KAUHANYO 17
“Anyakisisa ni Bona Kuzwelela Mwa Mañolo”
Zekona kulutusa kuba baluti babande; mutala omunde wa ba mwa Berea
Ka kuya ka Likezo 17:1-15
1, 2. Ki bo mañi baba mwa musipili wa kuzwa kwa Filipi kuliba kwa Tesalonika, mi mwendi ki lika mañi zebanahana?
MUKWAKWA one uzamaiwa hahulu, one upangilwe ki bo manjinela ba Maroma, ufita mwa malundu a matulungundu. Mwa mukwakwa wo, kuutwahalanga lilata la lika zeshutana-shutana ili limbongolo zelila, lilata la mawili a likoloi fa macwe, ni lilata la bazamai ba mifuta-futa, mwendi ili babakopanyeleza masole, balekisi, ni bambuti. Baana babalaalu ili Paulusi, Silasi, ni Timotea, bazamaya musipili wa likilomita zefitelela 130 mwa mukwakwa wo, bazwa kwa Filipi kuliba kwa Tesalonika. Wo haki musipili obunolo, sihulu ku Paulusi ni Silasi. Basanani litombo za lipafa zene bashapakilwe mwa Filipi.—Lik. 16:22, 23.
2 Ki nto mañi yekona kutusa baana bao kuli baitiise mwa musipili omutelele wo? Batusiwa ki lingambolo. Basahupula hande zeneezahezi muta mulibeleli wa tolongo wa mwa Filipi naabile mulumeli hamohocwalo ni lubasi lwahae. Taba yeo itiisa bazamai bao kuli mane bazwelapili kushaela linzwi la Mulimu ka taata. Kono habanze baatumela muleneñi wa Tesalonika o kwa likamba, mwendi banahana za mobaka amuhelelwa ki Majuda ba mwa muleneñi wo. Kana bakalwaniswa, kamba mane kunatwa, sina mone baezelizwe mwa Filipi?
3. Mutala wa Paulusi wa kukutaza ka bundume ukona kulutusa cwañi kacenu?
3 Hamulaho, Paulusi naatalusize maikuto ahae mwa liñolo lanaañolezi Bakreste ba mwa Tesalonika, hanaaize: “Nihaike kuli nelunyandile pili ni kushubulwa maswe mwa Filipi, Mulimu alufa bundume bwa kuli lumibulelele taba yende ya Mulimu lunze luhanyezwa maswe.” (1 Mates. 2:2) Kubonahala kuli Paulusi, ka manzwi ao, naabonisa kuli naaikalezwi kukena mwa muleneñi wa Tesalonika, sihulu hamulaho wa zeneezahezi mwa Filipi. Kana mwautwisisa mwaikutwela Paulusi? Kana kumibelanga taata kushaela taba yende? Paulusi naaitingile ku Jehova kuli amutiise, kuli amufe bundume bwanaatokwa. Kunyakisisa mutala wa Paulusi kwakona kumitusa kueza nto yeswana.—1 Makor. 4:16.
“Anyakisisa . . . Kuzwelela Mwa Mañolo” (Likezo 17:1-3)
4. Ki kabakalañi hakubonahala kuli Paulusi naainzi nako yefitelela lisunda zetaalu mwa Tesalonika?
4 Taba ya mwa Likezo ilutaluseza kuli Paulusi hanaali kwa Tesalonika, naakutalize mwa sinagoge ka Lisabata zetaalu. Kana fo kutalusa kuli Paulusi naali mwa muleneñi wo ka lisunda zetaalu feela? Batili. Haluzibi kuli ki lili fanaayezi Paulusi kwa sinagoge amano fita mwa muleneñi wo. Hape mañolo anaañozi Paulusi abonisa kuli hanaali mwa Tesalonika, yena ni balikani bahae nebanani kusebeza kuli baipilise. (1 Mates. 2:9; 2 Mates. 3:7, 8) Hape hanaali mwa muleneñi wo, Paulusi naaamuhezi habeli lituso zenezwa kwa mizwale ba kwa Filipi. (Mafil. 4:16) Kabakaleo, kubonahala kuli naainzi nako yefitelela lisunda zetaalu mwa Tesalonika.
5. Paulusi naaezize cwañi kuli afite batu kwa lipilu?
5 Paulusi hasaafumani bundume bwa kukutaza, abulela ku bane bakubukani mwa sinagoge. Mi “ka mukwa wahae, akena mwahali ku bona, mi ka lisabata zetaalu anyakisisa ni bona kuzwelela mwa Mañolo, inzaa talusa ni kubabonisa zeñozwi, kuli Kreste naaswanela kunyandiswa ni kuzuha kwa bafu, ali: ‘Yo ki yena Kreste, yena Jesu yenishaela ku mina.’” (Lik. 17:2, 3) Mulemuhe kuli Paulusi naasika tunka bateelezi bahae mwa maikuto; naabatusa kuutwisisa zanaabulela. Naaziba kuli bane bakopananga mwa sinagoge nebaziba Mañolo mi neba akuteka. Zene batokwa feela ki kuautwisisa. Ka mukwa ocwalo, Paulusi anyakisisa, atalusa, ni kubonisa ka Mañolo kuli Jesu wa Nazareta neli yena Mesia, kamba Kreste, yanaasepisizwe.
6. Jesu naanyakisisize cwañi litaba kuzwelela mwa Mañolo, mi ki lika mañi zeneezahezi?
6 Paulusi naalatelezi mutala wa Jesu, yanaaitusisize Mañolo sina mutomo wa tuto yahae. Ka mutala, Jesu hanaapeta bukombwa bwahae, naataluselize balateleli bahae kuli Mañolo abonisa kuli Mwanaa mutu uswanezi kukopana ni manyando, kubulaiwa, ni kuzusiwa kwa bafu. (Mat. 16:21) Hamulaho wa zuho yahae, Jesu naabonahezi kwa balutiwa bahae. Taba yeo neibonisa kuli zanaabulezi Jesu neli za niti. Kono Jesu naabataluselize litaba zeñata. Ka za litaba zanaabulezi kwa balutiwa babañwi, lubala kuli: “Abataluseza lika zenesupa ku yena mwa Mañolo kaufela, kukala ka Mushe ni Bapolofita kaufela.” Mi ki lika mañi zeneezahezi? Balutiwa bao nebaize: “Kana lipilu zaluna nelisa tuki hanaabulela ni luna mwa nzila, inze alutaluseza hande Mañolo?”—Luka 24:13, 27, 32.
7. Ki kabakalañi haluswanela kuitusisanga Mañolo haluluta batu?
7 Lushango lwa Linzwi la Mulimu lunani maata. (Maheb. 4:12) Ka mukwa ocwalo, Bakreste kacenu baitusisa Linzwi leo habaluta batu sina mwanaaezelize Jesu, Paulusi, ni baapositola babañwi. Ni luna lunyakisisanga litaba ni batu, kubataluseza zabulela Mañolo, ni kubabonisa bupaki bwa litaba zeluluta ka kuapula Bibele kuli babone seibulela. Kakuli mane lushango lolukutaza ku bona haki lwaluna. Ka kuitusisa hahulu Bibele, lutusa batu kulemuha kuli zelushaela, haki mihupulo yaluna, kono ki lituto zezwa ku Mulimu. Hape luswanela kuhupula kuli lushango lolukutaza lutomile luli fa Linzwi la Mulimu. Ki lushango lwa niti luli. Kana kuziba taba yeo haku misusuezi kushaela lushango lo ka bundume, sina mwanaaezelize Paulusi?
“Babañwi . . . Baba Balumeli” (Likezo 17:4-9)
8-10. (a) Batu ba mwa Tesalonika nebaezize cwañi habautwa taba yende? (b) Ki kabakalañi Majuda babañwi hane bashwezi Paulusi muna? (c) Majuda babalwanisi nebaezizeñi?
8 Paulusi nasaaiponezi kale buniti bwa manzwi a Jesu, ali: “Mutanga hafiti mulenaa hae. Haiba baninyandisize, baka minyandisa ni mina; haiba bamamezi linzwi laka, bakamamela ni lamina.” (Joa. 15:20) Mwa Tesalonika, Paulusi naafumani batu babacwalo, babañwi nebatabela kumamela linzwi, haili babañwi bona neba lihana. Luka naañozi ka za bane bamamezi linzwi, kuli: “Babañwi ku bona [Majuda] baba balumeli [Bakreste] mi baswalisana ni Paulusi ni Silasi, mi buñata bwa Magerike bane balapela Mulimu, ni bona baeza cwalo hamoho ni basali babakutekeha basikainyana.” (Lik. 17:4) Kaniti balutiwa babanca bao nebatabile kuli nebatusizwe kuutwisisa Mañolo.
9 Nihaike kuli babañata nebaitebuha manzwi a Paulusi, babañwi bamukweceza meeno. Babañwi ba Majuda bane bapila mwa Tesalonika nebashwezi Paulusi muna kabakala kuli “buñata bwa Magerike” nebaamuhezi lushango lwahae. Majuda bao, bane babata kuli Magerike basikuluhele mwa bulapeli bwa Sijuda, nebalutile Balicaba ba Magerike lituto za Mañolo A Siheberu mi nebaanga Magerike bao kuli ki batu babona. Kono kwakala kubonahala inge kuli Paulusi naauzwa Magerike bao mwa sinagoge kasibili! Majuda bafilikana maswe.
“Nebabata kuisa Paulusi ni Silasi kwa ñumbili.”—Likezo 17:5
10 Luka ulutaluseza zeneezahezi hasamulaho, uli: “Majuda bautwa muna, mi bakubukanya baana babañwi babamaswe bane basina sebaeza fa musika mi baeza ñumbili ni kuzusa mufilifili mwa muleneñi. Bataseza ndu ya Jasoni mi nebabata kuisa Paulusi ni Silasi kwa ñumbili yeo. Hane basika bafumana, bahohela Jasoni ni mizwale babañwi kwa babusisi ba muleneñi, banze bahuwa, bali: ‘Batu ba, babafetuzi lifasi bateñi ni kwanu, mi Jasoni ubaamuhezi sina baenyi bahae. Batu ba kaufela balwanisa milao ya Sesare, ka kubulela kuli kunani mulena yomuñwi yabizwa Jesu.’” (Lik. 17:5-7) Paulusi ni balikani bahae nebaka eza cwañi kabakala kutasezwa ko?
11. Ki milatu mañi yanaatamilwe Paulusi ni balikani bahae banaashaela ni bona Mubuso, mi mwendi ki mulao ufi one bahupula bane babatama litaba? (Mubone litaluso ze kwatasi.)
11 Ñumbili ki nto yesabisa. Ikona kutumbula mufilifili omutuna ka sipundumukela. Mi yeo ki yona nzila yebaitusisize Majuda kuli baleleke Paulusi ni Silasi. Kutuha fo, Majuda hase ‘bazusize mufilifili’ mwa muleneñi, balika kukolwisa babusisi kuli milatu ya baana bao neli yemituna. Mulatu wapili neli wa kuli Paulusi ni bane bashaela ni yena Mubuso ‘nebafetuzi lifasi,’ kono haili fo Paulusi ni balikani bahae nebasika tahisa mufilifili ni omukana mwa Tesalonika! Mulatu wabubeli ona neli omutuna hahulu. Majuda nebapihelezi kuli balumiwa bao nebashaela Mulena usili, yena Jesu, ili kuloba milao ya mubusi yomuhulu. a
12. Ki nto mañi yebonisa kuli milatu yene batamilwe Bakreste mwa Tesalonika neikona kubakenya mwa butata bobutuna?
12 Muhupule kuli baeteleli ba bulapeli nebatamile Jesu mulatu oswana. Nebabulelezi Pilato kuli: “Lufumani mutu yo inze akelusa sicaba saluna . . . mi ubulela kuli ki yena Kreste mulena.” (Luka 23:2) Mwendi ka kusaba kuli mubusi yomuhulu naakaanga kuli Pilato utuhelezi mutu yabata kutulula mulonga, Pilato aatulela Jesu lifu. Ka mukwa oswana, milatu yene batamilwe Bakreste mwa Tesalonika neika bakenya mwa butata bobutuna. Hatiso yeñwi ili: “Nebali mwa kozi yetuna, kakuli ‘hañata batu bane batamiwanga mulatu wa kubata kutulula Mubusi Yomuhulu nebabulaiwanga.’” Kana Majuda nebakonile kupeta mulelo wabona omaswe wo?
13, 14. (a) Ki kabakalañi ñumbili hane ipalezwi kuyemisa musebezi wa kukutaza? (b) Paulusi naabonisize cwañi maseme aswana ni a Kreste, mi lukona kulikanyisa cwañi mutala wahae?
13 Ñumbili yeo neipalezwi kuyemisa musebezi wa kukutaza mwa Tesalonika. Libaka? Kabakala kuli, nebasika fumana Paulusi ni Silasi. Mi hape kubonahala kuli babusisi ba muleneñi nebasika ikolwisisa milatu yene batamilwe bo Paulusi ni Silasi. Hase bafilwe masheleñi “a kubalukululisa,” balukulula Jasoni ni mizwale babañwi bane batisizwe fapilaa bona. (Lik. 17:8, 9) Ka kulatelela kelezo ya Jesu ya kuba ni ‘maseme sina linoha ni kutokwa mulatu sina maiba,’ Paulusi ka butali asaba kozi kuli ayo zwelapili kukutaleza kusili. (Mat. 10:16) Kwaiponahalela hande kuli bundume bwa Paulusi nebusa talusi kuli naasina maseme. Bakreste kacenu bakona kulatelela cwañi mutala wahae?
14 Mwa linako za cwale, baeteleli ba Bulapeli bwa buhata hañata basusuelize ñumbili kulwanisa Lipaki za Jehova. Ka kutameleza Lipaki kuli bakwenuhela mulonga ni kubata kuutulula, batahisanga kuli babusi balwanise Lipaki. Sina banyandisi ba mwa miteñi ya baapositola, baba lulwanisa kacenu ni bona baezanga cwalo kabakala kulushwela muna. Bakreste ba niti ni kamuta habaezangi lika zekona kubakenya mwa butata. Lulikanga ka molukonela kaufela kuli lusike lwalwaniswa ki batu bababifile cwalo babasina kutwisiso; kono lubatanga kuzwelapili kupeta musebezi waluna ka kozo, mwendi ka kukutela kwa batu babacwalo muinelo hase uombalile.
“Neli Batu ba Lipilu Zende” (Likezo 17:10-15)
15. Batu ba mwa Berea nebaezize cwañi habautwa taba yende?
15 Kuli basileleze Paulusi ni Silasi, mizwale babalumela kwa Berea, ili sibaka sene sieza likilomita zebato ba 65 kuzwa mwa Tesalonika. Habafitile ko, Paulusi akena mwa sinagoge mi abulela ku bane bakubukani mwateñi. Naatabile hahulu kufumana batu bane bamuteeleza! Luka naañozi kuli Majuda ba mwa Berea “neli batu ba lipilu zende kufita ba mwa Tesalonika, kakuli nebaamuhezi linzwi ka kutukufalelwa hahulu, banze batatuba Mañolo ka tokomelo zazi ni zazi kuli bazibe haiba lika zeo nelili cwalo.” (Lik. 17:10, 11) Kana manzwi ao abonisa kuli batu ba mwa Tesalonika bane baamuhezi niti nesi batu ba lipilu zende? Batili. Hasamulaho, Paulusi naabañolezi kuli: ‘Ni luna luzwelapili kuitumela ku Mulimu, bakeñisa kuli hane muamuhezi linzwi la Mulimu, lene muutwile ku luna, nemu liamuhezi, isiñi sina linzwi la batu, kono sina ka moliinezi luli, sina linzwi la Mulimu, lona lelisebeza ni ku mina balumeli.’ (1 Mates. 2:13) Kono ki lika mañi zenetahisize kuli Majuda ba kwa Berea babe ni lipilu zende?
16. Ki kabakalañi halukona kubulela kuli ba mwa Berea neli “batu ba lipilu zende”?
16 Nihaike kuli batu ba mwa Berea nebautwa litaba zenca, nebasika likakanya kamba kulinyaza; mi haki kuli neli batu babalumela feela taba kaufela yene bautwa. Pili nebateelelize ka tokomelo kwa litaba zanaabulela Paulusi. Kihona batatuba litaba zene baitutile ka kubala Mañolo anaa batusize Paulusi kuutwisisa. Hape nebaituta ka taata Linzwi la Mulimu, isiñi feela ka la Sabata, kono ka zazi ni zazi. Mi nebaezize cwalo “ka kutukufalelwa hahulu,” banze babatisisa zeabulela Mañolo ka za lituto zenca zene baitutile. Kutuha fo, babonisa buikokobezo ka kueza licinceho mwa bupilo bwabona, kakuli “babañata ku bona baba balumeli.” (Lik. 17:12) Ki lona libaka Luka habulela kuli neli “batu ba lipilu zende.”
17. Ki kabakalañi mutala wa batu ba mwa Berea hauli omunde, mi lukona cwañi kuzwelapili kuulatelela niha selubile balumeli?
17 Batu ba mwa Berea bao nebasika ziba kuli litaba za mone baamuhelezi taba yende nelika ñolwa mwa Linzwi la Mulimu ni kuitusiswa sina mutala wa batu ba lipilu zende. Nebaezize sina mwanaalakaleza Paulusi ni mwanaabatela Jehova Mulimu. Ka mukwa oswana, ni luna ki sona selususueza batu kuli basieze, batatube Bibele ka tokomelo kuli tumelo yabona itome ka kutiya fa Linzwi la Mulimu. Kono kana kikuli hase lubile balumeli, kipeto halusa tokwa kuba ni lipilu zende? Batili, mane hase lubile balumeli kihona lukatokwa kutukufalelwa kuituta ku Jehova ni kumamela lituto zahae kapili. Halueza cwalo, lutuhelela Jehova kuli alubupe ni kululuta kulikana ni tato yahae. (Isa. 64:8) Mi ka nzila yeo lukazwelapili kuitusiswa ki Ndataa luna ya kwa lihalimu mi luka mutabisa.
18, 19. (a) Ki kabakalañi Paulusi hanaazwile mwa Berea, kono naabonisize cwañi buitiiso boluswanela kulikanyisa? (b) Paulusi naatuha ayo kutaza ku bo mañi, mi neli kai?
18 Paulusi naasika ina nako yetelele mwa Berea. Lubala kuli: “Majuda ba kwa Tesalonika habautwa kuli linzwi la Mulimu nelishaelwa ni mwa Berea ki Paulusi, baya mwateñi kuyo shamiliketa ni kufilikanya buñata. Cwale mizwale kiha baluma Paulusi kwa liwate kapili-pili, kono Silasi ni Timotea basiyala hona ko. Kono bane basindeketa Paulusi bayo mufitisa mane kwa Atene, mi bafunduka hase bafilwe litaelo za kuli Silasi ni Timotea baswanela kutaha ku Paulusi kapili-pili, ka mokukonahalela kaufela.” (Lik. 17:13-15) Kaniti luli balwanisi ba taba yende bao nebasika zwafa! Hamulaho wa kulelekisa Paulusi mwa Tesalonika, nebasika lisela; bamulatelela kwa Berea kuyo zusa mufilifili oswana mwa muleneñi wo, kono bapalelwa. Paulusi naaziba kuli nekunani libaka zeñata za kukutaleza ku zona; kihaa ikela feela kusili kuyo kutaleza kwateñi. Haike ni luna lueze molukonela kaufela kupalelwisa milelo ya bababata kuyemisa musebezi wa kukutaza!
19 Paulusi hasaafile bupaki bobutezi kwa Majuda ba mwa Tesalonika ni ba mwa Berea, naasaitutile zeñata ka za butokwa bwa kukutaza ka bundume ni kunyakisisa litaba ze mwa Mañolo. Ni luna luitutile zeñata. Kono cwale Paulusi naatuha ayo kutaza kwa sicaba sisili ili Balicaba ba mwa Atene. Lika nelikayo mubela cwañi mwa muleneñi wo? Lukanyakisisa taba yeo mwa kauhanyo yetatama.
a Ka kuya ka caziba yomuñwi, ka nako yeo nekunani mulao wa Sesare one uhanisa batu kunuha kuli “nekutaha mulena kamba mubuso omunca, sihulu one ubulelwa kuli ukayola kamba kuatula mubusi yomuhulu yaliteñi.” Lila za Paulusi mwendi nelibihile taba yeo ka mukwa one ubonisa inge kuli lushango lwa muapositola yo neluloba mulao ocwalo. Mubone kambokisi kakali “ Bo Sesare Bane Babusa Mwa Nako ya Likezahalo Zeñozwi Mwa Buka ya Likezo.”
