1, 2. (a) Ki miinelo mañi yaipumana ku yona Paulusi? (b) Ki puzo mañi yelukona kuipuza ka za taba ya kuipileza kwa Paulusi ku Sesare?

 PAULUSI uzwelapili kukantelwa ka taata mwa Sesarea. Lilimo zepeli kwamulaho hanaakutezi kwa Judea, Majuda mwahalaa mazazi asikai feela, nebalikile halaalu kuli bamubulaye. (Lik. 21:27-36; 23:10, 12-15, 27) Ni ka nako ye, lila zahae lisapalelwa kumubulaya, kono halikuteli mwamulaho. Paulusi habona kuli wakona kuiswa kwa lila zahae hape, ubulelela Festusi Mubusisi wa Muroma kuli: “Niipileza ku Sesare!”—Lik. 25:11.

² Kana Jehova naafuyauzi katulo ya Paulusi ya kuipileza ku mubusi yomuhulu wa Roma? Kalabo ya puzo yeo ki ya butokwa ku luna babapaka ka kutala za Mubuso wa Mulimu mwa nako ye ya mafelelezo. Lutokwa kuziba haiba Paulusi naalutomezi mutala oluswanela kulatelela ‘mwa kulwanela taba yende ni kuipaka ka mulao.’—Mafil. 1:7.

3, 4. (a) Ki lika mañi zene balelile kueza Majuda ka kukupa kuli Paulusi atiswe mwa Jerusalema, mi naabandukile cwañi? (b) Jehova utiisa cwañi batanga bahae ba mwa linako za cwale, sina mwanaatiiselize Paulusi?

³ Hase kufitile mazazi amalaalu kuzwa fayolela fa sipula sa mubusisi wa Muroma mwa Judea, Festusi aya kwa Jerusalema. a Hafitile kwa Jerusalema, ateeleza kwa baprisita babahulu ni baana babakutekeha ba Majuda inze batama Paulusi litaba zeñata. Nebaziba kuli mubusisi yomunca yo naabata hahulu kuutwana ni bona ni Majuda kaufela. Ka mukwa ocwalo bakupa Festusi, bali: Hakutise Paulusi mwa Jerusalema, uto muzekiseza mwateñi. Kono niha nebafitisa kupo yeo, nebanani mulelo usili. Lila zeo nelilelile kubulaya Paulusi mwa nzila ya kuzwa Sesarea kutaha Jerusalema. Festusi ahanela lila zeo, ali: “Babaetelela mwahalaa mina bayelele ni na [kwa Sesarea] mi bayo muzekisa, haiba luli muuna yo kunani safosize.” (Lik. 25:5) Ka mukwa ocwalo, Paulusi abanduka lifu ka nako yeo hape.

⁴ Mwa miinelo yetaata kaufela yanaakopani ni yona Paulusi, Jehova  naamutiisize ka Mulena Jesu Kreste. Muhupule kuli Jesu mwa pono naabulelezi muapositola yo kuli: “Ube ni bundume!” (Lik. 23:11) Kacenu, batanga ba Mulimu ni bona bakopana ni butata bobushutana-shutana ni mifumbo. Jehova haalusilelezangi kwa butata kaufela, kono ulufanga butali ni maata a kuli luitiise. Kamita lwakona kusepa kuli lukatiiswa ki “maata afita a butu” elufiwa ki Mulimu waluna ya lilato.—2 Makor. 4:7.

5. Festusi naaezize cwañi Paulusi?

⁵ Hamulaho wa mazazinyana, Festusi “aina mwa sipula sa katulo” mwa Sesarea. b Fapilaa hae nekuyemi Paulusi ni bane bamuzekisa. Paulusi aikalabela mwa litaba zesina fone litomile zene bamutameleza, ali: “Hakuna nisesikana senifoselize Mulao wa Majuda kamba tempele kamba Sesare.” Muapositola yo naasina mulatu mi naaswanela kulukululwa. Festusi naakafa katulo mañi? Ka kubata kutabelwa ki Majuda, abuza Paulusi, ali: “Kana walata kukambamela kwa Jerusalema ni kuyo atulelwa fapilaa ka mwa litaba ze?” (Lik. 25:6-9) Yeo luli neli akalezo yemaswe! Paulusi hanaaka kutisezwa kwa Jerusalema kuli ayo zekisezwa kwateñi, fohe bane bamutama litaba ki bona bane bakafetuha baatuli bahae mi fo naaka bulaiwa luli. Mwa muinelo wo, Festusi naaketile kubukeleza mayemo ahae kufita kufa katulo yelukile. Mubusisi yomuñwi kwamulaho yabizwa Ponse Pilato ni yena naaezize nto yeswana mwa taba yeneama Jesu. (Joa. 19:12-16) Baatuli ba mwa linako za cwale ni bona bakana  bafitisa likatulo zesika luka kabakala kubata kutabelwa ki batu. Kabakaleo, haluswaneli kukomoka haiba likuta liatula silibonda mwa litaba zeama batu ba Mulimu.

6, 7. Ki kabakalañi Paulusi hanaaipilelize ku Sesare, mi ki mutala mañi watomezi Bakreste ba niti kacenu?

⁶ Takazo ya Festusi ya kubata kutabisa Majuda neikona kubulaisisa Paulusi. Kabakaleo Paulusi aitusisa swanelo yahae ya kuba muyahi wa Roma. Abulelela Festusi, ali: “Niyemi fapilaa sipula sa katulo sa Sesare, fona fo niswanela kuatulelwa. Hakuna senifoselize Majuda, sina mose ubata kulemuhela ni wena. . . . Niipileza ku Sesare!” Mutu asafitisa feela buipilezo bo, hañata nekusa konahali kubucinca. Festusi akoñomeka sisupo seo, ali: “Uipilelize ku Sesare; ukaya ku Sesare.” (Lik. 25:10-12) Ka kuipileza ku muatuli yapahami, Paulusi naatomezi mutala Bakreste ba niti kacenu. Balwanisi habalika kulela ‘za lunya banze bali ki mulao,’ Lipaki za Jehova baitusisanga liswanelo za mulao kuli balwanele taba yende. c—Samu 94:20.

⁷ Ka mukwa ocwalo, Paulusi hamulaho wa kutamiwa lilimo zepeli ka milatu yanaasika eza, afiwa kolo ya kuyo ikalabela kwa Roma. Kono pili asika funduka kale, nekunani mubusi yomuñwi yanaabata kumubona.

8, 9. Ki kabakalañi Mulena Agripa hanaaizo pota mwa Sesarea?

⁸ Hakufitile mazazinyana kuzwa Festusi fautwela Paulusi haipileza ku Sesare, Mulena Agripa ni kaizelaa hae Berenisi bataha “kuto lumelisa Festusi” mubusisi yomunca. d Mwa linako za puso ya Roma, makwambuyu nebanani sizo sa kuyo potela babusisi babacwalo babasazo ketiwa. Ka kuyo itumela ku Festusi kabakala kuketiwa kwahae sina mubusisi, Agripa naaeza lika zeneka tiisa silikani sahae ni batu, ili nto yeneka mutusa kwapili sina mulena.—Lik. 25:13.

⁹ Festusi azibisa mulena ka za Paulusi, mi Agripa atabela kuteeleza ku Paulusi. Habusa, babusi bababeli bao baina mwa sipula sa katulo. Babusi bao niha nebaikutwisisa, litaba zanaaka bulela Paulusi nelika bafita kwa pilu.—Lik. 25:22-27.

10, 11. Paulusi naabonisize cwañi likute ku Agripa, mi ki lifi litaba za bupilo bwahae bwa kwamulaho zanaapatuluzi muapositola yo ku mulena?

¹⁰ Paulusi aitumela ka likute ku Mulena Agripa kabakala kumufa kolo ya kuikalabela fapilaa hae, anze apaka kuli mulena naaizibela hande mikwa kaufela ya Majuda hamohocwalo ni kañi yeneli mwahalaa bona. Kihona cwale Paulusi atalusa bupilo bwahae bwa kwamulaho, ali: “Nipilile sina Mufalisi, ka kutukufalelwa kumamela lituto za sikwata sa bulapeli bwaluna.” (Lik. 26:5)  Hanaali Mufalisi, Paulusi naanani sepo ya kuli Mesia wataha. Mi cwale, ka kuba Mukreste, Paulusi ka bundume naatalusize kuli Jesu Kreste neli yena Mesia yo yanaalibelezwi. Zanaazekisezwa Paulusi lizazi leo neli taba yanaalumela yena hamoho ni bane bamutameleza litaba, yona sepo ya kutalelezwa kwa lisepiso zanaafile Mulimu ku bo kukwaa bona. Mutalusezo wa Paulusi wa litaba neutahisize kuli mane Agripa anyolelwe hahulu kuutwa zanaabulela Paulusi. e

¹¹ Ka kuhupula likezo zahae za kwamulaho za kunyandisa Bakreste ka situhu, Paulusi naaize: “Haili na, neniikolwisize kuli niswanela kueza lika zeñata zelwanisa libizo la Jesu wa Munazareta . . . bakeñisa kuli nenibanyemezi hahulu . . . [balateleli ba Kreste], neniyanga kuyo banyandisa mane ni mwa mileneñi ye kwahule.” (Lik. 26:9-11) Paulusi fo naasaekezi kwa litaba. Babañata nebaizibela hande mwanaanyandiselize Bakreste. (Magal. 1:13, 23) Agripa mwendi naaipuzize kuli: ‘Kono cwale ki nto mañi yekonile kucinca mutu yanaali cwalo?’

12, 13. (a) Paulusi naatalusize cwañi kusikuluha kwahae? (b) Paulusi ‘naalaha mulamu oshengile’ ka mukwa ufi?

¹² Manzwi atatama anaabulezi Paulusi aalaba puzo yeo: “Ka nako yene nili mwa musipili wa kuya kwa Damaseka ka maata ni taelo yene nifilwe ki baprisita babahulu, fahalaa musihali mwa nzila, wena Mulena, nabona  liseli lelizwa kwa lihalimu, lelifita lizazi kwa kubenya mi lanibenyeza ni kubenyeza bane nizamaya ni bona. Mi hase luwezi fafasi kaufelaa luna, nautwa linzwi lelili ku na ka puo ya Siheberu: ‘Saule, Saule, ki kabakalañi hau ninyandisa? “Uikolofaza feela ka kuzwelapili kulaha mulamu oshengile.’ Kono nali: ‘Ki wena mañi, Mulena?’ Mi Mulena ali: ‘Ki na Jesu, yeunyandisa’” f—Lik. 26:12-15.

¹³ Pili pono yeo isika ezahala kale, nekuswana inge kuli Paulusi ‘naalaha mulamu oshengile.’ Sina pelesa haikona kuikolofaza ka bomu ka kulaha ngo ya mulamu oshengile, Paulusi naaikolofaza kwa moya ka kuhanyeza tato ya Mulimu. Jesu yazusizwe kwa bafu hanaabonahezi ku Paulusi mwa mukwakwa oliba kwa Damaseka, naatahisize kuli muuna yo yanaanahana kuli ueza sesilukile asazibi kuli ulatehile acince munahano wahae.—Joa. 16:1, 2.

14, 15. Ki lika mañi zanaabulezi Paulusi ka za licinceho zanaaezize mwa bupilo bwahae?

¹⁴ Paulusi kaniti naaezize licinceho zetuna mwa bupilo bwahae. Hanaabulela ku Agripa, naaize: “Nenisika hana litaba zene niboni mwa pono ya lihalimu, kono nakalela ku baba mwa Damaseka kihona niya ku baba mwa Jerusalema, ni baba mwa naha ya Judea kaufela, ni kwa macaba, naisa lushango lwa kuli baswanela kubaka ni kusikuluhela ku Mulimu ka kueza misebezi yebonisa kubaka.” (Lik. 26:19, 20) Paulusi ka lilimo zeñata naapetile musebezi wanaa mufile Jesu Kreste mwa pono yeo yafahalaa musihali. Ki lika mañi zenezwile mwateñi? Bane baamuhezi taba yende yanaakutaza Paulusi  nebabakezi muzamao wabona ofosahalile, wa kutokwa busepahali, mi basikuluhela ku Mulimu. Batu babacwalo nebafetuhile bayahi ba naha babande, mi nebakuteka mulao ni kupilisana ka kozo ni babañwi.

¹⁵ Kono licinceho zeo nelisaangiwi kuli ki sesiñwi ki balwanisi ba Paulusi ba Majuda. Paulusi naaize: “Ki lona libaka Majuda hane baizo niswala mwa tempele ni kubata kunibulaya. Kono kabakala kuli nitusizwe ki Mulimu, nizwezipili ni la kacenu le kupaka ku babanyinyani ni babatuna.”—Lik. 26:21, 22.

16. Lukona kulikanyisa cwañi Paulusi halubulela kwa baatuli ni babusi ka za tumelo yaluna?

¹⁶ Ka kuba Bakreste ba niti, kamita lulukela kuba ‘babaitukiselize kuikalabela’ ka za tumelo yaluna. (1 Pit. 3:15) Halubulela kwa baatuli ni babusi ka za tumelo yaluna, lwakona kutusiwa ki kulikanyisa muezezo wanaaitusisize Paulusi hanaabulela ku Agripa ni Festusi. Lwakona kufita kwa lipilu za makwambuyu bao ka kubataluseza ka likute ka za niti ya Bibele moicincelize bupilo bwaluna kuba bobunde, bona bupilo bwaluna hamohocwalo ni bupilo bwa babaamuhela lushango lwaluna.

17. Ki nto mañi yanaaezize Festusi bakeñisa kuikalabela kwa Paulusi, mi ki moya mañi oswana ni oliteñi kacenu?

¹⁷ Hane banze bateeleza kwa bupaki bobukolwisa bwa Paulusi, babusi bababeli bao nebafitilwe kwa lipilu. Hamubone zeneezahezi: “Cwale Paulusi hanaaikalabela mwa litaba zeo, Festusi ahuwa, ali: ‘Wapulumuka, Paulusi! Kuituta hahulu kwahao seku kupulumukisa!’” (Lik. 26:24) Kukalumuka kwa Festusi kulubonisa kuli mwendi naanani moya oluiponela nihaiba kacenu. Babañata baanga kuli batu babaluta zeibulela Bibele luli ki litoto. Batu babaitutile hahulu kubabelanga taata kulumela tuto ya mwa Bibele ya kuli bafu bakazuha.

18. Paulusi naaalabile cwañi Festusi, mi kalabo yeo neitahisize kuli Agripa aezeñi?

¹⁸ Kono Paulusi naanani kalabo kwa manzwi a mubusisi: “Hanipulumuki Mutompehi Festusi, kono nibulela litaba za niti ni zeutwahala. Mane yena mulena yenibulela ku yena ka kulukuluha uziba hande litaba ze . . . Mulena Agripa, kana walumela Bapolofita? Naziba kuli wabalumela.” Kono Agripa ali ku Paulusi: “Mwa nako yenyinyani ubata kunikolwisa kuba Mukreste.” (Lik. 26:25-28) Manzwi ao, ibe kuli naazwelela luli kwatasaa pilu kamba kutokwa, abonisa kuli bupaki bwanaafa Paulusi nebufitile kwa pilu ya mulena.

19. Festusi ni Agripa nebaatuzi cwañi taba ya Paulusi?

¹⁹ Agripa ni Festusi kiha bayema, ili kubonisa kuli taba yenetalimwa iyemi. “Hane baya, bakala kuikambota, bali: ‘Mutu yo hakuna saeza saswanela kubulaelwa kamba kutamelwa mawenge.’ Agripa kihaali ku Festusi: ‘Mutu yo naakalukululwa kambe naasika ipileza ku Sesare.’” (Lik. 26:31, 32) Nebaziba kuli mutu yanaayemi fapilaa bona naasina mulatu. Mwendi cwale nebaka ba ni mubonelo omunde ka za Bakreste.

20. Ki lika mañi zende zenezwile mwa bupaki bwanaafile Paulusi kwa makwambuyu ba muuso?

²⁰ Kwa babusi babamaata bao hakuna yanaaamuhezi taba yende ya Mubuso wa Mulimu. Kana katulo ya Paulusi ya kuyo yema fapilaa baana bao neitusize? Ki cwalo luli. Paulusi hanaaisizwe “fapilaa malena ni babusisi” mwa Judea, taba yeo neitahisize kuli bupaki buyo fita mwa libaka za mubuso wa Roma mone busike bwakona kuyo fita. (Luka 21:12, 13) Hape zanaafitile ku zona ni busepahali bwahae nelisusuelize mizwale ni likaizeli zahae.—Mafil. 1:12-14.

21. Ki limbuyoti mañi zeluka fumana haiba luzwelapili kukutaza za Mubuso?

²¹ Ni kacenu ki nto yeswana. Ka kutundamena mwa musebezi wa kukutaza Mubuso niha luli mwa litiko ni nyandiso, lwakona kufumana limbuyoti. Lwakona kufa bupaki kwa makwambuyu bone lukafumana taata kukutaza ku bona. Busepahali ni buitiiso bwaluna bwakona kutiisa mizwale ni likaizeli zaluna, ili kubasusueza kubonisa bundume mwa musebezi wa kufa bupaki bobutezi ka za Mubuso wa Mulimu.