Kauhanyo 11

“Mu Si Ke Mwa Isepisa ka Malena”

Isaya 50:1-11

1, 2. (a) Ki ifi kelezo ye buyelezwi ye ba sa utwi Majuda, mi ki lifi ze zwa mwateñi? (b) Ki kabakalañi Jehova ha buza kuli: ‘Liñolo la telekano li kai?’

“MU SI ke mwa isepisa ka malena, nihaiba ka bana ba batu, ba ba palelwa ku tusa. . . . U filwe mbuyoti mutu ya na ni Mulimu wa Jakobo ku mu tusa, ya isepisa ka [Muñ’a] Bupilo, Mulimu wa hae; ki Yena ya ezize lihalimu ni lifasi.” (Samu 146:3-6) Majuda ba mwa miteñi ya Isaya kambe ba ka utwa fela kelezo ya walisamu yeo! Kambe ba ka sepa fela “Mulimu wa Jakobo,” isi Egepita kamba sicaba se siñwi sa bahedeni! Fohe, lila za Juda ha ne li ka i tulukela, Jehova n’a ka nga muhato wa ku i sileleza. Kono Juda i hanile ku kupa tuso ku Jehova. Kabakaleo, Jehova u ka tuhelela Jerusalema ku sinyiwa ni bayahi ba Juda ku iswa mwa butanga kwa Babilona.

² Juda ki yona ye fosize. Ha i koni ku bulela luli kuli se si tisa sinyeho ya yona kikuli Jehova u i ezize maswe kamba kuli u tuhezi bulikani bwa hae ni sicaba seo. Mubupi ha lobangi bulikani bwa hae. (Jeremia 31:32; Daniele 9:27; Sinulo 15:4) Ka ku koñomeka taba yeo, Jehova u buza Majuda kuli: “Liñolo la m’aho la telekano li kai, le ni mu lelekile ka lona?” (Isaya 50:1a) Mwa Mulao wa Mushe, mutu ya leleka musal’a hae u lukela ku mu fa liñolo la telekano. Kihona a kona ku nyalwa ki munna usili. (Deuteronoma 24:1, 2) Jehova ka swanisezo, u file liñolo  leo kwa mubuso wa Isilaele, o li wahabo Juda, kono ha si ka fa liñolo leo ku Juda. * U sa li yena ‘mulen’a bona.’ (Jeremia 3:8, 14) Juda kaniti ha si ka lukuluha ku swalisana ni macaba a bahedeni. Silikani sa Jehova ni yona si ka zwelapili “mane ku fite Shilo [Mesiya].”—Genese 49:10.

3. Ki kabakalañi Jehova ha ‘lekisa’ batu ba hae?

³ Jehova hape u buza Juda kuli: “Kamba ki ku ufi wa ba likoloti za ka yo ni ku lekisize ku yena?” (Isaya 50:1b) Majuda ha ba na ku iswa mwa butanga kwa Babilona ilikuli ba life sikoloti se siñwi s’a na ni sona Jehova. Jehova ha swani sina Muisilaele ya shebile ya lukela ku lekisa bana ba hae ku mukolotisi wa hae ilikuli a life likoloti. (Exoda 21:7) Kono Jehova u bulela libaka luli batu ba hae ha ba ka ba batanga, u li: “A mu bone, mu lekisizwe kabakala bumaswe bwa mina; mi m’a mina u lelekilwe kabakala buikuhumuso bwa mina.” (Isaya 50:1c) Ki Majuda ba ba fulalezi Jehova; yena ha si ka ba fulalela.

4, 5. Jehova u bonisa cwañi kuli wa lata batu ba hae, kono Juda i ezañi?

⁴ Puzo ya Jehova ye tatama i bonisa hande-nde lilato la hae kwa batu ba hae: “Ha ni tile, ha ni si ka fumana mutu, kiñi? Kiñi ha ku si na mutu ya ni alabile ha ne ni biza?” (Isaya 50:2a) Ka batanga ba hae ba bapolofita, Jehova u tile ka swanisezo kwa ndu ya batu ba hae kuli a t’o ba kupa ku kutela ku yena ka lipilu za bona kaufela. Kono ha ba alabi. Majuda ba lata ku kupa tuso kwa batu, mane fokuñwi ni ku Egepita.—Isaya 30:2; 31:1-3; Jeremia 37:5-7.

⁵ Kana Egepita ki mupilisi ya itingiwa ku fita Jehova? Ku bonahala kuli Majuda bao ba ba sa sepahali ba libezi lika ze n’e tisize kuli sicaba seo si pepiwe lilimo-limo  kwamulaho k’o. Jehova u ba buza kuli: “Kikuli lizoho la ka ki le likuswani kuli li palelwe ku lamulela? Kamba ha ni na mata a ku pilisa? A mu bone, ka kalimelo ya ka ni kalisa liwate; ni fetula linuka ku li eza luñamba, litapi za zona li nunke ku bola, kakuli ha ku sa na mezi, mi li shwa ka ku tokwa mezi. Ni kwahela mahalimu ka lififi, mi ni a apesa lisila la saka.”—Isaya 50:2b, 3.

6, 7. Jehova n’a bonisize cwañi m’ata a hae a ku pilisa ka nako yeo Maegepita ne ba benda?

⁶ Ka 1513 B.C.E., Egepita n’e li munyandisi wa batu ba Mulimu, n’e si mupilisi ya n’a sepiwa. Maisilaele ne li batanga mwa naha yeo ya bahedeni. Kono Jehova n’a ba lukuluzi, mi ne li tukuluho kwa ku makaza! Pili n’a natile naha yeo Likoto ze Lishumi. Hamulaho wa kozi ya bulishumi ye omba moyo, Faro wa Egepita a laela kuli Maisilaele ba funduke mwa naha. (Exoda 7:14–12:31) Kono ba sa funduka fela, Faro a cinca muhupulo. A lukisa limpi za hae mi a matela Maisilaele kuli a ba hapeleze ku kuta kwa Egepita. (Exoda 14:5-9) Maisilaele ne ba swasizwe luli, masole ba Egepita ne ba li mwamulaho wa bona mi Liwate le Lifubelu ne li li fapil’a bona! Kono Jehova n’a li teñi mi n’a ka ba lwanela.

⁷ Jehova honaf’o a yemisa Maegepita ka ku beya lilu le li yemi nonga mwahal’a bona ni Maisilaele. Lilu leo kwa neku la Maegepita n’e li lififi; kwa neku la Maisilaele, n’e li liseli. (Exoda 14:20) Mi limpi za Egepita ha ne li yemisizwe cwalo, Jehova “a sutisa liwate ka moya o mata, wa kwa Upa, o fukile busihu kamukana; liwate a li fetula mubu o omile.” (Exoda 14:21) Mezi ha s’a kauhani, batu kamukana—banna, basali, ni banana—ne ba konile  ku sila Liwate le Lifubelu hande-nde. Batu ba hae ha ne ba nze ba silela mwa buse bwa liwate, Jehova a zwisa lilu leo. Ka lubilo lo lutuna, Maegepita ba matela fa lundandala lwa liwate. Batu ba Jehova ha se ba fitile hande fa likamba, a kutisa mezi, mi Faro ni limpi za hae ba shwela mwateñi. Jehova a lwanela cwalo batu ba hae. Yeo ki susuezo ye tuna kwa Bakreste kacenu!—Exoda 14:23-28.

8. Bayahi ba Juda ba hapiwa kwa mafelelezo kabakala ku sa utwa litemuso mañi?

⁸ Miteñi ya Isaya ha i t’o fita, se ku felile lilimo ze 700 ku zwa fa tulo yeo ya Mulimu. Juda se si li sicaba se si ikemezi. Fokuñwi i ezanga litumelelano za kozo ni linaha li sili, ze cwale ka Asirya ni Egepita. Kono baeteleli ba linaha za bahedeni zeo ha ba koni ku sepiwa. Ba ka ezanga fela ze tusa  bona ku fita ku buluka bulikani bo ba eza ni Juda. Ka ku bulela ka libizo la Jehova, bapolofita ba lemusa batu kuli ba si ke ba sepa batu ba ba cwalo, kono manzwi a bapolofita h’a utwiwi. Kwa mafelelezo, Majuda ba ka hapelwa kwa Babilona ku yo ba batanga ka lilimo ze 70. (Jeremia 25:11) Nihakulicwalo, Jehova ha na ku libala batu ba hae, mi ha na ku ba fulalela ku ya ku ile. Ka nako ye tomilwe, u ka ba hupula, mi u ka ba fa kolo ya ku kutela habo bona ku yo kalisa sinca bulapeli bo bu kenile. Kuli ku petweñi? Kuli batu ba itukiseze ku taha kwa Shilo, ya ka utwiwa ki batu kamukana!

Shilo Wa Taha

9. Shilo ki mañi, mi ki muluti ya cwañi?

⁹ Lilimo ze mianda-nda za fita. “Linako ha li petahalile,” Shilo, yena Mulena Jesu Kreste, u taha fa lifasi-mubu. (Magalata 4:4; Maheberu 1:1, 2) Jehova ha ezize mulikan’a hae yo mutuna y’o ku ba Mubuleli wa hae kwa Majuda, ku bonisa kuli Jehova u lata hahulu batu ba hae. Jesu u ba mubuleli ya cwañi? U ba mubuleli ya pahami hahulu! Jesu haki mubuleli fela, hape ki muluti —Muluti yo Mutuna. Ha ku komokisi kakuli u na ni Muluti ya makaza, yena Jehova Mulimu. (Joani 5:30; 6:45; 7:15, 16, 46; 8:26) Nto yeo i pakilwe ka z’a polofita Jesu ka Isaya kuli: “Mulena [Muñ’a] Bupilo u ni file lilimi le li talifile, kuli ka manzwi a ka ni kone ku tiisa mutu ya katezi. Habusile, ka zazi ni zazi, u zusa, e, u zusa zebe ya ka, kuli ni teeleze mo ku teeleleza balutiwa.”—Isaya 50:4. *

10. Jesu u likanyisa cwañi lilato la Jehova kwa batu ba Hae, mi batu ba ikutwa cwañi ka za Jesu?

¹⁰ Pili a si ka taha kale fa lifasi-mubu, Jesu n’a sebelisani ni Ndat’ahe mwa lihalimu. Silikani se sinde se si mwahal’a Ndate y’o ni Mwan’a hae si lokilwe kwa Liproverbia 8:30 kuli: “Ne ni se ni inzi ku Yena [Jehova], ni nze ni mu sebeleza, . . . ni nze ni tabile fapil’a hae kamita.” Ku teeleza Ndat’ahe ne ku tahiselize Jesu tabo ye tuna. Sina Ndat’ahe, ni yena n’a lata “bana ba batu.” (Liproverbia 8:31) Ha taha fa lifasi-mubu, Jesu u “tiisa mutu ya katezi.” U kalisa bukombwa bwa hae ka ku bala taba ye tiisa pilu ya mwa bupolofita bwa Isaya, ye li: “Moya wa Mulena u fahalimw’a ka, kakuli u ni tozize, kuli ni bulelele babotana Evangeli; . . . ku folisa ba ba lobehile lipilu.” (Luka 4:18; Isaya 61:1) Taba ye nde kwa babotana! Ku katulusa ba ba katezi! Zibiso yeo luli i swanela ku tisa tabo kwa batu! Ba bañwi ba nyakalala—kono haki bote. Kwa mafelelezo, buñata ba hana ku lumela bupaki bwa Jesu bwa kuli n’a lutilwe ki Jehova.

11. Ki bomañi ba ba itwesa coko ya Jesu, mi ba fumanañi?

¹¹ Kono ba bañwi ba bata ku utwa ze ñata. Ba utwa ka tabo memo ya Jesu ye tabisa, ye li: “Mu tahe ku na mina  kamukana ba ba katezi, ba ba imezwi, mi ni ka mi imulula. Mu itwese coko ya ka, mi mu itute ku na; kakuli ni na ni musa ni pilu ye bunolo, [mi] mu ka fumanela mioya ya mina pumulo.” (Mateu 11:28, 29) Ku ba ba taha ku Jesu, ku na ni batu ba ba ba baapositola ba hae. Ba ziba kuli ku itwesa coko ya Jesu ki musebezi o t’ata ku bona. Ze ñwi ze amiwa mwa musebezi wo ki ku kutaza taba ye nde ya Mubuso ku yo fita kwa mafelelezo a lifasi. (Mateu 24:14) Baapositola ni balutiwa ba bañwi ha ba nze ba eza musebezi wo, ba fumana kuli luli ba fumanela mioya ya bona pumulo. Musebezi o swana u eziwa ki Bakreste ba ba sepahala kacenu, mi ku u eza ku ba tiseza tabo ye swana.

Haki Wa Mahañi

12. Jesu u bonisa cwañi kuli u utwa Ndat’ahe wa kwa lihalimu?

¹² Jesu ha libali mulelo w’a tela fa lifasi-mubu. U tela ku t’o eza tato ya Mulimu. Mubonelo wa hae u polofitilwe kuli: “Mulena [Muñ’a] Bupilo u ni tibuluzi lizebe, mi ha ni si ka hana, kamba ku sutela mwamulaho.” (Isaya 50:5) Jesu kamita u utwa Mulimu. Mane u bulela kuli: “Mwana h’a koni ku eza se siñwi ili yena, haisi s’a boni Ndate a si eza.” (Joani 5:19) Pili a si ka taha kale fa lifasi-mubu, ku bonahala kuli Jesu n’a sebelisani ni Ndat’ahe ka lilimo ze eza bolule, mane ze bolule b’a likiti-kiti. Ha s’a tile fa lifasi-mubu, u zwelapili ku utwa litaelo za Jehova. Kifohe, luna balateleli ba Kreste ba ba si ka petahala lu swanela ku tokomela hahulu ku utwa litaelo za Jehova!

13. Ki sifi se si ka tahela Jesu kwapili, kono u bonisa cwañi kuli u na ni bundume?

¹³ Ba bañwi ba ba hana Mwan’a Jehova wa libanda ba mu nyandisa, mi nto yeo ni yona i polofitilwe, kuli: “Ni teile mukokoto wa ka ku ba ba ne ba ni nata, ni malama a ka ku ba ba ne ba ni kumula mulelu; ha ni si ka leusa  pata ya ka, ka ku saba ku swabiswa ni ku kwelwa mati.” (Isaya 50:6) Ka ku ya ka bupolofita b’o, Mesiya u ka utwa butuku ni ku swabiswa ki balwanisi. Jesu wa izibela nto yeo. Mi wa ziba ko i ka yo felela nyandiso yeo. Kono nako ya hae ya ku ba fa lifasi-mubu ha i bat’o fela, ha bonisi sabo ni ye kana. Ka ku itiisa sina licwe la mulilo, u ya kwa Jerusalema, kw’a ka yo bulaelwa. Ha nz’a ya teñi, Jesu u bulelela balutiwa ba hae kuli: “A mu bone, lwa kambama, lu ya kwa Jerusalema, mi Mwan’a mutu u ka betekwa kwa baprisita ba bahulu ni bañoli; ba mu atulele lifu, mi ba mu fe mwa mata a bamacaba. Ba ka mu soma, ni ku mu kwelaka mati, ba mu nate ka litupa, ba mu bulaye; mi ha ku fitile mazazi a malalu, u ka zuha hape.” (Mareka 10:33, 34) Ba ba tisa kuli a nyandiswe maswe cwalo ki baprisita ba bahulu ni bañoli—batu ba ba swanela ku ziba hande kuli Jesu ki mañi.

14, 15. Manzwi a Isaya a kuli Jesu n’a ka natiwa ni ku swabiswa a talelezwa cwañi?

¹⁴ Busihu bwa la Nisani 14, 33 C.E., Jesu u mwa simu ya Getsemani ni balateleli ba hae ba bañwi. Wa lapela. Ka sipundumukela, sikwata sa taha mi sa mu tama. Kono ha sabi. Wa ziba kuli Jehova u na ni yena. Jesu u kolwisa baapositola ba hae ba ba sabile hahulu kuli kambe n’a lata, n’a ka kupa ku Ndat’ahe limpi za mangeloi ze fitelela 12 kuli li to mu lamulela, kono niteñi u ekeza kuli: “Kono ka ku eza cwalo, Mañolo n’a ka ezahala cwañi?”—Mateu 26:36, 47, 53, 54.

¹⁵ Ze polofitilwe kaufela ka za litiko ni lifu za Mesiya za talelezwa. Ha s’a atuzwi ka buhata mwa Kuta ye Tuna, Jesu u tatubwa ki Ponse Pilato, mi y’o u laela kuli a natiwe ka pafa. Masole ba Maroma “ba mu nata kwa toho ka lutaka, ba mu kwelaka mati.” Kacwalo manzwi a Isaya a talelezwa. (Mareka 14:65; 15:19; Mateu 26:67, 68) Bibele  niha i sa buleli kuli kalulo ye ñwi ya mulelu wa Jesu ya kumulwa luli, ku si na kakanyo nto yeo ya ezahala, sina mwa n’a polofitezi fela Isaya. Ku kumulwa mulelu ki poniso ya kashwau ka katuna. *—Nehemia 13:25.

16. Jesu ha li mwa tiko ye tuna hahulu, u ipuluka cwañi, mi ki kabakalañi ha sa swabi?

¹⁶ Jesu ha nz’a yemi fapil’a Pilato, ha kupi kuli a si ke a bulaiwa kono u ikuzeza fela, ka ku ziba kuli u lukela ku shwa ilikuli Mañolo a talelezwe. Mubusisi wa Muroma y’o ha bulela kuli u na ni m’ata ku mu bulaya kamba ku mu lukulula, Jesu u alaba ka bundume kuli: “Kabesi kuli u a filwe ki lihalimu, kaba u si na mata ku na.” (Joani 19:11) Masole ba Pilato ba nyandisa maswe Jesu, kono ba palelwa ku mu swabisa. U ka swabelañi? Ha ku na s’a fosize nih’a fiwa koto. Kono u nyandisezwa ku luka. Kabakaleo, manzwi a bupolofita a mañwi a Isaya a’ talelezwa, a’ li: “Mulena [Muñ’a] Bupilo, ki Yena ya ni tusa; hakulicwalo ha ni na ku swabiswa. Kabakaleo, pata ya ka ni i ezize tata sina licwe la mulilo, mi ni ziba kuli ha ni na ku shubulwa.”—Isaya 50:7.

17. Jehova u tusize cwañi Jesu mwa bukombwa bwa hae kaufela?

¹⁷ Bundume bwa Jesu bu tiswa ki sepo ya hae ye tezi ku Jehova. Buiswalo bwa hae bu mu bonisa ku lumelelana ka ku tala ni manzwi a Isaya, a’ li: “Ya ka bonahalisa niti ya ka, u fakaufi; ya ka ni zekisa ki mañi? A lu yeme kaufela. Muhanyezi wa ka ki mañi? A sutelele ku na. A mu bone, Mulena [Muñ’a] Bupilo ki Yena ya ni tusa; ya ka ni beya mulatu ki mañi? A mu bone, ba ka supala kaufela sina siapalo, ba ka ciwa ki mafele!” (Isaya 50:8, 9) Ka lizazi l’a kolobezwa Jesu, Jehova u mu beya ya lukile h’a li ki mwan’a Hae wa kwa moya. Mane, linzwi tota la  Mulimu la utwiwa ka nako yeo, li li: “Yo ki mwan’a ka ya latiwa, ye ni katelwa.” (Mateu 3:17) Bupilo bwa hae bwa fa lifasi-mubu ha bu bat’o fela, Jesu ha nze a kubami ku lapela mwa simu ya Getsemani, “lingeloi [li] ta ku yena, li zwa kwa lihalimu, [li] mu tiisa pilu.” (Luka 22:41-43) Kabakaleo Jesu wa ziba kuli Ndat’ahe u lata mupilelo wa hae. Mwan’a Mulimu yo ya petehile ha si ka eza sibi. (1 Pitrosi 2:22) Lila za hae li mu tameleza kuli ha buluki Sabata, ki cakolwa, ni wa mudimona, kono Jesu ha utwiswi maswabi ki buhata bwa bona b’o. Mulimu u na ni yena, kacwalo ki mañi ya kona ku mu lwanisa?—Luka 7:34; Joani 5:18; 7:20; Maroma 8:31; Maheberu 12:3.

18, 19. Bakreste ba ba tozizwe ba tahezwi kiñi sina Jesu?

¹⁸ Jesu u lemusa balutiwa ba hae kuli: “Ha ba ni nyandisize, ba ka mi nyandisa ni mina.” (Joani 15:20) Ze ka tuha li ezahala li ka paka cwalo. Fa Pentekonta ya 33 C.E., moya o kenile u taha fahalimw’a balutiwa ba Jesu ba ba sepahala, mi puteho ya Sikreste ya tomiwa. Ku si ka fita nako, ba bahulu ba bulapeli ba lika ku yemisa musebezi wa ku kutaza wa banna ni basali bao ba ba sepahala ili ba ba swalisani cwale ni Jesu ka ku ba kalulo ya “lusika lwa Abrahama” ili bana ba kwa moya ba ba añuzwi ki Mulimu. (Magalata 3:26, 29; 4:5, 6) Ku zwa mwa lilimo za mwanda wa pili ku t’o fita ni kacenu le, Bakreste ba ba tozizwe, niha ba yemezi ze lukile ka bundume, ba talimani ni buhata ni nyandiso ye maswe ye zwa kwa lila za Jesu.

¹⁹ Kono ba hupula manzwi a Jesu a’ tiisa pilu, a’ li: “Mu ka ba ni mbuyoti ha ba mi tapaula kabakala ka, ha ba mi nyandisa, ba mi tameleza bumaswe kamukana ka buhata. Mu wabelwe mi mu nyakalale, kakuli mupuzo wa mina ikaba o mutuna kwa lihalimu.” (Mateu 5:11, 12) Kacwalo, niha ba lwaniswa ka situhu maswe, Bakreste ba ba tozizwe ha ba swabi. Ku si na taba ni ze ba bulela balwanisi  ba bona, ba ziba kuli Mulimu u b’anga kuli ki ba ba lukile. Ku yena ki ‘ba ba tokwile litiba ni se si nyazahala.’—Makolose 1:21, 22.

20. (a) Ki bomañi ba ba tusa Bakreste ba ba tozizwe, mi ba ipumani mwañi? (b) Bakreste ba ba tozizwe ni “lingu ze ñwi” ba ba cwañi ni lilimi le li talifile?

²⁰ Mwa miteñi ya cwale, Bakreste ba ba tozizwe ba tusiwa ki “buñata bo butuna” bwa “lingu ze ñwi.” Ni bona bao ba yema kwa neku la ku luka. Kabakaleo, ba nyandile hamoho ni mizwale ba bona ba ba tozizwe mi “ba tapisize liapalo za bona, ba li sweufalize mwa mali a Ngunyana.” Jehova u b’anga kuli ba lukile mi ba ka punyuha “ñalelwa ye tuna.” (Sinulo 7:9, 14, 15; Joani 10:16; Jakobo 2:23) Balwanisi ba bona niha ba bonahala ku tiya cwale, bupolofita bwa Isaya bu bulela kuli ka nako ya Mulimu ye tomilwe, balwanisi bao ba ka ba inge siapalo se si cilwe ki mafele, se si lukela fela ku yumbiwa. Ka nako ya cwale, Bakreste ba ba tozizwe ni “lingu ze ñwi” ba itiisa ka ku lapela kamita, ku ituta Linzwi la Mulimu, ni ku yanga kwa mikopano ku yo mu tompa. Kacwalo ba lutiwa ki Jehova mi ba ituta ku bulela ka lilimi le li talifile.

Mu Sepe Libizo la Jehova

21. (a) Ki bomañi ba ba zamaya mwa liseli, mi ki afi mafelelezo a bona? (b) Ku ezahalañi ku ba ba zamaya mwa lififi?

²¹ Cwale mu lemuhe fapano ye tuna ye: “Kana ku mina u teñi ya saba [Muñ’a] Bupilo, ya utwa linzwi la mutang’a hae? Mutu yo nzila ya hae i mwa lififi mi a tokwa ku bona liseli, a n’o sepa Libizo la [Jehova, NW], mi a tiyele ku Mulimu wa hae.” (Isaya 50:10) Ba ba teeleza kwa linzwi la Jesu Kreste Mutang’a Mulimu, ba zamaya mwa liseli. (Joani 3:21) Ba itusisa libizo la Mulimu la Jehova, mi hape ba sepile yena muñ’a libizo leo. Nihaike kuli nako ye ñwi ne ba zamaile mwa lififi, cwale ha ba sa saba batu.  Ba tiyela ku Mulimu. Kono ba ba tundamena ku zamaya mwa lififi ba mwa sabo ya ku saba batu. Ku cwalo ku Ponse Pilato. Niha ziba kuli Jesu ha na mulatu w’a tamelelizwe, mubusi wa Muroma y’o h’a lukululi Jesu kabakala sabo. Masole ba Maroma ba bulaya Mwan’a Mulimu y’o, kono Jehova wa mu zusa kwa bafu ni ku mu fa kanya ni likute. Pilato bo? Ka ku ya ka Flavius Josephus muituti wa za kwaikale wa Mujuda, hamulaho fela wa lilimo z’e ne ku zwa fa lifu la Jesu, Pilato n’a tuhelisizwe ku ba mubusisi wa Roma ni ku laelwa ku kuta kwa Roma ku yo zekisezwa bufosi bo butuna. Ku cwañi ka za Majuda be ne ba tisize kuli Jesu a bulaiwe? Hamulaho wa lilimo ze sa kwani 40, limpi za Roma ne li sinyize Jerusalema mi za bulaya bayahi ba yona ba bañwi ni ku isa ba bañwi mwa butanga. Ba ba lata lififi ha ba na mafelelezo a mande!—Joani 3:19.

22. Ki kabakalañi ku sepa ku piliswa ki batu ha ku li butoto bo butuna hahulu?

²² Ku sepa ku piliswa ki batu ki butoto bo butuna hahulu. Bupolofita bwa Isaya bu talusa libaka, bu li: “A mu bone, mina ba ba tumbula mulilo, ba ba itengelekeza ka bishingwa bye bi tuka, mu zamaye mwa malimi a mulilo wa mina, mu hate bishingwa bye mu tumbuzi! Se mu ka amuhela mwa lizoho la ka, ki se: Mu ka lobala fafasi inze mu nyandile.” (Isaya 50:11) Babusi ba butu ba ina nako ye kuswani. Mutu ya mafulofulo a kana a hoha munahano wa batu ka nakonyana. Kono niheba mutu ya sepahala hahulu ha koni ku peta ze ñata hahulu. Ku fita ku tumbula mulilo o mutuna, ka mo ba nahanela bayemeli ba hae, a kana a kona fela ku tumbula “bishingwa” bye bi sikai, bye bi fa liseli ni mufutumala ze nyinyani fela ni ku tima ka bubebe. Kono ba ba sepa Shilo, yena Mesiya ya n’a sepisizwe ki Mulimu, ha ba na ku swaba ni kamuta.

[Litaluso za kwatasi]

[Lipuzo za Tuto]

 [Siswaniso se si fa likepe 155]

Majuda ba itinga kwa babusi ba butu ku fita ku itinga ku Jehova

[Siswaniso se si fa likepe 156, 157]

Kwa Liwate le Lifubelu, Jehova n’a silelelize batu ba hae ka ku beya lilu le li yemi nonga mwahal’a bona ni Maegepita