Jehova—Ki Mañi?

HA N’A nza falula mwa mutemwa wa kwa Cambodia, Henri Mouhot, mubatisisi wa linaha wa Mufura wa mwa lilimo za mwanda wa bu 19, a fita kwa mukokolombwa o mutuna-tuna o n’o potolohile tempele. Tempele yeo ne i bizwa Angkor Wat, ye n’e li ona muyaho wa bulapeli o mutuna ka ku fitisisa fa lifasi-mubu. Mouhot a sa bona fela muyaho wo o n’o kwahezwi ki bucwañi, a ziba kuli ki batu be ne ba u yahile. N’a ñozi kuli, “Ne u yahilwe ki bo Michelangelo ba kwaikale mi kona kuli ki o mutuna hahulu ku fita ufi kamba ufi wa Magerike kamba Maroma.” Niha ne u yubekilwe ni ku tuhelelwa ka lilimo ze mianda-nda, n’a sa hononi kuli muyaho o mutuna-tuna wo ne u yahilwe ki mutu yo muñwi.

Mane, buka ya butali ye n’e ñozwi lilimo ze mianda-nda kale-kale k’o i talusa nto ye swana, i li: “Kakuli ndu ye ñwi ni ye ñwi i na ni ya i yahile; kono ya yahile lika kamukana ki Mulimu.” (Maheberu 3:4) Kono ba bañwi mwendi ba ka li, ‘Za ka taho mo li sebeleza kwa fapana ni ze ezizwe ki batu.’ Nihakulicwalo, haki ba sayansi kaufela ba ba lumela cwalo.

Ha s’a ikolwisize kuli “ze mwahali a libupiwa ki lika ze pila,” Michael Behe, caziba wa sayansi ya ze ezahala mwa libupiwa wa fa Lehigh Yunivesiti, kwa Pennsylvania, ili kwa U.S.A., u buza kuli: “Kana lika ze pila ze mwahali a libupiwa za kona ku eziwa ka ku nahanisiswa ki mutu?” U zwelapili ku bonisa kuli ba sayansi cwale ba eza licinceho ze tuna mwa libupiwa ze pila ka ku itusisa mikwa ye cwale ka ku cinca-cinca mo li bupezwi. Ee luli, lika ze pila ni ze sa pili za kona ku “bupiwa”! Ha n’a tatubile tuselusi to tu pila to tunyinyani-nyani, Behe n’a lemuhile misebelezo ye tatezani maswe ye itusisa tuka-ka to tu sebelisana. N’a buleziñi kwa mafelelezo? A li: “Ze zwile mwa buikatazo-tuna bo bwa ku tatubisisa selusi—ili ku tatubisisa bupilo ku kalela fa tuka to tunyinyani-nyani—ki bupaki bo butuna, ili bo bu ikutwahalela bwa kuli ne i ‘bupilwe!’”

Kacwalo he ki mañi Mubupi wa misebelezo yeo ye tatezani cwalo?

Mubupi Ki Mañi?

Kalabo i mwa buka ya butali ya kale-kale yeo manzwi a yona a mañwi ne lu a balile kwa makalelo—yona Bibele. Mwa manzwi a yona a pili, Bibele i alaba hande-nde ka bunolo ili ka ku utwahala puzo ya kuli ya n’a bupile zote ki mañi, i li: “Kwa simuluho Mulimu n’a ezize Lihalimu ni Lifasi.”—Genese 1:1.

Niteñi, ka ku italuhanya ku ba bañwi ba ba twi ki Mulimu, Mubupi u itibahaza ka libizo le li ipitezi, u li: “Mulimu [Jehova, NW], Yena ya ezize lihalimu . . . , ya patamisize lifasi ni se si mela ku lona, Yena ya file ba ba yahile ku lona ku buyela . . . s’a bulela ki se.” (Isaya 42:5, 8) Jehova ki lona libizo la Mulimu ya n’a ezize pupo kaufela ni ku bupa banna ni basali ba fa lifasi. Kono Jehova ki mañi luli? Ki Mulimu ya cwañi? Mi ki kabakalañi ha mu swanela ku mu teeleza?

Taluso ya Libizo la Hae

Pili, libizo la Mubupi, lona la Jehova, li talusañi? Libizo la Mulimu li ñozwi ka litaku za Siheberu z’e ne (יהוה) mi li fumaneha ibat’o ba h’a 7,000 mwa kalulo ya Siheberu ya mwa Bibele. Libizo le l’i ngiwa ku ba le li talusa kezo ya ku tahisa ili le li simuluha fa linzwi la Siheberu le li talusa kezo la ha·wahʹ (“ku ba teñi”) mi kacwalo li talusa “U Tahisa ku Ba Teñi.” F’o kikuli, Jehova ka butali u ezanga mw’a tokwela kaufela ilikuli a pete milelo ya hae. U banga Mubupi, Muatuli, Mupunyusi, Mupilisi, ni cwalo-cwalo, ilikuli a taleleze lisepiso za hae. Hape, linzwi leo la Siheberu le li talusa kezo ki pulelo ye talusa nto cwalo ye sweli ku talelezwa. Seo si bonisa kuli Jehova u sa eza mw’a batela kuli a taleleze lisepiso za hae. Kaniti, ki Mulimu ya pila!

Mikwa ye Mituna ya Jehova

Bibele i bonisa kuli yena Mubupi y’o ili y’a taleleza z’a lelile ki mutu yo munde hahulu. Jehova ka sibili n’a patuluzi mikwa ya hae ye ipitezi mi a li: “[Muñ’a] Bupilo, [Muñ’a] Bupilo, ki Mulimu ya na ni makeke ni musa, ya sa akufi ku halifa, ya tezi sishemo, ya na ni niti; Ya tiiseza ku shemuba batu mwa masika a bona a’ eza lule, ya swalela batu bumaswe, ni buikuhumuso, ni sibi.” (Exoda 34:6, 7) Jehova u bulezwi kuli ki Mulimu y’a sishemo se si lilato. Linzwi la Siheberu le li itusisizwe fa li kana hape la tolokiwa kuli “lilato le li sepahala.” H’a peta mulelo wa hae wa ku ya ku ile, Jehova ka busepahali u zwelapili ku bonisa lilato kwa libupiwa za hae. Kana ne mu si ke mwa itebuha ku latiwa hahulu cwalo?

Jehova hape h’a akufi ku halifa mi u swalelanga bumaswe bwa luna kapili. Kwa omba-omba hakalo ku ba ni mutu ya sa lu tami milatu kono ili ya lata ku lu swalela. Kono seo ha si talusi kuli Jehova u tuhelelanga bumaswe. N’a ize: “Na, [Muñ’a] Bupilo, ni lata ku atula ka mulao; ni toile busholi bo bu zamaya ni bumaswe.” (Isaya 61:8) Ka ku ba Mulimu ya atula ka mulao, ha tuhelelangi ku ya ku ile baezalibi ba ba cinezi mwa bumaswe bwa bona. Kacwalo, lu kolwe kuli nako y’a tomile i sa fita fela, Jehova u ka felisa bumaswe bo bu mwa lifasi le.

Ku likanyeleza hande-nde mikwa ya lilato ni katulo ku tokwa butali. Jehova u likanyeleza mikwa ye mibeli yeo hande hahulu h’a sebelisana ni luna. (Maroma 11:33-36) Kaniti, butali bwa hae bu kona ku bonwa kai ni kai. Pupo ye makaza i paka hande seo.—Samu 104:24; Liproverbia 3:19.

Kono ku ba fela ni butali ha ku si ka likana. Kuli a pete kaufela z’a lela ku eza, Mubupi u lukela ku ba hape ni m’ata ote. Bibele i bonisa kuli ki Mulimu y’a m’ata, i li: “A mu talime lihalimu, mu buhe: Ya ezize linto zeo ki mañi? Ki Yena ya zamaisa limpi za zona ka mulao, . . . ka butuna bwa mata a hae . . . ha ku na ye tokwahala.” (Isaya 40:26) Kaniti, Jehova u na ni ‘mata a matuna’ a’ mu konisa ku peta tato ya hae. Kana mikwa ye cwalo ha i mi hoheli ku Jehova?

Lituso za ku Ziba Jehova

Jehova ‘ha si ka bupa fela lifasi’ kono “ilikuli li yahiwe” ki batu ba ba itamile silikani luli ni yena. (Isaya 45:18; Genese 1:28) U babalelanga libupiwa za hae za fa lifasi-mubu. N’a file batu makalelo a mande-nde mwa lihae le li swana sina simu, la paradaisi. Kono batu ba sweli ku li sinya, mi Jehova ha tabeli cwalo ni hanyinyani. Nihakulicwalo, sina mo li boniseza libizo la hae, Jehova u ka taleleza mulelo wa hae wa kwa makalelo ka za batu ni lifasi-mubu. (Samu 115:16; Sinulo 11:18) U ka tisa hape Paradaisi fa lifasi-mubu kuli ku to pila teñi ba ba lata ku mu utwa ka ku ba bana ba hae.—Liproverbia 8:17; Mateu 5:5.

Buka ya mafelelezo mwa Bibele i talusa bunde bwa bupilo bo mu kona ku ikola mwa Paradaisi yeo, i li: “U ka takula miyoko kaufela kwa meto a bona; mi lifu ha li sa na ku ba teñi; nihaiba ku tahelwa ki maswabi ni ku lila, ni ku utwa butuku; kakuli za pili li felile.” (Sinulo 21:3, 4) B’o ki bona bupilo sakata bw’a bata Jehova kuli mu ikole. Ki Ndate yo munde hakalo! Kana mw’a tabela ku ituta ze ñata ka za hae ni ze mu tokwiwa ku eza kuli mu to pila mwa Paradaisi?

Konji haiba ku bonisizwe, mañolo kaufela a zwisizwe mwa Bibele ye Kenile ya Silozi, Hatiso ya 1951.