Buka ya Bibele ya Bu 53—2 Matesalonika

Muñoli: Paulusi

Ko Ne I Ñolezwi: Korinte

Fo Ne I Felelizwe ku Ñolwa: c. 51 C.E.

1. Ki lifi ze bonisa sibaka ni nako ya ku ñolwa, mi ki sifi se ne si tahisize ku ñolwa kwa liñolo la bubeli kwa Matesalonika?

LIÑOLO la muapositola Paulusi la bubeli kwa Matesalonika ne li latelezi hahulu la pili. Lwa ziba kuli ne liñozwi hamulahonyana ku zwa fa ku ñolwa kwa la pili, mi ne liñolezwi mwa munzi o swana wa Korinte, kakuli mizwale ba ba swana, bo Silvano ni Timotea, hape ba swalisana ni Paulusi mwa ku lumelisa puteho ye kwa Tesalonika. Kaufel’a bona ne ba li batanga ba maeto mwa puteho ya Sikreste ya kwa makalelo, mi ha ku na ze ñozwi ze bonisa kuli kaufel’a bona ne ba kopani hape hamulaho wa swalisano ye ya mwa Korinte. (2 Mates. 1:1; Lik. 18:5, 18) Litaba ze mwa ngambolo ni mufuta wa yona li bonisa kuli Paulusi n’a boni tokwahalo ya ku eza ka putako ku sikulula puteho ka za mafosisa a n’a bile ku yona.

2. Ki lifi ze pakela buniti bwa 2 Matesalonika?

² Buniti bwa lona liñolo leo bu pakelwa hande sina mo bu pakelwa buniti bwa 1 Matesalonika. Ni lona li amilwe ki Irenaeus (lilimo za mwanda wa bubeli C.E.) hamohocwalo ni bañoli ba bañwi ba kwa makalelo, ku kopanyeleza cwalo ni Justin Martyr (ni yena ki wa mwa lilimo za mwanda wa bubeli), y’o ka mo ku bonahalela a ama kwa 2 Matesalonika 2:3 h’a ñola ka za “mutu wa sibi.” I fumaneha mwa miputo ya kwa makalelo ye swana ni mo ku inzi 1 Matesalonika. Nihaike ha isali yo mwa muputo wa Chester Beatty No. 2 (P⁴⁶), neikana i bile mwa mapampili a mabeli a pili ku a 7 a tondahala hamulaho wa 1 Matesalonika.

3, 4. (a) Ki butata mañi bo ne bu zuhile mwa puteho ya Tesalonika? (b) Liñolo leo ne liñolezwi kakai, mi ne li lili, mi Paulusi n’a bata ku petañi ka lona?

³ Mulelo wa lona liñolo le ne li ufi? Ka kelezo yeo Paulusi n’a file Matesalonika, lu ituta kuli ba bañwi mwa puteho ne ba tundamena kuli ku ba teñi kwa Mulena ne ku li fakaufi luli, kuli bona banuheleli bao ne ba kutaza ka m’ata ona muhupulo wa bona w’o, mi ni kuli ne ba tisa mufilifili mwa puteho. Ku bonahala kuli ba bañwi mane ne ba itusisa lona libaka leo kwa ku sa sebeza ni ku sa ipabalela. (2 Mates. 3:11) Mwa liñolo la hae la pili, Paulusi n’a amile kwa ku ba teñi kwa Mulena, mi ku si na kakanyo bona banuheleli bao ha ne ba utwile liñolo ha li balwa, ne ba akufezi ku fetula manzwi a Paulusi ni ku a fa litaluso ze n’e si ka lelwa ku fiwa. Ku kona hape ku ba kuli liñolo le ne li bulezwi ka mafosisa kuli ne li zwa ku Paulusi ne li talusizwe ku ba le ne li bonisa kuli “Lizazi la Mulena li se li li fakaufi.”—2:1, 2.

⁴ Ku bonahala kuli Paulusi n’a amuhezi piho ya ona muinelo wo, mwendi ku zwelela ku mutu ya n’a isize liñolo la hae la pili kwa puteho, mi kacwalo n’a ka be a iyakatitwe hahulu ku sikulula munahano wa mizwale ba hae ili bao n’a lata hahulu. Kacwalo ka 51 C.E., ka ku swalisana ni balikani ba hae ba babeli, Paulusi n’a lumezi liñolo kwa puteho ya Tesalonika ku zwelela kwa Korinte. Fahalimu a ku sikulula mubonelo o fosahezi ka za ku taha kwa Kreste, Paulusi u fa kelezo ye mufutumala ya ku tiya mwa niti.

ZE MWA 2 MATESALONIKA

5. Paulusi ni balikani ba hae ba itumela lika mañi ku Mulimu, ki buikolwiso mañi bo ba fa, mi ba lapela lika mañi?

⁵ Ku bonahala kwa Mulena Jesu (1:1-12). Paulusi ni balikani ba hae ba itumela ku Mulimu kabakala ku hula kwa tumelo ya Matesalonika ni ka lilato le ba latana. Ku tiya ni tumelo ya bona mwa manyando ki sisupo sa katulo ya Mulimu ye lukile kuli b’a ngiwa ku ba ba ba swanela Mubuso. Mulimu u ka kutiseza ñalelwa ku ba ba kaleliswa puteho, mi u ka fa pumulo ku ba ba nyanda. F’o ikaba “nako y’a ka bonahala Mulena Jesu, a zwa kwa lihalimu ni mangeloi a mata a hae, h’a ka taha, mwa lizazi lani, ku t’o fiwa kanya ki ba hae ba ba kenile.” (1:7, 10) Paulusi ni balikani ba hae kamita ba lapelelanga Matesalonika, kuli Mulimu a ba eze ba ba lukela pizo ya Hae ni kuli libizo la Mulena Jesu li lumbekwe ka bona mi ni bona ba lumbwe ka yena.

6. Ki lifi ze lukela ku taha pili lizazi la Jehova li si ka taha kale, mi ki ka mukwa ufi?

⁶ Kwenuho pili Jesu a si ka taha kale (2:1-12). Mizwale ba si ke ba filikanywa ki lushango lufi kamba lufi lwa kuli lizazi la Jehova se li li fakaufi. “Pili, ku swanezi ku taha kwenuho, mi ku bonahale mutu wa sibi, yena mwan’a sinyeho.” Cwale ba  ziba “se si mu tibezi,” kono kunutu ya sona sibi seo se i sebeza. Sona se si mu tibezi seo ha si ka zwiswa, “ku ka taha Muikanyisi, ya ka bulaiwa ki Mulena ka moya wa mulomo wa hae, a mu yundise h’a ka iponahalisa, fa ku taha kwa hae.” Yena muikanyisi yo u ka taha ka m’ata a Satani ka limakazo ni liponiso za buhata, mi Mulimu u tuhelela bupumi bo bu t’ata kuli bu ye ku ba ba si ka amuhela lilato la ku lata niti kuli ba lumele mashano.—2:3, 6, 8.

7. Mizwale ba kona cwañi ku tiya ni ku silelezwa ku ya maswe?

⁷ Mu tiye mwa tumelo (2:13–3:18). Paulusi u zwelapili kuli: “Lu na ni ku itumela ku Mulimu kamita kabakala mina banabahesu, balatiwa ba Mulena; kakuli Mulimu u mi ketile isali mwa makalelo kuli mu piliswe ka ku keniswa ki Moya, ni ka ku lumela niti.” Kabakala seo Evangeli ne i zibahalizwe ku bona. Kacwalo mizwale ba swanela ku yema ba tiile ni ku swala ka ku tiya litaba ze ba lutilwe, ilikuli Jesu Kreste ni Ndat’a luna, ya ba file sishemo sa hae ze ba tiisa kamita ni sepo, a ba “tiise mwa misebezi kaufela ye minde, ni mwa manzwi kaufela a mande.” (2:13, 17) Paulusi u kupa litapelo za bona, “kuli Linzwi la Mulena li zwelepili, mi li bubane.” (3:1) Mulena, ya sepahala, u ka ba tiisa mi u ka ba sileleza ku ya maswe, mi ki tapelo ya Paulusi kuli Mulena a ise lipilu za bona kwa lilato la Mulimu ni ku tiya pilu mwa ku libelela Kreste.

8. Ki kelezo mañi ye tuna ye fiwa, mi Paulusi ni sikwata sa hae ba file mutala mwa nto mañi?

⁸ Ku latelela kelezo ye tuna ye li: “Banabahesu, lwa mi laela ka Libizo la Mulena Jesu Kreste kuli mu kauhane ni mwanahabo mina kaufela ya sa yi ka mulao ni ka lituto ze mu amuhezi ku luna.” (3:6) Muapositola u ba hupuza mutala o ne u filwe ki sikwata sa hae sa balumiwa, ili ku sebeza busihu ni musihali kuli ba si ke ba ba imeza, mi ne ba konile ku fa taelo ya kuli: “Mutu h’a sa lati ku sebeza, hape a si ke a ca.” Kono cwale ba utwa kuli ba bañwi ba ba sa zamayi ka swanelo ha ba sebezi mi ba kena mwa litaba ze si za bona. Bao ba lukela ku sebeza ni ku fumana buhobe bwa bona luli.—2 Mates. 3:10; 1 Mates. 4:11.

9. Paulusi u bulelañi ka za ku eza hande ni ku swabisa ba ba sa lati ku utwa, mi u feza cwañi liñolo la hae?

⁹ Mizwale ba si ke ba katala ku eza hande. Kono haiba yo muñwi ku bona h’a lati ku utwa ze mwa liñolo la Paulusi, puteho i lukela ku mu swabisa ka ku mu lemuha ni ku sa kopana ni yena hape, kono ka nako ye swana ba mu eleze sina mwanahabo bona. Paulusi u lapela kuli Mulen’a kozo a ba fe “kozo kamita ni mwa maneku kaufela,” mi u feza liñolo la hae ka tumeliso ya ka lizoho la hae tota.—2 Mates. 3:16.

MABAKA HA I LI YE TUSA

10. Ki lifi lituto ni likuka ze mutomo ze ñwi ze bulezwi mwa 2 Matesalonika?

¹⁰ Liñolo le li kuswani le li buyelezwi le li ya kwa Matesalonika li bulela ze ñata ka za niti ya Sikreste, ili zeo kaufela li ba ze tusa ha li nyakisiswa. Ha mu nyakisise lituto ni likuka ze mutomo ze latelela ze bulezwi: Jehova ki Mulimu wa puluso, mi u kenisa ka moya ni ka ku lumela niti (2:13); Mukreste u lukela ku tiyela manyando kuli a be ya lukela mwa Mubuso wa Mulimu (1:4, 5); Bakreste ba ka kubukanyezwa ku Mulena Jesu Kreste fa ku kuta kwa hae (2:1); Jehova u ka tisa katulo ye lukile fahalimu a ba ba sa ipeyi kwatas’a Evangeli (1:5-8); ba ba bizizwe ba ka lumbekwa ka Kreste Jesu, ka sishemo sa Mulimu (1:12); ba bizizwe ka ku kutaziwa kwa Evangeli (2:14); tumelo ki tokwahalo ye tuna (1:3, 4, 10, 11; 2:13; 3:2); ku lukile ku sebeza kuli mutu a ifepe mwa bukombwa; haiba mutu a sa sebezi, a kana a ba ni buzwa ni ku kala ku ikenya mwa litaba ze sa mu ami (3:8-12); lilato la Mulimu li swalisaniswa ni ku tiya pilu (3:5). Ki litaba ze yahisa kwa buñata ze fumaneha mwa liñolo li li liñwi fela le li kuswani le li buyelezwi!

11. Ki litaba ni buikolwiso mañi ze bonisizwe ka za Mubuso?

¹¹ Ku lona liñolo le Paulusi n’a bonisize mamelelo ye tuna kwa ku ba hande kwa muinelo wa kwa moya wa mizwale ba hae ba mwa Tesalonika ni swalisano ni ku konda kwa puteho. N’a ba bonisize hande nako ya ku taha kwa lizazi la Jehova, ili ku bonisa kuli “mutu wa sibi” u na ni ku taha pili, ku t’o ina mwa “Tempele ya Mulimu, a ipulele kuli ki yena Mulimu.” Nihakulicwalo, ba ba “lukela mwa mubuso wa Mulimu” ba kana ba ba ni buikolwiso bo bu tezi bwa kuli Mulena Jesu nako ha i nze i ya u ka bonahala kwa lihalimu, a nze a nata ka koto mwa malimi a mulilo “h’a ka taha, mwa lizazi lani, ku t’o fiwa kanya ki ba hae ba ba kenile, ni ku ezwa ya komokisa ka ba ba lumezi kaufela.”—2:3, 4; 1:5, 10.

[Lipuzo za Tuto]