1, 2. (a) Ki kabakalañi bahapiwa mwendi hane basabile? (b) Ki nto mañi yebakomokisa? (c) Ki lipuzo mañi zelukanyakisisa?

KA KUETELELWA ki Mulimu, Ezekiele naabulelezi bahapiwa bane bali mwa Babilona bupolofita busikai, mi naapolofitile ka kueza lika zene bakona kuiponela batu. Bupolofita bwapili bwanaapolofitile Ezekiele ka kueza lika zeñwi, nebubulela za lushango lwa katulo, bupolofita bwabubeli ni bwabulaalu ni bobuñwi bone butatami, ni bona nebubulela za lushango lwa katulo. (Ezek. 3:24-26; 4:1-7; 5:1; 12:3-6) Mane bupolofita kaufela bwanaasa polofitile Ezekiele ka kueza lika zeñwi, nebubulela za katulo yesabisa yeneka tela Majuda.

² Munahane mone basabezi bahapiwa hababona Ezekiele inze ayema fapilaa bona kuli akale kupolofita ka kueza lika zeñwi! Mwendi nebaipuzize kuli: ‘Ki lushango mañi lolusabisa lwakapolofita?’ Kono nebatuha bakomokiswa ki zanaatuha apolofita. Bupolofita bwakala kupolofita Ezekiele ka kueza lika zeñwi bushutana hahulu ni bwanaapolofitile kwamulaho. Bupolofita bo, nesi bupolofita bwa katulo yesabisa, kono nebufa batu sepo. (Ezek. 37:23) Ezekiele utaluseza bahapiwa lushango mañi? Lushango lo lutalusañi?  Lushango lo, lukona kutusa cwañi batanga ba Mulimu kacenu? Halunyakisiseñi lipuzo zeo.

3. (a) Mulamu wa “Juda” neuyemelañi? (b) Ki kabakalañi “Mulamu wa Efraimi” hane uyemela mubuso wa Isilaele wa masika alishumi?

³ Jehova naalaezi Ezekiele kuunga milamu yemibeli ni kuñola ku ulimuñwi kuli “mulamu wo ki wa Juda,” ni ku omuñwi kuli “mulamu wo ki wa Josefa, ona mulamu wa Efraimi.” (Mubale Ezekiele 37:15, 16.) Milamu yemibeli ye, neiyemelañi? Mulamu “wa Juda” neuyemela mubuso wa masika amabeli a Juda ni Benjamine. Malena ba mubuso wa Juda nebabusize masika amabeli ao; mi hape kubonahala kuli baprisita nebaketiwangwa mwa masika amabeli ao, kakuli baprisita nebasebelezanga kwa tempele mwa Jerusalema. (2 Makol. 11:13, 14; 34:30) Kacwalo, malena bane basimuluha mwa lusika lwa Davida ni baprisita ba Malivi nebazwa mwa mubuso wa Juda. “Mulamu wa Efraimi” neuyemela mubuso wa Isilaele wa masika alishumi. Ka mukwa ufi? Mulena wapili wa mubuso wo neli Jeroboami, wa lusika lwa Efraimi. Nako hane inze iya, lusika lwa Efraimi lwaba ni maata fahalimwaa masika amañwi a Isilaele. (Deut. 33:17; 1 Mal. 11:26) Malena bane basimuluha mwa lusika lwa Davida ni baprisita ba Malivi, nebasa zwi mwa mubuso wa Isilaele wa masika alishumi.

4. Zaeza Ezekiele ka kuitusisa milamu yemibeli liswanisezañi? (Mubone siswaniso sesi fa likepe 129.)

⁴ Kuzwa fo, Ezekiele naalaezwi kukopanya milamu yemibeli “kuli ibe feela mulamu ulimuñwi.” Bahapiwa hane banze babuha zanaaeza Ezekiele, bamubuza bali: “Kana hauna kulubulelela selitalusa lika ze?” Abaalaba kuli zanaaeza nelibonisa zanaaka eza Jehova. Ka kuama kwa milamu yemibeli, Jehova naabulezi kuli: “Nika ieza mulamu ulimuñwi, ikafetuha mulamu ulimuñwi mwa lizoho laka.”—Ezek. 37:17-19.

5. Zaezize Ezekiele ka kuitusisa milamu yemibeli litalusañi? (Mubone mbokisi yeli, “Kukopanyiwa Kwa Milamu Yemibeli.”)

⁵ Jehova cwale ubulela zekutalusa kukopanya milamu yemibeli. (Mubale Ezekiele 37:21, 22.) Bahapiwa bane bazwa mwa mubuso wa Juda wa masika amabeli ni bahapiwa bane bazwa mwa mubuso wa Isilaele wa masika alishumi (Efraimi) nebaka kutiswa mwa naha ya Isilaele ili mone bakayo ba “sicaba silisiñwi.”—Jer. 30:1-3; 31:2-9; 33:7.

6. Ki bupolofita mañi bobubulela za kuswalisaniswa kwa likwata zepeli bobuñozwi kwa Ezekiele kauhanyo 37?

⁶ Kwakomokisa luli kubona mobuswalisanela bupolofita bobubulela za kukutiswa sinca kwa lika, bobuñozwi kwa Ezekiele kauhanyo 37! Jehova ukabonisa luli kuli unani maata a kulukulula batu bahae (litimana 1-14) ni kubatusa kuli baswalisane (litimana 15-28). Bupolofita bobubeli bo, bululuta taba ya butokwa ya kuli batu baakona kulukululwa mwa butanga bufi kamba bufi mi baakona kuswalisana.

7. Litaba zeñozwi kwa 1 Makolonika 9:2, 3, libonisa cwañi kuli “ku Mulimu lika kaufela zakonahala”?

⁷ Ka kuya ka mubonelo wa batu, nekubonahala kuli bahapiwa nebasike balukululwa ni kuswalisana hape. * Nihakulicwalo, “ku  Mulimu lika kaufela zakonahala.” (Mat. 19:26) Jehova naatalelelize bupolofita bwahae. Batu bane bali mwa buhapiwa mwa Babilona nebalukuluzwi ka silimo sa 537 B.C.E., mi hamulaho, batu kaufela ba mwa mibuso yemibeli bataha mwa Jerusalema kutolapela Jehova hape ka nzila yelukile. Bibele ibonisa kuli taba yeo neiezahezi luli. Ibulela kuli: “Babañwi ku babasimuluha ku Juda, ku Benjamine, ku Efraimi, ni ku Manase bayaha mwa Jerusalema.” (1 Makol. 9:2, 3; Ezira 6:17) Sina mwanaapolofitezi Jehova, batu ba mwa mubuso wa Isilaele wa masika alishumi nebakopanyizwe kamba kuswalisaniswa ni batu ba mwa mubuso wa Juda wa masika amabeli.

8. (a) Ki lika mañi zanaapolofitile Isaya? (b) Ki litaba mañi za butokwa zepeli zefumaneha kwa Ezekiele 37:21?

⁸ Ibato ba lilimo ze 200 kwamulaho pili batu ba mwa mubuso wa Isilaele ni Juda basika lukululwa kale mwa buhapiwa, mupolofita Isaya naapolofitile zeneka ezahala ku bona. Naapolofitile kuli Jehova naaka kubukanya “babahasani ba Isilaele” ni “babahasani ba Juda kuzwa mwa makona amane a lifasi,” kukopanyeleza cwalo ni ‘babazwa mwa Asiria.’ (Isa. 11:12, 13, 16) Mi sina mwanaapolofitezi Jehova, naazwisize “Maisilaele mwahalaa macaba.” (Ezek. 37:21) Mulemuhe litaba za butokwa zepeli ze: Jehova fa habizi bahapiwa bao kuli “Juda” ni “Efraimi,” kono ubabiza kuli “Maisilaele” ili kutalusa kuli ki sikwata silisiñwi. Kuzwa fo, Bibele haibuleli kuli Maisilaele nebazwa mwa sicaba silisiñwi sa Babilona, kono ibonisa kuli nebazwa mwa macaba ashutana-shutana, mane ibulela kuli nebazwa “mwa maneku kaufela.”

9. Jehova naatusize cwañi bahapiwa kuli baswalisane?

 ⁹ Jehova naatusize cwañi bahapiwa kuli baswalisane hase bakutezi mwa Isilaele? Naaketile balisana bane banani bulikani bobunde ni yena, ili babacwale ka Zerubabele, Muprisita Yapahami Joshua, Ezira, ni Nehemia, kuli baetelele Maisilaele. Mulimu hape naaketile bapolofita babacwale ka Hagai, Zakaria, ni Malaki. Baana babasepahala bao, nebaezize mone bakonela kaufela kususueza sicaba kulatelela litaelo za Mulimu. (Neh. 8:2, 3) Kuzwa fo, Jehova naasilelelize sicaba sa Isilaele ka kupaleliswa milelo yemaswe ya lila za batu ba Mulimu.—Est. 9:24, 25; Zak. 4:6.

10. Satani naapetileñi?

¹⁰ Kusina taba ni lika kaufela zanaabaezelize Jehova ka lilato, Maisilaele babañata nebapalezwi kulapela Jehova ka nzila yelukile. Lika zene baezize liñozwi mwa libuka za Bibele zene ñozwi bahapiwa bao hase balukuluzwi. (Ezira 9:1-3; Neh. 13:1, 2, 15) Lilimo ze 100 lisika kwana kale kuzwa fobazwela mwa buhapiwa, Maisilaele nese batuhezi kulapela Mulimu ka nzila yelukile, kuli mane Jehova naabasusuelize kuli: “Hamukutele ku na.” (Mala. 3:7) Jesu hanaatile fa lifasi, bulapeli bwa Sijuda nesebuikabile kuba tukwata-kwata tone tuetelelwa ki balisana bane basa sepahali. (Mat. 16:6; Mare. 7:5-8) Satani naapetile mulelo wahae wa kutahisa kuli batu ba Mulimu basike baswalisana. Nihakulicwalo, bupolofita bwa Jehova bobubulela za kuswalisanisa likwata zepeli, nebuka talelezwa. Ka mukwa ufi?

11. (a) Jehova naabonisizeñi ka za bupolofita bwahae bobubulela za kuswalisanisa batu bahae? (b) Satani hasaalunduzwi kwa lihalimu, naaezizeñi hape?

¹¹ Mubale Ezekiele 37:24. Jehova naabulezi kuli bupolofita bwahae bobubulela za kuswalisaniswa kwa batu bahae, nebuka talelezwa ka kutala ka nako yanaaka kalisa kubusa ‘mutanga hae Davida,’ kutalusa Jesu, ili yanaakalile kubusa sina Mulena ka silimo sa 1914. * (2 Sam. 7:16; Luka 1:32) Ka nako yeo, sicaba sa Isilaele nese siyolilwe ki Isilaele wa kwa moya, ili Bakreste babatozizwe. (Jer. 31:33; Magal. 3:29) Satani hasaa lunduzwi kwa lihalimu, hape akala kulwanisa batu ba Mulimu kuli batuhele kuswalisana. (Sin. 12:7-10) Ka mutala, hamulaho wa lifu la Muzwale Russell ka silimo sa 1916, Satani naaitusisize batu bane bafetuhile kuba bakwenuheli kutahisa kuli Bakreste babatozizwe basike baswalisana. Kusika fita kale nako yetelele, bakwenuheli bao batuhela kusebeleza Jehova. Satani naatahisize kuli mizwale bane baetelela ka nako yeo balengiwe mwa tolongo, nihakulicwalo, taba yeo neisika tahisa kuli batu ba Mulimu batuhele kumusebeleza. Mizwale babatozizwe bane basepahala ku Jehova, nebazwezipili kuswalisana.

12. Ki kabakalañi Satani hapalezwi kukauhanya Isilaele wa kwa moya?

¹² Ka kushutana ni sicaba sa Isilaele, Isilaele wa kwa moya naazwezipili kusepahala kusina taba ni kulwaniswa ki Satani. Ki kabakalañi Satani hapalezwi kutuhelisa Isilaele wa kwa moya kusepahala? Kakuli babatozizwe baezize mobakonela kaufela kulatelela  likuka za Jehova. Taba yeo itahisize kuli Mulenaa bona, yena Jesu Kreste, abasileleze hanze azwelapili kutula Satani.—Sin. 6:2.

13. Luitutañi kwa bupolofita bobubulela za kukopanyiwa kwa milamu yemibeli?

¹³ Bupolofita bobubulela za kukopanyiwa kwa milamu yemibeli bululutañi kacenu? Bupolofita bo, buswaniseza feela mone likaswalisanela likwata zepeli. Mi hape bubonisa kuli ki Jehova feela yanaaka swalisanisa likwata zeo. Bupolofita bobubulela za kukopanyiwa kwa milamu yemibeli, bubonisañi ka za kulapela Jehova hape ka nzila yelukile? Bubonisa kuli Jehova ki yena yakatahisa kuli balapeli bahae babe sicaba ‘silisiñwi.’—Ezek. 37:19.

14. Kuzwa ka silimo sa 1919, bupolofita bobubulela za kukopanyiwa kwa milamu yemibeli nebutalelelizwe cwañi ka nzila yetuna?

¹⁴ Kuzwa ka silimo sa 1919, batu ba Mulimu hase bakenisizwe kwa moya, ni kukena mwa paradaisi ya kwa moya, bupolofita bobubulela za kukopanyiwa kwa milamu yemibeli bwakala kutalelezwa ka nzila yetuna. Ka nako yeo, buñata bwa batu bane bakopanyizwe hamoho nebanani sepo ya kuyo ba malena ni baprisita mwa lihalimu. (Sin. 20:6) Ka swanisezo, babatozizwe ba, nebaswana sina ‘mulamu wa Juda,’ ili sicaba sene sikopanyeleza malena bane basimuluha mwa lusika lwa Davida ni baprisita ba Malivi. Nihakulicwalo, nako hane inze iya, batu babañata-ñata babanani sepo ya kuto pila fa lifasi bakala kuswalisana ni babatozizwe. Batu babanani sepo ya kuto pila fa lifasi bao nebaswana sina “mulamu wa Efraimi,” ili sicaba mone kusa simuluhi malena ba lusika lwa Davida ni baprisita ba Malivi. Baba mwa likwata zepeli zeo, basebeleza Jehova hamoho inze baetelelwa ki Mulenaa bona, Jesu Kreste.—Ezek. 37:24.

15. Bupolofita bobuñozwi kwa Ezekiele 37:26, 27 busweli kutalelezwa cwañi kacenu?

¹⁵ Bupolofita bwa Ezekiele bubonisa kuli batu babañata nebaka swalisana ni babatozizwe kulapela Jehova ka nzila yelukile. Jehova naabulezi ka za batu bahae kuli: ‘Nikabaatisa mi tende yaka ikaba fahalimwaa bona.’ (Ezek. 37:26, 27; litaluso ze kwatasi.) Litaba ze, liluhupulisa bupolofita bone bupolofitilwe ka kuitusisa muapositola Joani ili lilimo zebato eza 700 kuzwa fanaashwezi Ezekiele. Bupolofita bo, bubulela kuli ‘Yainzi mwa lubona naaka bapula tende yahae’ fahalimwaa “buñata bobutuna bwa batu.” (Sin. 7:9, 15) Kacenu, babatozizwe ni buñata bobutuna bwa batu bapila hamoho sina sicaba silisiñwi sa batu ba Mulimu, inze basilelezwa mwa tende yahae.

16. Zakaria naapolofitileñi ka za kuswalisaniswa kwa Isilaele wa kwa moya ni batu babanani sepo ya kuto pila kuya kuile fa lifasi?

¹⁶ Taba ya kuli Majuda ba kwa moya ni batu babanani sepo ya kuto pila fa lifasi nebaka swalisaniswa, neipolofitilwe hape ki Zakaria, ili yomuñwi wa batu bane bakutile kuzwa mwa buhapiwa. Naabulezi kuli “baana baalishumi babazwa mwa. . . macaba” nebaka ‘swalelela kwa siapalo sa Mujuda’ inze bali: “Lubata kuya ni mina, kakuli luutwile kuli Mulimu uinzi ni mina.” (Zak. 8:23) Ka  kuya ka moliitusiselizwe fa timana yeo, linzwi la “Mujuda” halitalusi mutu alimuñwi kono litalusa sikwata sa batu. Kona libaka linzwi la Mujuda haliitusisizwe hamoho ni la “mina,” ili kutalusa Bakreste babatozizwe babasa liteñi fa lifasi, kamba Majuda ba kwa moya. (Maro. 2:28, 29) “Baana baalishumi” bayemela batu babanani sepo ya kuto pila fa lifasi. ‘Baswalelela’ kamba basebelisana hamoho ni babatozizwe ni “kuya ni” bona. (Isa. 2:2, 3; Mat. 25:40) Kuitusiswa kwa linzwi la ‘kuswalelela’ ni pulelo ya “kuya ni mina,” kubonisa kuli likwata zepeli zeo nelika swalisaniswa ka kutala.

17. Jesu naabuleziñi ka za swalisano yeluikola kacenu?

¹⁷ Jesu hanaatalusize kuli neli mulisana wa lingu zahae (babatozizwe) ni “lingu zeñwi” (babanani sepo ya kuto pila fa lifasi) zeneka ba “mutapi ulimuñwi,” mwendi naama kwa bupolofita bwa Ezekiele bwa kuswalisanisa likwata zepeli. (Joa. 10:16; Ezek. 34:23; 37:24, 25) Zanaabulezi Jesu ni bapolofita ba kwaikale litalusa hande moluswalisanezi ka kuba batu ba Mulimu kacenu, kusina taba kuli lunani sepo ya kuyo pila kwa lihalimu kamba fa lifasi! Nihaike kuli bulapeli bwa buhata buikabile kuba tukwata-kwata, luna lwaswalisana hahulu.

18. Sina mokuboniselizwe kwa Ezekiele 37:28, ki kabakalañi batu ba Mulimu habatokwa kuikauhanya kwa lifasi?

¹⁸ Manzwi a mafelelezo a mwa bupolofita bwa Ezekiele bobubulela za kuswalisaniswa kwa likwata zepeli abonisa zetahisa kuli luzwelepili kuswalisana. (Mubale Ezekiele 37:28.) Batu ba Jehova baswalisani bakeñisa kuli sibaka sahae sesikenile, ‘siinzi mwahalaa bona,’ ili kutalusa kuli bamulapela ka nzila yelukile. Mi sibaka sahae sesikenile sizwelapili kuba mwahalaa bona haiba feela  bazwelapili kuikenisa ni kuikauhanya kwa lifasi la Satani. (1 Makor. 6:11; Sin. 7:14) Jesu naabonisize kuli lutokwa kuikauhanya kwa lifasi. Mwa tapelo yahae yezwelela kwa pilu ya kulapelela balutiwa bahae, naabulezi kuli: “Ndate Yakenile, ubasileleze . . . ilikuli babe alimuñwi . . . Haki ba lifasi . . . Ubakenise ka niti.” (Joa. 17:11, 16, 17) Jesu fa ubonisa swalisano yeliteñi mwahalaa taba ya kuli “babe alimuñwi” ni ya kuli “haki ba lifasi.”

19. (a) Lubonisa cwañi kuli ‘lwalikanyisa Mulimu’? (b) Fa busihu bwahae bwa mafelelezo fa lifasi pili asika shwa kale, Jesu naakoñomekileñi ka za kuswalisana?

¹⁹ Ki kwa liñolo feela la Joani ko Jesu naabizize Mulimu kuli “Ndate Yakenile.” Ka niti, Jehova ukenile mi ulukile. Jehova naalaezi Maisilaele ba kwaikale kuli: “Muswanela kuba babakenile, kakuli na ni yakenile.” (Liv. 11:45) Ka kuba batu ‘babalikanyisa Mulimu,’ lubata kupila ka nzila yebonisa kuli lwalatelela taelo yeo. (Maef. 5:1; 1 Pit. 1:14, 15) Linzwi la ‘kukena’ haliitusiswa kuama kwa batu, litalusa kuikauhanya. Kacwalo, fa busihu bwahae bwa mafelelezo fa lifasi pili asika shwa kale, Jesu naakoñomekile kwa balutiwa bahae kuli nebaka zwelapili kuswalisana haiba feela bazwelapili kuikauhanya kwa lifasi le.

20, 21. (a) Ki nto mañi yelukolwisa kuli Jehova ukazwelapili kulusileleza? (b) Muikatulela kuezañi?

²⁰ Kuswalisana hahulu kwa Lipaki za Jehova mwa lifasi kaufela kacenu, kubonisa kuli Jehova ualabile tapelo ya Jesu ya kuli: “Ubasileleze kabakala yamaswe.” (Mubale Joani 17:14, 15.) Taba ya kuli Satani upalezwi kulutuhelisa kuswalisana ka kuba batu ba Mulimu, ilutusa kuba ni buikolwiso bobutuna bwa kuli Mulimu walusileleza. Mwa bupolofita bwa Ezekiele, Jehova naabulezi kuli milamu yemibeli neikaba mulamu ulimuñwi mwa lizoho lahae. Kacwalo, Jehova uswalisanisize batu bahae ka kubasileleza ku Satani.

²¹ Luswanela kuikatulela kuezañi? Luswanela kusebeza ka taata kuli swalisano yeluikola kacenu izwelepili. Ki lika mañi zaswanela kueza mañi ni mañi waluna? Mañi ni mañi waluna uswanela kulapela Jehova ka nzila yelukile mwa tempele ya kwa moya. Mwa likauhanyo zetatama, lukanyakisisa lika zaswanela kueza yomuñwi ni yomuñwi waluna hanze alapela Jehova ka nzila yelukile.