1-3. (a) Paulusi ni balikani bahae nebaetelezwi cwañi ki moya okenile? (b) Ki lika mañi zeluka nyakisisa?

 SIKWATA sa basali sizwa mwa muleneñi wa Filipi mwa Masedonia. Kusika fita nako yetelele, basali bao bapunya kwa nukana yebizwa Gangites. Sina mobaezezanga kamita, baina kwa likamba ni kukala kulapela ku Mulimu wa Isilaele. Mi Jehova wababona.—2 Makol. 16:9; Samu 65:2.

² Ka nako yeswana yeo, sikwata sesiñwi sa baana sizwa mwa muleneñi wa Listra o kwa mboela wa Galatia ili musipili oeza likilomita zefitelela 800 kuzwa kwa upa wa Filipi. Hamulaho wa mazazi asikai, sapunya kwa mukwakwa wa Maroma oya kwa wiko kwa sibaka sesinani batu babañata hahulu mwa sikiliti sa Asia. Baana bao ki Paulusi, Silasi, ni Timotea, babata kuitusisa nzila yeo kuli bayo potela Efese ni mileneñi yemiñwi mokufumaneha batu babañata-ñata babatokwa kuutwa za Kreste. Kono mane basika funduka kale, moya okenile ubatibela ka nzila yeñwi yesika taluswa mwa Bibele. Bahaniswa kuyo kutaza mwa Asia. Libaka? Kakuli Jesu ka moya wa Mulimu ubata kuetelela Paulusi ni balikani bahae kuyo fita mane kwa Asia Minor, mwa buse bwa Liwate la Aegean, mane kuyo fita kwa makamba a nukana yeo yebizwa Gangites.

³ Nzila yeo Jesu naaetelezi ka yona Paulusi ni balikani bahae mwa musipili one basika libelela wo wa kuya kwa Masedonia, iluluta lituto za butokwa kacenu. Kacwalo, halunyakisiseñi zeñwi za lika zeneezahezi mwa musipili wa bulumiwa wabubeli wa Paulusi, one ukalisize ibato ba ka 49 C.E.

4, 5. (a) Ki lika mañi zeneezahezi ku Paulusi ni balikani bahae hane bali bukaufi ni Bitinia? (b) Ki katulo mañi yene baezize balutiwa, mi ki lika mañi zenezwile mwateñi?

⁴ Hase bahanisizwe kukutaza mwa Asia, Paulusi ni balikani bahae baliba kwa mutulo kuyo kutaza mwa mileneñi ya Bitinia. Kuli bayo fita kwateñi, nebazamaile mazazi amañata mwa mikwakwa yesika lukiswa mwahalaa libaka zeli maambala za Frigia ni Galatia. Kono habafita bukaufi ni Bitinia, Jesu hape abatibela ka kuitusisa moya okenile. (Lik. 16:6, 7) Baana bao balukela kuba bane baziyelehile ka nako yeo. Nebaziba  lushango lone baswanela kukutaza ni mwa kukutaleza, kono nebasa zibi sibaka kwa kuyo kutaleza. Nekuswana inge kuli nebangongotile fa munyako olibisa mwa Asia, kono nebasika kwalulelwa. Nebangongotile fa munyako olibisa mwa Bitinia, mi hape nebasika kwalulelwa. Nihakulicwalo, Paulusi naaikatulezi kuzwelapili kungongota kufitela afumana munyako one uka kwaluha. Baana bao kiha baeza katulo yekona kubonahala kusaluka. Baliba kwa wiko mi bazamaya likilomita ze 550, banze bafitelela mileneñi yeneli mwa nzila kufitela bapunya fa likamba la Troasi, fone bakwelelanga lisepe batu kuliba kwa Masedonia. (Lik. 16:8) Ni kona ko, Paulusi angongota lwabulaalu fa munyako, mi cwale! munyako wa kwaluha.

⁵ Luka, muñoli wa Evangeli, yanaatilo kala kuzamaelela ni Paulusi ni balikani bahae habazwa mwa Troasi, ubiha zeneezahezi, uli: “Busihu, Paulusi abona pono, muuna yomuñwi wa kwa Masedonia naayemi fo inzaa mukupa ka taata, ali: ‘Hakusilele mwa Masedonia uto lutusa.’ Asabona feela pono yeo, lwalika kuya mwa Masedonia, ka kuunga kuli Mulimu naalubizeza kuyo shaela taba yende ku bona.” a (Lik. 16:9, 10) Ka nako yeo, Paulusi aziba sibaka kwa kuyo kutaleza. Paulusi ulukela kuba yanaatabile hahulu kabakala kuli naasika zwafela fahalaa musipili! Honafo, baana babane bao baya ka sisepe kuliba kwa Masedonia.

6, 7. (a) Lukona kuitutañi ku zeneezahezi mwa musipili wa Paulusi? (b) Taba yeneezahezi ku Paulusi ilufa buikolwiso mañi?

⁶ Lukona kuitutañi kwa taba yeo? Mulemuhe sisupo se: Moya wa Mulimu  neusika tibela Paulusi konji hasaatamile musipili wa kuya kwa Asia, Jesu naasika tibela Paulusi konji hasaali bukaufi ni Bitinia, mi Jesu naasika laela Paulusi kuya kwa Masedonia konji hasaafitile mwa Troasi. Jesu, ka kuba yena Toho ya puteho, wakona kuluetelela ka nzila yeswana kacenu. (Makolo. 1:18) Ka mutala, mwendi luhupulanga za kuba paina kamba za kuya kwa sibaka kokutokwahala hahulu bahasanyi ba Mubuso. Kono mwendi konji hase lungile mihato yetokwahala kuli lupete mulelo wo kihona cwale Jesu aka luetelela ka moya wa Mulimu. Libaka? Ki wo mutala: Mumatisi wa mota wakona kusikululela mota yahae kwa nzohoto kamba kwa bulyo, kono ukona kueza feela cwalo haiba mota yahae yazamaya. Ka mukwa oswana, Jesu waluetelelanga halubata kuekeza kwa bukombwa bwaluna, kono ukona kueza feela cwalo haiba lwazamaya, fo kikuli, haiba luikataza kuekeza kwa bukombwa bwaluna.

⁷ Kono kucwañi haiba lupalelwa kukondisa kwa makalelo? Kana lwaswanela kuzwafa, ka kuunga kuli moya wa Mulimu hau lueteleli? Batili. Muhupule kuli Paulusi ni yena naakopani ni miinelo yene mutibela kupeta milelo yahae. Niteñi, naazwezipili kubata, kufitela afumana munyako one ukwaluhile. Lwaziba kuli ni luna lukafuyolwa haiba lutundamena kubata “munyako omutuna wa musebezi.”—1 Makor. 16:9.

8. (a) Mutaluse muleneñi wa Filipi. (b) Ki taba mañi yende yeneezahezi kabakala kuli Paulusi naakutalize mwa “sibaka sa milapelo”?

⁸ Hase bafitile mwa sikiliti sa Masedonia, Paulusi ni balikani bahae baya kwa Filipi ili muleneñi wa batu bane baikuhumusa kabakala kuli ki Maroma. Kwa Maroma bane batuhezi busole bane bapila mwa muleneñi wa Filipi, muleneñi wo neuswana inge Roma yenyinyani yenetilo tomiwa feela mwa Masedonia. Kwande a muleneñi wo, kwa munanga wa nukana, balumiwa bafumana kone banahana kuli nekunani “sibaka sa milapelo.” b Ka la Sabata, baya kwa sibaka seo mi bayo fumana basali basikai bane bakopani kulapela Mulimu. Balutiwa baina ni kukala kubulela ku bona. Musali yomuñwi yabizwa Lidia “naateeleza, mi Jehova akwalula pilu yahae.” Lidia naasusuelizwe hahulu ki litaba zanaautwile kwa balumiwa bao kuli mane akolobezwa ni ba ndu yahae. Kihaa kupa Paulusi ni bane bazamaya ni yena kuli bayo ina mwa ndu yahae. c—Lik. 16:13-15.

9. Batu babañata kacenu balatelezi cwañi mutala wa Paulusi, mi Jehova ubafuyauzi cwañi?

⁹ Munahane feela tabo yenebile teñi Lidia hakolobezwa! Paulusi ulukela kuba yanaatabisizwe ki taba ya kuli naaamuhezi pizo ya ‘kusilela mwa Masedonia’ ni kuli Jehova naaitusisize yena ni balikani bahae kualaba litapelo za basali bane basaba Mulimu bao! Kacenu, mizwale ni likaizeli babañata ili banana ni babahulu, makwasha ni babanyalani, ni bona bayanga kwa libaka  kokutokwahala hahulu bakutazi ba Mubuso. Ki niti kuli bakopananga ni butata, kono hababilaelangi kakuli babanga ni tabo yetuna habafumana batu babaswana sina Lidia, babaamuhela niti ya Bibele. Kana mwakona kueza licinceho zeka mikonisa ‘kusilela’kwa sibaka kokutokwahala hahulu bakutazi? Mukafuyolwa haiba mueza cwalo. Halunyakisiseñi mutala wa Aaron, muzwale ya mwa lilimo za ma 20 yanaaizo sebeleza mwa naha yeñwi kwa Central America. Sina mobaikutwelanga babañata, ni yena uli: “Kusebeleza mwa naha isili kunitusize kuhula kwa moya ni kusutelela hahulu ku Jehova. Mi sebelezo ya mwa simu yatabisa mi nizamaisa lituto za Bibele ze 8!”

10. Madimona naatahisize cwañi kuli Paulusi ni balikani bahae balwaniswe?

¹⁰ Kaniti luli Satani naabifile habona kuli taba yende nese iyamba mwa sibaka sene sizamaiswa ki yena ni madimona ahae. Kabakaleo, hakukomokisi madimona hanaatahisize kuli Paulusi ni balikani bahae balwaniswe! Hane bayanga kwa sibaka sa milapelo seo, mutanga yomuñwi wamusizana yanaanani moya wa mudimona, yanaafumisa hahulu malenaa hae ka bunuhi bwahae, naaswalelezi kulatelela Paulusi ni balikani bahae, inzaa huwa, ali: “Batu ba ki batanga ba Mulimu Yapahami ka Kufitisisa mi bashaela nzila ya kupiliswa ku mina.” Mwendi mudimona wo neuhuwisa musizana yo ka manzwi ao kuli kubonahale inge kuli bunuhi bwahae ni lituto zanaaluta Paulusi nelizwa ku Mulimu. Ka nzila yeo, batu bane babona zeo nebaka zwisa lipilu zabona kwa balateleli ba niti ba Kreste. Kono Paulusi akuzisa musizana yo ka kuleleka mudimona one uli ku yena.—Lik. 16:16-18.

11. Mudimona hase ulelekilwe ku musizana, ki lika mañi zeneezahezi ku Paulusi ni Silasi?

¹¹ Malenaa mutanga wamusizana yo hababoni kuli nzila yene bafumana ka yona mali ka bunolo ifelile, bafilikana. Bahohela Paulusi ni Silasi fa musika, ili fo bazamaisi ba sicaba, bona makwambuyu bane bayemela Roma, nebazekisezanga batu. Malenaa hae bakukueza baatuli kuli baatule ka saluluti, mi nekuswana inge bane babulela kuli: ‘Majuda ba, batisa filikanyo ka kuluta mikwa yesalumelezwi ki luna Maroma.’ Manzwi abona alatelelwa honafo feela. “Buñata [bone buli fa musika] bwayema hamoho kulwanisa [Paulusi ni Silasi],” mi bazamaisi ba sicaba balaela kuli “bashapakwe ka lipafa.” Hasamulaho, Paulusi ni Silasi bakenyiwa mwa tolongo. Mulibeleli wa tolongo akenya baana babaholofezi bao mwa tolongo ya mwahali ni kutama mahutu abona mwa makulo. (Lik. 16:19-24) Mulibeleli akwala sikwalo, mwa tolongo nekunani lififi lelituna hahulu kuli mane Paulusi ni Silasi nebasa koni kubonana. Niteñi, Jehova naabona zeneezahala.—Samu 139:12.

12. (a) Balutiwa ba Kreste nebaanga cwañi nyandiso, mi ki kabakalañi? (b) Ki mifuta mañi ya twaniso yasaitusisa Satani ni batu bahae kacenu?

¹² Lilimo-limo kwamulaho, Jesu naabulelezi balutiwa bahae kuli: “Baka minyandisa.” (Joa. 15:20) Ka mukwa ocwalo, Paulusi ni balikani bahae hane basilezi mwa Masedonia, nebaitukiselize kukopana ni twaniso. Hane kuzuhile  nyandiso, nebasika ikutwa kuli nyandiso neli sisupo sa kuli habalumelelwi ki Mulimu, kono nebaikutwile kuli nyandiso neli nzila yeo Satani naabonisa ka yona mabifi ahae. Kacenu, batu babasebeliswa ki Satani basaitusisa mifuta ya twaniso yeswana ni yene iitusisizwe mwa Filipi. Baba lulwanisa babulelanga litaba za buhata ka zaluna kwa sikolo ni kwa musebezi, ili kutahisa kuli lulwaniswe. Mwa linaha zeñwi, babulapeli baba lulwanisa balutamanga milatu mwa likuta, mi kuswana inge kuli bali: ‘Lipaki batisa filikanyo ka kuluta mikwa yesalumelezwi ki luna balumeli babañwi.’ Mi mwa libaka zeñwi, balumeli ka luna banatiwanga ni kukenywa mwa litolongo. Niteñi, Jehova wabona.—1 Pit. 3:12.

13. Ki nto mañi yenetahisize kuli mulibeleli wa tolongo abuze kuli: “Nilukela kuezañi kuli nipiliswe?”

¹³ Paulusi ni Silasi nebatokwa nako ya kupumula bakeñisa lika zeneezahezi mwa lizazi leo. Kono fahalaa busihu, nese bakalile kuikutwa hande kuli mane “nebalapela ni kulumbeka Mulimu ka lipina.” Mi cwale, ka sipundumukela, kwaezahala zikinyeho yenenyanganyisize mitomo ya tolongo! Mulibeleli wa tolongo hazuha, abona kuli minyako ya tolongo ikwaluhile, mi asaba ka kunahana kuli mapantiti batobile. Ka kuziba kuli naakafiwa koto kabakala kutuhelela mapantiti kutoba, “acomola mukwale wahae mi naasabata kuipulaya.” Kono Paulusi ahuwa, ali: “Usike waikolofaza, kakuli kaufelaa luna luteñi mo!” Mulibeleli yanaaikalezwi yo, abuza ali: “Malenaaka, nilukela kuezañi kuli nipiliswe?” Paulusi ni Silasi nebasa koni kumupilisa; ki Jesu feela yanaakona kueza cwalo. Bamualaba bali: “Ulumele ku Mulena Jesu.”—Lik. 16:25-31.

14. (a) Paulusi ni Silasi nebatusize cwañi mulibeleli wa tolongo? (b) Paulusi ni Silasi nebafuyozwi cwañi kabakala kutiyela nyandiso banze batabile?

¹⁴ Kana puzo ya mulibeleli wa tolongo yo neizwa kwatasaa pilu yahae luli? Paulusi naasika kakanya buniti bwa puzo ya muuna yo. Mulibeleli yo neli Mulicaba, yanaasa zibi Mañolo. Asikaba kale Mukreste, naatokwa kuituta lituto za matatekelo za Mañolo ni kulilumela. Kabakaleo, Paulusi ni Silasi baitusisa nako yabona kubulela “linzwi la Jehova ku yena.” Hane banze bapatehile kuluta Mañolo cwalo, baana bao mwendi nese balibezi butuku bwa lipafa zene bashapilwe. Kono mulibeleli wa tolongo alemuha miupa yeneli mwa mikokoto yabona, mi abatapisa fa litombo. Mi yena ni lubasi lwahae “bakolobezwa kapili.” Kaniti, Paulusi ni Silasi nebafuyozwi kabakala kutiyela nyandiso kwabona banze batabile!—Lik. 16:32-34.

15. (a) Lipaki babañata kacenu balatelezi cwañi mutala wa Paulusi ni Silasi? (b) Ki kabakalañi haluswanela kukuta-kutela kupotela batu babapila mwa silalanda saluna?

¹⁵ Sina Paulusi ni Silasi, Lipaki babañata kacenu bakutalize taba yende mwa litolongo mone batamezwi tumelo yabona, mi kunani zende zezwile mwakueza cwalo. Ka mutala, mwa naha yeñwi mone ukwalilwe musebezi waluna, nekunani nako yene kueza kuli 40 pesenti ya Lipaki kaufela bane bapila mwateñi,  ki bane baitutezi niti ka za Jehova mwa tolongo! (Isa. 54:17) Hape mulemuhe kuli mulibeleli wa tolongo naakupile tuso hasamulaho wa zikinyeho. Ni kacenu, batu babañwi babasika isa kale pilu kwa lushango lwa Mubuso, bakana baeza cwalo muta bakopana ni butata bobuñwi mwa bupilo. Ka kukuta-kutela kupotela batu babapila mwa silalanda saluna, lubonisa kuli luitukiselize kubatusa ka nako yebaka tokwa tuso yaluna.

16. Paulusi ni Silasi hase bashapilwe, taba neifetuhile cwañi habusa?

¹⁶ Habusa kakusasana, bazamaisi ba sicaba balaela kuli Paulusi ni Silasi balukululwe. Kono Paulusi ali: “Neba lushapezi fapilaa batu lusika atulwa kale, niha luli Maroma, mi balukenyize mwa tolongo. Kana cwale babata kululukululela kwa mukunda? Batili! Habatahe bona bañi bato lusindeketa.” Bazamaisi ba sicaba habautwile kuli baana bababeli bao ki Maroma, “basaba hahulu,” kakuli nebalobile mulao wa liswanelo za baana bao. d Taba nese ifetuhile. Balutiwa bao nebashapezwi fapilaa sicaba, mi cwale bazamaisi nebanani kuyo kupela swalelo fapilaa sicaba. Mi hamulaho bakupa Paulusi ni Silasi ka taata kuli bazwe mwa Filipi. Balutiwa bababeli bao balumela, kono pili basika funduka kale, basusueza sikwata sa balutiwa babanca sene sizwelapili kuhula. Habafelize, kihona bafunduka.

17. Ki tuto mañi ya butokwa yene bakona kuituta balutiwa babanca ka kubona buitiiso bwa Paulusi ni Silasi?

¹⁷ Kambe bazamaisi ba sicaba nebalatelezi mulao wa liswanelo za Maroma, kambe Paulusi ni Silasi nebasike bashapiwa. (Lik. 22:25, 26) Kono hane kukaba cwalo, balutiwa ba mwa Filipi nebakana banahana kuli baana bao nebaitusisize mayemo abona kuli basike banyandiswa kabakala Kreste. Mi taba yeo neika ama cwañi tumelo ya balutiwa bane basi Maroma? Bona nebasike basilelezwa ki mulao kuli basike bashapiwa. Kabakaleo, Paulusi ni balikani bahae, ka kutiyela koto yene bafilwe, nebatomezi balumeli babanca bao mutala wa kuli balateleli ba Kreste bakona kutiyela nyandiso. Mi ka kulwanela kuli liswanelo zabona za kuba Maroma likutekiwe, Paulusi ni Silasi nebatahisize kuli sicaba kaufela sizibe kuli bazamaisi nebatulile mulao. Kueza cwalo nekukona kutahisa kuli bazamaisi bao basike banyandisa balumeli babañwi ni kuli balumeli bao kwapili bakone kusilelezwa ki mulao mwa litaba zeswana.

18. (a) Baokameli ba Sikreste kacenu balatelela cwañi mutala wa Paulusi? (b) Ki ifi nzila yelulwanela ka yona taba yende ni kuipaka ka mulao kacenu?

¹⁸ Kacenu, baokameli mwa puteho ya Sikreste ni bona baetelela ka kutoma mutala omunde. Balisana ba Sikreste baeza lika kaufela zebalibelela Bakreste babañwi kueza. Sina Paulusi, ni luna lunyakisisanga nako yeswanela ni  linzila za molukona kuitusiseza liswanelo zaluna kuli lusilelezwe. Hakutokwahala, luipilezanga kwa likuta zenyinyani ni zetuna mwa naha, mane nihaiba kwa likuta za linaha, ilikuli lufumane silelezo ya ka mulao ya kuzwelapili kulapela. Halubati kucinca milao, kono selubata ki ‘kulwanela taba yende ni kuipaka ka mulao,’ sina Paulusi mwa naañolezi puteho ya mwa Filipi ibato ba lilimo zelishumi kuzwa fa kenyezwa mwa tolongo mwa muleneñi wo. (Mafil. 1:7) Kono kusina taba ni moliatulelwa litaba zeo mwa likuta, luna luikatulezi kuzwelapili ‘kushaela taba yende’ kai ni kai ko uluetelela moya wa Mulimu, sina mwanaaezelize Paulusi ni balikani bahae.—Lik. 16:10.