Kauhanyo 15

Mumba Wa Nyakalala

Isaya 54:1-17

1. Ki kabakalañi Sara ha n’a nyolelwa ku pepa bana, mi ne ku ezaheziñi ku yena?

SARA n’a nyolelwa ku pepa bana. Ka bumai, ne li mumba, mi nto yeo ne i mu zwafisize hahulu. Mwa miteñi ya hae, ku ba mumba ne ku ngiwa kuli ki maswabisa. Kono haki nto yeo fela ye ne zwafisize Sara. N’a nyolelwa ku bona sepiso ya Mulimu ku munn’a hae ha i talelezwa. Abrahama n’a ka pepa mwana y’o mishobo kaufela ya lifasi ne i ka fiwa mbuyoti ka yena. (Genese 12:1-3) Kono lilimo-limo ku zwa fa n’a fezi Mulimu sepiso yeo, mwana y’o na sa li siyo. Sara a supala a si na mwana. Fokuñwi, mwendi n’a nahananga kuli sepo ya hae ki ya mbango. Kono ka zazi le liñwi, zwafo ya hae ya fetuha tabo!

2. Ki kabakalañi ha lu swanela ku isa pilu kwa bupolofita bo bu ñozwi mwa Isaya kauhanyo 54?

² Ziyezi ya Sara i lu tusa ku utwisisa bupolofita bo bu ñozwi mwa Isaya kauhanyo 54. Teñi k’o, Jerusalema u bulelwa ku ba inge mumba ya fita fa ku ba ni tabo ye tuna ya ku pepa bana ba bañata. Ka ku swaniseza sicaba sa hae mutumbi sa kwaikale ku ba musal’a hae, Jehova u bonisa lilato la hae ku bona. Mi hape kauhanyo ye ya Isaya i lu tusa ku utwisisa taba ye tuna yeo Bibele i biza “kunutu.” (Maroma 16:25, 26) Ku ziba “mumba” y’o ni za n’a ipumani ku zona ze bulezwi cimo mwa bupolofita b’o ku lu tusa ku utwisisa za butokwa ka za bulapeli bo bu kenile kacenu.

 “Mumba” Wa Zibahala

3. Ki kabakalañi “mumba” ha swanela ku nyakalala kwapili?

³ Kauhanyo 54 i kala ka taba ye tabisa, i li: “U opele wena mumba, wena ya sa pepi; u showele lipina ni mihuwo ya tabo, wena ya sa zibi butuku bwa ku pepa; kakuli bana ba ya n’a tuhezwi ba ka fita bana ba musali ya nyezwi kwa buñata, ku bulela [Muñ’a] Bupilo.” (Isaya 54:1) Isaya u lukela ku ba ya tabile luli ku bulela manzwi ao! Mi talelezo ya ona i ka omba-omba hakalo Majuda ba ba li lihapwa mwa Babilona! Ka nako yeo, Jerusalema u kabe u sa siilwe matota. Kwa batu, ne ku ka bonahala kuli ha ku na sepo ya kuli i ka yahiwa hape, sina mumba kamita ha sa koni ku sepa kuli u ka pepa bana mwa busupali. Kono “mumba” y’o u ka ba ni mbuyoti ye tuna kwapili—u ka pepa bana. Jerusalema u ka nyakalala hahulu-hulu. U ka fufula hape ka “bana,” kamba bayahi.

4. (a) Muapositola Paulusi u lu tusa cwañi ku utwisisa kuli Isaya kauhanyo 54 i lukela ku ba ni talelezo ye tuna ku fita ya mwa 537 B.C.E.? (b) “Jerusalema wa kwahalimu” ki nto mañi?

⁴ Bupolofita b’o ha bu na ku ba ni talelezo i liñwi fela, mi Isaya mwendi ha zibi cwalo. Muapositola Paulusi u kutela ku bulela ze kwa Isaya kauhanyo 54 ni ku talusa kuli “mumba” y’o u yemela nto ya butokwa hahulu ku fita munzi wa fa lifasi-mubu wa Jerusalema. U ñola kuli: “Jerusalema wa kwahalimu ki ya lukuluhile, mi ki yena m’a mina.” (Magalata 4:26) “Jerusalema wa kwahalimu” y’o ki nto mañi? Kaniti haki munzi wa Jerusalema wa mwa Naha ya Sepiso. Munzi wo ki wa fa lifasi-mubu, haki wa “kwahalimu.” “Jerusalema wa kwahalimu” ki musali wa kwa lihalimu wa Mulimu, yona kopano ya hae ya libupiwa za moya ze m’ata.

5. Mwa swanisezo ye talusizwe kwa Magalata 4:22-31, ki mañi y’a swaniseza (a) Abrahama? (b) Sara? (c) Isaka? (d) Agare? (e) Ishimaele?

⁵ Kono Jehova u kona ku ba cwañi ni basali ba babeli ba  swanisezo—yo muñwi kwa lihalimu, yo muñwi fa lifasi-mubu? Kana ku na ni mafosisa fa? Kutokwa. Muapositola Paulusi u bonisa kuli kalabo i mwa swanisezo ya bupolofita ye ne amile lubasi lwa Abrahama. (Magalata 4:22-31; mu bone “Lubasi lwa Abrahama Ne li Swanisezo ya Bupolofita,” fa likepe 218.) Sara, “ya lukuluhile” ili musal’a Abrahama, u swaniseza kopano ya Jehova ya libupiwa za moya ye swana sina musali ya nyezwi. Agare, mutanga ili siendi sa Abrahama, u swaniseza Jerusalema wa fa lifasi-mubu.

6. Kopano ya kwa lihalimu ya Mulimu ne i bile mumba ka nako ye telele ka nzila ifi?

⁶ Ka litaba za makalelo zeo, lu kalisa ku bona taluso ye tungile ya Isaya 54:1. Sara ha s’a bile mumba ka lilimo-limo, a pepa Isaka ha n’a li wa lilimo ze 90. Ka nzila ye swana, kopano ya Jehova ya kwa lihalimu ne i li mumba ka nako ye telele. Kwamulaho k’o mwa Edeni, Jehova n’a sepisize kuli “musali” wa hae n’a ka tahisa “peu.” (Genese 3:15) Hamulaho wa lilimo ze fitelela 2,000, Jehova a itama bulikani ni Abrahama bo bu ama Peu yeo ye sepisizwe. Kono “musali” wa kwa lihalimu wa Mulimu n’a na ni ku litela lilimo ze mianda-nda kuli a tahise Peu yeo. Nihakulicwalo, nako ne i tile yeo bana ba ya n’a banga “mumba” y’o ne ba li ba bañata ku fita ba Isilaele wa nama. Swanisezo ya za mumba i lu tusa ku bona libaka mangeloi ha n’a shukezwi hahulu ku iponela ku taha kwa Peu ye ne polofitilwe yeo. (1 Pitrosi 1:12) Nto yeo ne i t’o ezahala lili?

7. “Jerusalema wa kwahalimu” n’a tabile lili, sina ka mo ku polofitezwi kwa Isaya 54:1, mi mu alabelañi cwalo?

⁷ Jesu ha n’a t’o pepiwa fa lifasi-mubu, kaniti ne li nako ya kuli mangeloi a nyakalale. (Luka 2:9-14) Kono yeo haki yona kezahalo ye polofitilwe kwa Isaya 54:1. Jesu ha n’a pepilwe ka moya o kenile ka 29 C.E., ki fona fa n’a bezi  mwana wa kwa moya wa “Jerusalema wa kwahalimu,” ili f’o Mulimu ka sibili n’a bulezi patalaza kuli Jesu ki ‘Mwan’a hae ya latwa.’ (Mareka 1:10, 11; Maheberu 1:5; 5:4, 5) Ki fona fa n’a nyakalalezi “mumba” wa kwa lihalimu wa Mulimu, ka ku taleleza Isaya 54:1. Cwale n’a tahisize Peu ye ne sepisizwe, yena Mesiya! Lilimo-limo za hae za ku ba mumba ne se li felile. Kono ku nyakalala kwa hae ne ku si ka felela f’o.

 Bana ba Bañata Ba Mumba

8. Ki kabakalañi “mumba” wa kwa lihalimu wa Mulimu ha n’a nyakalalile ha s’a tahisize Peu ye ne sepisizwe?

⁸ Hamulaho wa lifu ni zuho ya Jesu, “mumba” wa kwa lihalimu wa Mulimu n’a nyakalalile ku amuhela Mwana ya latwa y’o ka ku ba yena “wa pili ku ba ba zuhile kwa bafu.” (Makolose 1:18) Ku zwa f’o, a kalisa ku pepa bana ba bañata  ba kwa moya. Fa Pentekonta ya 33 C.E., balateleli ba Jesu ba ba bat’o ba 120 ne ba tozizwe ka moya o kenile, ili ku amuhelwa cwalo ku ba ba ba ka busa ni Kreste. Ku lona lizazi leo hape, ba bañwi b’a 3,000 ne ba ekelizwe teñi. (Joani 1:12; Likezo 1:13-15; 2:1-4, 41; Maroma 8:14-16) Sona sikwata seo sa bana sa zwelapili ku hula. Mwa lilimo za makalelo a bukwenuheli bwa Krestendomu, zwelopili ya ba ye nyinyani-nyani. Kono ne ku bile ni cinceho mwa lilimo za mwanda wa bu 20.

9, 10. Taelo ya kuli “atumulusa sibaka sa tende” ne i ka ama cwañi musali wa kwaikale ya n’a pila mwa litende, mi ki kabakalañi yeo ha i li nako ya tabo ku musali ya cwalo?

⁹ Isaya u zwelapili ku polofita za nako ya zwelopili ye tuna, u li: “Atumulusa sibaka sa tende ya hao, u namulule masila a ndu ya hao; si bilaeli; shangela mihala ya hao, u tiise misumo ya hao. Kakuli u ka namela ku la bulyo ni ku la nzohoto; mi bana ba hao ba ka luwa macaba; mi hape ba ka zusa minzi ya matota. Si sabi; kakuli ha u na ku yubekwa, nihaiba ku shubulwa kamba ku swabiswa; kakuli u ka libala ze swabisa za kwa bwanana bwa hao; mi lishwau la hao la ku siiwa ki munn’a hao ha li sa na ku hupulwa.”—Isaya 54:2-4.

¹⁰ Teñi fa, Jerusalema u bulelwa inge kuli ki musali ni me ya pila mwa litende, sina Sara. H’a ba ni lubasi lo lutuna, me ya cwalo cwale u swanela ku bona za ku yandulula lapa la hae. U tokwa ku ekeza kwa lisila ni mihala ya tende ni ku toma misumo ya tende mwa libaka ze nca. Wo ki musebezi o mu tabisa, mi ha pateha cwalo, mwendi u libala ka bunolo lilimo za n’a nyandile inge a nahana ka za haiba u ka pepa bana kuli ba zwisezepili lusika lwa hae.

11. (a) “Musali” wa Mulimu wa kwa lihalimu n’a fuyauzwi cwañi ka 1914? (Mu bone litaluso za kwatasi.) (b) Batoziwa ba fa lifasi-mubu ba fuyauzwi cwañi, ku kala ka 1919?

 ¹¹ Jerusalema wa fa lifasi-mubu n’o bile ni nako yeo ya ncafalo hamulaho wa butanga bwa kwa Babilona. “Jerusalema wa kwahalimu” yena mane u fuyauzwi hahulu ni ku fita. * Sihulu ku kala ka 1919, “bana” ba hae ba ba tozizwe ba ñatafalile mwa muinelo wa bona wa kwa moya mo ba sa z’o kena. (Isaya 61:4; 66:8) Ne ‘ba luwile macaba’ kakuli ne ba ile mwa linaha ze ñata ku y’o bata-bata bote be ne ba ka taha mwa lubasi lwa bona lwa kwa moya. Kabakaleo, ne ku bile ni kekezeho ye bubebe hahulu mwa ku kubukanya bana ba ba tozizwe. Palo ya bona kaufela ya 144,000 ne i bonahezi ku kwana fahali-hali a ma-1930. (Sinulo 14:3) Ka nako yeo, koñomeko ya musebezi wa ku kutaza ya tuhela ku ba ya ku kubukanya batoziwa. Niteñi, kekezeho ne i si ka felela fela kwa batoziwa.

12. Kwand’a batoziwa, ki bomañi hape ba ba kubukanyelizwe mwa puteho ya Sikreste ku kala mwa ma-1930?

¹² Jesu ka sibili n’a polofitile kuli kwand’a “mutapinyana” wa hae wa banyani ba hae ba ba tozizwe, n’a ka ba ni “lingu ze ñwi” ze lukelwa ku tiswa mwa mulaka wa Bakreste ba niti. (Luka 12:32; Joani 10:16) Nihaike kuli haki bana ba ba tozizwe ba “Jerusalema wa kwahalimu,” balikani ba ba sepahala bao ba batoziwa ba peta musebezi wa butokwa o n’o polofitilwe kale-kale. (Zakaria 8:23) Ku zwa mwa ma-1930 ku t’o fita ni kacenu le, “buñata bo butuna” bwa bona se bu kubukanyizwe, mi kacwalo ku bile ni kekezeho  ye si ka bonwa kale haisali ya puteho ya Sikreste. (Sinulo 7:9, 10) Kacenu buñata bo butuna b’o se bu fita ku bolule-lule. Kekezeho yeo kaufela i tisize butokwi bo butuna bwa Mandu a Mubuso, Mandu a Mikopano, ni miyaho ya mitai. Manzwi a Isaya a bonahala kamita ku ba a swanela. Ki tohonolo hakalo ku ba kalulo ya kekezeho ye ne polofitilwe yeo!

Me Ya Babalela Bana ba Hae

13, 14. (a) Ki bufi butata bo bu bonwa ka za lipulelo ze ñwi ze bulelwa ka za “musali” wa kwa lihalimu wa Mulimu? (b) Ki tufi tunango to lu fumana mwa swanisezo ya Mulimu ya liswalisano za lubasi?

¹³ Se lu boni kuli mwa talelezo ye tuna, “musali” wa mwa bupolofita u swaniseza kopano ya Jehova ya kwa lihalimu. Kono ha lu bala Isaya 54:4, lu kana lwa komoka ku utwa kuli kopano ya libupiwa za moya i kile ya swabiswa kamba ku shwaulwa. Litimana ze tatama li bonisa kuli “musali” wa Mulimu u ka haniwa, ku nyandiswa, ni ku lwaniswa. Mane u ka tisa kuli Mulimu a halife. Lika ze cwalo li kona ku ama cwañi kwa kopano ya libupiwa za moya ze petehile ze si ka eza sibi haisali? Kalabo i itingile fa ku ziba mo lu inezi lubasi l’o.

¹⁴ Jehova u itusisanga liswalisano za mwa lubasi, ze cwale ka ya mwahal’a munna ni musal’a hae, ni me ni bana ba hae, kuli a taluse liniti ze tibile za kwa moya kakuli liswanisezo zeo za utwisiseha kwa batu. Ku si na taba ni mo lu inezi lubasi lwa luna ni ze ezahezi mwateñi, mwendi lwa ziba mo li swanela ku bela linyalo le linde kamba swalisano ye nde ya mwahal’a mushemi ni mwan’a hae. Kacwalo, Jehova u lu luta ka ku utwahala hande kuli u na ni swalisano ye lilato, ye tuna, ili ya ku sepana ni batanga ba hae ba kwa moya ba bañata-ñata! Mi u lu luta hande hakalo kuli kopano ya hae ya kwa lihalimu i babalela bana ba yona ba ba tozizwe ka moya ba fa lifasi-mubu! Batanga ba fa  lifasi-mubu ha ba nyanda, “Jerusalema wa kwahalimu,” ona batanga ba kwa lihalimu ba ba sepahala ni bona ba nyanda. Ka ku swana, Jesu n’a ize: “Kamita ha mu ezize yo muñwi wa banyani ba ka [ba ba tozizwe ka moya] bao cwalo, nihaiba yo munyinyani ku bona, ki na ye mu ezize cwalo.”—Mateu 25:40.

15, 16. Ki ifi talelezo ya pili ya Isaya 54:5, 6, mi ki ifi talelezo ye tuna?

¹⁵ Kacwalo, ha ku komokisi kuli ze ñata ze bulezwi ka za “musali” wa kwa lihalimu wa Jehova ki zona ze ezahala kwa bana ba hae ba fa lifasi-mubu. Mu nyakisise manzwi a: “Mubupi wa hao ki Yena ya ku nyezi, mi Libizo la hae ki [Jehova, NW] wa limpi. Ya-Kenile wa Isilaele, ki Yena Muliululi wa hao; mi l’a ka bizwa ka lona ki, Mulimu wa lifasi kaufela. Kakuli [Muñ’a] Bupilo wa ku kutisa, mo ku kutisezwa musali ya n’a beilwe kwatuko, ya na ni maswabi mwa pilu; e, sina ya n’a nyezwi mwa bunca bwa hae, mi a lelekwa, ku bulela Mulimu wa hao.”—Isaya 54:5, 6.

¹⁶ Ki mañi musali ya bulelwa fa? Mwa talelezo ya pili, ki Jerusalema, o yemela batu ba Mulimu. Mwahal’a lilimo ze 70 ze ba ka ba mwa buhapiwa mwa Babilona, ba ka ikutwa inge kuli Jehova u ba lelekile ni ku ba beya kwatuko. Mwa talelezo ye tuna, manzwi ao a ama “Jerusalema wa kwahalimu.” A ama ni kwa tohonolo ya hae ya ku tahisa kwa nalulelule “peu” ka ku taleleza Genese 3:15.

Kalimelo ya ka Nakonyana, Limbuyoti za Ku Ya ku Ile

17. (a) Jerusalema wa fa lifasi-mubu u ka ‘halifelwa’ hahulu cwañi ki Mulimu? (b) Bana ba “Jerusalema wa kwahalimu” ne ba ‘halifezwi’ cwañi?

¹⁷ Bupolofita bu zwelapili kuli: “Ne ni ku tuhezi nakonyana fela, kono ka makeke a matuna ni ka ku kutisa. Ne ni ku patezi pata ya ka nakonyana, ha ne ni halifile hahulu; kono ka musa o sa feli ni ka ku shemuba, ku bulela  [Muñ’a] Bupilo Muliululi wa hao.” (Isaya 54:7, 8) Jerusalema wa fa lifasi-mubu u ‘halifelwa’ hahulu ki Mulimu limpi za Mababilona ha li u taseza ka 607 B.C.E. Lilimo ze 70 ze u ka ba mwa butanga li kana za bonahala butelele. Kono litiko zeo ki za “nakonyana” fela ha li bapanyiwa ni limbuyoti za ku ya ku ile ze bulukezwi ba ba utwa kalimelo ye ba fiwa. Ka ku swana, bana ba ba tozizwe ba “Jerusalema wa kwahalimu” ne ba ikutwile kuli ne ba ‘halifezwi’ hahulu muta Jehova n’a ba tuhelezi ku lwaniswa ki babusi be ne ba susuelizwe ki Babilona yo mutuna. Kono hasamulaho kezo ya kalimelo yeo ne i bonahezi ku ba ye kuswani hahulu, ha i bapanyiwa ni nako ya limbuyoti za kwa moya ze bile teñi ku kala ka 1919!

18. Ki sifi sikuka sa butokwa se si kona ku bonwa mwa buhali b’o Jehova n’a sululezi batu ba hae, mi nto yeo i kona ku lu ama cwañi ka butu?

¹⁸ Litimana zeo li fitisa niti ye ñwi ye tuna—ya kuli buhali bwa Jehova ki bwa nakonyana, kono mufelañeke wa hae ki wa ku ya ku ile. Buhali bwa hae bu tukelanga baezalibi, kono ha bu fitelelangi tikanyo, mi bu tukanga ka mulelo. Mi haiba lu amuhela kalimelo ya Jehova, buhali bwa hae  bu nganga “nakonyana” fela, kihona bu fela. Bu yoliwa ki “makeke a matuna”—yona swalelo ya hae ni musa wa hae. Zeo ‘ha li feli.’ Kabakaleo, ha lu eza sibi, lu si zina-zini ku baka ni ku bata ku lukisa mafosisa e lu ezelize Mulimu. Haiba sibi se lu ezize ki se situna, lu swanela ku atumela maeluda ba puteho ka bubebe-bebe. (Jakobo 5:14) Ki niti kuli kalimelo i kana ya tokwahala, mi ku kona ku ba t’ata ku i amuhela. (Maheberu 12:11) Kono ki ya ka nakonyana ha i bapanyiwa ni limbuyoti ze sa feli ze zwa mwa ku amuhela swalelo ya Jehova Mulimu!

19, 20. (a) Bulikani bwa nambwamutalati kiñi, mi bu ama cwañi lihapwa ze mwa Babilona? (b) ‘Bulikani bwa kozo’ bu fa Bakreste ba ba tozizwe kacenu sepiso mañi?

¹⁹ Jehova cwale u fa batu ba hae sepiso ye omba-omba ye li: “Taba ye, ni i likanya ni munda wa ku Nuwe; sina ha ni kile na itama ka luci kuli mezi a Nuwe h’a sa na ku kwahela lifasi hape, cwale ni itama ka luci kuli ha ni sa na ku ku halifela hape, kamba ku ku nyemela. Malundu nih’a ka suta, niha tu ka zikinyeha tulundu, sona sishemo sa ka ku wena ha si na ku suta, ni bulikani bwa ka bwa kozo ha bu na ku zikinyeha, ku bulela [Muñ’a] Bupilo ya ku shwela makeke.” (Isaya 54:9, 10) Hamulaho wa Munda, Mulimu n’a ezize bulikani ni Nuwe ni nto kaufela ye pila—fokuñwi bulikani b’o bu bizwa kuli bulikani bwa nambwamutalati. Jehova n’a sepisize kuli ha sa tuha a tisa sinyeho hape fa lifasi-mubu ka munda wa mwa lifasi kaufela. (Genese 9:8-17) Nto yeo i ama cwañi Isaya ni batu ba hae?

²⁰ Kwa omba-omba hakalo ku ziba kuli koto ye ba ka fiwa, yona ya ku ba mwa buhapiwa mwa Babilona ka lilimo ze 70, i ka taha fela hañwi. Ha i ka fela, kipeto ku felile. Hasamulaho, “bulikani bwa [Mulimu] bwa kozo” bu ka sebeza. Linzwi la Siheberu le li tolokilwe kuli “kozo” ha li talusi fela ku sa ba ni ndwa kono hape ni buiketo mwa nto  kaufela. Ku Mulimu, bulikani b’o ki bwa ku ya ku ile. Tulundu ni malundu ne li ka suta ku fita kuli sishemo sa hae kwa batu ba hae ba ba sepahala si fele. Ka bumai, sicaba sa hae sa fa lifasi-mubu ha si na ku mamela lineku la sona la bulikani b’o mi si ka ishandaulela kozo ya sona ka ku hana Mesiya. Kono bana ba “Jerusalema wa kwahalimu” bona ne ba ezize hande. Nako ya bona ye t’ata ya kalimelo ha ne i felile, ne ba sepisizwe silelezo ya Mulimu.

Buiketo bwa kwa Moya bwa Batu ba Mulimu

21, 22. (a) Ki kabakalañi “Jerusalema wa kwahalimu” ha bulezwi kuli wa nyanda ni ku zukuzwa ki liñungwa? (b) Ku fuyaulwa kwa “musali” wa kwa lihalimu wa Mulimu ne ku ka ama cwañi “bana” ba hae ba fa lifasi-mubu?

²¹ Jehova u zwelapili ku polofita za buiketo bwa basepahali ba hae, u li: “Mawe wena ya nyandile, ya zukuzwa ki liñungwa, u si na ya ku wisa pilu; bona, ni ka basa macwe a makwakwa a hao mibala ye minde, ni yahe mitomo ya hao ka macwe a safiro. Litawala za hao ni ka li yaha ka macwe a rubi, minyako ya hao i kabiswe ka karabunkele, ni lukwakwa kaufela lwa hao ka macwe a butokwa. Bana ba hao kaufela i ka ba ba ba lutilwe ki [Jehova, NW]; mi kozo ye ba ka pila ku yona bana ba hao, i ka ba ye tuna. Ku eza niti, ki sona se si ka ku tiisa. Lipilaelo li ka fela, kakuli ze sabisa li ka ba siyo; ku saba, ku ka ba kwahule ni wena, ni luwewe ha lu na ku sutelela ku wena. Niha ba ka ku fumbela, zeo ha li zwi ku Na; ba ba ka kopana kaufela kuli ba ku lwanise, ba ka wela fapil’a hao.”—Isaya 54:11-15.

²² Ki niti kuli “musali” wa Jehova wa mwa liluko la moya a li ku ba a nyandiswe luli kamba ku zukuzwa ki liñungwa. Kono n’a nyandile “bana” ba hae ba ba tozizwe ba fa lifasi-mubu ha ne ba nyandile, sihulu ha ne ba li mwa butanga bwa kwa moya mwahal’a 1918 ni 1919. Niteñi, “musali” wa kwahalimu ha pahamiswa, yeo ki poniso ya nto  ye swana ye ezahala kwa bana ba hae. Kacwalo, mu nyakisise tolongosho ye nde-nde ya “Jerusalema wa kwahalimu.” Macwe a mande hahulu a fa minyako, “mibala ye minde” ye tula, mitomo, nihaiba ona makwakwa li bonisa “bunde, butuna, bukeni, m’ata, ni ku tiya,” ka ku ya ka mo i bulelela hatiso ye ñwi. Kiñi ze ne ka tisa kuli Bakreste ba ba tozizwe ba ikete ni ku fuyaulwa cwalo?

23. (a) ‘Ku lutiwa ki Jehova’ ku tisizeñi kwa Bakreste ba ba tozizwe mwa mazazi a maungulelo? (b) Batu ba Mulimu ba filwe cwañi ‘lukwakwa lwa macwe a butokwa’?

²³ Timana 13 ya Isaya kauhanyo 54 i fa libaka i li, bote ikaba “ba ba lutilwe ki Jehova.” Jesu ka sibili n’a bulezi kuli manzwi a timana yeo a ama balateleli ba hae ba ba tozizwe. (Joani 6:45) Mupolofita Daniele n’a polofitile kuli mwa “nako ya maungulo” ye, batoziwa ne ba ka fiwa zibo ya niti ye ñata ni butali bwa kwa moya bo butuna. (Daniele 12:3, 4) Butali bo bu cwalo bu ba konisize ku etelela buluti bo butuna hahulu haisali, bwa ku fitisa lituto za Mulimu mwa lifasi kaufela. (Mateu 24:14) Mi hape butali bo bu cwalo bu ba tusize ku bona shutano ye mwahal’a bulapeli bwa niti ni bwa buhata. Isaya 54:12 i bulela za ‘lukwakwa lwa macwe a butokwa.’ Ku kala ka 1919, Jehova u tusize batoziwa ku zwelapili mwa ku ziba lona lukwakwa l’o, f’o kikuli, miseto ya kwa moya, ye ba kauhanya kwa bulapeli bwa buhata ni mikwa ye maswe ya lifasi. (Ezekiele 44:23; Joani 17:14; Jakobo 1:27) Kacwalo, ba kauhanyizwe kuli ba be batu ba Mulimu tota.—1 Pitrosi 2:9.

24. Lu kona ku ikolwisa cwañi kuli lwa lutiwa ki Jehova?

²⁴ Kabakaleo, yo muñwi ni yo muñwi wa luna a ipuze kuli, ‘Kana na lutiwa ki Jehova?’ Ha lu amuheli tuto yeo ku si na ku eza se siñwi. Lu lukela ku satalala ku i bata. Haiba lu bala Linzwi la Mulimu kamita ni ku li nahanisisa mi haiba lwa ituta litaelo ka ku bala lihatiso za Bibele ze hatisizwe  ki “mutanga ya sepahala, ya na ni kutwisiso” ni ka ku itukiseza mikopano ya Sikreste ni ku fumaneha teñi, u zibe lu ka lutiwa luli ki Jehova. (Mateu 24:45-47) Haiba lu ikataza ku sebelisa ze lu ituta ni ku zwelapili ku tona kwa moya, tuto ya Mulimu i ka lu shutanisa ni ba mwa lifasi le, le li si na bulumeli. (1 Pitrosi 5:8, 9) Mi mane sihulu, lu ka tusiwa ku ‘sutelela ku Mulimu.’—Jakobo 1:22-25; 4:8.

25. Sepiso ya Mulimu ya kuli u ka fa kozo i talusañi kwa batu ba hae ba mwa miteñi ye?

²⁵ Bupolofita bwa Isaya hape bu bonisa kuli batoziwa ba filwe kozo ye tuna. Kana seo si talusa kuli ha ba lwaniswi ni kamuta? Batili, kono Mulimu u sepisa kuli ha na ku tisa twaniso yeo kamba ku i tuhelela ku ba tula. Lu bala kuli: “Bona, ki Na ya bupile mumbuti ya pukuta mashala mwa mulilo, ya tahisa silwaniso kwa musebezi wa hae; mi ki Na ya bupile ni sisinyi se si sinya. Ha ku na silwaniso se si ezezwa wena se si ka konda; mi wa lilimi kaufela le li ka ku zekisa, u ka mu beya mulatu. Se, ki sanda sa batanga ba [Muñ’a] Bupilo, ni litukelo za bona ze zwa ku Na, ku bulela [Muñ’a] Bupilo.”—Isaya 54:16, 17.

26. Ki kabakalañi ha ku tiisa pilu ku ziba kuli Jehova ki yena Mubupi wa batu kaufela?

²⁶ L’o ki lwa bubeli mwa kauhanyo ye ya Isaya, Jehova a hupulisa batanga ba hae kuli ki yena Mubupi. Pili, u bulelela musal’a hae wa swanisezo kuli ki yena “Mubupi” wa hae. Cwale u bulela kuli ki yena Mubupi wa batu kaufela. Timana 16 i bulela za mumbuti ya pukuta mashala a mulilo wa ku tula ka ona ha nze a panga lilwaniso za hae ze sinya. I talusa cwalo ni mutabani, sona “sisinyi se si sinya.” Batu ba ba cwalo ba kana ba eza ze sabisa batu ba bañwi, kono kana ba kona ku sepa kuli ba ka fenya Mubupi wa bona? Kacwalo kacenu, nihaikaba kuli limpi ze m’ata ka ku fitisisa mwa lifasi le li lwanisa batu ba Jehova, ha ba  na ku ba ni kolo ya ku ba tula ku ya ku ile. Ku kona ku ba cwañi cwalo?

27, 28. Lu kona ku kolwañi mwa linako ze t’ata ze, mi ki kabakalañi ha lu ziba kuli litwaniso za Satani ha li na ku lu kona?

²⁷ Nako se i felile ya ku sinya batu ba Mulimu ni bulapeli bwa bona bo ba eza ka moya ni ka niti. (Joani 4:23, 24) Jehova n’a tuhelezi Babilona yo mutuna ku lwana ndwa i liñwi ya ku ba lwanisa ye ne i kondile ka nakonyana. “Jerusalema wa kwahalimu” ka nakonyana n’a iponezi bana ba hae ha ba bat’o kuziswa muta musebezi wa ku kutaza ne u bat’o yemiselezwa. Ha ku na ku ba cwalo hape ni kamuta! Cwale u nyakalaliswa ki bana ba hae, kakuli kwa moya, ha ba konwi ku tulwa. (Joani 16:33; 1 Joani 5:4) Ee, ku bile ni lilwaniso ze pangezwi ku ba lwanisa, mi ku ka ezwa ze ñwi hape. (Sinulo 12:17) Kono ha li si ka kona mi ha li na ku kona. Satani ha na silwaniso se si kona ku tula tumelo ni tukufalelo ye tuka ya batoziwa ni balikani ba bona. Kozo yeo ya kwa moya ki “sanda sa batanga ba [Muñ’a] Bupilo,” kacwalo ha ku na ya kona ku ba byangula yona.—Samu 118:6; Maroma 8:38, 39.

²⁸ Ha ku na, ee ha ku na ze li kona ku eza lifasi la Satani ze ka felisa musebezi ni bulapeli bo bu kenile bo bu tiile bwa Mulimu bo ba eza batanga ba hae ba ba ineezi. Bana ba ba tozizwe ba “Jerusalema wa kwahalimu” ba tiisizwe hahulu lipilu ki yona sepiso yeo. Ku cwalo ni kwa buñata bo butuna. Ka mo lu zibela hahulu za kopano ya kwa lihalimu ya Jehova ni mo i sebelisanela ni balapeli ba hae ba fa lifasi-mubu, ki ka mo i ka tiyela tumelo ya luna. Ibile fela tumelo ya luna ya tiya, lilwaniso za Satani ha li na ku kona ku lu tula!

[Litaluso za kwatasi]

[Lipuzo za Tuto]

[Mbokisi fa likepe 218]

Lubasi lwa Abrahama Ne li Swanisezo ya Bupolofita

Muapositola Paulusi n’a talusize kuli lubasi lwa Abrahama ne li nguli, ili swanisezo ya bupolofita ka za swalisano ye mwahal’a Jehova ni kopano ya hae ya kwa lihalimu ni sicaba sa Isilaele sa fa lifasi-mubu se ne si li mwa bulikani bwa Mulao wa Mushe.—Magalata 4:22-31.

Abrahama, ka ku ba toho ya lubasi, u yemela Jehova Mulimu. Buitateli bwa Abrahama bwa ku eza Isaka mwan’a hae ya latwa sitabelo bu swaniseza buitateli bwa Jehova bwa ku eza Mwan’a hae ya latwa sitabelo bakeñisa libi za batu kaufela.—Genese 22:1-13; Joani 3:16.

Sara u swaniseza “musali” wa kwa lihalimu wa Mulimu, yona kopano ya hae ya libupiwa za moya. Kopano ya kwa lihalimu yeo i bizwa ka swanelo kuli ki musal’a Jehova, kakuli i swalisani hahulu ni Jehova, i ipeya kwatas’a butoho bwa hae, mi ya tusa ka ku tala mwa ku peta milelo ya hae. Hape i bizwa “Jerusalema wa kwahalimu.” (Magalata 4:26) “Musali” ya swana y’o u bulezwi kwa Genese 3:15, mi u bonwa mwa pono ye kwa Sinulo 12:1-6, 13-17.

Isaka u swaniseza Peu ya kwa moya ya musali wa Mulimu. Sihulu, peu yeo ki Jesu Kreste. Kono peu yeo hape ne i t’o kopanyeleza banyani ba Kreste ba ba tozizwe, ba ba añulwa ku ba bana ba kwa moya ni ku ba babusi hamoho ni Kreste.—Maroma 8:15-17; Magalata 3:16, 29.

Agare, siendi sa Abrahama, ne li mutanga. U swaniseza hande Jerusalema wa fa lifasi-mubu, o n’o zamaiswa ki Mulao wa Mushe, o n’o patuluzi kuli balateleli ba ona kaufela ki batanga kwa sibi ni lifu. Paulusi n’a bulezi kuli “Agare ki Sinai, lilundu la kwa Arabia,” kakuli ki fona fo ne bu tomezwi bulikani bwa Mulao.—Magalata 3:10, 13; 4:25.

Ishimaele, mwan’a Agare, u swaniseza Majuda ba mwa lilimo za mwanda wa pili, ili bana ba Jerusalema be ne ba sa kumalezi kwa Mulao wa Mushe. Sina Ishimaele ha n’a nyandisize Isaka, ni Majuda bao ne ba nyandisize Bakreste, be ne ba li bana ba ba tozizwe ba Sara wa swanisezo, ona “Jerusalema wa kwahalimu.” Mi sina Abrahama ha n’a lelekile Agare ni Ishimaele, ni Jehova kwa mafelelezo n’a hanile Jerusalema ni bana ba hae ba baipanguli.—Mateu 23:37, 38.

 [Siswaniso se si fa likepe 220]

Jesu ha s’a kolobelizwe, n’a tozizwe ka moya o kenile, mi Isaya 54:1 ya kala ku ba ni talelezo ya yona ya butokwa ka ku fitisisa

[Siswaniso se si fa likepe 225]

Jehova n’a patezi Jerusalema pata ya hae “ka nakonyana”

 [Maswaniso a fa likepe 231]

Kana mutabani ni mumbuti ba kona ku fenya Mubupi wa bona?