Kauhanyo 16

Malena Ba Ba Lwanisana Bao Ba Atumela ku Yunda kwa Bona

1, 2. Mulena wa kwa Mutulo n’a cincize cwañi hamulaho wa ndwa ya lifasi ya bubeli?

HA N’A nyakisisa ze ne ezahala mwa milonga ya United States ni Russia, Alexis de Tocqueville, Mufura wa filosofi ili caziba wa ze ezahezi, n’a ñozi cwana ka 1835: “Mulonga o muñwi u kanatela fa tukuluho ku z’o eza kaufela; o muñwi u hanelela ku tibela tukuluho. Milelo . . . ya yona [ya] shutana; niteñi, sibeli sa yona i bonahala inge ye ketilwe ka mulelo o sa zibwi wa Mulimu wa kuli zazi le liñwi i zamaise licika la lifasi.” Taba yeo ye bonezwi-hule ne i nepahalile cwañi hamulaho wa Ndwa ya Lifasi ya II? J. M. Roberts caziba wa ze ezahezi u ñola kuli: “Kwa mafelelezo a Ndwa ya Lifasi ya bubeli, ne ku bonahezi kwa nalulelule kuli luli nako ya kwapili ya lifasi ne i ka zamaiswa ka mibusezo ye mibeli ye m’ata ili ye shutana hahulu. O muñwi wa yona n’o tomile mwa naha ye n’e b’anga Russia, o muñwi mwa United States of America.”

² Ka nako ye ne li lwanwa lindwa za lifasi ze peli, Germany n’e bile yona sila se situna sa mulena wa kwa Mboela—ona mubuso wa Anglo-America—mi ki yona ye n’e sweli situlo sa mulena wa kwa Mutulo. Kono hamulaho wa Ndwa ya Lifasi ya II, naha yeo ya aluhana. West Germany ya swalana bulikani ni mulena wa kwa Mboela, mi East Germany ya eza bulikani ni kopano ye ñwi ye m’ata —ili sikwata sa linaha za Komyunizimu se ne si etelelwa ki Soviet Union. Linaha zeo hamoho ne li bile zona mulena wa kwa Mutulo, ze n’e hanyeza linaha za Anglo-America. Mi sitela sa malena ba babeli bao sa fetuha mipingo ya mwahal’a linaha za Komyunizimu ni ze si za Komyunizimu ye n’e bile teñi ku zwa 1948 ku t’o fita 1989. Kwamulaho, mulena wa kwa Mutulo wa Sijelemani n’a lwanisize “bulikani bo bu kenile.” (Daniele 11:28, 30) Linaha za Komyunizimu ne li ka eza cwañi bulikani b’o?

BAKRESTE BA NITI BA BULAWA KONO BA TIYA

3, 4. Ki bomañi “ba ba hanile bulikani,” mi ba bile ni swalisano ifi ni mulena wa kwa Mutulo?

³ Lingeloi la Mulimu ne li ize: “Ka bukalembeshwa bwa hae [mulena wa kwa Mutulo] u ka puma ba ba hanile bulikani.” Lingeloi la zwelapili, la li: “Kono ba sicaba ba ba ziba Mulimu wa bona, ba ka tiya ni ku eza ka bundume. Mi ba ba talifile mwa sicaba, ba ka luta nyangela; ba bañwi kiha ba ka bulawa ka lilumo ni ku ciswa ka mulilo, ba ka hapiwa ni ku nyandiswa mazazi a mañata.”—Daniele 11:32, 33.

⁴ Ha ku na basili be ne “ba hanile bulikani” kwand’a baeteleli ba Krestendomu, ba ba ipala kuli ki Bakreste kono ili ba ba sinyisa Bukreste libizo ka likezo za bona. Walter Kolarz, mwa buka ya hae ye bizwa Religion in the Soviet Union, u li: “[Ka nako ya ndwa ya lifasi ya bubeli] Mulonga wa Soviet n’o kupile Likeleke kuli li u tuse ku za kwa mubili ni ku u yemela ka mulelo wa ku sileleza naha.” Hamulaho wa ndwa, baeteleli ba likeleke ba lika ku zwelapili ni bulikani b’o, nihaike mubuso o n’o s’o li ona mulena wa kwa Mutulo w’o n’o sa lumeli kuli Mulimu u teñi. Krestendomu ya totobela cwalo mwa lifasi le ku fita lili kaufela—ili bukwenuheli bo bu nyenyisa mwa meto a Jehova.—Joani 17:16; Jakobo 4:4.

5, 6. Ki sifi ‘sicaba se ne si ziba Mulimu wa bona,’ mi ne ba ezize cwañi mwa kalulo ya n’a zamaisa mulena wa kwa Mutulo?

 ⁵ Ku cwañi ka za Bakreste ba niti—bona “sicaba ba ba ziba Mulimu wa bona” ili “ba ba talifile”? Nihaike ne ba ‘ipeile mwatas’a ba ba beilwe fa bulena,’ Bakreste be ne ba pila mwatas’a puso ya mulena wa kwa Mutulo ne ba si ba lifasi le. (Maroma 13:1; Joani 18:36) Niha ne ba boni teñi kuli ba kutiseza “Sesare ze li za Sesare,” ne ba kutiselize ni “Mulimu ze li za Mulimu.” (Mateu 22:21) Kabakaleo, busepahali bwa bona bwa lwaniswa.—2 Timotea 3:12.

⁶ Kabakaleo, Bakreste ba niti ba “bulawa” mi ni ku “tiya.” Ku bulawa k’o ku talusa kuli ne ba nyandisizwe maswe-maswe, mane ba bañwi ba bulawa luli. Kono ne ba tiile kakuli buñata-ñata bwa bona ne ba si ka yumba busepahali bwa bona. Sina Jesu, ne ba tuzi lifasi. (Joani 16:33) Mi ne ba si ka tuhela ni hanyinyani ku kutaza, niha ne ba lengilwe mwa litolongo kamba mwa minganda ya tukufazo. Ka nzila yeo, ‘ba luta nyangela.’ Niha ne ba nyandisizwe mwa buñata bwa linaha ze n’e zamaiswa ki mulena wa kwa Mutulo, palo ya Lipaki za Jehova ya ekezeha. Kabakala busepahali bwa “ba ba talifile,” “buñata bo butuna” bo bu ata kamita ba se ba bonahezi mwa linaha zeo.—Sinulo 7:9-14.

SICABA SA JEHOVA SA TAPISWA

7. Ki ifi “tusonyana” ye n’e tezi Bakreste ba batoziwa be ne ba pila mwa kalulo ya n’a zamaisa mulena wa kwa Mutulo?

⁷ Lingeloi la li: “[Sicaba sa Mulimu] ha ba nze ba  nyandiswa cwalo, ba ka bona tusonyana.” (Daniele 11:34a) Tulo ya mulena wa kwa Mboela mwa ndwa ya lifasi ya bubeli n’e imululisize hanyinyani Bakreste be ne ba pila mwa kalulo ya n’a zamaisa mulena ya n’a toyani ni yena. (Mu bapanye Sinulo 12:15, 16.) Ka ku swana, be ne ba nyandisizwe ki mulena ya n’a mu yolile ne ba imuluhanga fokuñwi. Mipingo ya mwahal’a linaha za Komyunizimu ni ze si za Komyunizimu ha ne i ya i fela, babusi ba bañata ba t’o lemuha kuli Bakreste ba ba sepahala ha ba na kaiñole mi kabakaleo ba ba fa tumelezo ya ka mulao. Tuso ye ñwi ne i filwe ki buñata bo butuna be ne ba ata, ili be ne ba amuhezi ze n’e kutazwa ka busepahali ki batoziwa ni ku ba tusa.—Mateu 25:34-40.

8. Ba bañwi ne ba kopani cwañi ni sicaba sa Mulimu “ka muipo”?

⁸ Haki bote be ne ba ipapatile kuli ba tabela ku sebeleza Mulimu mwa lilimo za mipingo ya mwahal’a linaha za Komyunizimu ni ze si za Komyunizimu be ne ba bile ni milelo ye minde. Lingeloi ne li lemusize kuli: “Ba bañata ba ka kopana ni bona, kono ki ka muipo.” (Daniele 11:34b) Ne ku bile ni ba bañata luli be ne ba bonisize kuli ba lata niti kono ili be ne ba sa tabeli ku ineela ku Mulimu. Mi ba bañwi be ne ba bonahezi kuli ne ba amuhezi taba ye nde ne li matwela ba muso. Piho ye n’e zwelela kwa naha ye ñwi i li: “Ba bañwi kwa mahakabe bao ne li ba ba konkile ku yemela Komyunizimu ili be ne ba nanalezi mwa kopano ya Mulena, ba bonisa tukufalelo ye tuna, mi mane ba fiwa buikalabelo bo butuna bwa sebelezo.”

9. Ki kabakalañi Jehova ha n’a lisezi Bakreste ba bañwi ba ba sepahala ku “wa” kabakala baisunyakeli?

⁹ Lingeloi la zwelapili, la li: “Kwa batalifi bao, ku ka wa ba bañwi, kuli ba tapiswe, ba keniswe, mi ba fetulwe ba basweu ku isa kwa mazazi a mafelelezo. Kakuli mafelelezo ao a ka taha ka nako ye bulezwi.” (Daniele 11:35) Baisunyakeli  bao ne ba tisize kuli ba bañwi ba basepahali ba swalwe ki ba m’ata a tamaiso. Jehova n’a lisezi lika ze cwalo ku ezahala ilikuli sicaba sa hae si tapiswe ni ku keniswa. Sina Jesu ha n’a “itutile ku utwa, ka ze butuku ze mu tahezi,” basepahali bao ne ba itutile cwalo ku itiisa ka ku likwa kwa tumelo ya bona. (Maheberu 5:8; Jakobo 1:2, 3; mu bapanye Malaki 3:3.) Kacwalo ba ‘tapisizwe, ku keniswa, ni ku fetulwa ba basweu.’

10. Pulelo ye li “ku isa kwa mazazi a mafelelezo” i talusañi?

¹⁰ Sicaba sa Jehova ne ba ka wa ni ku tapiswa “ku isa kwa mazazi a mafelelezo.” Ki niti, ba ziba kuli ba ka nyandiswa ku isa kwa mafelelezo a muinelo wo wa linto. Nihakulicwalo, ku keniswa ni kutapiswa kwa sicaba sa Mulimu ko ku tiswa ka buisunyakeli bwa mulena wa kwa Mutulo ne ku ka “taha ka nako ye buliezwi.” Kacwalo, “mazazi a mafelelezo” a’ bulezwi kwa Daniele 11:35 a lukela ku ba a’ talusa mafelelezo a nako ye tokwahala kuli sicaba sa Mulimu si tapiswe ha ba nze ba tiyela twaniso ya mulena wa kwa Mutulo. Ku bonahala kuli ku wa k’o ne ku felile ka nako ye bulezwi ki Jehova.

MULENA Y’O WA INUNEKA

11. Lingeloi ne li buleziñi ka za m’o mulena wa kwa Mutulo n’a k’a ngela puso ya Jehova?

¹¹ Ka za mulena wa kwa Mutulo, lingeloi la ekeza ku bulela kuli: “Mulena yo u ka eza mw’a latela kaufela; u ka ikuhumusa, a inuneke fahalimu a milimu kaufela, mi [ka ku hana puso ya Jehova] u ka nyefula Mulimu wa milimu ka linyefulo ze komokisa. U ka konda ku fitela buhali bwa Mulimu ha bu fela; kakuli se si tomilwe si ka bonahala. H’a na ku kuteka milimu ya bokuku a hae, nihaiba mulimu o latwa ki basali, mi h’a sa na ku ba ni taba ni mulimu ufi ni ufi; kono u ka inuneka fahalimu a yona kaufela.”—Daniele 11:36, 37.

12, 13. (a) Mulena wa kwa Mutulo n’a hanile cwañi “milimu ya bokuku a hae”? (b) Ki bomañi “basali” bao “mulimu” wa bona n’a si ka isezwa pilu ki mulena wa kwa Mutulo y’o? (c) Mulena wa kwa Mutulo y’o n’a kutekile “mulimu” ufi?

 ¹² Ka ku taleleza manzwi a bupolofita ao, mulena wa kwa Mutulo a hana “milimu ya bokuku a hae,” ye cwale ka Silalu sa Krestendomu. Linaha za Komyunizimu ne li yemezi ka ku tala tumelo ya kuli Mulimu h’a yo. Mulena wa kwa Mutulo y’o a ikeza cwalo inge mulimu, a ‘inuneka fahalimu a milimu kaufela.’ Ka ku sa ba ni taba ni “mulimu o latwa ki basali”—ili linaha, ze cwale ka North Vietnam, ze ne li sebeleza mulonga wa hae—mulena y’o a “eza mw’a latela kaufela.”

¹³ Lingeloi la zwelapili ku fa bupolofita b’o, la li: “U ka kuteka mulimu wa minzi ye tiile ya mwa makwakwa, mwa sibaka sa ona, ili mulimu o si ka zibwa ki bondat’ahe; a u kuteke ka gauda ni silivera, ni ka macwe a butokwa, ni ka lika ze kateleha.” (Daniele 11:38) Mane, mulena wa kwa Mutulo n’a sepile hahulu lipangaliko za mazazi a za ku itusisa mwa ndwa, ona “mulimu wa minzi ye tiile ya mwa makwakwa.” N’a bata ku ipunyusa ka ona “mulimu” wo, mi a u sulela bufumu bo buñata-ñata.

14. Mulena wa kwa Mutulo n’a ‘lwanile’ cwañi?

¹⁴ “U ka y’o lwanisa minzi ye tiile ya mwa makwakwa, ka ku sepa tuso ya mulimu u sili wo; mi ba ba mu lapela, u ka ba kuteka ka likute le lituna; mi u ka ba beya ku busa ba bañata, a ba fe ku luwa manaha, ibe mupuzo wa bona.” (Daniele 11:39) Ka ku sepa “mulimu u sili” wa hae, zona lipangaliko za ku itusisa mwa ndwa, mulena wa kwa Mutulo a “lwanisa minzi,” a ba ni mpi ye tiile maswe mwa “mazazi a maungulelo.” (2 Timotea 3:1) Be ne ba yemezi mihupulo ya hae a ba fa mupuzo ka ku tusa milonga ya bona, ku ba fa mali, mi fokuñwi ni ku ba tusa ha ba li mwa ndwa.

 KU “KUBANA” MWA LINAKO ZA MAUNGULO

15. Mulena wa kwa Mboela n’a tilo “kubana” cwañi ni mulena wa kwa Mutulo?

¹⁵ Lingeloi la bulelela Daniele, la li: “Ka linako za maungulo, mulena wa kwa Mboela u ka kubana ni yena.” (Daniele 11:40a) Kana mulena wa kwa Mboela s’a ‘kubile’ mulena wa kwa Mutulo mwa “linako za maungulo”? (Daniele 12:4, 9) Ee. Hamulaho wa ndwa ya lifasi ya pili, tumelelano ya ku hapelezwa ye n’e hamuzi mulena wa kwa Mutulo—yona Germany—ne li ku ‘kuba’ luli, kakuli ne i mu shemaetile ku lombota. Ha s’a tuzi mwa ndwa ya lifasi ya bubeli, mulena wa kwa Mboela a nongisa sila sa hae y’o lilwaniso za nyukilia ze sabisa maswe mi a mu lukiseza kopano ye tiile ya za lindwa, ye bizwa North Atlantic Treaty Organization (NATO). Ka za misebezi ya NATO, caziba wa ze ezahezi wa kwa Britain u li: “Ne li sona sisebeliso se situna sa ku ‘tibela’ ka sona USSR, yeo cwale ne i ngiwa kuli ki yona sihulu ye ne kona ku sinya kozo ya Yurope. Mulelo wa yona n’o tandile lilimo ze 40, mi n’o petilwe hande-nde.” Lilimo za mipingo ya mwahal’a linaha za Komyunizimu ni ze si za Komyunizimu ha ne li nze li ya, ku ‘kuba’ kwa mulena wa kwa Mboela kwa kopanyeleza ku itusisa lipangaliko za ku nangelisa lika ze ne i eza naha yeo hamoho ni ku ambolisana ni yona ni ku fumbela ku i lwanisa.

16. Mulena wa kwa Mutulo n’a ezizeñi ha n’a kubilwe ki mulena wa kwa Mboela?

¹⁶ Mulena wa kwa Mutulo n’a ezizeñi? “Mulena wa kwa Mutulo u ka wela fahalimu a hae sina liñungwa, a na ni makoloi, ni ba ba pahami lipizi, ni lisepe ze ñata. U ka kena mwa naha sina nuka ye bayula.” (Daniele 11:40b) Mwa mazazi a maungulo a, mulena wa kwa Mutulo a ekeza kwa linaha za n’a zamaisa. Ka nako ya ndwa ya lifasi ya bubeli, “mulena” wa ba Nazi a sila miseto ya hae ku kena  mwa linaha ze n’e li mabapa. Kwa mafelelezo a ndwa yeo, “mulena” ya n’a mu yolile a tahisa mubuso o m’ata. Ka nako ya mipingo ya mwahal’a linaha za Komyunizimu ni ze si za Komyunizimu, mulena wa kwa Mutulo a lwanisa sila sa hae ka ku tusa linaha za mwa Africa, Asia, ni Latin America ze n’e lwana ni ze ñwi ni ku tahisa lipetuhelo teñi k’o. A nyandisa Bakreste ba niti, a ba tibela—kono niteñi a palelwa ku yemisa misebezi ya bona. Mi lindwa za hae ni lipetuhelo za n’a yemezi za mu konisa ku zamaisa linaha ze ñata. Taba yeo ki yona ye ne li polofitile lingeloi, le ne li ize: “U ka taha ni mwa naha ye kateleha [buswa bwa kwa moya bwa sicaba sa Jehova], mi ba bañata ba ka bulawa.”—Daniele 11:41a.

17. Mulena wa kwa Mutulo n’a bile ni mapalelwi afi ha n’a ikataza ku ekeza kwa linaha za n’a zamaisa?

¹⁷ Niteñi, mulena wa kwa Mutulo n’a palezwi ku hapa lifasi kaufela. Lingeloi ne li ize: “Ku ka banduka mwa lizoho la hae Maedomo, ni Mamoabi, ni ba bahulu ba bana ba Amoni.” (Daniele 11:41b) Kwaikale, linaha za Maedomo, Mamoabi, ni Maamoni ne li li fahal’a likalulo ze n’e busiwa ki mulena wa kwa Mboela wa Muegepita ni mulena wa kwa Mutulo wa Musiria. Kacenu li yemela linaha ni likopano za n’a nomile mulena wa kwa Mutulo ili za n’a palezwi ku zamaisa.

EGEPITA HA I BANDUKI

18, 19. Mulena wa kwa Mboela n’a amilwe ka linzila lifi ki sila sa hae?

¹⁸ Lingeloi la Jehova la zwelapili, la li: “[Mulena wa kwa Mutulo] u ka isa lizoho la hae mwa linaha ze ñata, ni yona naha ya Egepita ha i na ku banduka. U ka hapa  tutu ya gauda ni ya silivera, ni lika za butokwa za mwa naha ya Egepita. Malibia, ni Maetopia ba ka mu zamaya mwamulaho.” (Daniele 11:42, 43) Nihaiba mulena wa kwa Mboela, ili “Egepita,” n’a amilwe ki buhapi bwa mulena wa kwa Mutulo. Ka mutala, mulena wa kwa Mboela n’a bitilwe maswe mwa Vietnam. “Malibia, ni Maetopia” bo? Linaha zeo ze ne li li mabapa ni Egepita ya ikale li kana za swaniseza linaha zeo fa mapa li li mabapa ni “Egepita” (mulena wa kwa Mboela) wa miteñi ye. Fokuñwi li latelezi mulena wa kwa Mutulo—ku “mu zamaya mwamulaho.”

¹⁹ Kana mulena wa kwa Mutulo ‘u hapile lika za butokwa za mwa naha ya Egepita’? Ee. U amile m’o mulena wa kwa Mboela a sebeliselize bufumu bwa hae. Kabakala ku ikalelwa sila sa hae, mulena wa kwa Mboela u felelize mabunda-bunda a masheleñi mwa ku buluka mpi, lisepe za ndwa, ni lifulai za ndwa, ze m’ata hahulu. Ka kutwisiso yeo, mulena wa kwa Mutulo n’a ‘hapile,’ kamba ku zamaisa, musebelisezo wa bufumu bwa mulena wa kwa Mboela.

TWANISO YA MAFELELEZO

20. Lingeloi li talusa cwañi twaniso ya mafelelezo ya mulena wa kwa Mutulo?

²⁰ Sitoyo se si mwahal’a mulena wa kwa Mutulo ni mulena wa kwa Mboela—ibe ku za lindwa, sifumu, ni cwalo-cwalo—si tuha si fela. Lingeloi la Jehova ne li talusize litaba za twaniso ye n’e sa taha, la li: “Kwa Upa ni kwa Mutulo, ku ka zwa mulumo o ka mu sabisa [mulena wa kwa Mutulo], mi u ka kuta a halifile hahulu, ku y’o bulaya ni ku sinya ba bañata. F’a ka tibelela, mwa litende za hae za bulena, ki mwahal’a mawate ni lilundu le li tumile, le li kenile. Kwapili u ka fita fa lizazi la hae la ku shwa, a sa fumani tuso ku mutu.”—Daniele 11:44, 45.

21. Ki lifi ze ñwi ze ka zibwa ka za mulena wa kwa Mutulo?

 ²¹ Soviet Union ha n’e ikabakile ka December ya 1991, mulena wa kwa Mutulo a kutela maswe mwamulaho. Ki mañi ya ka ba mulena wa kwa Mutulo Daniele 11:44, 45 ha i ka talelezwa? Kana u ka ba ye ñwi ya linaha ze ne li li kalulo ya naha ye ne b’anga Soviet Union? Kamba kana u ka cinceleza, sina mw’a s’a ezelize ha sikai kwamulaho? Kana ku pangiwa kwa lilwaniso za nyukilia ki linaha ze ñwi ku ka tahisa kangisano ye nca ya za lilwaniso ni ku ama ya ka ba mulena y’o? Lika zeo li ka zibwa kwapili. Ha lu tokwi ku kabangisa. Mulena wa kwa Mutulo ha ka kala twaniso ya hae ya mafelelezo, talelezo ya bupolofita b’o i ka utwisiswa hande ki bote ba ba na ni kutwisiso ye tomile fa Bibele.—Mu bone taba ye li “Malena mwa Daniele Kauhanyo 11,” ye fa likepe 284.

22. Ku buziwa lipuzo mañi ka za twaniso ya mafelelezo ya mulena wa kwa Mutulo?

²² Nihakulicwalo, lwa ziba z’a tuha a eza mulena wa kwa Mutulo. Ka ku sabiswa ki mulumo ‘o zwa kwa upa ni kwa mutulo,’ u ka lwana ‘kuli a bulaye ba bañata.’ U y’o lwanisa bomañi? Mi “mulumo” o ka shangumuna twaniso ye cwalo ki nto mañi?

KU KALELISWA KI Z’A UTWA ZE SABISA

23. (a) Ku lukela ku ezahalañi ze tuna ku si ka taha kale Armagedoni? (b) Ki bomañi “malena ba ba taha ba zwa kwa Upa”?

²³ M’u nge ze i bulela buka ya Sinulo ka za ku yunda kwa Babilona yo mutuna, yona kopano ya bulapeli bwa buhata kaufela mwa lifasi. Ku si ka taha kale “ndwa ya lizazi le lituna la Mulimu Ya-Mata-Kaufela,” ya Armagedoni, sila se si maswe seo sa bulapeli bwa niti si “ka ciswa ka mulilo ku feleleza.” (Sinulo 16:14, 16; 18:2-8) Sinyeho ya hae i swanisezwa ki ku sululwa kwa nkwana ya bu 6 ya  buhali bwa Mulimu fa nuka ya Eufrati ya swanisezo. Nuka yeo ya kaliswa “kuli ku lukiswe nzila ya malena ba ba taha ba zwa kwa Upa.” (Sinulo 16:12) Ki bomañi malena bao? Ki Jehova Mulimu ni Jesu Kreste!—Mu bapanye Isaya 41:2; 46:10, 11.

24. Mwendi ki ifi kezo ya Jehova ye ka filikanya mulena wa kwa Mutulo?

²⁴ Sinyeho ya Babilona yo mutuna i talusizwe hande-nde mwa buka ya Sinulo, ye li: “Manaka a lishumi o’ boni [malena ba ba busa mwa nako ya maungulo], ni sibatana [Kopano ya ba Macaba], bona bao, ba ka toya lihule, ba li amuhe za lona, ba li tubulise, ba ce nama ya lilama za lona, mi ba li ciseleze mwa mulilo.” (Sinulo 17:16) Babusi bao ba ka yundisezañi Babilona yo mutuna? Kakuli ‘Mulimu u kenya mwa lipilu za bona ku eza s’a lelile Yena.’ (Sinulo 17:17) Mulena wa kwa Mutulo ki yo muñwi wa babusi bao. Z’a utwa ze zwa “kwa upa” mwendi ki yona kezo yeo ya Jehova, h’a ka kenya mwa lipilu za babusi ba butu ku yundisa lihule le lituna leo la bulapeli.

25. (a) Ki bafi bao sihulu mulena wa kwa Mutulo a nomile? (b) Mulena wa kwa Mutulo u yaha kai “litende za hae za bulena”?

²⁵ Kono mulena wa kwa Mutulo ku na ni bao sihulu a ka sululela buhali bwa hae. Lingeloi li li: “F’a ka tibelela, mwa litende za hae za bulena, ki mwahal’a mawate ni lilundu le li tumile, le li kenile.” Mwa nako ya Daniele mawate ao ne li liwate la Mediterranean mi lilundu le li kenile ne li Sione, fo ne ku kile kwa ba tempele ya Mulimu. Kacwalo, bupolofita b’o ha bu ka talelezwa, mulena wa kwa Mutulo ya nyemile maswe y’o u lwanisa sicaba sa Mulimu. Ka kutwisiso ya kwa moya, sibaka se si “mwahal’a mawate ni lilundu le li tumile, le li kenile” si yemela buswa bwa kwa moya bwa batoziwa batanga ba Jehova. Ba zwa mwa “liwate” la batu ba ba kauhani ni Mulimu mi ba na ni sepo ya ku busa hamoho ni Jesu Kreste fa lilundu la  Sione la kwa lihalimu.—Isaya 57:20; Maheberu 12:22; Sinulo 14:1.

26. Bupolofita bwa Ezekiele bu bonisa kuli mwendi litaba ze zwa “kwa Mutulo” li ka tahiswa ki mañi?

²⁶ Ezekiele, ya n’a pila ka nako ya Daniele, ni yena n’a polofitile kuli sicaba sa Mulimu si ka lwaniswa “mwa mazazi a kwapili.” N’a ize twaniso yeo ne i ka tiswa ki Gogo wa kwa Magogo, yena Satani Diabulosi. (Ezekiele 38:14, 16) Ka swanisezo, Gogo u zwelela kai? “Kwa mafelelezo a Mutulo,” ku bulela Jehova, ka Ezekiele. (Ezekiele 38:15) Twaniso yeo niha neikaba ye maswe cwañi, ha i na ku timisa sicaba sa Jehova. Jehova ka butali u ka tahisa kezahalo ye tuna yeo ilikuli a yundise limpi za Gogo. Kacwalo, Jehova u bulelela Satani kuli: ‘Ni ka ku kenya tushuto mwa mitahali.’ ‘Ni ka ku zwisa kwa naha ye kwa mafelelezo a Mutulo, ni ku tiseze fa malundu a Isilaele.’ (Ezekiele 38:4; 39:2) Kacwalo, litaba ze zwa “kwa Mutulo” ze halifisa mulena wa kwa Mutulo li lukela ku ba ze tiswa ki Jehova. Kono z’o ka ba mulumo w’o o zwa “kwa Upa ni kwa Mutulo,” ki Mulimu fela ya ziba mi u ka zibwa nako ha inze i ya.

27. (a) Gogo u ka kukuelezañi macaba, hamoho ni mulena wa kwa Mutulo, kuli ba lwanise sicaba sa Jehova? (b) Twaniso ya Gogo i ka kondisañi?

²⁷ Haili Gogo, yena u lukisa twaniso ya meto-mafubelu kabakala bumbombo bwa “Isilaele wa Mulimu,” bao, hamoho ni “buñata bo butuna” ba “lingu ze ñwi,” ba tuhezi kale ku ba ba lifasi la hae. (Magalata 6:16; Sinulo 7:9; Joani 10:16; 17:15, 16; 1 Joani 5:19) Gogo u kecula “sicaba se si kopani sa ba ba zwile mwa macaba a mañata, ba ba na ni mitapi ni bufumu” bwa kwa moya. (Ezekiele 38:12) Ka k’u nga kuli buswa bwa kwa moya bwa Bakreste ki “naha ya minzi ye si na makwakwa” ye konwa ku hapiwa ku si na butata, Gogo u ikataza ka m’ata a hae kaufela kuli a zwise nto yeo ye mu paleliswa ku zamaisa batu  kaufela. Kono wa palelwa. (Ezekiele 38:11, 18; 39:4) Malena ba lifasi, hamoho ni mulena wa kwa Mutulo, ha ba ka lwanisa sicaba sa Jehova, ba ka ‘fita fa lizazi la bona la ku shwa.’

‘MULENA Y’O U KA FITA FA KU SHWA’

28. Lu zibañi ka za ze ka ezahala ku mulena wa kwa Mutulo ni mulena wa kwa Mboela?

²⁸ Twaniso ya mafelelezo ya mulena wa kwa Mutulo haki ya ku lwanisa mulena wa kwa Mboela. Kabakaleo, mulena wa kwa Mutulo h’a sinyiwi ki sila sa hae se situna. Mi ni mulena wa kwa Mboela h’a bulaiwi ki mulena wa kwa Mutulo. Mulena wa kwa Mboela u tubiwa ki Mubuso wa Mulimu, “ku si na mutu ya isa lizoho kwateñi.” * (Daniele 8:25) Mane, ka nako ya ndwa ya Armagedoni, malena ba lifasi kaufela ba ka timiswa ki Mubuso wa Mulimu, mi ku bonahala kuli ni mulena wa kwa Mutulo u ka timela cwalo. (Daniele 2:44) Daniele 11:44, 45 i talusa likezahalo ze latelelwa ki ndwa ya mafelelezo yeo. Ku swanezi mulena wa kwa Mutulo h’a si ke ‘a fumana tuso ku mutu’ h’a ka bulawa!

[Litaluso za kwatasi]

MU ITUTILEÑI?

• Mulena wa kwa Mutulo n’a cincize cwañi hamulaho wa ndwa ya lifasi ya bubeli?

• Ku ka zibiwañi ze ñwi ka za misebezi y’a ka eza mulena wa kwa Mutulo?

• Mu tusizwe cwañi ki ku isa pilu kwa bupolofita bwa Daniele ka za sitoyo se si mwahal’a malena ba babeli bao?

[Lipuzo za Tuto]

 [Chati/Siswaniso se si fa likepe 284]

MALENA MWA DANIELE KAUHANYO 11

Mulena wa kwa Mutulo Mulena wa kwa Mboela

Daniele 11:5 Seleukisi I Nicator Pitolemi I

Daniele 11:6 Antiokusi II Pitolemi II

(Laodice musal’a hae) (Berenice mwan’a hae)

Daniele 11:7-9 Seleukisi II Pitolemi III

Daniele 11:10-12 Antiokusi III Pitolemi IV

Daniele 11:13-19 Antiokusi III Pitolemi V

(Kilopatira I mwan’a hae) Shwana: Pitolemi VI

Boshwana:

Seleukisi IV ni

Antiokusi IV

Daniele 11:20 Augusto

Daniele 11:21-24 Tibere

Daniele 11:25, 26 Aurelian Mufumahali Zenobia

Mubuso wa Maroma wa shandauka

Daniele 11:27-30a Mubuso wa Majelemani Britain, ni mubuso wa

(Ndwa ya Lifasi ya I) Anglo-America hamulaho

Daniele 11:30b, 31 Mubuso wa Bulalu wa Mubuso wa

Hitler (Ndwa ya Lifasi ya II) Anglo-America

Daniele 11:32-43 Linaha za Komyunizimu Mubuso wa

(Ndwa ya ka mulomo) Anglo-America

Daniele 11:44, 45 U sa taha * Mubuso wa Anglo-America

[Litaluso za kwatasi]

 [Siswaniso se si fa likepe mutumbi la 271]

 [Maswaniso a fa likepe 279]

Ku ‘kuba’ kwa mulena wa kwa Mboela ne ku kopanyelelize ku itusisa lipangaliko za ku nangelisa lika za n’a eza sila sa hae ni ku fumbela ku mu lwanisa