1. Ka ku ya ka Linzwi la Mulimu, ki mifuta ifi ya bulapeli ye mibeli fela ye li teñi?

 JESU n’a ize: “Mu kene ka munyako o kumbani; kakuli munyako wa Sinyeho u atami, mi nzila ye ya mwateñi i atami, mi ba ba kena mwateñi ki ba bañata. Kakuli munyako wa bupilo wa kumbana, nzila ye ya mwateñi ki ye sisani, mi ki ba banyinyani ba ba i fumana.” (Mateu 7:13, 14) Ka ku ya ka Linzwi la Mulimu, ku na ni mifuta ye mibeli fela ya bulapeli: bo buñwi ki bwa niti, mi bo buñwi ki bwa buhata; bo buñwi bu lukile, mi bo buñwi ha bu si ka luka; bo buñwi bu isa kwa bupilo, mi bo buñwi bu isa kwa sinyeho.

2. Mañolo a bonisa cwañi kuli haki bulapeli kaufela bo bu tabisa Mulimu?

² Batu ba bañwi ba ikutwa kuli bulapeli kaufela bwa tabisa Mulimu. Litimana ze tatama za mwa Bibele li bonisa kuli hakucwalo:

•   “Bana ba Isilaele ba kutela ku eza ze maswe fapil’a [Muñ’a] Bupilo, ba sebeleza Baale ni Ashitaroti, ni milimu ya Siria, ni milimu ya Sidoni, ni milimu ya Moabi, ni milimu ya bana ba Amoni, ni milimu ya Mafilisita; ba tuhela [Muñ’a] Bupilo, ba lisela ku mu sebeleza. Cwale buhali bwa [Muñ’a] Bupilo bwa tukela bana ba Isilaele.” (Baatuli 10:6, 7) Haiba lu lapela milimu ya maswaniso kamba milimu i sili kwand’a Mulimu wa niti, Jehova h’a na ku lu tabela.

•   “Ba sicaba se, ba ni kuteka [Mulimu] ka milomo, kono lipilu za bona li kwahule ni Na. Ba ni kubamela ku si na tuso, kakuli tuto ye ba luta, ki milao ya batu.” (Mareka 7:6, 7) Haiba batu ba ba ipapata ku lapela Mulimu ba luta mihupulo ya bona ku fita ku luta se i luta Bibele, bulapeli bwa bona ki bwa mbango. Mulimu h’a bu amuheli.

•   “Mulimu ki Moya, mi ba ba mu lapela, ba swanezi ku mu lapela ka Moya ni ka niti.” (Joani 4:24) Bulapeli bwa luna bu lukela ku lumelelana ni niti ye mwa Linzwi la Mulimu.

3. Ki ifi nzila ye ñwi yeo ka yona lu kona ku taluhanya bulapeli bwa niti ku bwa buhata?

³ Lu kona ku ziba cwañi kuli Mulimu wa amuhela bulapeli bo buñwi kamba kutokwa? Jesu n’a ize: “Kota ye nde kaufela i beya miselo ye minde; mi kota ye maswe ha i koni ku beya miselo ye minde . . . Kifo ni li: Mu ka ba ziba ka miselo ya bona.” F’o kikuli, haiba bulapeli bo buñwi bu zwa ku Mulimu, bu ka beya miselo ye minde; kono haiba bulapeli bo buñwi bu zwa ku Satani, bu ka beya miselo ye maswe.—Mateu 7:15-20.

4. Balapeli ba Jehova ba bonisa moya mañi?

⁴ Bulapeli bwa niti bu susueza batu ku ba ni lilato mwahal’a bona ni ku li bonisa ku ba bañwi. Libaka kikuli yena Jehova ka sibili ki Mulimu ya lilato. Jesu n’a ize: “Se ba ka ziba batu kaufela kuli mu balutiwa ba ka ka sona, ki ha mu latana.” Bulapeli bu fita cwañi fa sipimo seo sa bulapeli bwa niti?—Joani 13:35; Luka 10:27; 1 Joani 4:8.

5. Bukatuna ye ñwi i talusa cwañi tekiso ya batanga ya mwa Africa?

⁵ Mu nge taba ya tekiso ya batanga ya mwa Africa. Bukatuna ye bizwa The New Encyclopædia Britannica i li: “Mwahal’a 650 ni 1905, Mamozilemu ba kwa buse bwa Sahara ne ba lekisize batu ba mwa Africa ba ba bat’o eza 18,000,000 mwa butanga. Ba bañwi ne ba silisizwe Liwate la Indian Ocean. Mwahal’a lilimo za mwanda wa bu 15, ba kwa Yurope ba kalisa ku lekanga batu kwa likamba la liwate la kwa wiko wa Africa, mi  ku t’o fita ka 1867, batu ba mwa Africa ba mwahal’a 7,000,000 ni 10,000,000 ne ba tutiselizwe kwa Lifasi Le Linca sina batanga.”

6. Bulapeli ne bu bile ni kalulo mañi mwa tekiso ya batanga?

⁶ Bulapeli ne bu ezizeñi ka nako yeo ya manyando mwa Africa, f’o banna, basali, ni banana ne ba kayutuzwi kwa mahae ni mabasi a bona, ba tamilwe mawenge, ku kantiwa ka lisipi ze cisa, ni ku lekiwa ni ku lekiswa inge likomu? Bethwell Ogot u ñola cwana mwa mutende wa Daily Nation wa mwa tolopo ya Nairobi, ya mwa Kenya: “Bakreste ni Mamozilemu ba luta kuli ba lumela ka za swalisano ya batu, kono sibeli sa bona ne ba kalisize ku ipulukela batanga, ili kezo ye n’e kukuelizwe ki saluluti sa mubala. . . . Lu lukela ku itumelela kuli Mamozilemu ni Bakreste, ba kwa Yurope ni ba kwa Middle East, ne ba fosize mwa taba yeo. Hape lu lukela ku itumelela likezo zeo ze situhu ze n’e tahiselize batu ba mwa Africa manyando a n’a tandile lilimo ze mianda-nda.”

7. Ba bahulu ba bulapeli ba bile ni kalulo mañi mwa lindwa?

⁷ Bulapeli bwa buhata bu bonisize miselo ya bona ye bolile ka linzila ze ñwi hape. Ka mutala, Bibele niha i bulela kuli “lata wahenu,” ba bahulu ba bulapeli mwa lifasi kaufela ba yemezi lindwa ni ku li seheza ka cisehelo.—Mateu 22:39.

8. (a) Ba bahulu ba bulapeli ne ba yemezi cwañi lipulao mwa lindwa za mwa Africa? (b) Pasita yo muñwi n’a buleziñi ka za ba bahulu ba bulapeli ka nako ya ndwa ya mwa Nigeria?

⁸ Ki taba ye zibahala kuli ka 1994, masisita ni baprisita ba bañwi ne ba bile ni kabelo mwa ku bulaya batu mwa Rwanda. Bulapeli hape se bu ikenyize hahulu mwa lindwa ze ñwi za mwa Africa. Ka mutala, mwa ndwa ya mwa Nigeria mo ku bulailwe batu ba bañata-ñata,  bulapeli kwa maneku a mabeli a n’a lwana ne bu susuelize batu ku lwana. Ndwa yeo ha ne i sweli ku kolota cwalo, pasita yo muñwi n’a ize ba bahulu ba likeleke ne ba “tuhezi ku eza musebezi wa n’a ba file Mulimu.” Hape n’a ize: “Luna ba ba ipiza kuli lu likombwa za Mulimu se lu bile likombwa za Satani.”

9. Bibele i bulelañi ka za likombwa za Satani?

⁹ Bibele i bulela nto ye swana ha i li: “Satani ni yena u ifetula sibupeho sa lingeloi la liseli. Hakulicwalo hasi nto ye tuna batanga ba hae ha ba ifetula, ba ikeza batanga ba Ku Luka.” (2 Makorinte 11:14, 15) Mane sina batu ba bañata ba ba maswe ha ba ipumisa ku ba ba bande, Satani u kwasheka batu ka likombwa ze bonahala ku ba ze lukile kono ili zeo misebezi ya zona ki ye maswe mi miselo ya zona ki ye bolile.

10. Ba bahulu ba bulapeli ba latuzi Mulimu ka linzila lifi?

¹⁰ Mwa lifasi kaufela, ba bahulu ba bulapeli se ba kutalize lilato, kozo, ni bunde, kono se ba bile ba ba sitoyo, ba lindwa, ili ba ba si na bulumeli. Bibele i ba talusa hande. I li: “Ka mulomo ba li ba ziba Mulimu; kono ka misebezi ya bona ba mu latula.”—Tite 1:16.

11. Bibele i talusa cwañi bulapeli bwa buhata?

¹¹ Lwa kona ku bona m’o Jehova a ngela bulapeli bwa buhata ka ku bala buka ya Sinulo ye mwa Bibele. Teñi, bulapeli bwa buhata bu taluswa sina musali wa swanisezo, yena “Babilona yo mutuna.” (Sinulo 17:5) Mu lemuhe m’o Mulimu a mu taluseza:

•   “Lihule le lituna . . . le ba pilile ni lona Malen’a lifasi ka buhule.” (Sinulo 17:1, 2) Ku fita ku sepahala ku Mulimu, bulapeli bwa buhata se bu ikenyize mwa bupolitiki, hañata ili ku bulelelanga milonga za ku eza.

•   “Ku ona . . . ku fumanwa mali a bapolofita, ni a balumeli, ni a ba bañwi kaufela ba ba bulailwe mwa lifasi.” (Sinulo 18:24) Bulapeli bwa buhata se bu nyandisize ni ku bulaya batanga ba ba sepahala ba Mulimu mi se bu tahisize mafu a bolule-lule mwa lindwa.

•   ‘N’a inuneka ni ku pila maswe.’ (Sinulo 18:7) Bulapeli bwa buhata bu na ni sifumu se situna, seo babusi ba itusisa sona ka ku pila maswe.

•   “Macaba kaufela n’a pumilwe ki buloi bwa [hae].” (Sinulo 18:23) Ka tuto ya bona ya buhata ya kuli moyo ha u shwi, bulapeli bwa buhata se bu tahisize kuli ku tumbuke mifuta kaufela ya tumelo ya balimu ni buloi mi bu fuzelezi sabo ya ku saba bafu ni ku lapela balimu.

12. Bibele i fa temuso mañi ka za bulapeli bwa buhata?

¹² Ka ku eleza batu ka m’ata kuli ba ikauhanye kwa bulapeli bwa buhata, Bibele i li: “Mu zwe ku yena mina sicaba sa ka, kuli mu si ke mwa ba ni taba ni libi za hae, mi mwa amuhela kwa likozi za hae.”—Sinulo 18:4, 5.

13. Ki nto mañi ye ka ezahala kwa bulapeli bwa buhata ni ku ba ba ku bona?

¹³ Babilona Yo Mutuna, yona kopano ya bulapeli kamukana bwa buhata, i ka tuha i sinyiwa ku sinyelelezwa. Bibele i li: “Likoto za hae li ka taha mwa lizazi li li liñwi, lifu, ni matomola, ni tala; mi u ka ciswa ka mulilo ku feleleza; kakuli U na ni mata Mulena Mulimu ya mu atula.” (Sinulo 18:8) Kuli lu pime ku amuhela kwa likozi za hae, lu lukela ku sa ba ni swalisano ifi kamba ifi ni bulapeli bwa buhata, lu sa ikenyi mwa likezo, mikiti, ni litumelo ze nyemisa Mulimu. Lu tokwa ku eza se siñwi ka putako. Lu mwa kozi!—2 Makorinte 6:14-18.