Kana Mu Na ni Moya O Sa Shwi?

KANA ku na ni bupilo hamulaho wa lifu? Puzo yeo se i zingile batu ka lilimo ze ñata-ñata. Mwahal’a nako, batu mwa likalulo kaufela za bupilo se ba nahanisisize ka za taba yeo mi se ba tahisize litumelo ze shutana-shutana.

Mwa lifasi kaufela, buñata bwa batu ba lumela kuli ku na ni “moya” o bandukanga lifu la mutu. Kana nto ye ñwi mwahali ku mutu luli ya siyanga mubili fa lifu ni ku zwelapili ku pila? Moya o inzi ku mutu ya pila ki nto mañi? Ki sika mañi se si ezahalanga ku ona ha lu shwa? Linzwi la Mulimu le li buyelezwi, yona Bibele, li lu fa likalabo za niti mi ili ze kolwisa kwa lipuzo zeo.

Moya Ki Nto Mañi?

Mwa Bibele, manzwi a tolokilwe kuli “moya” ka mutomo a talusa “puyelo.” Kono seo si ama nto ye fita kezo ya ku buyela fela. Ka mutala, muñoli wa Bibele Jakobo u li: ‘Mubili ha u si na moya u shwile.’ (Jakobo 2:26) Kacwalo, moya ki yona nto ye pilisa mubili.

M’ata a ku pilisa ao ha koni ku ba fela puyelo fela, kamba moya, o zamaya mwa maswafu. Kabakalañi? Kakuli ku buyela ha se ku felile, bupilo bu siyala mwa liselusi za mwa mubili ka nakonyana—“ka mizuzu i sikai,” ka ku ya ka buka ye bizwa The World Book Encyclopedia. Kabakaleo, ku wetulula mutu kwa konahala, mi lilama za mubili za kona ku zwiswa ku mutu yo muñwi ni ku beiwa ku yo muñwi. Kono m’ata a bupilo a sa fela fela mwa liselusi za mwa mubili, buikatazo kaufela bwa ku wetulusa bupilo ha ku na se bu peta. Moya kaufela o mwa lifasi ha u koni ku wetulula nihaiba selusi i liñwi. Kacwalo, moya ki m’ata a bupilo a sa bonwi—ili m’ata a bupilo  a konisa liselusi ku zwelapili ku pila. M’ata a bupilo ao a fepiwa ki ku buyela.—Jobo 34:14, 15.

Kana moya w’o u sebeza fela kwa batu? Bibele i lu tusa ku fita fa kutwisiso ye utwahala mwa taba yeo. Mulena Salumoni ya butali n’a ñozi kuli: “Ya ziba kana moyo [moya, NW] wa mutu u kambamela kwa lihalimu, ni moyo [moya, NW] wa folofolo kana u shetumukela mwatas’a lifasi, ki mañi?” (Muekelesia 3:21) Kacwalo lifolofolo ni batu kaufela li bulelwa ku ba ze na ni moya. Seo si kona ku ba cwañi cwalo?

Moya, kamba m’ata a bupilo, a kona ku bapanywa kwa m’ata a malaiti a zamayanga mwa mushini kamba mwa sipangaliko. Malaiti a’ sa bonahali a kona ku itusiswa kwa ku peta misebezi ye fitana-fitana, ka ku ya ka mufuta wa sipangaliko se a fa m’ata ao. Ka mutala, sitofu sa malaiti si kona ku eziswa ku tahisa mufutumala, kompyuta i kona ku zamaisa litaba ni ku sebeza lipalo, mi televishini i kona ku tahisa maswaniso ni mulumo. Niteñi, malaiti ona ni kamuta h’a bi ni sibupeho sa sipangaliko se a fa m’ata. A zwelapili ku ba m’ata fela. Ka ku swana, m’ata a pilisa h’a bi ni sibupeho sa sibupiwa se a pilisa. H’a na butu mi h’a na m’ata a ku nahana. Batu ni lifolofolo “moyo [moya, NW] wa bona ki u li muñwi.” (Muekelesia 3:19) Kacwalo, mutu h’a shwa moya wa hae ha u zwelipili ku pila mwa muinelo u sili sina sibupiwa sa kwa moya.

Kacwalo, bafu ba mwa muinelo mañi? Mi ki sika mañi se si ezahalanga kwa moya mutu h’a shwa?

“U ka Kutela Mwa Liluli”

Mutu wa pili, Adama, ha n’a lobile taelo ya Mulimu ka bomu, Jehova n’a bulezi ku yena kuli: “U ka ca buhobe ka mifufuzo ya pata ya hao, mane u kutele mwa mubu wo u zwisizwe  ku ona; kakuli u liluli, mi u ka kutela mwa liluli.” (Genese 3:19) Adama n’a li kai pili Mulimu a si ka mu bupa kale ka liluli? N’a siyo! N’a sa pili. Kacwalo Jehova Mulimu ha n’a bulezi kuli Adama n’a ka ‘kutela mwa mubu,’ n’a talusa kuli Adama n’a ka shwa. Adama n’a si ke a shimbulukela kwa liluko la moya. Fa lifu Adama hape n’a ka ba y’a si na bupilo, y’a siyo. Koto ya hae neli lifu—ku sa ba teñi kwa bupilo—isi ku shimbulukela kwa liluko le liñwi.—Maroma 6:23.

Ku cwañi ka za ba bañwi ba ba shwile? Muinelo wa ba ba shwile u beilwe ka ku utwahala kwa Muekelesia 9:5, 10, ko lu bala kuli: “Ba ba shwile ha ba na se ba ziba . . . Mwa libita . . . , ha ku sa na musebezi, nihaili mulelo, kamba zibo, kamba butali.” Kacwalo, lifu ki muinelo wa ku sa ba teñi. Walisamu n’a ñozi kuli mutu h’a shwa, ‘moya wa hae wa yelela, u kutela mwa liluli; isali ka lizazi lona leo, milelo ya hae ya fela.’—Samu 146:4.

Kwa iponelwa hande kuli ba ba shwile ha ba ikutwi, ha ku na se ba kona ku eza. Ha ku na se ba ziba. Ha ba koni ku mi bona, ku mi utwa, kamba ku ambola ni mina. Ha ba koni ku mi tusa kamba ku mi holofaza. Luli ha mu tokwi ku saba ba ba shwile. Kono ku ba cwañi kuli moya “wa yelela” ku zwa ku mutu ka nako ya lifu la hae?

Moya U “Kutela ku Mulimu”

Bibele i talusa kuli mutu h’a shwa, ‘moya wa hae u kutela ku Mulimu ya n’a u fanile.’ (Muekelesia 12:7) Kana seo si talusa kuli moya luli u zamayanga mwa mbyumbyulu ku liba ku Mulimu? Kutokwa ni hanyinyani! Nzila yeo ka yona Bibele i itusisa linzwi la ku “kutela” ha i ami ku shimbuluka tota ku zwa mwa sibaka se siñwi ku ya ku se siñwi. Ka mutala, Maisilaele be ne ba sa sepahali ne ba bulelezwi kuli: “A mu kutele ku Na, mi ni ka kutela ku mina, ku bulela [Muñ’a] Bupilo wa limpi.” (Malaki 3:7) Ku ‘kutela’ kwa Isilaele ku Jehova ne ku talusa ku zwa mwa nzila ye maswe ni ku latelela hape nzila ya  Mulimu ye lukile. Mi ku ‘kutela’ kwa Jehova ku Isilaele ne ku talusa ku iseza hape mamelelo ye nde kwa batu ba hae. Mwa miinelo ye mibeli yeo ku “kutela” ne ku ama munahano, isi ku shimbuluka luli kwa ku zwa mwa sibaka se siñwi ku ya ku se siñwi.

Ka ku swana, fa lifu moya ha u “kutela” ku Mulimu ha ku ba ngi ni ku shimbuluka tota ku zwa fa lifasi-mubu ku ya kwa liluko la kwa lihalimu. Mu hupule kuli moya ki m’ata a pilisa. M’ata ao a sa zwa fela ku mutu, ki Mulimu fela ya kona ku a kutiseza ku yena. Kacwalo moya ‘u kutela ku Mulimu’ ka mubonelo wa kuli sepo ifi kamba ifi ya nako ya bupilo bwa kwapili bwa mutu y’o i itingile ka ku tala ku Mulimu.

Ka mutala, mu nyakisise seo Mañolo a si bulela ka za lifu la Jesu. Luka, muñoli wa litaba za Evangeli u talusa kuli: “Jesu kih’a huweleza ka linzwi le lituna, a li: Ndate, ni beya moya wa ka mwa mazoho a hao. A man’o bulela cwalo a felelwa ki moya.” (Luka 23:46) Moya wa Jesu ha ne u zwile ku yena, n’a si ka ba luli mwa nzila ya ku ya kwa lihalimu. Jesu n’a si ka zuha kwa bafu konji fa lizazi la bulalu. Mi hamulaho wa mazazi a 40 kihona a nyuluhela kwa lihalimu. (Likezo 1:3, 9) Nihakulicwalo, ka nako ya lifu la hae, Jesu n’a file moya wa hae ka buikolwiso mwa mazoho a Ndat’ahe, ni ku sepa ka ku tala m’ata a Jehova a ku kona ku kutisa sinca bupilo bwa hae.

Ee, ki Mulimu fela ya kona ku kutiseza mutu kwa bupilo. (Samu 104:30) Seo luli si kwalula tibelelo ye tuna ka ku fitisisa!

Sepo Ye Tiile

Bibele i bulela kuli: “Nako ya ta, mo ba ba li mwa mabita [a kupulo, NW] kaufela, ba ka utwa linzwi la [Jesu], mi ba zwe.” (Joani 5:28, 29) Ee, Jesu Kreste u sepisize kuli ba ba hupulwa ki Jehova kaufela ba ka zusiwa, kamba ku kutisezwa kwa bupilo. Mwa sibaka sa lizibiso za maswabi za kuli batu ba shwile, lipiho za nyakalalo li ka biha za ba ba kutiselizwe kwa bupilo. I ka ba tabo luli ya ku amuhela balatiwa ba ba zwa kwa mabita!

 Kana ne mu ka tabela ku ziba ze ñata ka za mo mu kona ku fumanela tuso kwa sepo yeo ye zwa ku Mulimu? Lu mi mema ku kupa broshuwa ya Mioya ya ba ba Shwile—Kana ya Kona ku Mi Tusa Kamba ku Mi Holofaza? Kana I Teñi Luli? ka ku itusisa keyala ye bonisizwe kwatasi.

Konji haiba ku bonisizwe, mañolo kaufela a Bibele a zwisizwe mwa Bibele ye Kenile ya Silozi, hatiso ya 1951.