1, 2. (a) Ki lika mañi zekomokisa zanaaezize Ezekiele? (Mubone siswaniso sesi fahalimu.) (b) Likezo zanaaezize Ezekiele nelipolofitañi?

TABA ya kuli mupolofita Ezekiele ueza lika zekomokisa ihasana kapili mwahalaa bahapiwa ba Majuda babapila mwa Babilona. Ezekiele saainzi sunda mutumbi mwahalaa Majuda babali bahapiwa inze akomokile hahulu mi naasabuleli, kono ka sipundumukela, wayema ni kuyo ikwalela mwa ndu yahae. Batu bayahile ni bona habanze batalimezi ka kumakala, mupolofita yo uzwa mwa ndu yahae, unopa sitina, usitoma fapilaa hae mi kihona aswanisa fateñi siswaniso. Cwale ukala kuyaha limotanyana asabuleli sesiñwi.—Ezek. 3:10, 11, 15, 24-26; 4:1, 2.

² Kubonahala kuli batu bababona zasweli kueza Ezekiele, ili babazwelapili kuekezeha, baipuza kuli: ‘Lika ze kaufela litalusañi?’ Hamulaho wa nako, Majuda baba mwa buhapiwa bao nebaka utwisisa hande lika zekomokisa zanaaeza mupolofita Ezekiele. Nebaka utwisisa kuli likezo zeo zekomokisa, nelibonisa kezahalo yesabisa yeneka ezahala kwapili, ili yeneka bonisa bunyemi bwa Jehova Mulimu kabakala kuluka kwahae. Neli kezahalo mañi yeo? Kezahalo yeo neiamile cwañi Maisilaele ba kwaikale? Balapeli ba niti kacenu baitutañi kwa kezahalo yeo?

3, 4. (a) Ki likalulo lifi zetaalu za katulo ya Mulimu zanaabonisize Ezekiele? (b) Ezekiele naabonisize cwañi mone ikaambekelwa Jerusalema?

³ Ibato ba ka silimo sa 613 B.C.E., Jehova naalaezi Ezekiele kubonisa ka lisupo lika zetaalu zeneka ezahala ka nako ya katulo ya Mulimu ya kusinyiwa kwa Jerusalema. Lika zeo neli, kuambekiwa kwa muleneñi, manyando a babayahile mwateñi, ni kuyundiswa kwa muleneñi ni batu baba ku ona. * Halunyakisiseñi lika zetaalu zeo ka butungi.

⁴ Kuambekiwa kwa Jerusalema. Jehova naabulelezi Ezekiele kuli: “Uunge sitina mi usibeye fapilaa hao. . . . Uuambeke.” (Mubale Ezekiele 4:1-3.) Sitina nesiyemela muleneñi wa Jerusalema, haili Ezekiele yena naayemela mpi ya Babilona yanaaitusisize Jehova. Ezekiele hape naalaezwi kuyaha limotanyana, mulunda wa kuulwanisa, ni kueza lilwaniso za kuutubakisa. Mi naaswanela kubeya lika zeo kupotoloha sitina. Lika zeo neliyemela lilwaniso za ndwa zeneka itusiswa ki lila za Jerusalema kwa kubeya muleneñi mwahali ni kuulwanisa. Kuli abonise maata ebanani ona masole babali lila aswana ni a sipi, Ezekiele naalaezwi kubeya “limota la sipi,” kamba sipi ya bupapati mwahalaa hae ni muleneñi. Kihona cwale atalimisa “pata” yahae kwa muleneñi. Likezo zesabisa zeo, neli “sisupo ku ba ndu ya Isilaele” sa kuli nekutuha kuezahala nto yene basika libelela. Jehova naaka itusisa mpi ya lila kuli iambeke Jerusalema, ili muleneñi omutuna wa batu ba Mulimu mone kunani tempele yahae!

5. Mutaluse mo Ezekiele naaboniselize zeneka ezahala kwa batu ba mwa Jerusalema.

⁵ Manyando a babayahile mwa Jerusalema. Jehova naalaezi Ezekiele kuli: “Uunge buloto, mabele, manawa, ni mufuta omuñwi wa manawa, mauza, ni mufuta omuñwi wa buloto . . . mi ka zona uikezeze sinkwa,” mi ‘uweite lico zeuka ca ka zazi ni zazi, ili zeeza lishekele ze 20.’ Jehova kihona atalusa kuli: “Nifukuza kwa lico.” (Ezek. 4:9-16) Mwa taba ye, Ezekiele naasaswanisezi mpi ya Babilona; kono naayemela batu babayahile mwa Jerusalema. Zanaaezize Ezekiele nelibonisa kuli kwapili lico nelikataela kabakala kuli muleneñi neukaambekiwa ki lila. Ka nako yeo, sinkwa nesika eziwa fa lika zesa itusiswangwi kwa kupanga sinkwa, ili kubonisa kuli batu nebaka ca nto ifi kamba ifi yebafumana. Tala yeo neikaba yetuna cwañi? Ka kubulela inge yanaambola kwa batu bane bayahile mwa Jerusalema, Ezekiele naaize: “Bo ndate mwahalaa hao bakaca bana babona, mi bana bakaca bo ndataa bona.” Kwa mafelelezo batu babañata nebaka nyandiswa ki “masho a lukupwe abulaya,” mi batu ‘nebaka fokola.’—Ezek. 4:17; 5:10, 16.

6. (a) Ki lika mañi zepeli zanaayemela Ezekiele ka nako yeswana? (b) Taelo ya Mulimu ku Ezekiele ya kuli ‘aweite milili ni kuialula’ ibonisañi?

⁶ Kuyundiswa kwa Jerusalema ni batu baba mwateñi. Mwa kezahalo ye ya bupolofita, Ezekiele naayemela lika zepeli ka nako yeswana. Sapili, Ezekiele naaezize nto yanaaka eza Jehova. Jehova naabulelezi Ezekiele kuli: “Ikungele mukwale obuhali mi uitusise  ona sina mbeli ya mukuti.” (Mubale Ezekiele 5:1, 2.) Lizoho la Ezekiele lene lisweli mukwale neliyemela lizoho la Jehova, ili katulo yahae, yanaatahisize ka kuitusisa mpi ya Babilona. Sabubeli, Ezekiele naaezize nto yene bakakopana ni yona Majuda. Jehova naabulelezi Ezekiele kuli: “Beula toho yahao ni milelu yahao.” Kubeulwa kwa toho ya Ezekiele nekubonisize mo Majuda nebaka lwanisezwa ni kuyundisezwa. Kuzwa fo, taelo ya kuli ‘aange sikala kuli aweite milili ni kuialula mwa likalulo,’ neibonisa kuli katulo ya Jehova ka za kusinya Jerusalema neikataha mwanaalukiselize luli, isiñi ka sipundumukela.

7. Ki kabakalañi Jehova hanaabulelezi Ezekiele kuli aalule milili yanaakutile mwa likalulo zetaalu, ni kueza kalulo ni kalulo ka kushutana?

 ⁷ Ki kabakalañi Jehova hanaabulelezi Ezekiele kuli aalule milili yanaabeuzi mwa likalulo zetaalu, ni kueza kalulo ni kalulo ka kushutana? (Mubale Ezekiele 5:7-12.) Ezekiele naaciselize kalulo yeñwi ya milili “mwa muleneñi” ili kubonisa bane batalimezi kuli batu babañwi babayahile mwa Jerusalema nebaka shwela mwa muleneñi. Ezekiele naapumakile milili yemiñwi ka mukwale “mwa maneku kaufela a muleneñi” ili kubonisa kuli batu babañwi babayahile mwa Jerusalema nebaka bulaelwa kwande a muleneñi. Naahasanyelize milili yemiñwi mwa moya, ili kubonisa kuli babañwi nebaka hasanyezwa mwahalaa macaba, kono “mukwale” neuka ‘balelekisa.’ Ka mukwa ocwalo, batu bane bakabanduka, nebasike baba ni kozo kone bakaya kaufela.

8. (a) Zanaaezize Ezekiele nelifile sepo mañi? (b) Taba ya bupolofita bobuama “milili isikai” neitalelelizwe cwañi?

⁸ Nihakulicwalo, taba yeo yanaaezize Ezekiele ya bupolofita, neifa batu babañwi sepo. Jehova naabulelezi Ezekiele ka za milili yanaabeuzi kuli: “Uunge milili isikai . . . mi uitamelele mwa mingundo ya siapalo sahao.” (Ezek. 5:3) Taelo yeo neibonisize kuli kwa Majuda bane bakahasanela mwahalaa macaba, nekukaba ni palonyana ya batu bane bakasilelezwa. Babañwi ku bona, bane bayemelwa ki “milili isikai,” nebakaba mwahalaa batu bane baka kuta kwa Jerusalema hamulaho wa lilimo ze 70 za buhapiwa mwa Babilona. (Ezek. 6:8, 9; 11:17) Kana bupolofita bo nebutalelelizwe? Eni. Hase kufitile lilimo zeñata kuzwa fobalukululelwa bahapiwa mwa Babilona, mupolofita Hagai naabulezi kuli Majuda babañwi bane bahasani nebakutile luli kwa Jerusalema. Majuda bao neli “baana-bahulu bane baboni ndu yeneeli teñi pili,” yona tempele ya Salumoni. (Ezira 3:12; Hag. 2:1-3) Jehova naaboni teñi kuli batu bamulapela ka nzila yelukile sina feela mwanaasepiselize. Lukanyakisisa litaba zeñata ka za taba yeo mwa Kauhanyo 9 ya buka ye.—Ezek. 11:17-20.

9, 10. Lika zanaaezize Ezekiele liluhupulisa likezahalo mañi za butokwa zekaezahala kwapili?

⁹ Lika zanaaezize Ezekiele liluhupulisa likezahalo za butokwa zebulezwi mwa Linzwi la Mulimu kuli likaezahala kwapili. Ki lifi zeñwi za likezahalo zeo? Sina feela mone kubezi mwa muleneñi wa  Jerusalema wa kwaikale, Jehova ukaitusisa mibuso yeliteñi cwale kueza nto yesika libelelwa, ili kulwanisa bulapeli kaufela bwa buhata fa lifasi. (Sin. 17:16-18) Sina feela kusinyiwa kwa Jerusalema haneli “ziyezi yesika bonwa kale,” “ñalelwa yetuna” hamoho cwalo ni ndwa ya Armagedoni, ikaba kezahalo “yesika bonwa kale.”—Ezek. 5:9; 7:5; Mat. 24:21.

¹⁰ Linzwi la Mulimu libonisa kuli batu baba mwa bulapeli bwa buhata, bakapunyuha ka nako yebuka sinyiwa bulapeli bwa buhata. Kabakala sabo, batu bao bakaswalisana ni batu kaufela babanani mayemo ashutana-shutana kubata libaka za kuipata ku zona. (Zak. 13:4-6; Sin. 6:15-17) Muinelo wabona uluhupulisa zeneezahalile kwa batu bane bayahile mwa Jerusalema wa kwaikale ili bane babandukile sinyeho ni kuhasanyezwa “mwa moya.” Sina moluitutezi mwa  paragilafu 7, bupilo bwabona niha nebusilelelizwe ka nakonyana, Jehova naacomozi ‘mukwale ni kubalelekisa.’ (Ezek. 5:2) Ka mukwa oswana, libaka kaufela zebaka sabela ku zona batu babaka banduka ka nako yebuka lwaniswa bulapeli bwa buhata, halina kubasileleza kwa mukwale wa Jehova. Ka nako ya Armagedoni, bakabulaiwa hamoho ni batu kaufela babaswana sina lipuli.—Ezek. 7:4; Mat. 25:33, 41, 46; Sin. 19:15, 18.

11, 12. (a) Kuutwisisa bupolofita bwa Ezekiele ka za kuambekiwa kwa Jerusalema kulutusa kuba ni mubonelo ocwañi kacenu ka za musebezi wa kukutaza? (b) Musebezi waluna wa kukutaza ni lushango lolukutaza mwendi likacinca cwañi kwapili?

¹¹ Kuutwisisa bupolofita bo, kukona kulutusa kuba ni mubonelo ocwañi ka za musebezi wa kukutaza ka putako? Kukona kulutusa kueza molukonela kaufela kutusa batu kuba batanga ba Jehova. Libaka? Kakuli nako yesiyezi ya kutusa “batu ba macaba kaufela kuba balutiwa” ki yenyinyani. (Mat. 28:19, 20; Ezek. 33:14-16) “Tupa” (ili mibuso yeliteñi cwale) haikakala kulwanisa bulapeli, halusana kukutaza lushango lwa puluso. (Ezek. 7:10) Ka nako yeñwi kwapili, lukaba ‘limumu’ ka za taba yende, ili kutalusa kuli lukatuhela kukutaza taba yende sina feela Ezekiele mwanaabezi “simumu,” kamba mwanaatuhelezi kushaela lushango lwahae ka nako yeñwi. (Ezek. 3:26, 27; 33:21, 22) Ka niti, bulapeli bwa buhata hase businyizwe, batu ka mubulelelo omuñwi bakalika mobakonela kaufela ‘kubata pono ku mupolofita,’ kono habana kufiwa litaelo zekabapilisa. (Ezek. 7:26) Nako ya kuamuhela litaelo zeo ni kuba balutiwa ba Kreste ikabe ifelile.

¹² Nihakulicwalo, musebezi waluna wa kukutaza hauna kufela. Libaka? Kakuli ka nako ya ñalelwa yetuna, kubonahala kuli lukakalisa kushaela lushango lwa katulo, ili lolukaswana sina koto ya macwe a pula. Lushango lo, lukabonisa hande kuli nako ya kufela kwa lifasi lelimaswe le, ifakaufi hahulu.—Sin. 16:21.

13. Ki kabakalañi Jehova hanaabulelezi Ezekiele kulobalela kwa lubaci lwahae lwa nzohoto ni ku lwa bulyo?

¹³ Kwandaa kupolofita feela mone ikasinyezwa Jerusalema, Ezekiele hape naaezize likezo zene bonisa nako fone ikasinyezwa. Jehova  naabulelezi Ezekiele kuli alobalele kwa lubaci lwahae lwa kwa nzohoto ka mazazi a 390 mi alobalele ni ku lwa bulyo ka mazazi a 40. Lizazi ni lizazi neliyemela silimo. (Mubale Ezekiele 4:4-6; Num. 14:34) Zanaaezanga Ezekiele zeo zazi ni zazi, nelibonisa silimo luli sene ikasinyiwa Jerusalema. Kubonahala kuli lilimo ze 390 zeo Maisilaele nebaezize lika zemaswe, nelikalile mwa silimo sa 997 B.C.E., ili silimo seo mubuso wa masika a 12 neuikabile kuba mibuso yemibeli. (1 Mal. 12:12-20) Lilimo ze 40 zeo Majuda nebaezize sibi mwendi nelikalile ka 647 B.C.E., ili silimo seo Jeremia naafilwe musebezi wa kulemusa mubuso wa Juda ka za kusinyiwa kwaona. (Jer. 1:1, 2, 17-19; 19:3, 4) Kacwalo, linako zepeli zeo nelika fela ka 607 B.C.E., ili silimo luli sene isinyizwe Jerusalema, sina feela mwanaapolofitezi Jehova. *

14. (a) Ezekiele naabonisize cwañi kuli naakolwa kuli Jehova haana kuliyehisa katulo yahae? (b) Ki lika mañi zeneka ezahala pili Jerusalema isika sinyiwa kale?

¹⁴ Ezekiele hanaafilwe bupolofita bobuama mazazi a 390 ni mazazi a 40, mwendi naasika ziba luli silimo sene ikasinyiwa Jerusalema. Nihakulicwalo, nako ya kusinyiwa kwa Jerusalema hane inze  isutelela, Ezekiele naakuta-kutezi kulemusa Majuda za katulo ya Jehova yenetaha. Naashaezi kuli: “Cwale mafelelezo atile fahalimwaa hao.” (Mubale Ezekiele 7:3, 5-10.) Ezekiele naaziba kuli Jehova naakasinya Jerusalema ka nako luli yanaatomile. (Isa. 46:10) Mupolofita yo hape naapolofitile lika zeneka ezahala pili Jerusalema isika sinyiwa kale, naaize: “Kukataha kozi hamulaho wa kozi yeñwi.” Mane lika zeo nelika tahisa butata bobutuna mwa mupilelo wa batu, mwa bulapeli, ni mwa lipuso za batu.—Ezek. 7:11-13, 25-27.

15. Ki likalulo mañi za bupolofita bwa Ezekiele zenekalile kutalelezwa kuzwa ka silimo sa 609 B.C.E.?

¹⁵ Lilimonyana kuzwa fanaapolofitezi Ezekiele za kusinyiwa kwa Babilona, bupolofita bo bwakala kutalelezwa. Ka silimo sa 609 B.C.E., Ezekiele naautwile kuli Jerusalema neikalile kutasezwa. Ka nako yeo, batu ba mwa Jerusalema nebautwile mulumo wa tolombita, ili wa kubabiza kuli bakopane hamoho kuli basileleze muleneñi wabona, kono sina mwanaapolofitezi Ezekiele, “hakuna” yanaaile “kwa ndwa.” (Ezek. 7:14) Batu ba mwa Jerusalema nebasika kopana kuli basileleze muleneñi wabona ni kulwanisa Mababilona bane babalwanisa. Mwendi Majuda babañwi nebanahana kuli Jehova naakato balamulela. Jehova naabalamulezi muta Maasiria nebabata kuyundisa Jerusalema, mi lingeloi la Jehova neliyundisize masole ba Asiria babañata. (2 Mal. 19:32) Kono ka nako yeo, nekusina lingeloi lene litile kuto batusa. Kusika fita nako yetelele, muleneñi one uambekilwe wo nese uswana sina “poto” yetomilwe “fa liiso,” mi batu babayahile mwa muleneñi nebaswasizwe sina “litunula za nama” ze mwa poto. (Ezek. 24:1-10) Jerusalema neisinyizwe hasamulaho wa kuambekiwa ka likweli ze 18.

16. Lukona kubonisa cwañi kacenu kuli lunani buikolwiso bwa kuli Jehova haana kuliyehisa lisepiso zahae?

¹⁶ Luitutañi kwa bupolofita bo bwa Ezekiele? Kana bupolofita bo bwaswana ni taba yelukutaza zayona ni mobaezeza batu bolukutaza ku bona? Jehova utomile nako yakasinya bulapeli bwa buhata, mi haana kuliyeha kueza cwalo. (2 Pit. 3:9, 10; Sin. 7:1-3) Haluzibi nako luli fobukasinyezwa bulapeli bwa buhata. Nihakulicwalo, ka kuswana ni Ezekiele, luzwelapili kutaluseza batu litaelo za Jehova, ka kubalemusa kuli: “Cwale mafelelezo atile fahalimwaa hao.” Ki kabakalañi ni luna halutokwa kushaela lushango lo? Lueza cwalo ka libaka leliswana ni lanaaezelize cwalo Ezekiele. * Batu babañata banaabulelezi Ezekiele bupolofita bwa Mulimu bwa kusinyiwa kwa Jerusalema nebasika lumela. (Ezek. 12:27, 28) Kono hasamulaho wa nako, Majuda babañwi bane bahapilwe mwa Babilona balumela lushango lo mi bakutela kwa naha ya habo bona. (Isa. 49:8) Ka nzila yeswana, batu babañata kacenu habalumeli kuli lifasi le likafela. (2 Pit. 3:3, 4) Nihakulicwalo,  lubata kutusa batu ba lipilu zende kufumana nzila yeisa kwa bupilo kufitela nako yeo lukatuhela kutaluseza batu lushango lwa Mulimu.—Mat. 7:13, 14; 2 Makor. 6:2.

17. Ki likezahalo ni miinelo mañi zeluka bona ka nako ya ñalelwa yetuna?

¹⁷ Bupolofita bwa Ezekiele hape bululuta kuli likopano za bulapeli bwa buhata halika lwaniswa, batu baba mwa likeleke zeo ‘habana kuya kwa ndwa’ kuli basileleze bulapeli bwabona. Kono habaka lemuha kuli habatusiwi niha bahuwa kuli “Mulena, Mulena,” “mazoho abona kaufela akalepelela kabakala kufokola,” mi ‘bakakuña.’ (Ezek. 7:3, 14, 17, 18; Mat. 7:21-23) Ki lika mañi zeñwi hape zebaka eza? (Mubale Ezekiele 7:19-21.) Jehova ubulela kuli: “Bakalatakela silivera yabona mwa linzila.” Taba yeo yenebulezwi ka za bayahi ba mwa Jerusalema ya kwaikale ibonisa hande zekaezahala ka nako ya ñalelwa yetuna. Ka nako yeo, batu bakalemuha kuli masheleñi haakoni kubasileleza kwa kozi yetaha.

18. Bupolofita bwa Ezekiele bululutañi ka za lika zeluunga kuba za butokwa?

 ¹⁸ Kana mulemuhile zeluituta kwa bupolofita bo bwa Ezekiele? Luituta kuli luswanela kubeya lika za butokwa mwa sibaka sapili. Munyakisise taba ye: Batu bane bayahile mwa Jerusalema nebasika beya lika za butokwa mwa sibaka sapili konji hase bautwisisize kuli muleneñi wabona neu tuha usinyiwa ni kuli maluwo abona naasike abasileleza. Nebayumbile maluwo abona ni kukala kubata “pono ku mupolofita,” kono nebaezize cwalo ka kuliyeha. (Ezek. 7:26) Ka kushutana ni batu bao, luna lwaziba hande kuli mafelelezo a lifasi lelimaswe le afakaufi hahulu. Ka mukwa ocwalo, tumelo yaluna mwa lisepiso za Mulimu ilususuelize kubeya lika za butokwa mwa sibaka sapili mwa bupilo bwaluna. Kabakaleo, lupatehile kubata bufumu bwa kwa moya, ili bwa butokwa hahulu, bobusike bwayumbelwa “mwa linzila.”—Mubale Mateu 6:19-21, 24.

19. Litaba za bupolofita bwa Ezekiele likona kulutusa cwañi kacenu?

¹⁹ Ka bukuswani, litaba za bupolofita bwa Ezekiele likona kulutusa ka linzila lifi kacenu? Lilutusa kulemuha kuli nako yesiyezi ya kutusa babañwi kuli babe batanga ba Mulimu seli yenyinyani. Ka libaka leo, lueza musebezi wo wa kutusa batu kuba balutiwa ka putako. Lwatabanga hahulu batu ba lipilu zende habakalanga kulapela Ndataa luna, yena Jehova. Nihakulicwalo, luzwelapili kufa batu babasalati kuamuhela lushango lwaluna temuso yanaafile Ezekiele kwa batu bane bapila mwa linako zahae, yeli: “Cwale mafelelezo atile fahalimwaa hao.” (Ezek. 3:19, 21; 7:3) Ka nako yeswana, luikatulezi kuzwelapili kusepa Jehova ni kumulapela ka nzila yelukile mwa bupilo bwaluna kaufela.—Samu 52:7, 8; Liprov. 11:28; Mat. 6:33.