1-4. Paulusi uyelañi kwa Jerusalema, mi ki lika mañi zakayo kopana ni zona?

 KAUFELAA bona batomohile lipilu habalaezana mwa Mileta. Paulusi ni Luka bafumana taata kukauhana ni baana-bahulu babalatwa ba mwa Efese! Balumiwa bababeli bao bayemi fahalimu mwa sisepe. Mwa mikotana yabona kutezi lika zetokwahala mwa musipili. Hape balwezi masheleñi afilwe Bakreste babatokwile mwa Judea mi babata kubona teñi kuli mpo yeo iyo fitiswa koiya.

² Moya ofuka ukasha sisepe, mi sisepe safuuka kusiya siyongili sesiutwahala fa likamba. Baana bababeli bao, ni babañwi ba 7 babazamaya ni bona, batalimela mizwale babasosobani lifateho baba fa likamba. (Lik. 20:4, 14, 15) Bazamai bazwelapili kubalaeza ka mazoho kufitela balikani babona batuhela kubonahala.

³ Paulusi usebelize hamoho ni baana-bahulu ba mwa Efese ka nako yebato eza lilimo zetaalu. Kono ka nako ye, uliba kwa Jerusalema, ka kuetelelwa ki moya okenile. Paulusi unani liselinyana ka za sesika yo ezahala ku yena mwa Jerusalema. Kwamulaho, naabulelezi baana-bahulu bao kuli: “Niya kwa Jerusalema ka kususumezwa ki moya, nihaike hanizibi zekayo niezahalela kwateñi, seniziba feela kikuli mwa muleneñi ni muleneñi moya okenile uzwelapili kupaka ku na, inze uli nilibelezi kukenywa mwa tolongo ni kunyandiswa.” (Lik. 20:22, 23) Kusina taba ni kozi yeo, Paulusi uikutwa “kususumezwa ki moya,” u mwa tamo mi uitatela kulatelela ketelelo ya moya okenile ya kuli aye kwa Jerusalema. Walata bupilo bwahae, kono kueza tato ya Mulimu ki yona nto ya butokwa hahulu ku yena.

⁴ Kana ki mona momuikutwela ni mina cwalo? Haluineela ku Jehova, lumusepisa kuli lukaeza tato yahae ni kuli kueza cwalo ki yona nto ya butokwa hahulu mwa bupilo bwaluna. Lwakona kufumana tuso ka kunyakisisa busepahali bwa muapositola Paulusi.

5. Paulusi ni balikani bahae nebazamaile cwañi kuya kwa Tire?

⁵ Sisepe sanaakwezi Paulusi ni balikani bahae nesilibile feela kone siya “kusina kuyema.” Fo kikuli nesikashiwa ki moya, kusina  kuzukuzeha, kufitela sifita mwa Koso hasamulaho ka lona lizazi leo. (Lik. 21:1) Kubonahala kuli sisepe seo nesifuekilwe mwa Koso busihu kaufela, pili sisika liba kale kwa Rode ni Patara. Mwa Patara, kwa mboela wa munanga wa Asia Minor, mizwale balongana mwa sisepe sa libyana, sene siizo bafitisa mwa Tire, kwa Fenisia. Mwa nzila, bafitelela “sioli sa Sipera . . . kusisiya kwa nzohoto.” (Lik. 21:3) Ki kabakalañi Luka, muñoli wa buka ya Likezo, hanaabulezi taba yeo?

6. (a) Ki kabakalañi mwendi Paulusi hanaasusuelizwe ki kubona sioli sa Sipera? (b) Muikutwa cwañi hamunze munahanisisa mwamifuyaulezi Jehova ni mwamituselize?

⁶ Mwendi Paulusi naabasupelize sioli seo ni kubakandekela zeneezahalile ku yena mwateñi. Fa musipili wahae wa bulumiwa wapili, ibata iba lilimo ze 9 kwamulaho, Paulusi, hamoho ni Barnabasi ni Joani yabizwa Mareka, nebakopani ni Elimasi wa mulauli, yanaalwanisize musebezi wabona wa kukutaza. (Lik. 13:4-12) Kuiponela sioli seo ni kuhupula zeneezahezi ku yena mwateñi mwendi nekususuelize Paulusi ni kumutiisa kukopana ni zeneka ezahala ku yena kwapili. Ni luna lwakona kutiiswa ka kunahanisisa ka mwalufuyaulezi Mulimu ni mwalutuselize kutiyela miliko. Kueza cwalo kwakona kulutusa kuikutwa  sina mwanaaikutwezi Davida, yanaañozi kuli: “Manyando a mutu yalukile ki amañata, kono Jehova umulamulela ku ona kaufela.”—Samu 34:19.

7. Ki lika mañi zene baezize bazamai habafitile mwa Tire?

⁷ Paulusi naautwisisa butokwa bwa siango sa Sikreste mi naatabela hahulu kuba hamoho ni balumeli ka yena. Hase bafitile mwa Tire, Luka uñola kuli: “Lwabata balutiwa ni kubafumana.” (Lik. 21:4) Ka kuziba kuli nekunani Bakreste babañwi mwa Tire, bazamai bao bayo babata ni kubafumana mi mwendi baina ni bona. Yeñwi ya limbuyoti zetuna za kuziba niti ka za Mulimu ni milelo yahae ki ya kuli, koluya kaufela, lwakona kufumana mizwale ni likaizeli babaka luamuhela. Babalata Mulimu ni babali mwa bulapeli bwa niti banani balikani mwa lifasi kaufela.

8. Luswanela kuutwisisa cwañi Likezo 21:4?

⁸ Luka hanaanza talusa zeneezahezi mwa mazazi a 7 ane batibelezi mwa Tire, ubulela taba yeñwi yekona kukomokisa mutu haiutwa lwapili, uli: “Ka kulaelwa ki moya, [mizwale ba mwa Tire] bakuta-kutela kubulelela Paulusi kuli asike ahata mwa Jerusalema.” (Lik. 21:4) Kana kikuli Jehova naacincize mulelo wahae? Kana fo naatalusa kuli Paulusi asike aya kwa Jerusalema? Batili. Moya neutusize Paulusi kuziba kuli naakayo nyandiswa mwa Jerusalema, isiñi kuli asike aya kwateñi. Kubonahala kuli ka tuso ya moya okenile, mizwale ba mwa Tire nebautwisisize ka kunepahala kuli Paulusi naakayo nyandiswa mwa Jerusalema. Ka mukwa ocwalo, basusueza Paulusi kusa kambamela mwa muleneñi wo kabakala kumuutwela butuku. Maikuto abona a kubata kusileleza Paulusi kwa butata bone bumulibelezi naautwisiseha. Nihakulicwalo, Paulusi naaikatulezi kueza tato ya Jehova mi azwelapili mwa musipili wahae wa kuya kwa Jerusalema.—Lik. 21:12.

9, 10. (a) Paulusi hautwa likelezo za mizwale ba mwa Tire, mwendi naahupuzi muinelo mañi oswana ni wo? (b) Ki mubonelo mañi oatile mwa lifasi kacenu, mi ushutana cwañi ni manzwi a Jesu?

⁹ Hautwa likelezo zene bafitisa mizwale kabakala kumuutwela butuku, Paulusi mwendi naahupuzi mone baezelize balutiwa ba Jesu hanaa bataluselize kuli naakaya kwa Jerusalema, kwanaaka yo kopana ni manyando amañata, ni kubulaiwa. Ka kumuutwela makeke, Pitrosi naabulelezi Jesu kuli: “Mulena, hakuikutwele butuku; taba yeo haina kuezahala ku wena.” Kono afetuha mi ali ku Pitrosi: “Zwa ku na, Satani! U sisitataliso ku na, kakuli mihupulo yeunahana haki mihupulo ya Mulimu, kono ki ya batu.” (Mat. 16:21-23) Jesu naaikatulezi kupila bupilo bwa kuitoboha bwanaa mulukiselize Mulimu. Paulusi ni yena naaikutwile cwalo. Kusina kukakanya, mizwale ba mwa Tire nebanani milelo yeminde sina muapositola Pitrosi, kono nebasika utwisisa kuli yeo neli tato ya Mulimu.

¹⁰ Batu babañata kacenu habatabeli kueza lika za butokwa ili zetaata. Naabulelezi balutiwa bahae kuli: “Haiba mutu ubata kunilatelela, aitobohe mi alwale kota yahae ya linyando mi azwelepili kunilatelela.” (Mat. 16:24)  Kulatelela Jesu ki yona nzila yende hahulu, yelukile, kono haki yebunolo.

11. Balutiwa ba mwa Tire nebabonisize cwañi lilato ni kemelo yabona ku Paulusi?

¹¹ Cwale neseli nako ya kuli Paulusi, Luka, ni babañwi bane bali ni bona bazwelepili mwa musipili wabona. Likande la mone bafundukezi lashwisa makeke. Likande leo, libonisa mone balatela Paulusi mizwale ba mwa Tire mi libonisa kuli nebatabela kuli azwelepili mwa bukombwa bwahae. Baana, basali, ni banana basindeketa Paulusi ni banaazamaya ni bona habanze baya kwa likamba. Kaufelaa bona ka sikwata, bakubama ni kulapela hamoho kihona cwale balaezana. Hasamulaho, Paulusi, Luka, ni bane bazamaya ni bona balongana mwa sisepe sisili mi bazwelapili kuya kwa Ptolemaisi, kone baizo kopana ni mizwale mi batola ni bona lizazi lililiñwi.—Lik. 21:5-7.

12, 13. (a) Ki lika mañi zanaaezize Filipi mwa bupilo bwahae? (b) Filipi utomile cwañi mutala omunde ku bo ndate-mabasi babali Bakreste kacenu?

¹² Luka ubiha kuli habazwile mo, Paulusi ni banaazamaya ni bona baya kwa Sesarea. Hase bafitile mwa Sesarea, ‘bakena mwa ndu ya Filipi mukutazi.’ a (Lik. 21:8) Balukela kuba bane batabile hahulu kubona Filipi. Ibato ba lilimo ze 20 kwamulaho, Filipi naaketilwe ki baapositola mwa Jerusalema kuli atuse mwa musebezi wa kuabela lico mwa puteho ya Sikreste yenesazo tomiwa. Filipi naali mukutazi yatukufalezwi yanaasebelize ka nako yetelele. Muhupule kuli balutiwa hane bahasani kabakala nyandiso, Filipi naaile mwa Samaria ni kuyo kalisa kukutaza. Hasamulaho, naakutalize ni kukolobeza nduna wa Muetopia. (Lik. 6:2-6; 8:4-13, 26-38) Zeo libonisa kuli Filipi naakumalezi sebelezo yahae ka busepahali!

¹³ Tukufalelo ya Filipi mwa bukombwa neisika fela. Niha naapila mwa Sesarea cwale, naasatukufalezwi mwa musebezi wa kukutaza, sina Luka mwaboniseza ka kumubiza kuli “mukutazi.” Hape lubulelelwa kuli ka nako yeo naanani bana babasizana babane bane bapolofita, ili nto yebonisa kuli nebalatelezi mutala wa ndataa bona. b (Lik. 21:9) Ka mukwa ocwalo, kulukela kuba kuli Filipi  naaikatalize kutusa lubasi lwahae kuba ni silikani sesinde ni Jehova. Kacenu, bo ndate-mabasi babali Bakreste baeza hande kulatelela mutala wahae, ka kuetelela lubasi lwabona mwa bukombwa ni kutusa bana babona kutabela musebezi wa kukutaza.

14. Nekuezaheziñi Paulusi hanaapotela balumeli ka yena, mi ki kolo mañi yeswana yelunani yona kacenu?

¹⁴ Mwa sibaka sesiñwi ni sesiñwi, Paulusi naabata-batile balumeli ka yena ni kutanda nako ni bona. Kaniti mizwale ba mwa libaka zeo nebatabezi hahulu kuamuhela mulumiwa yo ni bane bali ni yena mwa musebezi wa mupotoloho. Kusina kukakanya, nebakonile ‘kususuezana’ kabakala kupota kwabona ko. (Maro. 1:11, 12) Lunani kolo yeswana kacenu. Mukafumana tuso yetuna ka kuamuhela muokameli wa mupotoloho ni musalaa hae mwa ndu yamina, kusina taba ni moibonahalela.—Maro. 12:13.

15, 16. Agabusi naatisize taba mañi, mi bane baikutwezi taba yeo nebaezizeñi?

¹⁵ Paulusi hanaainzi ku Filipi cwalo, kwataha muenyi yomuñwi ya kutekeha Agabusi. Bane bakubukani fa ndu ya Filipi nebaziba Agabusi kuli ki mupolofita; naakile apolofita za lukupwe lolutuna mwa nako ya puso ya Klaude. (Lik. 11:27, 28) Mwendi nebaipuza kuli: ‘Agabusi uteziñi? Utisize taba mañi?’ Habanze bamutalimezi cwalo, aanga lukanda lwa Paulusi, ili lisila lelitelele lene litamiwa mwa teka lene linani kalulo mone kukona kubulukiwa masheleñi ni lika zeñwi. Ka lona lukanda lo, Agabusi aitama kwa mahutu ni mazoho. Kihona cwale abulela. Taba yanaatisize neli yetuna: “Ki sona seubulela moya okenile uli: ‘Muñaa lukanda lo ukatamwa cwalo ki Majuda mwa Jerusalema, mi baka mufa mwa mazoho a batu ba macaba.’”—Lik. 21:11.

¹⁶ Bupolofita bo, nebupakile taba ya kuli Paulusi naakaya kwa Jerusalema. Hape nebubonisize kuli naakayo fiwa “mwa mazoho a batu ba macaba” kabakala  kukutaza kwahae kwa Majuda. Batu bane bakubukani fo nebabilaelizwe hahulu ki taba yeo. Luka uñola kuli: “Cwale haluutwile cwalo, luna hamoho ni bane bali mwa sibaka seo lwakala kukupa Paulusi kuli asike akambamela kwa Jerusalema. Paulusi kihaa alaba, ali: ‘Muezañi hamulila ni kulika kufokolisa buitamo bwaka? Niitukiselize, isiñi kutamiwa feela, kono mane ni kubulaelwa libizo la Mulena Jesu mwa Jerusalema.’”—Lik. 21:12, 13.

17, 18. Paulusi naabonisize cwañi kuli naaikatulezi kueza tato ya Mulimu, mi ki lika mañi zene baezize mizwale ka za teñi?

¹⁷ Mueze inge bababona zeezahala. Mizwale, kukopanyeleza cwalo ni Luka, bakupa Paulusi ka taata kuli asike azwelapili mwa musipili wahae. Babañwi balila. Bakeñisa kutabeha kwa pilu kabakala maikuto a mizwale a kumuutwela butuku, Paulusi ubulela ka moya omunde kuli ‘bamuloba pilu.’ Nihakulicwalo, hacinci katulo yahae, mi sina mone kuinezi hanaakopani ni mizwale mwa Tire, haana kulumeleza kupo ya mizwale kamba kusuluha kwa miyoko kuli limucincise mulelo wahae. Kono ubataluseza libaka halukela kuzwelapili mwa musipili wahae. Wo luli neli moya wa bundume luli! Sina mwanaaezelize Jesu kwamulaho, Paulusi naaikatulezi kuya kwa Jerusalema. (Maheb. 12:2) Paulusi naasa ikupeli kubulaelwa tumelo yahae, kono hane kukaezahala cwalo, naakaikutwa kuli ki tohonolo kushwa kabakala kuba mulateleli wa Kreste Jesu.

¹⁸ Ki lika mañi zene baezize mizwale? Ka bukuswani, nebakutekile maikuto a Paulusi. Lubala kuli: “Halupalezwi kumukolwisa, lwatuhela kumuhanisa mi lwali: ‘Kuezwe tato ya Jehova.’” (Lik. 21:14) Bane basusueza Paulusi kusaya kwa Jerusalema nebasika ñañelela kuli Paulusi aeze ka mone batokwela. Nebateelelize ku Paulusi mi baamuhela maikuto ahae, ka kulemuha tato ya Jehova ni kuiamuhela, nihaike kueza cwalo nekuli taata ku bona. Mi ao neli ona makalelo a bupilo bwa manyando bone bukalibisa kwa lifu lahae. Kono Paulusi naakaikutwa kuimuluha batu bao bane bamulata hane basike balika kumuzwafisa.

19. Ki tuto mañi ya butokwa yeluituta ku zeneezahezi ku Paulusi?

¹⁹ Luituta tuto ya butokwa ku zeneezahezi ku Paulusi: Ni kamuta lusike lwalika kuzwafisa babaitombozi kusebeleza Mulimu. Lukona kuitusisa tuto yeo mwa miinelo yemiñata, isiñi feela yeama bupilo ni lifu. Ka mutala, bashemi babañata babali Bakreste niha bafumana taata kubona bana babona habazwa habo bona ni kuyo sebeleza Jehova kwa libaka ze kwahule, baikatulezi kusa bazwafisa. Bo Phyllis, babapila kwa England, bahupula mone baikutwezi mwanaa bona anosi wamusizana hanaatile mwa Africa kuto sebeza sina mulumiwa. Bo Phyllis bali: “Neli nako yetomohisa. Neku nibezi taata kuutwisisa kuli mwanaka naaka nisiya ni kuyo pila kwahule cwalo. Nenikenezwi ki maswabi kono hape naba ni tabo. Nenilapezi hahulu ka za teñi. Kono yeo neli keto yahae, mi nenisika lika kumucincisa keto yeo ni hanyinyani. Kakuli mane kamita neni mulutanga kubata pili za Mubuso mwa bupilo bwahae! Cwale saasebelize mwa linaha lisili mwa lilimo ze 30 zefelile, mi niitumelanga ku Jehova zazi ni zazi bakeñisa busepahali bwahae.” Kwatabisa luli kususueza mizwale ni likaizeli baluna babaitombozi!

20, 21. Ki nto mañi yebonisa kuli Paulusi naatabela kuba hamoho ni mizwale, mi ki lika mañi zanaalatela kuba hamoho ni balumeli babañwi?

²⁰ Hase bafelize kuitukisa, Paulusi azwelapili mwa musipili wahae, hamoho ni mizwale bane base babonisize kemelo yabona ku yena ka lipilu zabona kaufela. Fone bayema kaufela mwa musipili wabona wa kuya kwa Jerusalema, Paulusi ni banaazamaya ni bona nebaswalisananga ni mizwale ni likaizeli babona ba Sikreste. Mwa Tire, nebafumani balutiwa mi baina ni bona mazazi a 7. Mwa Ptolemaisi, nebalumelisize mizwale ni likaizeli babona mi batola lizazi lililiñwi ni bona. Mwa Sesarea, nebainzi mazazi asikai fa ndu ya Filipi. Habazwa mo, babañwi ba balutiwa ba mwa Sesarea basindeketa Paulusi ni balikani bahae kuyo fita kwa Jerusalema, kone baizo amuhelwa ki Mnasoni, yomuñwi wa balutiwa bapili. Kwa mafelelezo, bazamai bao hase bafitile mwa Jerusalema, Luka ubiha kuli “mizwale baluamuhela ka tabo.”—Lik. 21:17.

²¹ Ka niti Paulusi naatabela kuba hamoho ni balumeli babañwi. Muapositola yo naafumani susuezo yetuna kwa mizwale ni likaizeli bahae, sina mokuinezi ku luna kacenu. Kusina kukakanya, susuezo yeo neifile Paulusi maata a kuli akone kutalimana ni balwanisi bababifile bane bakabata kumubulaya.