KAUHANYO 11
Bupilo Hamulaho wa Sinawenga
“Lilato halipalelwi.”—1 MAKORINTE 13:8.
1, 2. Kana kuba ni butata mwa linyalo kutalusa kuli linyalo halisika konda? Mutaluse.
LINYALO ki mpo yezwa ku Jehova. Likona kutahisa kuli mutu abe ni tabo mwa bupilo. Nihakulicwalo, linyalo ni linyalo linani butata bwalona. Mane kukona kubonahala inge kuli butata bo habuna kufela, mi muuna ni musali babanyalani bakona kuikutwa kusalatana hahulu sina mone balatanela sapili.
2 Haluswaneli kukomoka haiba kuba ni butata mwa linyalo laluna ka linako zeñwi. Niteñi, kuba ni butata mwa linyalo hakutalusi kuli linyalo laluna halisika konda. Nihaiba batu babanyalani ili bane banani butata bobutuna mwa linyalo labona nebafumani nzila ya kutatulula ka yona butata bo ni kutiisa linyalo labona. Baezize cwañi cwalo?
KUSUTELELA KU MULIMU NI KU MUTU YEMUNYALANI NI YENA
3, 4. Ki nto mañi yekona kuezahala mwa linyalo hamulaho wa nako?
3 Linyalo litamahanya hamoho batu bababeli babashutana, ili bao bubeli bwabona bashutana mwa mihupulo, lika zebatabela ni zebasatabeli, mane ni miezezo ya lika. Hape, muuna ni musali babanyalani bakona kuba ba lizo kamba lisimuluho zeshutana. Kuunga nako mi babanyalani batokwa kuikataza kuli bazibane ni kuutwisisana hande.
4 Nako hainze iya, batu babanyalani bakona kuba ni lipilaelo za kabutu ili zekona kubakauhanya. Kukona kubonahala inge kuli bapila bupilo bobushutana. Ki nto mañi yekona kubatusa kulatana hahulu?
Kelezo ya mwa Bibele ki ya butokwa hahulu kuli linyalo libe lelinde
5. (a) Ki nto mañi yekona kutusa Mukreste kusutelela ku mutu yanyalani ni yena? (b) Liñolo la Maheberu 13:4 libonisa kuli luswanela kuunga cwañi linyalo?
5 Jehova ufa kelezo yende yekona kumitusa kusutelela ku yena ni ku bakumina. (Samu 25:4; Isaya 48:17, 18) Ulubulelela kuli: “Linyalo likutekiwe kwa batu kaufela.” (Maheberu 13:4) Nto yemuunga kuba yekutekeha ki yabutokwa hahulu mi yatula. Mukaibabalela mi mukaitusisa hande yona. Jehova ubata kuli luunge linyalo ka nzila yeswana.
KULATA JEHOVA KWAKONA KUTIISA LINYALO LAMINA
6. Liñolo la Mateu 19:4-6 libulelañi ka mo Jehova angela linyalo?
6 Jehova ki yena yanaaezize linyalo lapili. Mwanaa hae, yena Jesu, naabulezi kuli: “Kana hamusika bala kuli yena yana babupile kuzwa kwa makalelo naababupile bali muuna ni musali mi naaize: ‘Ka libaka leo, muuna ukasiya ndatahe ni mahe mi ukakumalela musalaa hae, mi bubeli bwabona bakaba nama iliñwi’? Kabakaleo, mane habasali bababeli, kono sebali nama iliñwi. Hakulicwalo, sakopanyize Mulimu, kusike kwaba ni mutu yasikauhanya.” (Mateu 19:4-6) Kuzwa feela kwa makalelo, Jehova naalukisize kuli linyalo liine kuya kuile. Naabata kuli mabasi aswalisane, kuba ni tabo, mane ni kuikola bupilo hamoho.
7. Batu babanyalani bakona kutiisa cwañi linyalo labona?
7 Nihakulicwalo, batu babanyalani kacenu batalimana ni masitapilu ni butata bobuñata kufita mone kuinezi kwamulaho. Fokuñwi butata bukona kuba bobuñata hahulu kuli mane bakona kunahana kuli linyalo labona halikoni kuzwelapili, mi bazwafanga. Kono kuutwisisa mo Jehova aangela linyalo kwakona kulutusa.—1 Joani 5:3.
8, 9. (a) Ki lili foluswanela kulatelela ketelelo ya Jehova ya linyalo? (b) Lukona kubonisa cwañi kuli luunga linyalo laluna kuba la butokwa?
8 Ketelelo yalufa Jehova kamita ilelezwi kulutusa. Sina molubonezi, Mulimu ulueleza kuli: “Linyalo likutekiwe.” (Maheberu 13:4; Muekelesia 5:4) Lukatuseha hahulu haiba lulatelela ketelelo yalufa Jehova, nihakuli taata kueza cwalo.—1 Matesalonika 1:3; Maheberu 6:10.
9 Bakeñisa kuli luunga linyalo laluna kuba la butokwa hahulu, lubata kuambuka kueza kamba kubulela nto yekona kulisinya. Kono lubata kutiisa silikani saluna ni mutu yelunyalani ni yena. Lukona kueza cwañi cwalo?
MUBONISE KULI MWAKUTEKA LINYALO LAMINA KA ZEMUEZA NI ZEMUBULELA
10, 11. (a) Ki butata bufi bobutuna bobuliteñi mwa manyalo amañwi? (b) Moluambolela ni mutu yelunyalani ni yena ki kwa butokwa cwañi ku luna?
10 Kunani lika zeñata zekona kutahisa kuli mutu autwise butuku yanyalani ni yena. Lwaziba kuli Bakreste habaswaneli kunata kamba kueza nto yekona kuholofaza mutu yebanyalani ni yena. Niteñi, mwendi lwakona kuutwisa babañwi butuku ka manzwi aluna. Manzwi elubulela akona kufetuha lilwaniso. Musali yomuñwi naabulezi kuli: “Bo muunaa ka baaniutwisanga hahulu butuku ka lipulelo zabona. Mwendi hanikoni kuba ni sikelela sesibonahala, kono kuzwelapili kunibulelelanga manzwi acwale ka akuli ‘U mutu yamaswe!’ ni kuli ‘Hauna tuso!’ kuniholofalize mwa pilu.” Muuna yomuñwi naabulezi kuli musalaa hae wamushubulanga ka manzwi amaswe ni kumushendaka. Naabulezi kuli: “Hanikoni kubulelela batu manzwi aitusisanga ku na. Ki lona libaka hanisa koni kuambola ni yena ni hanikotokanga ka kuliyeha kwa musebezi. Niikutwanga kulukuluha hanili kwa musebezi kufita hanitaha kwa ndu.” Lika zecwale ka lipulelo zemaswe, kubulela lika zesituhu ni zelunya ili zeutwisa butuku kwa pilu, liatile hahulu kacenu.
11 Muuna ni musali babanyalani habaitusisa lipulelo zesituhu, bakaba ni likolofalo za mwa munahano zesafoli kapili. Niti kikuli, Jehova haatabeli kuli batu babanyalani bapilisane cwalo. Kono kwakonahala kuutwisa bakumina butuku ka kusalemuha. Mwendi muikutwa kuli munani musa ku bakumina, kono bakumina bona baikutwa cwañi? Haiba nto yemubulezi ifilikanyize bakumina, kana mukatuhela kubulelanga lika zebafilikanya?—Magalata 5:15; mubale Maefese 4:31.
12. Mutu yanyezi kamba yanyezwi ukona kusinya cwañi silikani sahae ni Jehova?
12 Jehova uiyakatwa hahulu momuambolela ni bakumina, ibe fa nyangela kamba kwa mukunda. (Mubale 1 Pitrosi 3:7.) Liñolo la Jakobo 1:26 liluhupulisa kuli: “Haiba mutu anahana kuli ulapela Mulimu, kono asaswali lilimi lahae, upuma pilu yahae, mi kulapela kwahae hakuna tuso.”
13. Ki ifi nzila yeñwi yeo mutu akona kufilikanya ka yona mutu yanyalani ni yena?
13 Kunani linzila zeñwi zebatokwa kutokomela hahulu batu babanyalani kuli basike bafosezana. Ka mutala, mutu yemunyalani ni yena ukona kuikutwa cwañi haiba mutandanga nako yeñata hahulu ni mutu usili? Nihaike kuli mwendi mutandanga nako yeñata ni mutu yo ka mabaka amande inge cwalo kubeleka hamoho mwa bukombwa kamba kumutusa mwa butata bwaali ku bona, kana bakumina bakafilikananga? Musali yomuñwi yanyezwi, yali Mukreste, naabulezi kuli: “Nafilikananga hanilemuha kuli bo muunaa ka batandanga nako yeñata ni kuisa hahulu mamelelo ku kaizeli yomuñwi mwa puteho. Niikutwanga kuba yasina tuso.”
14. (a) Ki ifi taba ya niti yeluituta kwa Genese 2:24? (b) Luswanela kuipuzañi?
14 Ka kuba Bakreste, lunani buikalabelo bwa kubabalela bashemi hamohocwalo ni mizwale ni likaizeli mwa puteho yaluna. Niteñi hase lukeni mwa linyalo, buikalabelo bwaluna bobutuna ki bwa kubabalela mutu yelunyalani ni yena. Jehova naabulezi kuli muuna “ukakumalela musalaa hae.” (Genese 2:24) Luswanela kuunga maikuto a mutu yelunyalani ni yena kuba a butokwa hahulu. Muipuze kuli: ‘Kana natandanga nako yeñata ni mutu yeninyalani ni yena, ku muisa pilu, ni ku mubonisa lilato, ili lika zatokwa hahulu?’
15. Ki kabakalañi Bakreste baba mwa linyalo habaswanela kuambuka kutandanga nako yeñata ni mutu yebasika nyalana ni yena?
15 Haiba lufumanehanga hahulu ni mutu usili kufita mutu yelunyalani ni yena, linyalo laluna likaba mwa butata. Lwakona kukalisa kunahananga hahulu mutu yo ni kumutabela. (Mateu 5:28) Maikuto ao akona kuhula mi akatahisa kuli mueze nto yekashwaulisa linyalo lamina.
“BULOBALO BWA MWA LINYALO BUTOKWE MASILA”
16. Bibele ifa taelo mañi ka za linyalo?
16 Bibele haseibulezi kuli: “Linyalo likutekiwe,” iekeza kuli: “Bulobalo bwa mwa linyalo butokwe masila, kakuli Mulimu ukaatula batu ba muzamao wa buhule ni babuki.” (Maheberu 13:4) Pulelo yeli “bulobalo bwa mwa linyalo,” italusa somano yeezwa ki muuna ni musali babanyalani. (Liproverbia 5:18) Lukona kubonisa cwañi kuli lwakuteka linyalo laluna ni kuli haluli silafazi?
17. (a) Batu babañata kacenu baanga cwañi bubuki? (b) Bakreste baswanela kuunga cwañi bubuki?
17 Batu babañwi kacenu habanahanangi kuli kufosahalile kusasepahala ku mutu yebanyalani ni yena. Haluswaneli kutuhelela moya wo kulukukueza. Jehova ubonisize hande fokusweu kuli utoile buhule ni bubuki. (Mubale Maroma 12:9; Maheberu 10:31; 12:29) Haiba lulobala ni mutu yelusika nyalana ni yena, lusilafaza linyalo laluna. Lukabonisa kuli halukuteki likuka za Jehova mi lukasinya silikani saluna ni yena. Ka mukwa ocwalo, haluswaneli kuunga nihaiba muhato wapili okatahisa kuli lueze bubuki. Kueza cwalo kukopanyeleza kuambuka kulakaza mutu yomuñwi.—Jobo 31:1.
18. (a) Ki kabakalañi bubuki habuswana ni kulapela milimu ya buhata? (b) Jehova uunga cwañi bubuki?
18 Mwa Mulao wa Mushe one ufilwe kwa Maisilaele ba kwaikale, bubuki neli sibi sesituna, mi nebuungiwa sina kulapela milimu ya buhata. Mutu yanaaeza lika zeo naabulaiwanga. (Livitike 20:2, 10) Bubuki nebuswana cwañi ni kulapela milimu ya buhata? Haiba Muisilaele naalapela milimu ya buhata, naaloba sepiso yahae yeama kusepahala ku Jehova. Hanaaeza bubuki, naaloba sepiso yahae ya kusepahala ku mutu yanyalani ni yena. (Exoda 19:5, 6; Deuteronoma 5:9; mubale Malaki 2:14.) Ka niti, kwamulaho, Jehova naanga bubuki kuba sibi sesituna hahulu.
19. Ki nto mañi yeka lutusa kuikatulela kusaeza bubuki?
19 Jehova uunga cwañi bubuki kacenu? Nihaike kuli halusaliyo mwa Mulao wa Mushe, mubonelo wa Jehova ka za bubuki hausika cinca. Sina feela molusa koneli kulapela mulimu wa buhata, haluswaneli kusasepahala ku mutu yelunyalani ni yena. (Samu 51:1, 4; Makolose 3:5) Haiba lueza cwalo, lukashwaulisa linyalo laluna ni kushwaulisa Mulimu waluna, yena Jehova.—Mubone Litaluso za Kwa Mafelelezo 26.
MOMUKONA KUTIISEZA LINYALO LAMINA
20. Kuba ni butali kukona kutiisa cwañi linyalo?
20 Mukona kutiisa cwañi linyalo lamina? Linzwi la Mulimu libulela kuli: “Ka butali, ndu yayahiwa, mi ka temuho, yatiiswa.” (Liproverbia 24:3) Ndu yakona kubata ni kuba mukungulu, kamba yakona kufutumala, kukatulusa, ni kuba mwa muinelo omunde. Ki nto yeswana ni kwa linyalo. Mutu yanani butali ukabona teñi kuli linyalo lahae li mwa muinelo omunde, laatabisa, ni kuikoleha.
21. Kuba ni zibo kukona kutiisa cwañi linyalo lamina?
21 Bibele iekeza kubulela ka za ndu yeo kuli: “Ka zibo, mizuzu yayona itala maluwo a butokwa, amande a mifuta kaufela.” (Liproverbia 24:4) Zemuituta mwa Linzwi la Mulimu zakona kutahisa kuli linyalo lamina libe lelinde. (Maroma 12:2; Mafilipi 1:9) Hamubala hamoho ni bakumina Bibele ni lihatiso zaluna, munyakisisange momukona kuitusiseza zemuituta. Mubate linzila zemuka bonisana ka zona lilato ni likute hamohocwalo ni linzila zakubonisana ka zona musa ni kuisezana pilu. Mukupe Jehova kuli amituse kuba ni mikwa yekatiisa linyalo lamina ni kumitusa kulatiwa hahulu ki bakumina.—Liproverbia 15:16, 17; 1 Pitrosi 1:7.
Muitinge kwa ketelelo ya Jehova ka nako ya kulapela sina lubasi
22. Ki kabakalañi haluswanela kubonisa lilato ni likute ku mutu yelunyalani ni yena?
22 Luswanela kueza molukonela kaufela kubonisa mutu yelunyalani ni yena lilato ni likute. Halukaeza cwalo linyalo laluna likaba lelinde ni lelitiile. Mi sa butokwa ni kufita ki kuli lukatabisa Jehova.—Samu 147:11; Maroma 12:10.
