KAUHANYO 9

Mabasi a Mushemi Ya Li Likwasha A’ Kona ku Konda!

1-3. Ki sika mañi se si tisize kekezeho ya palo ya mabasi a bashemi ba ba li makwasha, mi bao ba ba fumaneha ku ona ba amiwa cwañi?

 MABASI a mushemi a li muñwi se a bizizwe “mufuta wa lubasi o sweli ku ekezeha ka ku fitisisa” mwa United States. Muinelo ki o swana mwa linaha ze ñwi ze ñata. Palo ye tuna hahulu ya litelekano, ku yubekana, likauhano, ni ku pepa bana ba mwa bunyazi se i bile ni ku ama ko kutuna hahulu kwa bashemi ni bana ba ba eza bolule-lule.

² “Ni mbelwa wa lilimo za buhulu ze 28 ili ya na ni bana ba babeli,” ki mwa n’a ñolezi me yo muñwi wa likwasha. “Ni ya lembwalile hahulu kakuli ha ni lati ku hulisa bana ba ka ba si na ndat’a bona. Ku bonahala inge kuli ha ku na ni yo mukana ya ni isa pilu. Bana ba ka se ba ni boni hañata ni nze ni lila mi seo sa ba ama.” Kwand’a ku lwanisana ni maikuto a cwale ka bunyemi, bufosi, ni bulutu, bashemi ba bañata ba makwasha ba talimana ni likulutendano la ku ba ni mubeleko kwande a lapa hamohocwalo ni ku eza misebezi ya fa lapa. Yo muñwi n’a bulezi kuli: “Ku ba mushemi ya li likwasha ku swana inge ku ba wa mashakambila a ku bapalisa tumbola to tuñata mwahalimu. Hamulaho wa ku itwaeza ka likweli ze silezi, kwa nalule-lule se u kona ku bapalisa tumbola to tune ka nako ye swana. Kono u sa fita fela fa ku kona ku eza seo, mutu yo muñwi u ku nepela kambola ka kañwi!”

³ Ba banca mwa mabasi a mushemi ya li likwasha hañata ba na ni makulutendano a bona. Ne ba kana ba ba  ni ku lwanisana ni maikuto a’ tungile hamulaho wa ku ­funduka kwa ka sipundumukela kamba lifu la mushemi. Ku ba banca ba bañata ku ba siyo kwa mushemi ku ­bonahala ku ba ni ku ama ko ku maswe hahulu-hulu.

4. Lu ziba cwañi kuli Jehova u isa pilu kwa mabasi a bashemi ba ba li makwasha?

⁴ Mabasi a mushemi a li muñwi ne a li teñi mwa miteñi ya likezahalo za mwa Bibele. Mañolo ka ku kuta-kutela a bulela ka za “ndiala” ni “mbelwa.” (Exoda 22:22; Deuteronoma 24:19-21; Jobo 31:16-22) Jehova Mulimu n’a iyakatwite ka za manyando a bona. Walisamu n’a bizize Mulimu kuli “ki ndat’ahe likuzana, muyemeli wa limbelwa.” (Samu 68:5) Ka buniti fela, Jehova u na ni ku iyakatwa ko ku swana kwa neku la mabasi a mushemi a li muñwi kacenu! Ka mo ku inezi fela, Linzwi la hae li fa likuka ze kona ku ba tusa ku kondisa lika.

KU KONA MISEBEZI YA FA LAPA ILI YA KAMITA

5. Ki butata bufi b’o bashemi ba ba li makwasha ba na ni ku ­talimana ni bona kwa makalelo?

⁵ Mu nyakisise musebezi wa ku zamaisa lapa. “Ku na ni linako ze ñata zeo mutu a nyolelwa kuli kambe ne ku na ni munna fa sibaka,” ki mwa itumelela musali yo muñwi ya lelekilwe, “inge cwalo mota ya mutu ha i kalisa ku eza lilata le liñwi mi mutu ha zibi kuli butata ki bufi.” Banna ba ba sa z’o leleka kamba ba ba sa z’o siyamenwa ni bona ka ku swana ne ba kana ba zingiwa ki buñata bwa misebezi ya fa lapa ye ba lukela ku peta cwale. Kwa banana, ku sa bakanyeha hande kwa lika fa lapa ku ekeza kwa maikuto a ku ba mwa muinelo o si ka iketa ni o si na silelezo.

6, 7. (a) Ki mutala ufi o munde o ne u tomilwe ki “musali ya ­sepahala” wa kwa Liproverbia? (b) Ku sebeza ka t’ata mwa buikalabelo bwa fa lapa ku tusa cwañi mwa malapa a bashemi ba ba li makwasha?

⁶ Ki sifi se si kona ku tusa? Mu lemuhe mutala o tomilwe ki “musali ya sepahala” ya talusizwe kwa Liproverbia 31:10-31. Buñata bwa zeo a peta bwa mbwetukisa—ku leka,  ku lekisa, ku luka, ku tateha, ku leka masimu, njimo, ni ku zamaisa pisinisi. Ki sifi se ne si mu konisa zeo kaufela? N’a sebeza ka t’ata, ku sa kotoka kapili ni ku zuha ka mapakela kuli a kalise misebezi ya hae. Mi n’a lukisa hande lika, ili ku fa misebezi ye miñwi ku ba bañwi ni ku itusisa mazoho a hae tota kuli a pete ye miñwi. Ha ku komokisi ha n’a fumani tumbo!

⁷ Haiba mu mushemi ya li likwasha, mu eze ka mamelelo mwa buikalabelo bwa mina bwa fa lapa. Mu fumane buikolwiso mwa musebezi o cwalo, kakuli seo si peta kalulo ye tuna mwa ku ekeza kwa tabo ya bana ba mina. Nihakulicwalo, ku lela hande ni ku lukisa lika ki kwa butokwa hahulu. Bibele i bulela kuli: “Milelo ya mutu ya sebeza ka tata i mu atiseza lika.” (Liproverbia 21:5) Ndate yo muñwi wa ­likwasha n’a lumezi kuli: “Ni hanelela ku sa nahananga ka za kuca konji ha ni shwile tala.” Kono ku ba ni sico ko ku lelezwi cimo ku tengamela fa ku ba ko ku fepa ni ku tabisa hahulu ku fita ku ca ka kazatu ili ka ku sa lela. Hape ne mu kana mwa tokwa ku ituta ku itusisa mazoho a mina ka linzila ze nca. Ka ku buza balikani ba ba ziba, ku bona mwa libuka ze eleza ka za miezezo, ni ku buza bocaziba ba ba tusa, bome ba bañwi ba makwasha ba konile ku sebeleza fa ku penta ndu, ku lukisa lipompi za mezi, ni ku ­lukisa ku mbwenjuka ko ku bunolo kwa mota.

8. Bana ba bashemi ba ba li makwasha ba kona ku tusa cwañi fa lapa?

⁸ Kana ku lukile ku kupa banana kuli ba tuse? Me yo muñwi wa likwasha n’a nahanile kuli: “Mutu u bata ku yolisa muinelo wa ku ba siyo kwa mushemi yo muñwi ka ku nolofaleza bana lika.” Seo ne si kana sa utwahala kono mwendi haki kamita si tusa mwana. Ba banca ba ba saba Mulimu ba mwa miteñi ya likezahalo za mwa Bibele ne ba fiwa misebezi ye swanela. (Genese 37:2; Pina ya Lipina 1:6) Kacwalo, niha mu tokomela kuli mu si ke mwa imeza bana ba mina, mu ka eza ka butali ku ba fa misebezi ye cwale ka ku tapisa mikeke ni ku kenisa mizuzu ya bona. Ki kabakalañi ku sa eza misebezi ye miñwi hamoho? Seo ne si kana sa ikoliwa hahulu.

 LIKULUTENDANO LA KU FUMANA SA KU PILA KA SONA

9. Ki kabakalañi bome ba ba li makwasha hañata ha ba talimana ni butata bwa za mali?

⁹ Bashemi ba ba li makwasha ba bañata ba fumana butata mwa ku kwanisa mali a tokwahala, mi bome ba ba sa li ba banca ili ba ba si mwa linyalo hañata ba ba ni linako ze t’ata luli. a Mwa linaha m’o tuso ya mulonga i fumaneha, ne ku ka ba ko ku butali ku itusisa yona, nihaiba fela ku fitela ba fumana mubeleko. Bibele i lumeleza Bakreste ku itusisa litukiso ze cwalo ha ku tokwahala. (Maroma 13:1, 6) Limbelwa ni ba ba lelekilwe ba talimana ni makulutendano a’ swana. Ba bañata, ka ku hapelezwa ki miinelo ku kutela kwa mibeleko hamulaho wa lilimo-limo za ku zamaisa lapa, hañata ba kona ku fumana fela mibeleko ye holwa mali a manyinyani. Ba bañwi ba kona ku zwisezapili mayemo a bona ka ku iñolisa mwa litukiso ze luta mubeleko kamba mwa tukosi twa ka nako ye ­kuswani.

10. Me wa likwasha u kona ku taluseza cwañi bana ba hae libaka ha lukela ku fumana mubeleko wa kwa mubili?

¹⁰ Mu si ke mwa komoka haiba bana ba mina ha ba tabeli ha mu bata mubeleko, mi mu si ke mwa ikutwa bufosi. Ka ku fapahana, mu ba taluseze libaka ha mu lukela ku beleka, mi mu ba tuse ku utwisisa kuli Jehova u tokwa kuli mu ba fumanele ze ba tokwa. (1 Timotea 5:8) Nako ha i nze i ya, bana ba bañata ba fita fa ku amuhela cinceho. Nihakulicwalo, mu like ku ba ni bona ka linako ze ñata ka mo i lumeleza tomahanyo ya mina ya mipateho. Mamelelo ye lilato ye cwalo hape i kona ku tusa ku kusufaza ku ama kwa bufokoli bufi kamba bufi bwa za mali b’o lubasi ne lu kana lu ipumana ku bona.—Liproverbia 15:16, 17.

 Y’A FA PABALELO KI MAÑI?

11, 12. Ki milulwani ifi yeo bashemi ba ba li makwasha ba swanela ku buluka, mi ba kona ku eza cwalo ka mukwa ufi?

¹¹ Ki nto ya ka taho kwa bashemi ba ba li makwasha ku utwana hahulu ni bana ba bona, kono niteñi ku lukelwa ku tokomelwa kuli milulwani ye filwe ki Mulimu mwahal’a bashemi ni bana i si ke ya pongana. Sina ka mutala, butata bo butuna bu kona ku ba teñi haiba me wa likwasha a libelela mwan’a hae wa mushimani k’u nga buikalabelo bwa ku ba yena munna mwa lapa kamba haiba a’ nga mwan’a hae wa musizana sina yena ya bulelelwa ­likunutu, ili ku imeza musizana y’o ka butata bwa maikuto a ka butu. Ku eza cwalo ha ku swaneli, ku tisa sineneketo, mi mane mwendi ku lyanganisa mwanana.

¹² Mu fe bana ba mina buikolwiso bwa kuli mina, ka ku ba mushemi, mu ka ba babalela—isiñi bona ku mi  babalela. (Mu bapanye 2 Makorinte 12:14.) Ka linako ze ñwi, ne mu kana mwa tokwa kelezo kamba kemelo ye ñwi. Mu i bate kwa maeluda ba Sikreste kamba mwendi kwa basali ba Sikreste ba ba hulile, isiñi kwa bana ba mina ba banyinyani.—Tite 2:3.

KU BULUKA MAYEMO A KU FA KALIMELO

13. Ki butata bufi ka ku ama kwa kalimelo b’o me wa likwasha n’a kana a talimana ni bona?

¹³ Munna n’a si ke a fumana butata mwa k’u ngiwa ka butuna sina mufi wa kalimelo, kono musali n’a kana a ba ni butata mwa muinelo w’o. Me yo muñwi wa likwasha u li: “Bana ba ka ba na ni mibili ya sinna ni manzwi a sinna. Ka linako ze ñwi ku t’ata ku sa utwahala inge ya lyangana mwa ku eza katulo kamba ya fokola ka bapanyo.” Fahalimu a seo, ku kana kwa ba kuli mu sa lobehile pilu kabakala lifu la sinyalana ni yena ya latiwa, kamba mwendi ne mu kana mwa ikutwa mulatu kamba bunyemi kabakala ku sinyeha kwa linyalo. Haiba bubeli bwa mina mu sa lumelezwa ki mulao ku hulisa mwana, ne mu kana mwa ikalelwa kuli mwan’a mina mwendi u tabela ku ba ni ya n’a li sinyalana ni mina. Miinelo ye cwalo i kona ku tatafalisa ku fa kalimelo ye itikanelezi.

14. Bashemi ba ba li makwasha ba kona ku buluka cwañi mubonelo o itikanelezi wa ku fa kalimelo?

¹⁴ Bibele i bulela kuli “mwana ya sa babalelwi u swabisa m’ahe.” (Liproverbia 29:15) Mu na ni kemelo ya Jehova Mulimu mwa ku tahisa ni ku tiisa milao ya mwa lubasi, kacwalo mu si ke mwa tulwa ki maikuto a bufosi, ku inyaza, kamba ku ikalelwa. (Liproverbia 1:8) Ni kamuta mu si ke mwa shengoka likuka za Bibele. (Liproverbia 13:24) Mu like ku ba ya musa, ya sa cinca-cinci, ni ya tiile. Nako ha i nze i ya, bana ba bañata ba k’a nga muhato o munde. Niteñi, mu ka bata ku beya mwa munahano maikuto a bana ba mina. Ndate yo muñwi wa likwasha u li: “Kalimelo ya ka ne i na ni ku zwakiwa ni kutwisiso kabakala kakamalo ya bona ya ku latehelwa ki bom’a bona. Ni ambola ni bona ka mo ku bela ni sibaka kaufela. Lu banga ni ‘linako za ku ikambota hande’ ha lu lukisa mulalelo. Ki ka yona nako  yeo ba ni taluseza maikuto a bona luli.”

15. Mushemi ya lelekani ni sinyalana ni yena u swanela ku pima nto mañi ha bulela ka za ya n’a li sinyalana ni yena?

¹⁵ Haiba mu lelekani, ha ku na bunde bo bu petiwa ki ku fokolisa ku kutekeha kwa ya n’a li sinyalana ni mina. Likomano za bashemi li utwisa bana butuku mi kwa nalulelule li ka fokolisa likute la bona ku mina ba babeli. Kacwalo, mu tokolomohe ku itusisa lipulelo ze utwisa pilu butuku ze cwale ka ya kuli: “U swana fela ni ndat’aho!” Ku si na taba kuli ya n’a li sinyalana ni mina u mi utwisize butuku bo bu cwañi, yena y’o u sa li mushemi wa mwan’a mina, ili mwana ya tokwa lilato, mamelelo, ni kalimelo ya bashemi sibeli sa bona. b

16. Ki litukiso lifi za kwa moya ze swanela ku ba kalulo ya kamita ya kalimelo mwa lapa la mushemi ya li likwasha?

¹⁶ Sina ha ne ku buhisanwi mwa likauhanyo ze felile, kalimelo i ama ku twaeza ni ku laelela, isiñi fela ku fa koto. Butata bo buñata bwa konwa ku tibelwa ka tukiso ye nde ya ku twaezwa kwa moya. (Mafilipi 3:16) Ku fumaneha  ­kamita kwa mikopano ya Sikreste ki kwa butokwa hahulu. (Maheberu 10:24, 25) Ni ku ba ni tuto ya Bibele ya lubasi ili ya ka viki ni viki. Ka niti, haki ko ku bunolo ku zwelapili ku banga ni tuto ye cwalo. “Hamulaho wa ku beleka lizazi mukatumbi, mutu u bata ku katuluha luli,” ki mwa bulelela me yo muñwi ya na ni tokomelo. “Kono ni ya itukiseza mwa munahano kuli ni ka ituta ni mwan’a ka wa musizana, ka ku ziba kuli ki nto ye tokwa ku eziwa. Wa ­ikola luli tuto ya luna ya lubasi!”

17. Ki sifi se lu kona ku ituta mwa ku huliswa ko kunde kwa ­Timotea mulikan’a muapositola Paulusi?

¹⁷ Timotea mulikan’a muapositola Paulusi ka bupaki n’a lutilwe likuka za Bibele ki bom’ahe ni bokukw’a hae ba basali—kono ka mo ku bonahalela fela n’a si ka lutiwa ki bondat’ahe. Niteñi, Timotea n’a fitile fa ku ba Mukreste ya zwile mubano hakalo! (Likezo 16:1, 2; 2 Timotea 1:5; 3:14, 15) Ni mina mwa kona ku sepa ku fumana ze zwa mwateñi ze nde ha mu nze mu satalala ku hulisa bana ba mina “ka ku ba lemusa, ni ka tuto ya Mulena.”—Maefese 6:4.

KU TULA MWA NDWA YA KU LWANISA BULUTU

18, 19. (a) Bulutu bu kona ku taha cwañi ku mushemi ya li ­likwasha? (b) Ki kelezo ifi ye fiwa ili ya ku tusa ku zamaisa litakazo za nama?

¹⁸ Mushemi yo muñwi wa likwasha n’a bulezi ka ku lula  moya kuli: “Ha ni taha mwa ndu ni ku t’o lemuha buinosi bwa ka, mi sihulu banana ha se ba iz’o lobala, bulutu bwa ni unjama luli.” Ee, bulutu hañata ki bona butata bo butuna ka ku fitisisa b’o mushemi ya li likwasha a talimana ni bona. Ki nto ya ka taho ku nyolelwa silikani se situna ni liswalisano za mwa linyalo. Kono kana mutu u swanela ku lika ku tatulula bona butata b’o ku be cwañi kamba cwañi? Mwa lizazi la muapositola Paulusi, limbelwa ze ñwi za likalibe ne ba tuhelezi “litakazo za minyaka [ku] ba ñalisa Kreste.” (1 Timotea 5:11, 12) Ku lumeleza litakazo za nama ku ba za butokwa ku fita licisehelo za kwa moya ne ku ka ba ko ku shandaula.—1 Timotea 5:6.

¹⁹ Munna yo muñwi wa Sikreste n’a ize: “Litakazo za tobali ki ze tiile hahulu, kono mwa kona ku li zamaisa. Muhupulo ha u taha mwa munahano wa mina, ha mu lukeli ku u kengeyela. Mu na ni ku u lundula. Hape ku nahana ka za mwan’a mina ki nto ye tusa.” Linzwi la Mulimu li eleza kuli: “Mu bulaye lilama za mina ze mwa lifasi, kikuli buhule.” (Makolose 3:5) Haiba ne mu lika ku bulaya takazo ya mina ya lico, kana ne mu ka bala limagazini ze na ni maswaniso a lico ze tabusa, kamba kana ne mu ka swalisana ni batu bao kamita ba ambola ka za lico? Kutokwa ni hanyinyani! Ki nto ye swana ni kwa litakazo za nama.

20. (a) Ki lubeta lufi lo lu li teñi ku bao ba ba kena mwa libato ni ba ba si balumeli? (b) Makwasha mwa lilimo za mwanda wa pili hamohocwalo ni kacenu ba lwanisize cwañi bulutu?

²⁰ Bakreste ba bañwi se ba keni mwa libato ni ba ba si balumeli. (1 Makorinte 7:39) Kana seo ne si tatuluzi butata bwa bona? Kutokwa. Musali wa Sikreste ya lelekilwe n’a lemusize kuli: “Ku na ni nto i liñwi ye maswe hahulu ku fita ku ba likwasha. Ki ku ba mwa linyalo ni mutu ya sa swaneli!” Limbelwa ba Sikreste ba mwa lilimo za mwanda wa pili ku si na kakanyo ne ba tahelwanga ki bulutu, kono ba ba butali ne ba ipuluka ba patehile ka “ku amuhela baenyi, ku tapisa mautu a ba ba kenile, [ni] ku tusa ba ba kalelilwe.” (1 Timotea 5:10) Bakreste ba ba sepahala kacenu ba ba libelezi ka lilimo ze ñata ku fumana sinyalana ni yena ya saba Mulimu ni bona ba ipulukile ba patehile ka  mukwa o swana. Mbelwa wa Sikreste wa lilimo za buhulu ze 68 n’a kalisize ku potelanga limbelwa ba bañwi nako kaufela ha n’a utwa bulutu. N’a bulezi kuli: “Ni fumana kuli ka ku pota k’o, ku peta misebezi ya ka ya fa lapa ni ku babalela mayemo a ka a kwa moya, ha ni na nako ya ku utwa bulutu.” Ku luta ba bañwi ka za Mubuso wa Mulimu ki musebezi o munde o tusa ka nzila ye ipitezi.—Mateu 28:19, 20.

21. Tapelo ni swalisano ye nde li kona ku tusa cwañi ku tula ­bulutu?

²¹ Ka mo ku inezi luli, ha ku na kalafo ya kapili-pili kwa  bulutu. Kono bwa konwa ku tiyelwa ka m’ata a’ zwelela ku Jehova. M’ata a’ cwalo a ba teñi Mukreste h’a “tundamena mwa litapelo za buikokobezo ni za likupo, busihu ni musihali.” (1 Timotea 5:5) Litapelo za buikokobezo ki litapelo ze tiile, ee, likupo za ku kupa tuso, mwendi ili ka mihuwo ye tiile ni ka miyoko. (Mu bapanye Maheberu 5:7.) Ku talusa kaufela ze mwa pilu ya mina ku Jehova “busihu ni musihali” ku kona ku tusa luli. Fahalimu a seo, swalisano ye nde i kona ku eza ze ñata mwa ku taleleza mukungulu o tisa bulutu. Ka swalisano ye nde, mutu u kona ku fumana “linzwi le li bulela ka musa” le li susueza ili le li talusizwe kwa Liproverbia 12:25.

22. Ki linyakisiso lifi ze ka tusa muta maikuto a bulutu a ba teñi ka linako ze ñwi?

²² Haiba maikuto a bulutu a taha ka linako ze ñwi—sina mo ku bonahalela kuli a ka taha—mu hupule kuli ha ku na mutu ya na ni miinelo ye petehile mwa bupilo. Ka buniti fela, “banabahabo mina” kaufela ba sweli ku nyanda ka linzila ze ñwi. (1 Pitrosi 5:9) Mu pime ku toma munahano ku za kwamulaho. (Muekelesia 7:10) Mu lundulule lituso ze mu ikola. Fahalimu a zeo kaufela, mu ikatulele ku buluka busepahali bwa mina ni ku tabisa pilu ya Jehova.—Liproverbia 27:11.

KA M’O BA BAÑWI BA KONA KU TUSEZA

23. Ki buikalabelo bufi bo ba na ni bona Bakreste ba bañwi kwa neku la bashemi ba ba li makwasha mwa puteho?

²³ Kemelo ni tuso ya Bakreste sina luna ki ya butokwa hahulu. Jakobo 1:27 i bulela kuli: “Bulumeli bo bu kenile, bo bu sa nyazahali fapil’a Mulimu Ndat’a luna, ki mutu h’a lekula lindiala ni limbelwa mwa ñalelwa ya bona.” Ee, Bakreste ba mwa tamo ya ku tusa mabasi a bashemi ba ba li makwasha. Ki lifi ze ñwi za linzila ze sebeza zeo seo ne si kana sa eziwa ka zona?

24. Ki ka linzila lifi zeo bashemi ba ba li makwasha ba ba mwa butokwi ne ba kana ba tusiwa?

²⁴ Tuso ya za kwa mubili ya konwa ku fiwa. Bibele i bulela kuli: “Mutu h’a fumile tutu ya lifasi, mi a bona  ­mwanahabo a tokwa se siñwi, mi a mu kwalela pilu ya hae, fo, lilato la Mulimu li inzi cwañi ku yena?” (1 Joani 3:17) Linzwi la Sigerike la kwa makalelo le li tolokilwe “bona” li talusa, isiñi ku leukela fela, kono ku kelyeka luli kwa ka ku lela. Seo si talusa kuli Mukreste ya sishemo pili n’a kana a fita fa ku ziba miinelo ni butokwi bwa lubasi. Mwendi ba tokwa mali. Ba bañwi ne ba kana ba tokwa tuso ya za ku lukisa ndu ya bona. Kamba mwendi ka bunolo fela ne ba kana ba itebuha ku memelwa kwa sico kamba ku kopana hamoho kwa ka ku itabisa.

25. Bakreste sina bona ba kona ku bonisa cwañi mukekecima kwa bashemi ba ba li makwasha?

²⁵ Fahalimu a seo, liñolo la 1 Peter 3:8 li bulela kuli: “Mu be ni maikuto a li mañwi kamukan’a mina, mu be ni mukekecima ni musa.” Mushemi yo muñwi wa likwasha ili ya na ni bana ba ba silezi n’a ize: “Se ku bile t’ata mi ka linako ze ñwi ni fita fa ku imelwa. Nihakulicwalo, fokuñwi yo muñwi wa mizwale kamba likaizeli u ni bulelela kuli: ‘Joan, u sweli ku eza musebezi o munde. Ze ka zwa mwateñi li ka ba ze swanela luli.’ Ku ziba fela kuli ba bañwi ba sweli ku ku nahana ni kuli ba isa pilu ku wena ki nto ye tusa hahulu.” Sihulu basali ba Sikreste ba ba hulile ne ba kana ba ba ni buanyu hahulu mwa ku tusa likalibe ba ba li bashemi ba ba li makwasha, ili ku ba teeleza ha ba na ni butata bo ne bu kana bwa sa ba bunolo ku bu buhisana ni munna.

26. Banna ba ba hulile ba Sikreste ba kona ku tusa cwañi ­lindiala?

²⁶ Banna ba Sikreste ba kona ku tusa ka linzila ze ñwi. Munna ya lukile Jobo n’a bulezi kuli: ‘Ne ni lamulela kuzana ni ya n’a tokwile ya mu tusa.’ (Jobo 29:12) Bakreste ba bañwi kacenu ka ku swana ba ba ni cisehelo ye nde kwa lindiala mi ba bonisa “lilato le li zwa mwa pilu ye kenile” ili le li buniti, ka ku sa ba ni milelo ye miñwi kwatuko. (1 Timotea 1:5) Ku si na ku keshebisa mabasi a bona tenyene, ka linako ze ñwi ne ba kana ba lukisa ku sebeza ni ba banca ba ba cwalo mwa bukombwa bwa Sikreste mi  hape ne ba kana ba ba mema kuli ba t’o abana ni bona mwa tuto ya lubasi kamba mwa ku ishumusa. Sishemo se si cwalo ne si kana sa yangwela mwanana wa ndiala kwa nzila ya buipanguli.

27. Bashemi ba ba li makwasha ba kona ku ikolwisa ka za kemelo ifi?

²⁷ Ka mo ku inezi fela, kwa nalulelule bashemi ba ba li makwasha ba na ni ku ‘lwala mulwalo wa bona’ wa buikalabelo. (Magalata 6:5) Nihakulicwalo, ba kona ku ba ni lilato la ku lata mizwale ni likaizeli ba Sikreste ni Jehova Mulimu yena ka sibili. Bibele i bulela ka za hae kuli: “U tiisa likuzana ni limbelwa.” (Samu 146:9) Ka kemelo ya Hae ye lilato, mabasi a bashemi ba ba li makwasha a kona ku ­konda!

[Litaluso za kwatasi]

LIKUKA ZE ZA MWA BIBELE LI KONA KU TUSA CWAÑI . . . BASHEMI NI BANA KU SEBELISANA NI BUTATA BWA MALAPA A MUSHEMI YA LI LIKWASHA

Jehova Mulimu ki “ndat’ahe likuzana, muyemeli wa limbelwa.”—Samu 68:5.

Ku itukiseza hande kwa tokwahala hahulu mwa ku kondisa lika.—Liproverbia 21:5.

Jehova u yemela tukelo ya mushemi ya ku fa kalimelo ye swanela.—Liproverbia 1:8.

Limbelwa ba Sikreste ba ba butali ba ipuluka ba nze ba patehile mwa misebezi ya silumeli mi ba tundamena mwa tapelo.—1 Timotea 5:5, 10.

Ku bonisa cisehelo ye swanela kwa “lindiala ni limbelwa” ki kalulo ya bulapeli bwa niti.—Jakobo 1:27.

[Lipuzo za Tuto]

[Mbokisi fa likepe 112]

SE BA KONA KU EZA BA BANCA

Kana bom’a mina kamba bondat’a mina ki bashemi ba makwasha? Haiba ku cwalo, ki sifi se mu kona ku eza ili ku ba tusa? Nto ye ñwi ki ya kuli, mu be ba ba ipeya ku utwa. Siyemo, bushimani, kamba busizana ha li fi mwana tukelo ya ku ‘hanyeza tuto ya bom’ahe.’ (Liproverbia 1:8) Jehova u mi laela kuli mu ipeye ku utwa, mi kwa nalulelule, ku eza cwalo ku ka mi tiseza tabo.—Liproverbia 23:22; Maefese 6:1-3.

M’u nge muhato wa pili, mi mu be ba ba itebuha. “Boma ba sebeza mwa sipatela, mi siapalo sa bona sa kwa musebezi si na ni ku hainiwa. Kacwalo na ba hainelanga sona,” ki mw’a bulelela Tony. “Seo si tusa boma, ki lona libaka ha ni si ezanga.” Me yo muñwi wa likwasha u bulela kuli: “Hañata ni fumana kuli ha ni swabile luli kamba ku ikutwa ku halifa bakeñisa ku ba ni lizazi le li tezi mipateho ye ipitezi kwa sibaka sa mubeleko mi cwale ni kuta kwa hae—lona leo ki lona lizazi le ni fumana kuli mwan’a ka wa musizana u ikatulezi ku lukisa macelo ni ku kalisa ku tateha mulalelo.”

Mu beye mwa munahano kuli swalisano ya mina ki ya butokwa. Hamulaho wa ku sebeza hahulu mwahal’a lizazi, ne ku kana kwa bela bashemi ba mina t’ata ku zamaisa tuto ya Bibele ya lubasi. Haiba ha mu swalisani ni bona, mu tatafalisa miinelo ni ku fita. Mu like ku ba mwa buitukisezo nako ye tomahanyizwe ha i t’o esha. Mu itukiseze cimo lituto za mina. Ka ku ipeya ku utwa, ku itebuha, ni ku ba ni swalisano, mu ka tabisa bashemi ba mina, mi sa butokwa ni ku fita, mu ka tabisa Mulimu.

[Siswaniso se si fa likepe 107]

Mu be hamoho ni bana ba mina hañata ka mo ku konahalela kaufela

[Siswaniso se si fa likepe 109]

Bana, mu swalisane ni mushemi wa mina ya li likwasha

[Siswaniso se si fa likepe 110]

Puteho ha i keshebisi “limbelwa” ni “lindiala”