki lifi litaba ka za Mesiya ze ñozwi kwa Isaya 52:13–53:12?
3 Kwa bupolofita kaufela bwa Maheberu ka za Mesiya, mwendi bo bu fa litaba ze tungile hahulu ki bo bu ñozwi kwa Isaya 52:13–53:12. Lilimo ze fitelela 700 pili Mesiya a si ka taha kale, Isaya n’a talusize, isi mw’a n’a ka bonahalela Mesiya, kono litaba ze tuna, ili za n’a ka nyandela ni mwa n’a ka nyandela, za lifu, ku bulukwa, ni ku pahamiswa kwa hae. Ku nyakisisa bupolofita b’o ni mo ne bu talelelizwe ku ka lu nyakalalisa ni ku tiisa tumelo ya luna.
“Mutanga wa Ka”—Ki Mañi?
4. Bocaziba ba bañwi ba Majuda ba file mihupulo ifi ka za ya li “mutanga,” kono ki kabakalañi ha i sa lumelelani ni bupolofita bwa Isaya?
4 Isaya kihona a sa zo bulela za ku lukuluha kwa Majuda mwa butanga bwa Babilona. Cwale ha talimela kwapili kwa kezahalo ye tuna, u ñola manzwi a Jehova a’ li: “A mu bone, mutanga wa ka u ka [eza ka kutwisiso ye tungile, NW], a hule, a pahame, a be mutu yo mutuna hahulu.” (Isaya 52:13) “Mutanga” y’o ki mañi luli? Ka lilimo-limo, bocaziba ba Majuda ne ba fa mihupulo ye fitana-fitana. Ba bañwi ne ba li kuti n’a yemela sicaba mutumbi sa Isilaele ka nako ye ne si li mwa buhapiwa kwa Babilona. Kono taluso yeo ha i lumelelani ni bupolofita b’o. Mutang’a Mulimu u nyanda ka ku itatela. Nihaike kuli ha na mulatu, u nyandela libi za ba bañwi. Lika zeo ha li koni ku talusa sicaba sa Majuda, kakuli ze ne ba yezi mwa butanga ki libi za bona beñi. (2 Malena 21:11-15; Jeremia 25:8-11) Ba bañwi ne ba li kuti Mutanga y’o n’a yemela batu ba batuna be ne ba ipapata ku luka ba mwa Isilaele mi kuti bao ne ba nyandezi Maisilaele ba baezalibi. Niteñi, mwa linako za ziyezi mwa Isilaele, ha ku na sikwata se ne si kile sa nyandela se siñwi.
5. (a) Bocaziba ba bañwi ba Majuda ba file taluso ifi ya bupolofita bwa Isaya? (Mu bone litaluso za kwatasi.) (b) Ki mañi ya talusizwe hande mwa buka ya Bibele ya Likezo kuli ki yena Mutanga?
5 Pili Bukreste bu si ka kalisa kale ni ka nako ye ñwi kwa makalelo a lilimo za mwanda za Nako ya Luna, bocaziba ba Majuda ba sikai ne ba lumela kuli bupolofita b’o ne li bwa za Mesiya. Se si bonisa kuli ne ba nepile ki Mañolo a Sigerike a Sikreste. Buka ya Likezo i biha kuli nduna wa Muetopia ha n’a bulezi kuli n’a sa zibi kuli Mutanga ya bulezwi mwa bupolofita bwa Isaya ki mañi, Filipi “a mu bulelela Jesu.” (Likezo 8:26-40; Isaya 53:7, 8) Libuka ze ñwi za Bibele ni zona li bonisa kuli Jesu Kreste ki yena Mutanga ili Mesiya ya bulezwi mwa bupolofita bwa Isaya. * Ha lu nze lu nyakisisa bupolofita b’o, lu ka bona lika ze swana hande-nde ze mwahal’a y’o Jehova a biza kuli “mutanga wa ka” ni Jesu wa kwa Nazareta.
6. Bupolofita bwa Isaya bu bonisa cwañi kuli Mesiya u ka kondisa ku peta tato ya Mulimu?
6 Bupolofita bu kala ka ku talusa m’o Mesiya a ka kondiseza kwa mafelelezo ku peta tato ya Mulimu. Linzwi la “mutanga” li talusa kuli u ka ipeya kwatas’a tato ya Mulimu, sina mutanga mwa ipeela kwatas’a tato ya mulen’a hae. Ka nzila yeo, u “ka eza ka kutwisiso ye tungile.” Kutwisiso ye tungile ki buikoneli bwa ku tekelela muinelo. Ku eza ka kutwisiso ye tungile ki ku eza ka tokomelo. Ka za linzwi la Siheberu le li itusisizwe fa, hatiso ye ñwi i li: “Se li talusa luli ki muhupulo wa ku eza lika ka tokomelo ni ngana. Ya eza lika ka ngana u ka li kondisa.” Bupolofita ha bu li “a pahame, a be mutu yo mutuna hahulu,” ki bupaki bwa kuli Mesiya u ka kondisa lika luli.
7. Jesu Kreste n’a ‘ezize cwañi ka kutwisiso ye tungile,’ mi u ‘pahamisizwe ni ku ba mutu yo mutuna hahulu’ cwañi?
7 Jesu luli n’a “ezize ka kutwisiso ye tungile,” n’a bonisize kuli n’a utwisisa bupolofita bwa Bibele bo ne bu bulela za hae mi n’a etelezwi ki bona mwa ku eza tato ya Ndat’ahe. (Joani 17:4; 19:30) Ne ku zwileñi mwateñi? Jesu ha s’a zusizwe kwa bafu ni ku kambamela kwa lihalimu, ‘Mulimu a mu pahamisa hahulu ni ku fita, mi a mu fa Libizo le li fahalimw’a mabizo kamukana.’ (Mafilipi 2:9; Likezo 2:34-36) Mi ka 1914, Jesu ya pahamisizwe a pahamiswa hahulu hape ni ku fita. Jehova n’a mu beile fa lubona lwa Mubuso wa Mesiya. (Sinulo 12:1-5) Kaniti, n’a ‘pahami, ku ba mutu yo mutuna hahulu.’
‘Ku Komoka ku Mu Bona’
8, 9. Jesu ya pahamisizwe ha ka t’o fitisa katulo, babusi ba lifasi ba ka eza cwañi, mi ki kabakalañi?
8 Macaba ni babusi ba ona ba ka nga cwañi Mesiya ya pahamisizwe? Haiba lu tula hanyinyani manzwi a mwa kalulo ya bubeli ya timana 14 ili a’ ekeza kwa taluso ya taba ye se i bulezwi, bupolofita b’o bu li: “Batu ba bañata, sina mo ne ba komokezi ha ba mu bona . . . cwale u ka ba ya komokisa kwa macaba a mañata; malena ba imume fapil’a hae, kakuli ba ka bona nto ye ne ba si ka bulelelwa haisali, ba lemuhe nto ye ne ba si ka utwa.” (Isaya 52:14a, 15) Ka manzwi ao, Isaya ha talusi ku taha kwa Mesiya kwa pili, kono u talusa za ndwa ya hae ya mafelelezo ni babusi ba lifasi.
9 Jesu ya pahamisizwe ha ka t’o fitisa katulo fahalimw’a muinelo wa linto wo o maswe, babusi ba lifasi ba ka ‘komoka ha ba mu bona.’ Ki niti kuli babusi ba butu ha ba na ku bona ka meto a bona Jesu ya pahamisizwe. Kono ba ka iponela bupaki bwa m’ata a hae a’ bonisa kuli ki Muhali wa kwa lihalimu wa Jehova. (Mateu 24:30) Ha ba na ku ba ni mwa ku ezeza kwand’a ku ikutwela ze ba si ka utwa kale inge li kandekwa ki ba bahulu ba bulapeli—kuli Jesu ki yena Mutahisi wa likatulo za Mulimu! Mutanga ya pahamisizwe ye ba ka utwa u ka eza lika ka nzila ye ba si ka libelela.
10, 11. Ku kona ku bulelwa cwañi kuli Jesu n’a sinyizwe mwa lilimo za mwanda wa pili, mi u sinyizwe cwañi kacenu?
10 Ka ku ya ka manzwi a mwa kalulo ya bubeli ya timana 14, Isaya u li: “Mo n’e sinyehezi pata ya hae ku fita ya mutu kaufela, ni sibupeho sa hae ku fita sa bana ba batu.” (Isaya 52:14b) Kana pata ya Jesu ne i sinyizwe ka nzila ye ñwi cwalo? Kutokwa. Bibele niha i sa buleli ka za mwa n’a bonahalela Jesu, Mwan’a Mulimu ya petehile y’o ku si na kakanyo n’a na ni sibupeho ni sifateho se sinde. Ku bonahala kuli manzwi a Isaya a, a talusa lishubu le ne li wezi Jesu. Ka bundume, n’a bulezi patalaza kuli ba bahulu ba bulapeli mwa miteñi ya hae ne li baipi, bapumi, ni babulai; mi bona ha ba utwa cwalo ba mu tapaula. (1 Pitrosi 2:22, 23) Ne ba mu tamelelize kuli ki mulobi wa mulao, munyefuli, lihata, ni mufetuheli wa Roma. Kacwalo, batamilikezi bao ne ba sinyize maswe libizo la Jesu.
11 Kacenu Jesu u sa zwelapili ku sinyiwa libizo. Batu ba bañata ba nahana Jesu ku ba mbututu ye mwa sicelo kamba mutu ya wile ya kokotezwi fa sifapano, y’o pata ya hae i shañanisizwe ki butuku inz’a apezi kuwani ya miutwa. Baeteleli ba Krestendomu ba susuelize mihupulo ye cwalo. Ba palezwi ku bonisa kuli Jesu ki Mulena wa kwa lihalimu ya m’ata y’o macaba a ka ikalabela ku yena. Babusi ba butu ona cwale-cwale fa ha ba ka lwanisa Jesu ya pahamisizwe, ba ka talimana ni Mesiya ya na ni “bulena kaufela mwa lihalimu ni mwa lifasi”!—Mateu 28:18.
Ki Mañi Ya Ka Lumela Taba ye Nde Ye?
12. Ki lifi lipuzo ze hoha mamelelo zeo Isaya 53:1 i zusa?
12 Isaya ha s’a talusize cinceho ye makaza ya Mesiya, ya ku zwa kwa ku ‘sinyeha’ ni ku fita fa ku ba “mutu yo mutuna hahulu,” u buza kuli: “Ki mañi ya lumezi se lu bulela? mi lizoho la [Muñ’a] Bupilo li bonahezi ku mañi?” (Isaya 53:1) Manzwi a Isaya ao a zusa lipuzo ze, ze hoha mamelelo: Kana bupolofita b’o bu ka talelezwa? Kana “lizoho la [Muñ’a] Bupilo,” le li yemela buikoneli bwa hae bwa ku itusisa m’ata, li ka iponahaza ni ku tisa kuli manzwi ao a talelezwe?
13. Paulusi n’a bonisize cwañi kuli bupolofita bwa Isaya ne bu talelelizwe ku Jesu, mi batu ne ba ezizeñi?
13 Ku si na kakanyo kalabo ki ee! Paulusi mwa liñolo la n’a ñolezi ba kwa Roma, n’a kutezi ku bulela manzwi a Isaya kuli a bonise kuli bupolofita b’o Isaya n’a utwile ni ku ñola ne bu talelelizwe ku Jesu. Ku pahamiswa kwa Jesu ha s’a nyandile fa lifasi-mubu ne li taba ye nde. Paulusi u bulela za Majuda ba ba sa lumeli u li: “Kono batu ha ba si ka ipeya kaufela kwatas’a Evangeli. Mane Isaya u bulezi, a li: Mulena, ki mañi ya lumezi manzwi a luna? Hakulicwalo tumelo i zwa kwa ku utwa, mi ku utwa ku taha ka Linzwi la Kreste.” (Maroma 10:16, 17) Kono ka bumai, ki ba sikai fela mwa miteñi ya Paulusi be ne ba lumezi taba ye nde ya za Mutanga wa Mulimu. Kabakalañi?
14, 15. Ki ifi simuluho ya n’a ka ba ni yona Mesiya fa lifasi-mubu?
14 Bupolofita cwale bu taluseza Maisilaele mabaka e li buzezwa lipuzo ze ñozwi mwa timana 1, mi kabakaleo mane, li bonisa libaka ba bañata ha ba si ke ba amuhela Mesiya. Bu li: “A hula fapil’a [mushalimeli] mo ku melela [katai ka kanyinyani, NW], sina mubisi o tuhezi mwa mubu o omile. N’a sa bonahali ku kateleha kamba ku kutekeha, kuli lu mu talime; mi n’a si na bunde bwa kuli lu mu tabele.” (Isaya 53:2) Teñi fa, lu bona mukwa wo Mesiya n’a ka taha ka ona fa lifasi-mubu. N’a ka ba ni makalelo a kwatasi, mi kwa bashalimeli n’a si ke a bonahala kuli ku na ni sa ka kondisa. Hape n’a ka ba sina katai ka kanyinyani fela, ili kacalo ka ka bunolo, ka ka mela fa lisina la kota kamba mutai wa yona. Hape u ka ba inge mubisi o tokwa mezi o mwa mubu o omile, o sa sepisi. Mi n’a si ke a taha ka butuna ni ka kanya ya silena—n’a si ke a tina liapalo za silena kamba mishukwe ya bulena ye benya. Kono makalelo a hae n’a ka ba a kwatasi ili a ku sa ikutwisisa.
15 Nto yeo i talusa hande makalelo a kwatasi a Jesu fa lifasi-mubu! Maria mwalyanjo wa Mujuda n’a mu pepezi mwa sicelo mwa kanzinyana ka ka bizwa Betelehema. * (Luka 2:7; Joani 7:42) Maria ni Josefa munn’a hae, ne li babotana. Ha se ku fitile mazazi a’ bat’o ba a 40 ku zwa fa ku pepwa kwa Jesu, ba tisa sitabelo bakeñisa sibi. Sitabelo seo ki sona se ne si lumelelizwe kwa babotana, “sa maiba a mabeli, kamba sa tunkwilimba to tubeli.” (Luka 2:24; Livitike 12:6-8) Hasamulaho, bo Maria ni Josefa ba pila mwa Nazareta, m’o Jesu n’a hulezi mwa lubasi lo lutuna, mwendi ili mwa bubotana.—Mateu 13:55, 56.
16. Ki bufi buniti bwa taba ya kuli Jesu n’a si ka “kateleha” kamba “ku kutekeha”?
16 Ne ku bonahala kuli Jesu ha n’a tile fa lifasi-mubu, n’a si ka toma mibisi mwa mubu wa ngana. (Joani 1:46; 7:41, 52) Nihaike kuli ne li mutu ya petehile mi n’a simuluhile ku Mulena Davida, bubotana bwa hae ne bu si ka mu tiseza “ku kateleha” kamba “ku kutekeha”—sihulu ku be ne ba libelela kuli Mesiya n’a ka ba ni simuluho ye kutekeha hahulu. Ka susuezo ya ba bahulu ba bulapeli ba Majuda, buñata ne ba si ka mu isa pilu mi mane ba mu kenda. Kwa mafelelezo, nyangela ne i si ka bona bunde ni bo bukana ku Mwan’a Mulimu ya petehile y’o.—Mateu 27:11-26.
‘Ku Nyaziwa ni ku Fulalelwa ki Batu’
17. (a) Isaya u kalisa ku talusañi, mi ki kabakalañi ha li ñola inge kuli ki kale li ezahala? (b) Ki bomañi be ne ba ‘nyazize’ ni ku ‘fulalela’ Jesu, mi ne ba ezize cwañi cwalo?
17 Isaya cwale u kala ku talusa ka butungi m’o Mesiya a ka ngelwa ni ku ezezwa, u li: “U nyazizwe, a fulalelwa ki batu; ki mutu wa matuku, ya twaezi maswabi; sina mutu yo batu ba saba ku talimana pata ni yena, a kendwa, mi ha lu si ka hupula se siñwi ka yena.” (Isaya 53:3) Isaya u kolwa kuli manzwi a hae a ka talelezwa, kacwalo u ñola inge kuli ki kale ku ba cwalo. Kana Jesu Kreste luli n’a nyazizwe ni ku fulalelwa ki batu? Ee luli! Ba bahulu ba bulapeli be ne ba ipala ku luka ni balateleli ba bona ne ba mu nga ku ba yena mutu ya nyenyisa ka ku fitisisa. Ne ba mu bizize kuli ki mulikan’a batelisi ni mahule. (Luka 7:34, 37-39) Ne ba mu kwelakezi mati mwa pata. Ne ba mu natile ka liñindi ni ku mu tapaula. Ne ba mu sheunuzi ni ku mu soma. (Mateu 26:67) Ka kukuezo ya lila zeo ze ne lwanisa niti, ‘bahabo Jesu ne ba si ka mu amuhela.’—Joani 1:10, 11.
18. Bakeñisa kuli Jesu a li ku ba a kule, ne li “mutu wa matuku, ya twaezi maswabi” ka nzila ifi?
18 Ka ku ba mutu ya petehile, Jesu n’a si ka kula. Niteñi, ne li “mutu wa matuku, ya twaezi maswabi.” Matuku ni maswabi ao ne si a hae. Jesu n’a zwile kwa lihalimu ku taha mwa lifasi la makulanu. N’a pila mwahal’a batu be ne ba nyanda ni ku utwa butuku, kono na si ka fulalela be ne ba kula, ibe kwa mubili kamba kwa moya. Sina mualafi ya lilato, n’a fitile fa ku ziba hande-nde manyando a ba n’a pila ni bona. Hape, n’a konile ku eza z’a sa koni ku eza mualafi ufi kamba ufi wa butu.—Luka 5:27-32.
19. Ki pata ya mañi ye ne ‘sabilwe,’ mi lila za Jesu ne li bonisize cwañi kuli ne li “si ka hupula se siñwi ka yena”?
19 Nihakulicwalo, lila za Jesu ne li ngile kuli ki yena mukuli mi ne ba si ka mu amuhela. Pata ya hae ne i ‘sabilwe’ ku talimwa kono haki kuli n’a patela ba bañwi pata ya hae. Mwa ku toloka Isaya 53:3, The New English Bible i itusisa pulelo ya kuli, “nto ye ba sa talimi batu.” Balwanisi ba Jesu ne ba mu toile hahulu kuli mane ne li inge kuli ne ba mu fulalezi, inge kuli n’a nyenyisa maswe kuli n’a sa swaneli mane ni ku talimwa. Ne ba ngile kuli Jesu n’a leka fela teko ya mutanga. (Exoda 21:32; Mateu 26:14-16) Ne ba ngile Barabasi ka butuna ku fita yena. (Luka 23:18-25) Ki lika kwa bumaswe ze ne ba ezize kuli ba bonise mo ne ba nyaziseza Jesu!
20. Manzwi a Isaya a omba-omba cwañi batu ba Jehova kacenu?
20 Batanga ba Jehova kacenu ba kona ku omba-ombiwa hahulu ki manzwi a Isaya. Fokuñwi, balwanisi ba kana ba kenda balapeli ba Jehova ba ba sepahala kamba ku ba eza inge kuli ha ba na tuso. Kono sina mo ne ku bezi ku Jesu, sa butokwa luli ki mwa lu ngela Jehova Mulimu. Kakuli mane batu niha ne ba “si ka hupula se siñwi ka” Jesu, kaniti Mulimu n’a sa mu nga ku ba wa butokwa!
‘Ku Holofalezwa Libi za Luna”
21, 22. (a) Ki lifi zeo Mesiya n’a itwesize ni ku lwala kabakala ba bañwi? (b) Ba bañata ne ba ngile cwañi Mesiya, mi manyando a hae ne a tisizeñi?
21 Mesiya n’a ka nyandela ni ku shwelañi? Isaya u talusa kuli: “Bo n’a itwesize manyando a luna, n’a lwala maswabi a luna; kono luna ne lu mu hupula kuli ki ya natilwe, ya utwisizwe butuku ki Mulimu, ya swabisizwe. Kanti s’a n’a holofalelizwe ki libi za luna, s’a n’a titikezwi ki bumaswe bwa luna; koto ye lu fumani kozo ka yona, i wezi yena fahalimu; mi ha lu folisizwe ki ka miupa ya hae. Kaufel’a luna ne lu latehile sina lingu, lwa icambaelela mutu ni mutu ka nzila ya hae; mi bumaswe bwa luna kaufela, [Muñ’a] Bupilo u bu lwalisize yena.”—Isaya 53:4-6.
22 Mesiya n’a itwesize manyando a ba bañwi ni ku lwala maswabi a bona. N’a nanuzi mitiyo ya bona ka swanisezo, ku i beya fa maheta a hae, ni ku i lwala. Mi bakeñisa kuli manyando ni maswabi ki lika ze taha kabakala ku ba mwa sibi kwa batu, Mesiya n’a lwezi libi za ba bañwi. Ba bañata ne ba si ka utwisisa za n’a nyandezi mi ne ba nahana kuli Mulimu n’a mu ota, ku mu nata butuku bo bu nyenyisa. * Manyando a Mesiya n’a tisize kuli a holofazwe, ku titikwa, ni ku natiwa miupa. Ao ki manzwi a tiile a talusa lifu le li maswe, le li butuku. Kono lifu la hae li na ni m’ata a ku lifela libi; li fa nzila ya ku kutisa ka yona ba ba icambaelela mwa bumaswe ni sibi, li ba tusa ku kutisana ni Mulimu.
23. Jesu n’a lwezi manyando a ba bañwi ka nzila ifi?
23 Jesu n’a lwezi cwañi manyando a ba bañwi? Evangeli ya Mateu ha i kutela ku bulela manzwi a Isaya 53:4, i li: “Ba tahisa ku yena ba bañata ba ba kenwi ki mioya ye maswe, a lelekisa mioya ka ku bulela fela; a folisa ba ba kula kamukana; kuli ku ezahale se ne si bulezwi ki mupolofita Isaya, h’a li: U ikungezi mifokolo ya luna, u lwezi matuku a luna.” (Mateu 8:16, 17) Ka ku folisa be ne ba tile ku yena ba na ni matuku a fitana-fitana, ku swana inge kuli Jesu n’a itwesize manyando a bona. Mi lifoliso zeo ne li nga m’ata a hae. (Luka 8:43-48) Buikoneli bwa hae bwa ku folisa matuku a mifuta kaufela—a kwa mubili ni a kwa moya—ne bu pakile kuli n’a filwe m’ata a ku kenisa batu kwa sibi.—Mateu 9:2-8.
24. (a) Ki kabakalañi buñata ha ne bu nga kuli Jesu n’a “natilwe” ki Mulimu? (b) Jesu n’a nyandeziñi ni ku shwelañi?
24 Kono ba bañata ne ba nga kuli Jesu n’a “natilwe” ki Mulimu. Kakuli mane n’a nyandile kabakala kukuezo ya ba bahulu ba bulapeli ba ba kutekeha. Niteñi, mu hupule kuli n’a si ka nyandela libi za hae. Pitrosi u li: “Kreste . . . u utwile butuku bakeñisa mina, a mi siyela mutala, kuli mu hate mw’a n’a hatile; yena h’a si ka eza foso, mi bupumi ha bu si ka fumanwa mwa mulomo wa hae. Ki yena ya lwezi libi za luna mwa mubili wa hae fa [kota ya linyando, NW], kuli lu shwe kwa neku la sibi, mi lu pilele Ku Luka; ki yena ye mu folisizwe ka miupa ya hae.” (1 Pitrosi 2:21, 22, 24) Kaufel’a luna ne lu kile lwa ziyeleha “sina lingu ze latehile” kabakala sibi. (1 Pitrosi 2:25) Kono ka Jesu, Jehova n’a lukisize kuli lu liululwe kwa sibi sa luna. N’a tisize kuli bumaswe bwa luna bu ‘lwaliswe’ Jesu, kuli bu be fa maheta a hae. Jesu ya n’a si na sibi n’a itatezi ku nyandela libi za luna. Ka ku shwa lifu le li swabisa fa kota ya linyando le ne li sa mu lukeli, n’a lu konisize ku kutisana ni Mulimu.
“A Eziwa Maswe Inz’a Itiisize”
25. Lu ziba cwañi kuli Mesiya n’a nyandile ni ku shwa ka ku itatela?
25 Kana Mesiya n’a itatezi ku nyanda ni ku shwa? Isaya u li: “A eziwa maswe inz’a itiisize, mi h’a si ka mumutula mulomo wa hae; a swana sina ngunyana ye iswa kwa silaha, ni sina ngu ye si na s’e bulela fapil’a bakuti ba yona; e, h’a si ka atamisa mulomo.” (Isaya 53:7) Busihu bwa mafelelezo pili a si ka shwa kale, Jesu n’a kabe a kupile “limpi za mangeloi ze lishumi ka ze peli, ni ku fita” kuli li t’o mu tusa. Niteñi n’a ize: “Kono ka ku eza cwalo, Mañolo n’a ka ezahala cwañi, a’ li: Ku swanezi ku ba cwalo?” (Mateu 26:53, 54) Ku fita ku eza cwalo, “Ngunyan’a Mulimu” n’a si ka itakata. (Joani 1:29) Baprisita ba bahulu ni banna-bahulu ha ne ba mu tamelelize litaba fapil’a Pilato, Jesu n’a “si ka alaba se siñwi.” (Mateu 27:11-14) N’a sa bati ku bulela nto ye ne kana ya palelwisa ku petwa kwa tato ya Mulimu ka za hae. Jesu n’a itatezi ku shwa lifu la sitabelo, ka ku ziba hande kuli lifu la hae ne li ka tusa batu ba ba ipeya ku utwa ka ku ba liulula kwa sibi, makulanu, ni lifu.
26. Balwanisi ba Jesu ne ba tiisize cwañi “kaniso”?
26 Isaya cwale u bulela ka butungi ka za manyando ni ku shubulwa kwa Mesiya. Mupolofita y’o u ñola kuli: “A’ ngiwa ka libaka la kaniso ni la katulo; mi ki mañi ya ka isa pilu mane ni kwa litaba za lusika lwa hae? Kakuli n’a kauzwi mwa naha ya ba ba pila. H’a natilwe, ne li kabakala bufosi bwa sicaba sa ka.” (Isaya 53:8, NW) Jesu kwa mafelelezo ha t’o ngiwa ki lila za hae, balwanisi ba bulapeli bao ne ba tiisize “kaniso” ka mo ne ba sebelisanezi ni yena. Haki kuli ne ba ikanisize ku sa bonisa sitoyo sa bona, kono se ne ba ezize ki ku hanisa, kamba ku tibela, ku mu fa katulo ye lukile. Toloko ya Sigerike ye bizwa Septuagint kwa Isaya 53:8 i bulela kuli “ku shubulwa” mwa sibaka sa ku bulela kuli “kaniso.” Lila za Jesu ne li mu shubuzi ka ku sa mu fa katulo ye lukile ye ne li tukelo nihaiba kwa likebenga. Jesu n’a atuzwi ka sobozi. Ka mukwa ufi?
27. Ba bahulu ba bulapeli ba Majuda ha ne ba zekisa Jesu, ki lifi litaelo ze ne ba si ka mamela, mi ne ba lobile cwañi Mulao wa Mulimu?
27 Kabakala tundamo ya bona ya ku bulaya Jesu, ba bahulu ba bulapeli ba Majuda ne ba lobile milao ya bona beñi. Ka ku ya ka sizo, Kuta ye Tuna ne i sa talimeli taba ya ku fungulela sifosi lifu mwa ndu ya muprisita yo mutuna, kono ne i talimelwa fela mwa muyaho wa macwe a’ betilwe, mwa lapa la tempele. Litaba ze cwalo ne li talimwa musihali, isi lizazi ha se li likezi. Mi mwa taba ye cwalo, katulo ya kuli mutu u fumanwi ni mulatu ne i na ni ku zibiswa lizazi le li tatamiwa ki le ne i atuzwi taba. Kacwalo, ha ku na mizeko ye ne talimwa lizazi le li tatamiwa ki la Sabata kamba mukiti. Litaelo zeo kaufela ne li si ka mamelwa ha ne ku talimwa taba ya Jesu. (Mateu 26:57-68) Mane nto ye maswe ni ku fita kikuli ba bahulu ba bulapeli ne ba foselize hahulu-hulu Mulao wa Mulimu ka mo ne ba talimezi taba yeo. Ka mutala, ne ba lekile kweta kuli ba swase Jesu. (Deuteronoma 16:19; Luka 22:2-6) Ne ba lumezi bupaki bwa buhata. (Exoda 20:16; Mareka 14:55, 56) Mi ne ba lumelelani ku lukulula sibulai, ni ku itahiseza cwalo mulatu wa mali fahalimw’a bona ni naha ya bona. (Numere 35:31-34; Deuteronoma 19:11-13; Luka 23:16-25) Kacwalo, ne ku si na “katulo,” ne ku si na katulo ye lukile ye ne filwe ka ku nepahala, ku si na sobozi.
28. Lila za Jesu ne li si ka nyakisisa nto mañi?
28 Kana lila za Jesu ne ba batisisize kuli ba zibe kuli mutu ye ne ba zekisa ne li mañi luli? Isaya u buza puzo ye swana, u li: “Ki mañi ya ka isa pilu mane ni kwa litaba za lusika lwa hae?” Pulelo ya kuli “lusika” i kona ku talusa simuluho ya mutu. Jesu ha n’a zekiswa ki Kuta ye Tuna, bazekisi ne ba si ka nyakisisa simuluho ya hae—ne ba si ka nyakisisa kuli n’a petile lika ze ne paka kuli ki yena Mesiya ya n’a sepisizwe. Kono ne ba mu tamelelize kuli ki munyefuli mi ba mu atulela lifu. (Mareka 14:64) Hamulaho, Ponse Pilato mubusisi wa Roma a tulwa ki sineneketo ya batu mi a atula kuli Jesu a kokotelwe. (Luka 23:13-25) Kacwalo Jesu, ha n’a li fela wa lilimo ze 33 ni licika, ‘a kaulwa,’ kamba ku bulawa, fahal’a bupilo bwa hae.
29. Ne ku bile cwañi kuli Jesu n’a li mwa libita ‘ni ba ba maswe’ ni “bafumi”?
29 Ku tuha f’o, Isaya u ñola za lifu ni ku bulukwa kwa Mesiya kuli: “Ne ba beile libita la hae ni a ba ba maswe, kono mwa lifu la hae a ba ni bafumi; kakuli n’a si ka sinya se siñwi, mi bupumi ne bu si ka fumanwa mwa mulomo wa hae.” (Isaya 53:9) Jesu n’a ka ba cwañi mwa libita ni ba ba maswe, ni ku ba mwa lifu ni bafumi? La Nisani 14, 33 C.E., n’a shwile fa kota ya silaha kwande a mamota a Jerusalema. Bakeñisa kuli n’a kokotezwi mwahal’a baezalibi ba babeli, ku kona ku bulelwa kuli n’a beilwe mwa libita ni ba ba maswe. (Luka 23:33) Kono Jesu ha s’a shwile, Josefa, mufumi wa kwa Arimatea, a ba ni bundume bwa ku kupa Pilato kuli a mu lumeleze ku nga situpu sa Jesu ni ku yo si buluka. Josefa hamoho ni Nekudema ba lukisa situpu kuli si yo bulukiwa mi kihona ba si beya mwa libita la Josefa la n’a sa zo cakula mwa licwe. (Mateu 27:57-60; Joani 19:38-42) Kacwalo mwa lifu la hae n’a bile ni bafumi hape.
‘Muñ’a Bupilo U Latile ku Mu Loba’
30. Jehova n’a latile ka nzila ifi ku loba Jesu?
30 Ku tuha f’o, Isaya u bulela nto ye komokisa, u li: “[Muñ’a] Bupilo u latile ku mu loba ni ku mu kenya mwa butata; kono h’a tobohile moya wa hae, ku u eza sitabelo sa tifo ya libi, ki hona u ka bona lusika, u ka ekeza kwa mazazi a hae, mi musebezi wa [Muñ’a] Bupilo u ka kondiswa mwa mazoho a hae. Kabakala butata bw’a n’a kenyize moya wa hae ku bona, u ka bona ze mu kolisa; mwa ku talifa kwa hae, mutanga wa ka ya lukile u ka bonahalisa batu ba bañata ku luka; mi ki yena ya ka lwala bumaswe bwa bona.” (Isaya 53:10, 11) Jehova n’a ka kona cwañi ku tabela ku bona mutang’a hae ya sepahala inze a lobiwa? Kaniti, Jehova haki yena luli ya n’a nyandisize Mwan’a hae ya latwa. Ze ne tahezi Jesu kaufela ne li tisizwe ki lila za hae. Kono Jehova n’a ba tuhelezi ku eza ka situhu. (Joani 19:11) Kabakalañi? Kaniti Mulimu ya mufelañeke ni kutwelo-butuku ye kopani ni lilato n’a utwile butuku kwa pilu ku bona Mwan’a hae ya si na mulatu inz’a nyanda. (Isaya 63:9; Luka 1:77, 78) Ne si kuli Jesu n’a si ka tabelwa ki Jehova ka nzila ifi kamba ifi. Nihakulicwalo, Jehova n’a tabezi buitateli bwa Mwan’a hae bwa ku bata ku nyanda kabakala limbuyoti kaufela ze ne ka zwa mwateñi.
31. (a) Jehova n’a ezize cwañi moyo wa Jesu “sitabelo sa tifo ya libi”? (b) Jesu ha s’a nyandile maswe ha n’a li fa lifasi-mubu, kiñi sihulu ze lukela ku ba ze mu tabisa hahulu?
31 Ye ñwi ya limbuyoti zeo kikuli Jehova n’a ezize moyo wa Jesu “sitabelo sa tifo ya libi.” Kabakaleo, Jesu ha n’a kutezi kwa lihalimu, n’a itahisize fapil’a Jehova inz’a lwezi teko ya bupilo bwa hae bwa butu bo bu ezizwe sitabelo sa tifo ya libi, mi Jehova n’a tabezi ku si amuhela bakeñisa batu kaufela. (Maheberu 9:24; 10:5-14) Ka sitabelo sa hae sa tifo ya libi, Jesu n’a ipumanezi “lusika.” Ka ku ba “Ndate wa kamita,” wa kona ku fa bupilo, ili bupilo bo bu sa feli, ku ba ba bonisa tumelo mwa mali a hae a’ suluzwi. (Isaya 9:6) Jesu ha s’a nyandile maswe fa lifasi-mubu, u lukela ku ba ya tabile luli ku kona ku lukulula batu kwa sibi ni lifu! Kono hape, u lukela ku taba hahulu ni ku fita ku ziba kuli busepahali bwa hae ne bu file Ndat’ahe wa kwa lihalimu kalabo kwa nyazo ya Sila sa Hae, Satani Diabulosi.—Liproverbia 27:11.
32. Ki ka ku “talifa” kufi k’o Jesu a “bonahalisa batu ba bañata ku luka,” mi ku luka k’o ku taha ku bomañi?
32 Mbuyoti ye ñwi ye tiswa ki lifu la Jesu ki ya kuli u “bonahalisa batu ba bañata ku luka,” nihaiba cwale. Isaya u li U eza cwalo “mwa ku talifa kwa hae.” Ku bonahala kuli ku talifa k’o ki kona kwa n’a fumani Jesu ha n’a li mutu wa fa lifasi-mubu ni ha n’a nyandile maswe kabakala ku ipeya ku utwa Mulimu. (Maheberu 4:15) Ha s’a nyandile ku fita ni fa ku shwa, Jesu n’a konile ku fa sitabelo se ne si tokwahala kuli a tuse ba bañwi kuli ba bonahale ku luka ni bona. Ku luka k’o ku taha ku bomañi? Pili ku taha kwa balateleli ba hae ba ba tozizwe. Bakeñisa kuli ba na ni tumelo mwa sitabelo sa Jesu, Jehova u ba nga kuli ba lukile ka mulelo wa ku ba añula ku ba bana ni ku ba eza babusi hamoho ni Jesu. (Maroma 5:19; 8:16, 17) Ku zwa f’o, “buñata bo butuna” bwa “lingu ze ñwi” ba bonisa tumelo mwa mali a Jesu a’ suluzwi mi ki ba ba lukile ka mulelo wa ku ba balikani ba Mulimu ili ba ba ka punyuha Armagedoni.—Sinulo 7:9; 16:14, 16; Joani 10:16; Jakobo 2:23, 25.
33, 34. (a) Lu itutañi ka za Jehova ze nyakalalisa? (b) Ki bomañi “ba bahulu” bao Mutanga ili Mesiya a ka amuhela ni bona “situlo”?
33 Sa mafelelezo, Isaya u talusa mipuzo ya Mesiya, u li: “Kabakaleo, ni ka mu fa situlo ni ba bahulu, a ikabele ni bahali ze hapilwe; kakuli u tobohile moya wa hae mane kwa lifu, mi u balilwe ni lisinyi; kakuli u lwezi libi za ba bañata, mi u lapelela baezalibi.”—Isaya 53:12.
34 Manzwi a mafelelezo a kalulo ye ya bupolofita bwa Isaya a luta nto ye ñwi ye tabisa ka za Jehova. A luta kuli Jehova u itebuha ba ba zwelapili ku sepahala ku yena. Nto yeo i bonisizwe ki sepiso ya kuli u ka “fa” Mutang’a hae Mesiya “situlo ni ba bahulu.” Ku bonahala kuli manzwi ao a zwa fa mukwa wa ku ikabelanga ze hapilwe mwa ndwa. Jehova u itebuha busepahali bwa “ba bahulu” ba kwaikale ba ba sepahala, ba ba cwale ka Nuwe, Abrahama, ni Jobo, mi u ba bulukezi “situlo” mwa lifasi la hae le linca le li taha. (Maheberu 11:13-16) Ka ku swana, u ka fa situlo ku Mutang’a hae Mesiya. Kaniti, Jehova u ka mu fa mupuzo kabakala busepahali bwa hae. Ni luna lwa kona ku kolwa kuli Jehova ha na ku ‘libala misebezi ya luna, ni lilato le lu bonisize kwa Libizo la hae.’—Maheberu 6:10.
35. Ki bomañi “bahali” bao Jesu a ikabela ni bona ze hapilwe, mi ze hapilwe zeo kiñi?
35 Mutang’a Mulimu hape u ka fumana ze hapilwe mwa ndwa ka ku tula lila za hae. U ka ikabela ze hapilwe zeo ni “bahali.” Mwa talelezo, “bahali” bao ki bomañi? Ki balutiwa ba Jesu ba pili ku tula lifasi sina yena—bona b’a 144,000 ba ba li bayahi ba “Isilaele wa Mulimu.” (Magalata 6:16; Joani 16:33; Sinulo 3:21; 14:1) Cwale ze hapilwe zeo kiñi? Ku bonahala kuli zeo li kopanyeleza “batu [ba ba li, NW] limpo,” bao Jesu ka swanisezo a kayutula kwa puso ya Satani, ni ku ba fa kwa puteho ya Sikreste. (Maefese 4:8-12) “Bahali” b’a 144,000 ni bona ba fiwa ku ze hapilwe ze ñwi. Kabakala kuli ba tuzi lifasi, ba zwisa ku Satani libaka lifi kamba lifi la ku nyaza Mulimu. Buipeyo bwa bona bo bu tiile ku Jehova bwa mu lumbeka, bu tabisa pilu ya hae.
36. Kana Jesu n’a ziba kuli n’a sweli ku taleleza bupolofita ka za Mutang’a Mulimu? Mu taluse.
36 Jesu n’a ziba kuli n’a sweli ku taleleza bupolofita ka za Mutang’a Mulimu. Busihu bw’a n’a tamilwe, n’a kutezi ku bulela manzwi a’ ñozwi kwa Isaya 53:12 ni ku bulela kuli a ama ku yena, a li: “Ni li ku mina: Taba ye ñozwi i swanezi ku bonahalela ku na, ye li: U balilwe kwa lisinyi; kakuli za ka li ya kwa ku petahala.” (Luka 22:36, 37) Ka bumai, Jesu kaniti n’a ezizwe inge kuli ne li sisinyi. Za n’a bulaezwi kuti ki ku loba mulao, n’a kokotezwi mwahal’a lisinyi ze peli. (Mareka 15:27) Niteñi, n’a itatezi ku nyefulwa cwalo, inz’a ziba hande-nde kuli n’a ezeza luna. Ku swana inge kuli n’a yemi mwahal’a baezalibi ni katulo ya lifu, mi yena n’a amuhezi katulo ya lifu yeo.
37. (a) Litaba za kwaikale ze ñozwi ka za bupilo ni lifu za Jesu li lu konisa ku ziba nto mañi? (b) Ki kabakalañi ha lu swanela ku itumela ku Jehova Mulimu ni ku Jesu Kreste, Mutang’a hae ya pahamisizwe?
37 Litaba za kwaikale ze ñozwi ka za bupilo ni lifu la Jesu li lu konisa ku ziba hande-nde kuli: Jesu Kreste ki yena Mutanga ili Mesiya ya bulezwi mwa bupolofita bwa Isaya. Lu swanela ku itebuha luli kuli Jehova n’a itatezi ku tuhelela Mwan’a hae ya latwa ku taleleza ze polofitilwe ka za Mutanga y’o, ili ku nyanda ni ku shwa ilikuli lu kone ku liululwa kwa sibi ni lifu! Jehova n’a bonisize cwalo lilato le lituna ku luna. Maroma 5:8 i li: “Mulimu fo a tahisize kanya ya lilato la hae ku luna, kikuli lu sa li baezalibi Kreste u shwile bakeñisa luna.” Lu swanela ku itumela luli ni ku Jesu Kreste, yena Mutanga ya pahamisizwe, ya n’a itatezi ku toboha moyo wa hae mane kwa lifu!
[Litaluso za kwatasi]
^ para. 5 Toloko ye bizwa Targum of Jonathan ben Uzziel (ya mwa lilimo za mwanda wa pili C.E.), ye tolokilwe ki J. F. Stenning, i toloka Isaya 52:13 kuli: “A mu bone, mutang’a ka, Mutoziwa (kamba, Mesiya), u ka konda.” Ka ku swana, hatiso ya Talmud ya Sibabilona (ya mwa lilimo ze bat’o ba za mwanda wa bulalu C.E.) i li: “Mesiya—libizo la hae ki mañi? . . . [; ba] ndu ya Rabbi [ba li, Mukuli], sina ha ku bulezwi kuli, ‘Kaniti u itwesize matuku a luna.’”—Sanhedrin 98b; Isaya 53:4.
^ para. 15 Mupolofita Mika n’a bulezi kuli Betelehema ki “yo munyinyani mwahal’a masika a Juda.” (Mika 5:2) Niteñi, Betelehema ye nyinyani yeo ne i bile ni tohonolo ye ipitezi ya ku ba munzi mwa n’a pepezwi Mesiya.
^ para. 22 Linzwi la Siheberu le li tolokilwe kuli “natilwe” hape li itusiswa kwa butuku bwa mbingwa. (2 Malena 15:5) Ka ku ya ka bocaziba ba bañwi, Majuda ba bañwi ne ba hupula kuli Isaya 53:4 ne i bonisa kuli Mesiya n’a ka ba wa mbingwa. Hatiso ya Talmud ya Sibabilona i itusisa timana yeo ku Mesiya, mi i mu biza kuli “caziba wa mbingwa.” Toloko ya Bibele ya Katolika ye bizwa Douay Version, ka ku likanyisa toloko ya si-Latin ye bizwa Vulgate, i toloka timana yeo kuli: “Ne lu mu hupula kuli ki wa mbingwa.”
[Lipuzo za Tuto]
[Chati fa likepe 212]
MUTANG’A JEHOVA
Ka M’o Jesu N’a Talelelize Bupolofita Ka za Teñi
BUPOLOFITA
KEZAHALO
TALELEZO
N’a hulisizwe ni ku biswa mutu yo mutuna hahulu
Lik. 2:34-36; Mafil. 2:8-11; 1 Pit. 3:22
N’a sinyizwe libizo ni ku shubulwa
Mat. 11:19; 27:39-44, 63, 64; Joa. 8:48; 10:20
N’a komokisize macaba a mañata
Mat. 24:30; 2 Mates. 1:6-10; Sin. 1:7
N’a si ka lumelwa
Joa. 12:37, 38; Maro. 10:11, 16, 17
Makalelo a hae fa lifasi-mubu ne li a kwatasi ni a ku sa ikutwisisa
N’a nyazizwe ni ku fulalelwa
Mat. 26:67; Luka 23:18-25; Joa. 1:10, 11
N’a itwesize manyando a luna
N’a holofalizwe
N’a nyandezi bumaswe bwa ba bañwi
N’a kuzize ni ku sa bilaela fapil’a balwanisi
Mat. 27:11-14; Mare. 14:60, 61; Lik. 8:32, 35
N’a atuzwi ni ku lengiwa mulatu ka sobozi
Mat. 26:57-68; 27:1, 2, 11-26; Joa. 18:12-14, 19-24, 28-40
N’a bulukilwe ni bafumi
Bupilo bwa hae ne bu ezizwe sitabelo sa tifo ya libi
N’a kwalulezi ba bañata nzila ya kuli ba bonahale ku luka
Maro. 5:18, 19; 1 Pit. 2:24; Sin. 7:14
N’a balezwi kwa baezalibi
Mat. 26:55, 56; 27:38; Luka 22:36, 37
[Siswaniso se si fa likepe 203]
‘N’a nyazizwe ki batu’
[Siswaniso se si fa likepe 206]
“H’a si ka mumutula mulomo wa hae”
[Manzwi a bañi ba siswaniso]
Kalulo ya siswaniso sa “Ecce Homo” se si swanisizwe ki Antonio Ciseri
[Siswaniso se si fa likepe 211]
“U tobohile moya wa hae mane kwa lifu”
