Buka ya Bibele ya Bu 47—2 Makorinte

Muñoli: Paulusi

Ko Ne I Ñolezwi: Masedonia

Fo Ne I Felelizwe ku Ñolwa: c. 55 C.E.

1, 2. (a) Ki lifi ze ne tisize kuli Paulusi a ñolele Makorinte liñolo la bubeli? (b) N’a liñozi a li kai, mi n’a bilaezwa kiñi?

MWENDI cwale ne se li mwa kweli ya August kamba September ya 55 C.E. Ne ku sa na ni litaba ze n’e bilaeza muapositola Paulusi mwa puteho ya Sikreste ya Korinte. Ne ku si ka fita likweli ze ñata ku zwa fa n’a ñolezi liñolo la hae la pili kwa Makorinte. Haisali ku zwiwa f’o, Tite n’a lumilwe kwa Korinte ku yo tusa mwa ku amuhela linubu ze ne li fiwa k’o za ku tusa ba ba kenile mwa Judea mi mwendi hape ni kuli a y’o bona m’o Makorinte ba ngezi liñolo la pili. (2 Makor. 8:1-6; 2:13) Ne ba li ngile cwañi? Ku ziba kuli ne li ba tahiselize ku swaba ni ku baka ne ku omba-ombile Paulusi hakalo! Tite n’a sa kutile ku Paulusi mwa Masedonia ni piho ye nde yeo, mi cwale pilu ya muapositola y’o ne se i tezi lilato kwa mizwale ba hae ba ba lateha ba mwa Korinte.—7:5-7; 6:11.

² Kacwalo Paulusi a ñolela Makorinte hape. Liñolo la bubeli leo le li susueza ili le li m’ata ne liñolezwi mwa Masedonia mi ku bonahala kuli ne li isizwe ki Tite. (9:2, 4; 8:16-18, 22-24) Ye ñwi ya lipilaelo ze ne susuelize Paulusi ku ñola ne li ku ba teñi mwahal’a Makorinte kwa “baapositola ba batuna ku fita,” bao hape n’a bizize kuli “ki baapositola ba buhata, ki ba ba sebeza ka mano a maswe.” (11:5, 13, 14) Buiketo bwa kwa moya bwa puteho ye ncanyana yeo ne bu li mwa lubeta, mi m’ata a Paulusi a buapositola ne a hanyezwa. Kacwalo liñolo la hae la bubeli le li ya kwa Korinte ne li talelelize butokwi bo butuna.

3, 4. (a) Paulusi n’a potile mwa Korinte ka linako lifi? (b) Liñolo la 2 Makorinte li lu tusa cwañi cwale?

³ Ku kana kwa lemuhiwa kuli Paulusi n’a ize: “Seli musipili wa bulalu o ni bata ku mi zamaela.” (2 Makor. 12:14; 13:1) N’a kile a lela ku ba potela lwa bubeli ha n’a ñozi liñolo la hae la pili, kono nihaike kuli n’a itukiselize, ona musipili wo wa kuli ba “tuswe za sishemo habeli” ne u si ka konda. (1 Makor. 16:5; 2 Makor. 1:15) Kacwalohe, Paulusi n’a kile a ya teñi hañwi fela, ka likweli ze 18 mwa 50-52 C.E., puteho ya Sikreste ha ne i tomilwe mwa Korinte. (Lik. 18:1-18) Niteñi, Paulusi hamulaho n’a potezi hape Korinte, ili ku taleleza takazo ya hae. Ha n’a li mwa Greece ka likweli ze talu, mwendi mwa 56 C.E., n’a bile mwa Korinte ka nako ye ñwi, mi ki ha n’a li k’o fa n’a ñolezi liñolo la hae kwa Maroma.—Maro. 16:1, 23; 1 Makor. 1:14.

⁴ Liñolo la 2 Makorinte kamita se li bonwi kuli li zamaelela ni la 1 Makorinte ni mañolo a mañwi a Paulusi kuli ki ze li luli kalulo ya Bibele. Hape lu koniswa  ku talima mwahal’a puteho ya Korinte ni ku tusiwa ki manzwi a Paulusi a buyelezwi a filwe ka ku ba eleza ni ku eleza luna.

ZE MWA 2 MAKORINTE

5. (a) Paulusi u ñolañi ka za ku tiisa pilu? (b) Ki lifi ze ezahezi ka Kreste ili ze fa ku kolwisa ko kuñwi?

⁵ Tuso ye zwa ku “Mulimu wa ze tiisa pilu kaufela” (1:1–2:11). Paulusi u kopanyeleza Timotea mwa litumeliso za hae za makalelo. Paulusi u li: “Mulimu a lumbiwe, Yena Ndat’ahe Mulen’a luna Jesu Kreste, Ndate ya mukekecima, Mulimu wa ze tiisa pilu kaufela. Ya lu tiisanga pilu mwa ñalelwa ifi kamba ifi,” kuli ni luna lu kone ku tiisa ba bañwi lipilu. Nihaike kuli Paulusi ni balikani ba hae ne ba li mwa sineneketo ye tuna mi bupilo bwa bona ne bu li mwa lubeta, Mulimu u ba pilisize. Makorinte ni bona ba kona ku tusa ka ku ba lapelela. U ba ñolela ka ku sepa buniti bwa hae ni sishemo sa Mulimu. Lisepiso za Mulimu se li bile “E” ka Jesu, mi U tozize ba Kreste ni ku ba fa “swalele ya Moya” mwa lipilu za bona.—1:3, 4, 20, 22.

6. Paulusi u eleza kuli sifosi ya zwisizwe ya s’a bakile a ezezweñi?

⁶ Ku bonahala kuli munna ya n’a bulezwi ki Paulusi mwa kauhanyo 5 ya liñolo la hae la pili n’a lunduzwi mwa puteho. U bakile mi u bonahala ku swaba. Kacwalo Paulusi u bulelela Makorinte ku mu swalela ha buniti ni ku bonisa lilato la bona ku ya bakile y’o.

7. Paulusi u itahisa cwañi ni Makorinte, mi u tiisa kuli cwañi?

⁷ Ba ba konisizwe ku ba likombwa za bulikani bo bunca (2:12–6:10). Paulusi u itahisa ni Bakreste ba Makorinte kuli ki ba ba mwa munyololo wa tulo ni Kreste. (Makorinte ne ba ziba munko o munati wa insense ye ne i cisiwa mwa nzila ya munyololo wa limpi ze tulile mwa mazazi ao.) Ku na ni fapano ye tuna mwahal’a “munko” wa Bakreste ku ba ba ka pila ni “munko” ku ba ba shwa. “Ha lu . . . ba ba zwaka Linzwi la Mulimu,” ki mwa tiiseza Paulusi.—2:16, 17.

8. (a) Paulusi ni babeleki sina yena ne ba na ni bupaki mañi bwa kuli ki likombwa? (b) Bukombwa bwa bulikani bo bunca ki bo bu pahami cwañi?

⁸ Paulusi ni babeleki ba bañwi ha ba tokwi mañolo a bupaki a’ zwa kamba ku ya kwa Makorinte. Balumeli ba Makorinte ki bona luli mañolo a ku paka, a’ ñozwi “ka sebelezo ya luna” isi fa matapa a macwe, kono “fa matapa a nama, a lipilu,” ki mwa zibahaleza Paulusi. Mulimu u konisize hande likombwa za bulikani bo bunca. Mulao o ñozwi ne li sebelezo ya lifu, ya kanya ye kuyuka, mi ne li wa swalelele. Sebelezo ya moya, yona, i isa kwa bupilo, ya inelela, mi i na ni kanya ye tuna. “Ha ku balwa litaba za Mushe,” kapai ka apesa lipilu za bana ba Isilaele, kono ha ku sikuluhelwa ku Jehova, kapai ka zwa, mi ba “fetuha ku ba siswaniso si li siñwi ni Yena, ku zwa kwa kanya, ku ya kwa kanya.”—3:3, 15, 18.

9. Paulusi u talusa cwañi bufumu bwa bukombwa?

⁹ Paulusi kiha zwelapili kuli: ‘Lu beilwe fa sebelezo yeo ka sishemo se lu ezizwe. Lu tuhezi linto ze patwa mi ha lu si ka zwakanya Linzwi la Mulimu; kono ka ku bonahaza niti, lu ipakile hande. Evangeli haiba i kwahezwi, ki kabakala kuli mulimu wa lifasi le u foufalize kutwisiso ya ba ba sa lumeli. Kono lipilu za luna li benyelizwe ki liseli la zibo ya kanya ya Mulimu ye mwa pata ya Kreste. Ki bufumu kwa butuna bo lu na ni bona! Bu mwa lipiza za lizupa kuli mata ao a matuna hahulu ibe a Mulimu. Mwa nyandiso ni butata, ee, mwa ku talimana ni lifu ka sibili, lu bonisa tumelo mi ha lu zwafi, kakuli ñalelwa ye bubebe, ya nako ya cwale, i lu fumanisa bufumu bwa kanya, bo bu sa likanyiswi, bo bu sa feli. Kacwalo lu talima ze sa bonahali.’—4:1-18.

10. (a) Paulusi uliñi ka za ba ba ku Kreste? (b) Paulusi u ipaka cwañi kuli ki sikombwa sa Mulimu?

¹⁰ Paulusi u ñola kuli: ‘Lwa ziba kuli ndu ya luna ya lifasi i ka yoliwa ki ya kwa lihalimu ye sa feli. Cwale lu zamaya ka tumelo ni sepo ye tiile. Niha lu sa li mwa ndu ye, lu be ba ba lumelelwa ki Kreste.’ (5:1, 7-9) Ba ba ku Kreste ba “bupilwe sinca” mi ba mwa sebelezo ya kutisano. Ki “mandumeleti a Kreste.” (5:17, 20) Ka linzila kaufela Paulusi u ipaka ku ba sikombwa sa Mulimu. Ka mukwa ufi? ‘Ka ku tiya pilu hahulu mwa liñalelwa, mwa ku natwa, mwa misebezi, mwa ku tona busihu, ka ku kena, ka zibo, ka pilu-telele, ka musa, ka Moya o Kenile, ka lilato le li si na buikeziso, ka Linzwi la niti, ka mata a Mulimu; inge lu mwa bubotana, kanti lu fumisa ba bañata; inge lu tokwile sika, kanti lu luwile linto kaufela.’—6:4-10.

11. Paulusi u fa kelezo ni temuso ifi?

¹¹ ‘Ku ikenisa ka ku saba Mulimu’ (6:11–7:16). Paulusi u bulelela Makorinte kuli: ‘Pilu ya luna i atami kuli i mi amuhele.’ Ni bona ba swanela ku atamisa lilato la bona. Kono cwale ku taha temuso! “Mu si ke mwa lwala coko i liñwi ni ba ba sa lumeli.” (6:11, 14) Twaelano ki ifi ya liseli ni lififi, kamba Kreste ni Beliale? Ka ku ba tempele ya Mulimu ya pila, ba lukela ku ikauhanya ni ku sa swala se si masila. Paulusi u li: “Lu ikenise kwa masila kaufela a nama ni a moya, lu nze lu peta ku ikenisa kwa luna ka ku saba Mulimu.”—7:1.

12. Ki kabakalañi Paulusi ha n’a tabisizwe ki piho ye zwa kwa Korinte?

¹² Paulusi u zwelapili ku bulela kuli: “Ni tezi ze tiisa pilu, ni tabile ku feleleza mwa ñalelwa ya luna kaufela.” (7:4) Kabakalañi? Isiñi fela kabakala ku ba teñi kwa Tite kono hape ni kabakala piho ye nde ye zwa kwa Korinte, ya ku shukelwa, ku lila, ni ku tukufalelwa za Paulusi kwa bona. U lemuha kuli liñolo la hae la pili ne li ba swabisize ka nakonyana,  kono u tabiswa ki taba ya kuli Makorinte ne ba swabile ka ku baka ko ku pilisa. Wa ba babaza kabakala ku swalisana ni Tite kwa bona.

13. (a) Ki mitala ifi ya bufani yeo Paulusi a bulela? (b) Ki likuka lifi zeo Paulusi a nyakisisa ka ku ama ku fana?

¹³ Bufani bu ka fumana mupuzo (8:1–9:15). Ka ku ama linubu ze ezezwa “balumeli” ba ba mwa butokwi, Paulusi u fa mutala wa ba kwa Masedonia, bao bufani bwa bona ku si na taba ni bubotana bo butuna ne bu li ku fana ku fita se ne ba kona; mi cwale u sepa ku bona mufelo o swana kwa Makorinte ka ku bonisa niti ya lilato la bona ku Mulena Jesu Kreste, ya n’a ikezize mubotana kuli ba fume. Ku fana k’o ka mo ba swalezi ku ka tahisa ku likanelela, kuli ya na ni ze ñata a si ke atelwa hahulu, mi ya na ni ze nyinyani a si ke a tokwa. Tite ni ba bañwi ba lumiwa ku bona ka ku ama mpo ye sishemo yeo. Paulusi n’a nze a itumba ka bufani ni ku itukiseza kwa Makorinte, mi ha bati kuli ba swabe ka ku palelwa ku feleleza yona nubutuna yeo. Ee, “ya cala hahulu u ka kutula hahulu.” I zwisiwe mutu mw’a hupulezi mwa pilu, kakuli “Mulimu u lata ya fana a tabile.” Hape u kona ku atisa sishemo sa hae ku bona ni ku ba fumisa mwa bufani bwa mifuta kamukana. “Ku iswe buitumelo ku Mulimu ka mpo ya hae ye sa konwi ku taluswa.”—9:1, 6, 7, 15.

14. Ki lisupo lifi zeo Paulusi a fa ka ku yemela buapositola bwa hae?

¹⁴ Paulusi u pakela buapositola bwa hae (10:1–13:14). Paulusi u itumelela kuli ki mutu ya ishuwa ka ponahalo. Kono Bakreste ha ba lwani ka nama; lilwaniso za bona ki za moya, ze “na ni mata, ka Mulimu” a ku wisa mihupulo ye lwanisa zibo ya Mulimu. (10:4) Ba bañwi, ka ku bona lika ka mo li bonahalela fela fahalimu, ba li mañolo a muapositola a buima kono lipulelo za hae ki nto ye nyazahala. Ba zibe kuli likezo za Paulusi li ka ba ze swana ni manzwi a hae ka mañolo. Makorinte ba swanela ku lemuha kuli Paulusi ha itumbi ka z’a petile mwa simu ya yo muñwi. U ba tiselize taba ye nde ka butu. Hape, haiba ku ba ni ku itumba kufi kamba kufi, ku be ku Jehova.

15. (a) Paulusi u zwapaula baapositola ba buhata ka liswanisezo lifi? (b) Ki lifi z’a ipumani ku zona Paulusi?

¹⁵ Paulusi u ikutwa ku ba ni buikalabelo bwa ku tahisa puteho ya Korinte ku Kreste i li musizana ya kenile. Sina Eva ha n’a pumilwe ka mano a maswe a Noha, ku ba cwalo ni lubeta lwa kuli minahano ya bona i kana ya sinyiwa. Kacwalo, ka m’ata Paulusi u zwapaula “baapositola ba batuna ku fita” ili ba puteho ya Korinte. (11:5) Ki baapositola ba buhata. Satani ka sibili u ifetula sibupeho sa lingeloi la liseli, kacwalo ha ku komokisi batanga ba hae ha ba ifetula. Kono ka za ku ba likombwa za Kreste, ba bapanyeha cwañi ku z’a ipumani teñi Paulusi? U tiyezi ze ñata: litolongo, ku natwa, ku shwelwa ki sisepe halalu, likozi hañata, ku tona hañata ni tala. Niteñi mwahal’a zeo kaufela n’a hupula butokwi bwa liputeho mi kamita n’a ikutwa ku ca inge mulilo ha ne ku sitatala mutu.

16. (a) Paulusi n’a ka itumba ka lifi, kono ki kabakalañi ka ku fapana ha n’a ka bulela ka za mifokolo ya hae? (b) Paulusi u tahisize cwañi bupaki bwa buapositola bwa hae?

¹⁶ Kacwalo haiba ku na ni mutu ya na ni mabaka a ku itumba ka ona, mutu y’o ki Paulusi. Kana ba ba twi ki baapositola ba batuna ku fita ili ba mwa Korinte ne ba ka bulela ka za ku ngelwa mwa Paradaisi, ili ku y’o utwa litaba ze sa konwi ku taluswa? Niteñi Paulusi u bulela ka za mifokolo ya hae. Kuli a si ke a inuneka, n’a filwe “muutwa mwa mubili.” Paulusi n’a kupile kuli u zwiswe ku yena kono n’a bulelezwi kuli: “Sishemo sa ka sa ku likana.” Paulusi n’a ka lata ku itumba ka mifokolo ya hae, kuli “mata a Kreste” a zwelepili ku mu apesa inge tende. (12:7, 9) Batili, Paulusi ha fitwi ki “baapositola ba batuna ku fita,” mi Makorinte ba boni bupaki bwa buapositola bwa hae bwa n’a tahisize mwahal’a bona “ka pilu-telele kaufela, ka liponiso ni limakazo, ni ka ze mata.” Ha bati tutu ya bona, sina Tite ni babeleki hamoho ni yena ba n’a lumile ha ne ba si ka bata bufumu bwa bona.—12:11, 12.

17. Ki kelezo ifi ya mafelelezo yeo Paulusi a fa Makorinte?

¹⁷ Lika kaufela li ezezwa ku ba yahisa. Niteñi, Paulusi u talusa sabo ya kuli ha ka fita mwa Korinte, u ka fumana kuli ba bañwi ha ba si ka bakela misebezi ya bona ya nama. U lemusa cimo baezalibi kuli u k’a nga muhato o swanela mi ha na ku bandusa ni yo mukana, mi u eleza bote mwa puteho kuli ba n’o itekula ku bona haiba ba mwa tumelo ku Jesu Kreste. Paulusi ni Timotea ba ka ba lapelela ku Mulimu. U ba kupa kuli ba ine ba tabile mi ba kutisane ka buñwi, kuli Mulimu wa lilato ni kozo a be ni bona, mi u feza ka ku fa litumeliso za balumeli ni litakalezo za hae tota za kuli ba fuyaulwe kwa moya.

MABAKA HA I LI YE TUSA

18. Bakreste ba swanela ku ba ni mubonelo ufi o lukile wa bukombwa?

¹⁸ Buitebuho bwa Paulusi kwa neku la bukombwa bwa Sikreste ka mo bu taluselizwe mwa 2 Makorinte ki bo bu nyangumuna ni ku susueza hakalo! Ha lu b’u ngeni mwa n’a bu ngezi. Sikombwa wa Sikreste ya konisizwe hande ki Mulimu haki ya zwakanya Linzwi kono u sebeza ka buniti. Se si mu paka ki miselo yeo a beya mwa bukombwa, isiñi liñolo le liñwi. Nihakulicwalo, hailif’o bukombwa ki bo bu na ni kanya, leo haki libaka la ku ikuhumuseza. Batanga ba Mulimu ka ku ba batu ba ba si ka petahala ba na ni bufumu bo mwa lipiza za lizupa ze fokola, kuli ku iponahaze hande kuli ki ka m’ata a Mulimu. Kacwalo seo si tokwa buikokobezo mwa ku amuhela tohonolotuna ya ku ba likombwa za Mulimu, mi ku sebeza sina “mandumeleti a Kreste” ki ku tompiwa ki Mulimu hakalo! Kacwalo  ki ye swanela hakalo kelezo ya Paulusi ya ku sa “amuhela sishemo sa Mulimu ku sa tusi se siñwi”!—2:14-17; 3:1-5; 4:7; 5:18-20; 6:1.

19. Ki linzila lifi ze fitana-fitana zeo Paulusi n’a file ka zona mutala o zwile mubano kwa likombwa ba Sikreste kacenu, sihulu baokameli?

¹⁹ Ka buniti fela Paulusi n’a file mutala o munde hahulu o ba swanela ku likanyisa likombwa za Sikreste. Taba ki kuli n’a nga ka butokwa Mañolo a Siheberu a buyelezwi mi n’a ituta ona, ili ku kuta-kutela ku a bulela, ku a ama, ni ku bonisa mo a sebeleza. (2 Makor. 6:2, 16-18; 7:1; 8:15; 9:9; 13:1; Is. 49:8; Liv. 26:12; Is. 52:11; Ezek. 20:41; 2 Sam. 7:14; Hos. 1:10) Fahalimu a zeo, ka ku ba muokameli, n’a bonisize ku iyakatwa mutapi ka butungi, ili ku bulela kuli: “Haili na, ne ni ka tabela ku zwisa za ka, ni ku sebeleza mioya ya mina.” N’a ifanile ka ku tala kwa ku tusa mizwale, sina mo i boniseza hande taba. (2 Makor. 12:15; 6:3-10) N’a sa tuheli ku ikataza ku luta, ku eleza, ni ku lukisa miinelo mwa puteho ya Korinte. N’a lemusize hande ka za swalisano ni lififi, ili ku bulelela Makorinte kuli: “Mu si ke mwa lwala coko i liñwi ni ba ba sa lumeli.” Kabakala ku iyakatwa za bona ka lilato, n’a sa lati ku bona minahano ya bona i sinyeha, “sina noha ha i n’e pumile Eva ka mano a maswe a yona,” mi kacwalo a ba eleza ka pilu kaufela kuli: “Mu itekule ili mina ku bona kana mu teñi mwa tumelo; mu itike ili mina.” N’a ba nyangumunezi kwa bufani bwa Sikreste, ili ku ba bonisa kuli “Mulimu u lata ya fana a tabile,” mi yena ka sibili n’a talusize buitumelo bwa ka buitebuho bo butuna ku Mulimu kabakala mpo ya Hae ye sa konwi ku taluswa. Kaniti mizwale ba hae mwa Korinte ne ba ñozwi ka lilato fa litapa la nama la pilu ya Paulusi, mi ku sebeleza kwa hae mizwale ba hae ka ku ba tusa ili ka ku sa ipabalela ki mutala o tezi wa mw’a swanela ku bela muokameli ya tukufalezwi, ya tona. Ki mutala o zwile mubano hakalo ku luna kacenu!—6:14; 11:3; 13:5; 9:7, 15; 3:2.

20. (a) Paulusi u libisa cwañi minahano ya luna ko ku swanela? (b) Liñolo la 2 Makorinte li supa kwa sepo mañi ye kanya?

²⁰ Muapositola Paulusi u libisa minahano ya luna ko ku swanela ha supa ku “Ndate ya mukekecima, Mulimu wa ze tiisa pilu kaufela” kuli ki yena luli ya fa m’ata mwa nako ya tiko. Ki yena ya “lu tiisanga pilu mwa ñalelwa ifi kamba ifi” ilikuli lu kone ku tiyela za ku pilisezwa mwa lifasi la hae le linca. Hape Paulusi u supa kwa sepo ye kanya ya “ndu [ya kwa lihalimu] ye zwa ku Mulimu, ili ndu ye sa feli, ye si ka eziwa ka mazoho,” mi u li: “Hakubacwalo, mutu h’a li ku Kreste, ki ya bupilwe sinca; za kale li felile, mi linto kaufela li fetuhile ze nca.” Ka buniti fela liñolo la 2 Makorinte li na ni manzwi a mande hahulu a kolwisa bao, ka ku swana ni Paulusi, ba ka ca sanda sa Mubuso wa lihalimu.—1:3, 4; 5:1, 17.

[Lipuzo za Tuto]