Lituto ka za Mañolo A’ Buyelezwi ni Litaba ze A Ama

Tuto 8—Bunde bwa “New World Translation”

Ku nyakisisa za puo ya yona ye itusiswa cwale, ku lumelelana kwa yona, mutolokelo wa yona wa ka tokomelo wa manzwi a talusa kezo, ni mutolokelo wa yona o munati wa Linzwi la Mulimu le li buyelezwi.

1. (a) New World Translation i lukisa tengamo ifi, mi ka mukwa ufi? (b) Ki kabakalañi Jehovah ha i itusiswa mwa Sikuwa ku fita Yahweh kamba mutolokelo o muñwi wa libizo leo?

MWA lilimo za cwale ku hasanyizwe litoloko za Bibele li sikai ze tusize hahulu ba ba lata Linzwi la Mulimu ku utwisisa kapili ze ne ñozwi kwa makalelo. Kono litoloko ze ñata li zwisize libizo la Mulimu mwa litaba ze kenile. Niteñi, New World Translation i bubeka ni ku tompa libizo le li lukela la Mulimu y’a Pahami ka ku Fitisisa ka ku li kutiseza fo li swanela mwa mañolo. Libizo leo cwale li bonahala h’a 6,973 mwa Mañolo a Siheberu, ni h’a 237 mwa Mañolo a Sigerike, ili h’a 7,210 hamoho. Bocaziba ba Siheberu ka nañungelele ba lata ku li toloka kuli Yahweh, kono kacenu ha ku konwi ku zibwa kuli ne li bizwa cwañi. Kacwalo, mutolokelo wa si-Latin wa Jehovah u sa itusiswa kakuli se u itusisizwe ka nako ye telele mi ki ona mutolokelo wa Sikuwa o amuhelwa hahulu wa Tetragrammaton, kamba libizo la Siheberu la litaku z’e ne יהוה. Caziba wa Siheberu R. H. Pfeiffer n’a ize: “Ku si na taba ni ze ka bulelwa ka za simuluho ya ona ye sa zibwi hande, ‘Jehovah’ ki ona mutolokelo wa Sikuwa o nepahezi wa Yahweh, mi hape ki ona o swanela.” *

2. (a) Kana ku na ni mitala ya ku kutiseza libizo la Mulimu mwa Mañolo a Sigerike a Sikreste? (b) Kacwalo ha ku sa kona ku hononwañi?

² New World Translation haki yona toloko ya pili ku kutisa libizo la Mulimu mwa Mañolo a Sigerike a Sikreste. Ku zwa ibat’o ba mwa lilimo za mwanda wa bu 14 ku taha kwapili, batoloki ba bañata ba  ikutwile kuli ba na ni ku kutiseza libizo la Mulimu mwa mañolo, sihulu mwa libaka mo bañoli ba Mañolo a Sigerike a Sikreste ba ama Mañolo a Siheberu a’ na ni libizo la Mulimu. Litoloko ze ñata za balumiwa za mwa lipuo za cwale, ku kopanyeleza ni litoloko za Mañolo a Sigerike mwa lipuo za sintu, za kwa Asia, America, ni lioli za Pacific, li itusisa hañata libizo la Jehova, sina mo li ezeza litoloko ze ñwi mwa lipuo za kwa Yurope. Fo li tolokilwe libizo la Mulimu kaufela, ha ku sa hononwa kuli “mulena” ya taluswa ki ufi. Ki Mulena wa lihalimu ni lifasi, Jehova, y’o libizo la hae li boniswa kuli li kenile ka ku li siya li ikemezi mwa New World Translation of the Holy Scriptures. *

3. New World Translation i bonisa cwañi m’ata, bunde, ni taluso ya ze ne ñozwi kwa makalelo?

³ New World Translation i sa ekeza ku bonisa bukeni bwa libizo la Jehova ka ku toloka Mañolo a hae a buyelezwi ka puo ye utwahala ili ye tusa mubali ku utwisisa ze a talusa tota. I itusisa puo ye bunolo, ye itusiswa cwale, ya lumelelana mwa mutolokelo wa yona ka mo ku konahalela kaufela, i bonisa hande kezo kamba muinelo o taluswa ki manzwi a Siheberu ni Sigerike, mi i bonisa ka za haiba linzwi la “you” kamba la kezo ye laelwa li ama ba bañata kamba a li muñwi k’o mutomo wa taba u sa bonisi seo. Ka nzila yeo ni ze ñwi, New World Translation i itusisa puo ya cwale kuli i patulule, ka mo ku konahalela kaufela, m’ata, bunde, ni taluso ya ze ne ñozwi kwa makalelo.

I TOLOKILWE MWA PUO YA CWALE

4. (a) Mutoloki yo muñwi wa Bibele n’a lelileñi se si babazeha? (b) Se ku bile ni tokwahalo ifi nako ha inze i ya?

⁴ Litoloko za Bibele za kale li na ni manzwi a shwile a mwa lilimo za mwanda wa bu 16 ni wa bu 17. Nih’a sa utwisiswi cwale, n’a utwisiswa hande nako yeo. Ka mutala, ya n’a tahisize hahulu kuli a itusiswe mwa Bibele ya Sikuwa ne li William Tyndale, ya twi n’a bulelezi lila za hae za bulapeli kuli: ‘Haiba Mulimu a ni lumeleza ku pila, mwa lilimonyana fela ni ka tahisa kuli mukekeli a zibe hahulu Mañolo ku mi fita.’ Toloko ya Tyndale ya Mañolo a Sigerike ne li ye bunolo kuli nihaiba mukekeli mwa miteñi ya hae n’a kona ku i utwisisa. Niteñi, buñata bwa manzwi a n’a itusisize s’a shwile, kuli mane ‘mukekeli’ h’a sa kona ku utwisisa manzwi a mañata mwa King James ni litoloko ze ñwi za Bibele za kale. Kacwalo, ku bile ni tokwahalo ya ku zwisa manzwi a shwile ni ku toloka Bibele hape ka puo ye utwisiswa ki mañi ni mañi.

5, 6. Bibele i swanela ku tolokiwa ka puo ye cwañi, mi ki kabakalañi?

⁵ Mañolo a buyelezwi n’a ñozwi ka puo ye utwisiswa ki mañi ni mañi. Baapositola ni Bakreste ba bañwi ba kwa makalelo ne ba si ka itusisa Sigerike se si t’ata sa baluti ba mihupulo ya butu ba ba cwale ka Plato. Ne ba itusisa Sigerike se si bunolo, sona si-Koine, kamba Sigerike se si zibahala. Kacwalo, Mañolo a Sigerike, sina Mañolo a Siheberu kwamulaho, n’a ñozwi ka puo ye ba ziba batu bote. Ki kwa butokwa hahulu he, kuli Mañolo a kwa makalelo a tolokiwe ka puo ye bunolo, ilikuli a utwisiswe hande. Ki kabakaleo New World Translation i itusisa, isiñi manzwi a mwa lilimo ze 300 kamba 400 kwamulaho, kono manzwi a utwahala, ili a na ni taluso a itusiswa cwale ilikuli babali ba zibe hahulu se i bulela Bibele.

⁶ Sikuwa si cincize hahulu ku zwa mwa lilimo za mwanda wa bu 17 ku t’o fita ku za bu 20. Ku na ni mitala ye miñata ya libapanyo mwahal’a King James Version ni New World Translation ye bonisa seo. Mitala yeo ya kona ku lu tusa ku itebuha libaka New World Translation ha i itusisa manzwi a cwale ku fita manzwi a s’a shwile.

MITOLOKELO YE SA CINCA-CINCI

7. Mitolokelo ya New World Translation i lumelelana cwañi?

⁷ New World Translation i lika ka t’ata ku sa cinca-cinca mitolokelo. Linzwi ni linzwi la Siheberu kamba la Sigerike li filwe linzwi li li liñwi la Sikuwa, mi leo li itusisizwe li sa cinciwi haiba lipulelo kamba mutomo wa taba li lumeleza mwa ku fa kutwisiso ye tezi ya Sikuwa. Sina ka mutala, linzwi la Siheberu la neʹphesh li tolokilwe “soul” (moyo) kai ni kai. Linzwi le li swana la Sigerike, la psy·kheʹ, li tolokilwe “soul” fo li fumaneha kaufela.

8. (a) Mu fe mutala wa manzwi a’ swana ili a litaluso ze shutana. (b) Ao a tolokilwe cwañi?

⁸ Mwa libaka ze ñwi ku zuhile butata bwa ku toloka manzwi a swana. Ao ki manzwi mwa puo ya kwa makalelo a peletelwa ka ku swana kono ili a talusa lika ze fapana. Kacwalo, ku bile ni likulutendano la ku toloka ka ku nepahala. Mwa Silozi ku na ni manzwi a swana a cwale ka “ku puma” (buhata) ni “ku puma” (ka tipa) ni “litapa” (ku lwaha) ni “litapa” (masimu a kwa njelelo), ao a peletelwa ka ku swana kono ili a fapana luli. Mutala o muñwi o mwa Bibele ki linzwi la Siheberu la rav, le li yemela manzwi a fapana ka mutomo, ao a tolokilwe ka ku fapana mwa New World Translation. Rav hañata i talusa ‘buñata,’ sina kwa Exoda 5:5. Niteñi, linzwi la rav le li itusisizwe mwa malumbatina, a cwale ka “Rabishake” (Rav-sha·qehʹ ka Siheb.) kwa 2 Malena 18:17, li talusa “nduna,” sina ha li tolokilwe “nduna wa likombwa za hae” kwa Daniele 1:3. (Hape mu bone Jeremia 39:3, NW, litaluso za kwatasi.) Linzwi la rav, hape, li talusa “muobamisi wa buta,” ili ku bonisa libaka Jeremia 50:29 ha i tolokilwe cwalo. Bocaziba ba za manzwi, ba ba cwale ka L. Koehler ni W. Baumgartner, ba ngiwa ki batoloki kuli ba  cuukile mwa ku taluhanya manzwi ao a peletezwi ka ku swana.

9. Caziba yo muñwi wa Siheberu ni Sigerike n’a ngile cwañi New World Translation?

⁹ Ka za mutolokelo wo wa ku sa cinca-cinca, mu lemuhe sa n’a bulezi caziba wa Siheberu ni Sigerike Alexander Thomson ha n’a tatubile New World Translation of the Christian Greek Scriptures. N’a ize: “Toloko ye ka bupaki i ezizwe ki bocaziba ba ba buanyu ili ba ba talifile, ba ba likile ku fa taluso tota ya litaba za Sigerike ka mo ku konahalela mwa Sikuwa. Toloko ye i lika ku itusisa linzwi li li liñwi la Sikuwa mwa ku toloka linzwi ni linzwi le lituna la Sigerike, ni ku latelela manzwi ka mo ku konahalela kaufela. . . . Pulelo ye tolokiwa ‘ku lukisa’ hañata i tolokilwe hande kuli ‘ku beiwa ya lukile.’ . . . Linzwi le li tolokilwe Sifapahano li tolokilwe ‘kota ya linyando’ ili nto ye ñwi ye nde. . . . Luka 23:43 i tolokilwe hande kuli, ‘Kaniti luli na ku bulelela kacenu, U ka ba ni na mwa Paradaisi.’ Seo si bolosola hahulu mutolokelo wa buñata bwa litoloko ze ñwi.” Ka za toloko ya Mañolo a Siheberu, yena mutatubi ya swana y’o n’a bulezi se: “Toloko ya New World ya swanela ku luiwa. I munati mi i talusa litaba tenyene, mi i tusa mubali ku nahana ni ku ituta. Haki toloko ya bahononi, kono ya bocaziba ba ba tompa Mulimu ni Linzwi la Hae.”—The Differentiator, April 1952, makepe 52-7, ni June 1954, likepe 136.

10. Mu fe mutala wa mo ku sa cinca-cinca kwa New World Translation ku yemela niti ya Bibele.

¹⁰ Ku sa cinca-cinca kwa New World Translation ku winile lipuhisano za manzwi ze ñata mwa simu. Ka mutala, lilimonyana kwamulaho, sikwata sa bahononi mwa New York ne ba kupile Watch Tower Society kuli i lume babuleli ba babeli kuli ba y’o ambota sikwata sa bona ka za Bibele, mi seo sa ezwa. Banna ba ba itutile bao ne ba tiyezi fa pulelo ya si-Latin, ye li falsum in uno falsum in toto, ye talusa kuli taba ye bushize hañwi ki ya mbwashula kaufela. Mwahal’a puhisano, munna yo muñwi a kananisa Lipaki za Jehova ka za busepehi bwa Bibele. A kupa kuli Genese 1:3 i balelwe baputehi, mi ya balwa, mwa New World Translation, kuli: “Mi Mulimu a zwelapili ku bulela kuli: ‘Liseli a li be teñi.’ Mi liseli la ba teñi.” Ka buikolwiso, cwale a nopa Genese 1:14, mi ni yona ya balwa mwa New World Translation, kuli: “Mi Mulimu a zwelapili ku bulela kuli: ‘Ze monyeka li be teñi mwa mbyumbyulu ya lihalimu.’” Munna y’o a li , “Kanti mu balañi mina? Bibele ya ka i bulela kuli Mulimu n’a ezize liseli fa lizazi la pili, mi hape ni fa lizazi la bune, mi seo sa itwanisa.” Niha n’a ipapata kuli wa ziba Siheberu, n’a na ni ku talusezwa kuli linzwi la Siheberu le li tolokilwe “liseli” mwa timana 3 ki ʼohr, hailif’o linzwi le li mwa timana 4, la ma·ʼohrʹ, ki li sili, mi li talusa maseli, kamba simbule sa liseli. Munna ya itutile y’o a ina fafasi a bitilwe. * Ku sa cinca-cinca kwa New World Translation ne ku natile fa sisupo, ili ku yemela Bibele ku ba ye sepeha ili ye tusa.

KU TOLOKA HANDE MANZWI A’ TALUSA KEZO

11. Ki muinelo ufi o m’ata wa Mañolo a kwa makalelo o bukelelizwe mwa New World Translation? Ka mukwa ufi?

¹¹ New World Translation i tokomela hahulu mo i tolokela taluso ya manzwi a Sigerike ni a Siheberu a talusa kezo. Ha inze i eza cwalo, New World Translation i lika ku bukeleza munati, bunolo, m’ata, ni mubulelelo ze ipitezi za ze ñozwi mwa lipuo za kwa makalelo. Kacwalo ku bile ni tokwahalo ya ku ekeza kwa manzwi a talusa kezo mwa Sikuwa kuli a taluse hande miinelo tota ya likezo zeo. Kabakala m’ata a manzwi a ona a talusa kezo, Mañolo a kwa makalelo a m’ata hahulu mi a talusa lika ka butungi.

12. (a) Ki nzila ifi i liñwi ye bonisa mo si fapanela Siheberu ni lipuo za kwa Wiko? (b) Mu taluse miinelo ye mibeli ya manzwi a Siheberu a’ talusa kezo.

¹² Manzwi a Siheberu a’ talusa kezo ha bonisi nako ye i ezahala kezo sina buñata bwa lipuo ze ñwi za kwa Wiko. Mwa Sikuwa, manzwi a talusa kezo a fa nako ye i ezahala: kwamulaho, cwale, ni kwapili. Kono manzwi a Siheberu ka mutomo a talusa muinelo wa kezo, f’o kikuli, kezo i ngiwa kuli i felile (i petilwe) kamba i sa zwelapili (ha i si ka petiwa). Miinelo yeo ya manzwi a Siheberu a’ talusa kezo i kana ya itusiswa ku bonisa likezo za kwamulaho kamba kwapili, ka ku ya ka mutomo wa taba. Ka mutala, muinelo wa ku peteha, kamba ku fela, wa manzwi a’ talusa kezo hañata u yemela lika ze ezahezi, kono hape u itusiswa ku bulela ka za ze ka ezahala kwapili inge kuli li ezahalile kale mi li felile, ili ku bonisa kuli li ka ezahala luli kamba li tamehile ku ezahala.

13. Ki kabakalañi ha ku li kwa butokwa ku beya mwa munahano muinelo wa pulelo ya Siheberu ye talusa kezo kuli mutu a fite fa kutwisiso ye nepahezi ya Genese 2:2, 3?

¹³ Ku toloka muinelo tota wa linzwi la Siheberu le li talusa kezo mwa Silozi ku butokwa hahulu; hakusicwalo, taluso ya teñi i kana ya shainga ni ku tahisa muhupulo u sili-sili. Ka mutala, m’u nge manzwi a talusa kezo kwa Genese 2:2, 3. Ha li bulela ka za ku pumula kwa Mulimu fa lizazi la bu 7, litoloko ze ñata li itusisa lipulelo ze cwale ka “a pumula,” “a tuhela,” “n’a tuhezi,” “cwale a pumula,” “Mulimu a pumula,” ni “n’a pumuzi.” Mitolokelo yeo i kona ku ezisa mutu ku nahana kuli Mulimu n’a felize ku pumula fa lizazi la bu 7. Kono mu lemuhe m’o New World Translation i taluseza hande manzwi a itusisizwe kwa Genese 2:2, 3, kuli: “Mi ka lizazi la bu 7 Mulimu a feza musebezi wa n’a ezize, mi ka lizazi la bu 7 a kala ku pumula kwa misebezi kaufela ya n’a ezize. Mi Mulimu a zwelapili ku fuyola lizazi  la bu 7 ni ku li eza le li kenile, kakuli ka lona s’a bile a pumula kwa misebezi ya hae kaufela yeo Mulimu n’a ezize ka mulelo wa ku bupa.” Pulelo ye mwa timana 2 ye li “a kala ku pumula” ki pulelo ye talusa kezo ye si ka fela mwa Siheberu mi kacwalo i talusa kezo ye sa zwelapili. Mutolokelo wa “a kala ku pumula” wa lumelelana ni ze bulezwi kwa Maheberu 4:4-7. Ka ku fapana, pulelo ye talusa kezo kwa Genese 2:3 i bonisa kuli kezo i petehile, kono kuli i lumelelane ni timana 2 ni Maheberu 4:4-7, i tolokilwe kuli “s’a bile a pumula.”

14. Ka ku pima muhupulo o fosahezi wa waw consecutive, New World Translation i lika ku ezañi ka za manzwi a Siheberu a talusa kezo?

¹⁴ Le liñwi la mabaka a mafosisa mwa ku toloka manzwi a Siheberu a’ talusa kezo ki tuto ya za puo yeo kacenu i bizwa kuli waw consecutive. Waw (ו) ki linzwi la Siheberu le li nyalanisa manzwi ili leo ka mutomo li talusa “ni.” Kamita li swalisani ni linzwi le liñwi, hañata ni pulelo ya Siheberu ye talusa kezo, ilikuli i pange linzwi li li liñwi ni yona. Ba bañwi se ba ipapatile mi hape ba sa ipapata kuli swalisano yeo ya kona ku cinca muinelo wa pulelo ye talusa kezo, f’o kikuli, ku zwa mwa muinelo wa ku sa peteha ku ya ku wa ku peteha (sina mo ku ezelizwe mwa litoloko ze ñata, ze kopanyeleza za miteñi ye, kwa Genese 2:2, 3) kamba o petehile ku u bisa o si ka peteha. Muhato wo hape u talusizwe ku ba “waw conversive.” Ku cinca manzwi a’ talusa kezo k’o ko ku fosahezi ku tisize lyanganisi ye tuna ni mutolokelo o fosahezi wa litaba za Siheberu. New World Translation ha i ngi kuli taku ya waw ya kona ku cinca muinelo wa pulelo ye talusa kezo. Kono i lika ku koñomeka m’ata a swanela ili a ikemezi a pulelo ya Siheberu ye talusa kezo, ili ku bukeleza taluso tenyene ya ze ne ñozwi kwa makalelo. *

15. (a) Ku ezizwe buikatazo bufi mwa ku toloka manzwi a Sigerike a talusa kezo? (b) Mu taluse bunde bwa ku bonisa hande kuli kezo ki ye zwelapili.

¹⁵ Buikatazo bo bu swana bu ezizwe mwa ku toloka manzwi a Sigerike a’ talusa kezo. Manzwi a Sigerike ao ha bonisi fela nako ye i ezahala kezo kono hape ni mufuta wa kezo, ibe ya ka nakonyana, ye sa z’o kala, ye zwelapili, ye kuta-kutela, kamba ye felile. Ku lemuha lika ze cwalo mwa manzwi a Sigerike ku tahisa toloko ye nepahezi hamoho ni muinelo tota wa kezo ye talusizwe. Ka mutala, ku bonisa kuli kezo ki ye zwelapili fo i fumaneha mwa pulelo ya Sigerike ha ku fi fela muinelo tota wa kezo kono hape ku matafaza kelezo ye fiwa. Ka mutala, ku zwelapili ku sa lumela kwa Bafalisi ni Basaduki ku koñomekwa ki manzwi a Jesu a’ li: “Lusika lo lu maswe ili lwa babuki lu tundamena ku kupa sisupo.” Mi tokwahalo ya ku zwelapili mwa lika ze lukile i talusizwe hande ki manzwi a Jesu a’ li: “Mu zwelepili ku lata lila za mina.” “Cwale he, mu tundamene ku bata pili mubuso.” “Mu tundamene ku kupa, mi mu ka fiwa; mu tundamene ku bata, mi mu ka fumana; mu tundamene ku ngongota, mi mu ka kwalulelwa.”—Mat. 16:4; 5:44; 6:33; 7:7, NW.

16. Ka ku beya mwa munahano muinelo wa Sigerike o bizwa aorist tense, z’a bulela Joani ka za “sibi” kwa 1 Joani 2:1 li tolokilwe cwañi ka ku nepahala?

¹⁶ Sigerike si na ni muinelo o ipitezi o bizwa aorist tense, o ama kezo ye ezahala ka nako ye ñwi, kamba ka nakonyana. Manzwi a’ talusa kezo a cwalo a kana a tolokiwa ka ku fapana-fapana, ka ku ya ka mutomo wa taba. Muinelo wo fokuñwi u itusiswanga mwa ku talusa kezo i liñwi ya mufuta o muñwi, nihaike isi ka ku fa nako ye i ezahala. Mutala o cwalo u fumanwa kwa 1 Joani 2:1, k’o litoloko ze ñata li toloka manzwi a’ talusa kezo ya “sibi” inge kuli sibi si ezwa ka ku swalelela, hailif’o New World Translation i li , “ku eza kezo ya sibi,” ili kezo i liñwi ya sibi. Seo si fa taluso ye nepahezi ya kuli haiba Mukreste a eza kezo ya sibi, u na ni Jesu Kreste, y’a mu yemela, kamba ku mu tusa, fapil’a Ndate ya kwa lihalimu. Kacwalo, 1 Joani 2:1 ha i lwanisi kono i bonisa fela fapano ni kaniso ya ‘ku itwaeza sibi’ ye kwa 1 Joani 3:6-8 ni 5:18—NW. *

17. Kwand’a ku bonisa kuli kezo ki ye zwelapili, lipulelo za Sigerike ze bonisa kuli kezo ha i si ka peteha li kana za bonisañi se siñwi? Mu fe mutala.

¹⁷ Lipulelo ze bonisa ku sa fela kwa nto za Sigerike li kana za bonisa isi fela kezo ye sa zwelapili kono hape ni kezo ye ne likilwe ku ezwa kono ili ye si ka felelezwa. Mu lemuhe mo Bibele ye Kenile ya 1951 i tolokela Maheberu 11:17, kuli: “Ka tumelo, Abrahama nako y’a likwa, a tahisa Isaka, a tahisa mwan’a hae wa libanda.” Pulelo ye talusa kezo ya “a tahisa” ya shutana mwa libaka ze peli zeo mwa Sigerike. Pulelo ya pili i bonisa kuli kezo ne i felile, kono ya bubeli i bonisa kuli kezo ne i si ka felelezwa. New World Translation, ka ku tokomela miinelo ye fapana yeo, i toloka timana yeo cwana: “Abrahama, ha n’a likilwe, n’a batil’o ba ya n’a file Isaka sina sitabelo, mi yena y’o . . . n’a likile ku fa mwan’a hae wa libanda sina sitabelo.” Pulelo ya pili ye bonisa kuli kezo ne i ezizwe kacwalo i siilwe mo i inezi, mi ya bubeli ye bonisa kuli kezo ne i si ka ezwa i bonisa kuli kezo yeo ne i lelilwe kamba ku likiwa ku ezwa kono ne i si ka felelezwa.—Gen. 22:9-14.

18. Ku isa hahulu mamelelo kwa musebelisezo wa lipulelo ze ñwi ku tisizeñi? Mu fe mutala.

¹⁸ Mamelelo kwa musebelisezo wa lipulelo ze ñwi, ze cwale ka taluso ko li tengamezi hahulu linzwi, i konisize ku zwisa ko ku twi ki ku sa lumelelana. Ka mutala, kwa Likezo 9:7, litoloko li sikai, ha li kandeka za makazo ya n’a ipumani ku yona Saule inz’a libile kwa Damaseka, li bulela kuli ba n’a zamaya  ni bona ‘ne ba utwile linzwi’ kono ne ba si ka bona mutu. Mi kwa Likezo 22:9, k’o Paulusi a talusa kezahalo yeo, litoloko ze swana li kandeka kuli niha ne ba boni liseli, ‘ne ba si ka utwa linzwi.’ Niteñi, mwa liñolo la pili, “linzwi” mwa Sigerike li yemela mulumo fela, kono ku la bubeli, ki linzwi tenyene le li utwisiswa ki ya bulelelwa litaba, sina mo i boniseza Likezo 9:4. Ki kabakalañi ha ku na ni shutano yeo? Litoloko za Silozi ze bulezwi ha li bonisi seo, kono Sigerike, ka ku cinca tengamo ya linzwi, si bonisa kuli ku na ni shutano. Banna bao ne ba utwile “mulumo wa linzwi” tota kono ne ba si ka li utwa mwa n’a li utwezi Paulusi, f’o kikuli, ku utwa manzwi ni ku a utwisisa. Kacwalo, New World Translation, ka ku isa mamelelo kwa litaba tota ze kwa Likezo 9:7, i bulela kuli banna ba ne ba inzi ni yena ne “ba utwa luli mulumo wa linzwi, kono ba sa boni mutu ufi kamba ufi.”

LINZWI LA “YOU” MWA BUÑATA LI BONISIZWE

19, 20. (a) New World Translation i ezizeñi ka za manzwi a ku ikezisa, mi ki kabakalañi? (b) Mu taluse mo linzwi la “you” le li ama mutu a li muñwi li kona ku ketelwa ku le li ama ba bañata.

¹⁹ Manzwi a Sikuwa a kale a ama mutu a li muñwi, sina “thee,” “thou,” ni “thy,” a sa itusiswa mwa litoloko ze ñwi za miteñi ye haiba a libisizwe ku Mulimu. Niteñi, mwa lipuo ze ne itusisizwe mwa ku ñola Bibele, ne ku si na manzwi a ipitezi a ku itusisa mwa ku ambola ku Mulimu, kono ne ku itusisizwe manzwi a swana ni a n’a itusiswa mwa ku bulela ni mutu yo muñwi. Kacwalo New World Translation ha i itusisi manzwi ao cwale ki a ku ikezisa mi kai ni kai i itusisa linzwi la “you” le li itusiswa kamita mwa ku ambola. Linzwi la “you” le li ama ba bañata ni manzwi a mañwi a talusa kezo a’ kana a sa utwisisehi mwa Sikuwa kuli a ama ba bañata a bonisizwe ka ku ñolwa ka litaku ze tuna. Hañata kwa tusa kuli mubali a zibe ka za haiba liñolo li itusisa “you” ku mutu a li muñwi, kamba “YOU” kwa sikwata sa batu, ili puteho.

²⁰ Ka mutala, Paulusi kwa Maroma 11:13 (NW) u bulela ku ba bañata h’a bulela kuli: “Cwale ni bulelela mina (YOU) batu bamacaba.” Kono mwa timana 17 Sigerike sa cinca mi si itusisa “you” mwa buñwi, ili ku ama mutu a li muñwi fela. I li: “Niteñi, haiba ye miñwi ya mitai ne i lemilwe kono wena (you) . . . ne u shangezwi . . . ”

NEW WORLD TRANSLATION MWA LIPUO ZE ÑWI

21. (a) Ku konahalile cwañi kuli bayahi ba bañata ba lifasi ba ikole lituso za New World Translation? (b) Watch Tower Society ne se i hatisize likopi ze kai za New World Translation ka 1989?

²¹ Ka 1961 ne ku zibisizwe kuli Watch Tower Society ne i ka kala ku toloka New World Translation mwa lipuo ze ñwi ze 6 ze zibwa hahulu, ili si-Dutch, Sifura, Sijelemani, si-Italy, Siputukisi, ni si-Spain. Ku toloka k’o ne ku filwe batoloki ba ba cuukile ili ba ba ineezi, ba ne ba sebeza hamoho kwa sibaka sa tamaiso sa Watch Tower Society mwa Brooklyn, New York. Ne ba li katengo ka katuna ka lilama za mwahal’a macaba ka ka zamaiswa hande hahulu. Ka July 1963, kwa Mukopano wa Lipaki za Jehova wa “Taba ye Nde ye Inelela” kwa Milwaukee, Wisconsin, U.S.A., mitamuno ya butoloki b’o ne i bile teñi New World Translation of the Christian Greek Scriptures ha ne i zwisizwe ka nako ye swana mwa lipuo ze 6 ze bulezwi. Cwale bayahi ba lifasi ba ba bulela lipuo ze ñwi kwand’a Sikuwa ne ba ka ikola bunde bwa toloko ye nca ye. Ku zwa nako yeo, ku toloka ku zwezipili, kuli mane ka 1989 New World Translation of the Holy Scriptures ya ba mwa lipuo ze 11, mi likopi ze fitelela 56,000,000 ne se li hatisizwe. *

BUITUMELO KABAKALA SISEBELISO SE SI M’ATA

22, 23. Toloko ye ya Mañolo a buyelezwi i tusa Bakreste ka linzila lifi ze zwile mubano?

²² New World Translation luli ki sisebeliso se si m’ata sa ku bonisa ka sona kuli luli “liñolo kamukana li tahile ka moya wa Mulimu, mi li na ni tuso.” Lisupo ze nyakisisizwe mwa tuto ye li lu tusa ku bona kuli i nepahezi mi ya sepeha ni kuli ya kona ku fa tabo ye buniti ku ba ba lakaza ku utwa Mulimu ha bulela ni batu ka ku ba nyangumuna ka puo ye bulelwa cwale, ili ye pila. Lipulelo za New World Translation za susueza kwa moya, mi kapili-pili i tusa mubali ku ziba lipulelo ze tabisa za Mañolo a buyelezwi a kwa makalelo. Ha lu sa tokwa ku balulula litimana kuli lu utwisise lipulelo ze t’ata. I bulela ka m’ata ni ka ku utwahala ku kala fela kwa makalelo.

²³ New World Translation of the Holy Scriptures ki toloko ye sepeha ya Linzwi la Mulimu, “lilumo la Moya.” Kacwalo, ki silwaniso se si buanyu luli mwa ndwa ya kwa moya ya Mukreste, ili ye tusa ‘ku wisa makwakwa a lituto za buhata ni milelo ye pahamela ku lwanisa zibo ya Mulimu.’ Ya lu tusa hakalo ku shaela ka kutwisiso ye tungile ni ku fita ya lika ze tusa ili ze yaha, ili lika ze nde hahulu ze ama Mubuso wa Mulimu wa ku luka—ee, zona lika “ze tuna za Mulimu”!—Maef. 6:17; 2 Makor. 10:4, 5; Lik. 2:11.

[Litaluso za kwatasi]

[Lipuzo za Tuto]