1, 2. (a) Ki licinceho mañi zanaatokwa kueza Josefa ni lubasi lwahae? (b) Ki taba mañi yeo Josefa naatokwa kubulelela musalaa hae?

JOSEFA ukambeka siputu sesiñwi fa mukokoto wa mbongolo. Mueze inge kuli mwamubona hanzaa talima-talima mwa munzi wa Betelehema mi unata-nata mbongolo mwa lubaci. Kaniti, naanahana za musipili omutelele wa kuya kwa Egepita. Yena ni lubasi lwahae nebaka tokwa kueza licinceho za mone bakapilela mwa naha yeo ya batu basili, bababulela puo isili, ili babanani lizo lisili.

² Nesi nto yebunolo kuli Josefa ataluseze Maria, musalaa hae ya latwa, za musipili wo, kono aba ni bundume mi amutaluseza. Amubulelela kuli lingeloi neli mutaluselize mwa tolo taba ye, yezwa ku Mulimu: Mulena Heroda naabata kubulaya mwanaa bona! Nebatokwa kufunduka kapili-pili. (Mubale Mateu 2:13, 14.) Maria abilaezwa hahulu ki taba yeo. Mulena yo naabatelañi kubulaya mbututu yahae yesina mulatu? Maria ni Josefa nebasika utwisisa taba yeo. Kono nebasepile Jehova, kacwalo baitukiseza kufunduka.

3. Mutaluse za musipili wa Josefa ni lubasi lwahae wa kuzwa mwa Betelehema. (Mubone ni siswaniso.)

³ Josefa, Maria, ni Jesu bashoonoka mwa Betelehema; batu nebalobezi, nebasazibi zanaatuha aeza Heroda. Josefa ni lubasi lwahe baliba kwa mboela masa hapatalala, mi mwendi Josefa naanahana zeneka ezahala kwapili. Mubeti yo naakakona cwañi kusileleza lubasi lwahae ku Heroda ni ku Satani? Kana naakakona kuzwelapili kubabalela lubasi lwahae? Kana naakakona kutiiseza mwa musebezi omutuna wanaafilwe ki Jehova Mulimu wa kubabalela ni kuuta mwana yo yaipitezi? Leo neli lona likulutendano lanaatalimani ni lona Josefa. Halunze lunyakisisa mwanaapetezi mungendenge wo, lukabona libaka bo ndate-lubasi kacenu—ni luna kaufela—haluswanela kulikanyisa tumelo ya Josefa.

4, 5. (a) Bupilo bwa Josefa nebucincize cwañi? (b) Lingeloi nelitusize cwañi Josefa kuba ni bundume bwa kuamuhela buikalabelo bobutuna?

⁴ Likwelinyana kwamulaho, Josefa hanaali mwa munzi  wahabo wa Nazareta, bupilo bwahae bwacinca amano beeleza mwanaa Heli. Josefa naaziba kuli Maria neli kalibe yanaaipulukile ni yanaasepahala. Kono cwale ato fumana kuli Maria uitwezi! Naabata kumuleleka kwatuko ilikuli asike ashubulwa. * Kono lingeloi lamutaluseza mwa tolo kuli Maria naabeilwe fa mezi amanca ka moya okenile wa Jehova. Lingeloi laekeza kubulela kuli mwana yanaaka pepa ‘ukapilisa sicaba sahae kwa libi zasona.’ Mi lakolwisa Josefa, lali: ‘Sisabi kuisa Maria musalaa hao kwa ndu.’—Mat. 1:18-21.

⁵ Josefa, muuna yalukile ni yasepahala, aeza hona cwalo. Aamuhela buikalabelo bobutuna ka kufitisisa bwa kubabalela ni kuuta mwana yanaasi wahae, kono ili yabutokwa hahulu ku Mulimu. Hasamulaho, bakeñisa taelo ya mulena, Josefa ni musalaa hae yaitwezi baya kwa Betelehema kuyo iñolisa. Mi mwana yo apepelwa kwateñi.

6-8. (a) Ki likezahalo mañi zenetahisize cinceho yeñwi mwa bupilo bwa Josefa ni lubasi lwahae? (b) Ki bupaki bufi bobubonisa kuli Satani ki yena yanaalumile naleli? (Mubone ni litaluso zakwatasi.)

⁶ Josefa naasika kutiseza lubasi lwahae kwa Nazareta. Kono baina mwa munzi wa Betelehema, one uli likolomita zebato eza 10 kuzwa kwa Jerusalema. Niha nebali babotana, Josefa naaezize mwanaakonela kaufela kuli ababalele Maria ni Jesu ni kubasileleza. Hasamulahonyana, bayo pila mwa ndu ya sibotana. Kutuha fo, Jesu hasanonobokile—mwendi hasaafitelezi silimo silisiñwi—bupilo bwabona bwacinca hape ka sipundumukela.

⁷ Sikwata sa baana babanuha ka linaleli babazwa kwa Upa sapunya, mi kubonahala kuli nebazwa kwahule kwa Babilona. Nebalatelezi naleli kuyo fita kwa ndu ya Josefa ni Maria mi nebabata mwana yanaaka ba mulena wa Majuda. Baana bao nebabonisize likute lelituna hahulu.

⁸ Banuhi bao nebabeile bupilo bwa Jesu mwa kozi, ibe kuli nebaziba cwalo kamba kutokwa. Naleli yeo yene baboni nei balibisize pili kwa Jerusalema isiñi kwa Betelehema. * Kwa Jerusalema bayo bulelela Mulena Heroda yamaswe kuli nebabata mwana yanaakaba mulena wa Majuda. Piho yeo neifilikanyize muuna yo.

9-11. (a) Maata amatuna kufita a Heroda ni a Satani naasebelize ka linzila lifi? (b) Musipili wa kuya kwa Egepita ushutana cwañi ni moutaluselizwe mwa matangu?

⁹ Kono nto yetabisa kikuli nekunani maata amatuna kufita anaanani ona Heroda ni Satani. Ka mukwa ufi? Bapoti bao hase bafitile mwa ndu mwanaa inzi Jesu, mi hase bamuboni ni mahe, bashokomona  limpo basatokwi kukutisezwa sesiñwi. Kubonahala kuli Josefa ni Maria nebasika libelela limpo zecwale ka ‘gauda, insense yesweu, ni mira,’ ili lika zetula hahulu! Banuhi bao nebalelile kuyo taluseza Mulena Heroda kone baizo fumana mwana yene a bata. Kono Jehova aanga muhato. Mulimu abulelela banuhi bao mwa tolo kuli bakutele kwa naha yahabo bona ka nzila isili.—Mubale Mateu 2:1-12.

¹⁰ Banuhi bao bamano funduka, lingeloi la Jehova lalemusa Josefa kuli: ‘Zuha, uunge mwana ni mahe mi usabele kwa Egepita, uyo ina kwateñi kufitela ni kubulelela, kakuli Heroda utuha azuma mwana kuli amubulaye.’ (Mat. 2:13) Sina ka molubonezi kwa makalelo a kauhanyo ye, Josefa naangile muhato kapili. Naaiyakatwa hahulu za silelezo ya mwanaa hae kufita nto ifi kamba ifi mi aisa lubasi lwahae kwa Egepita. Limpo zenetisizwe ki banuhi bao nelika tusa Josefa kulifela lisinyehelo zabona za mwa musipili ni za kone bakayo ina mwa Egepita.

¹¹ Kunani matangu ni makande a kwaikale alumbaeta musipili wo, ka kubulela kuli Jesu naaezize makazo ya kukusufaza musipili, kutokwisa likebenga maata, ni kuobamiseza likota za nzalu ku mahe kuli akoyole miselo yazona. * Niti kikuli, musipili wo neli omutelele ili okatalisa, mi nebaya kone basazibi.

12. Bashemi babahuliseza bana babona mwa lifasi lelimaswe le, bakona kuitutañi ku Josefa?

¹² Bashemi bakona kuituta zeñata ku Josefa. Naasiile misebezi yahae ni kuitombola kuli asileleze lubasi lwahae kwa likozi. Josefa naanga lubasi lwahae sina mpo yende yezwa ku Jehova. Bashemi kacenu bahuliseza bana babona mwa lifasi lelisabisa, leli basusueza kueza lika zemaswe, zebautwisa butuku, ni kusinya bupilo bwabona. Bashemi babaana ni babasali habasebeza ka taata kusileleza bana babona sina mwanaaezelize Josefa, baeza hande hahulu!

13, 14. Ki kabakalañi Josefa ni Maria hane baizo utela lubasi lwabona mwa Nazareta?

¹³ Kubonahala kuli lubasi lwa Josefa nelusika yo ina nako yetelele mwa Egepita, kakuli hamulaho wa nakonyana, lingeloi lamuzibisa kuli Heroda nasaashwile. Josefa akutisa lubasi lwahae kwa naha yahabo bona. Bupolofita bwa kwaikale nebubulezi kuli Jehova naakabiza mwanaa hae ‘kuzwa mwa Egepita.’ (Mat. 2:15) Josefa  naatusize kuli bupolofita bo butalelezwe, kono cwale naakaisa kai lubasi lwahae?

¹⁴ Josefa naanani tokomelo. Naaikalezwi Arkelausi yanaayolile Heroda, kakuli ni yena naali yabuhali mi neli sibulai. Mulimu abulelela Josefa kuli aise lubasi lwahae kwa mutulo, kwahule ni Jerusalema ni milelo yemaswe ya mwateñi, ili kukutela mwa munzi wahabo wa Nazareta mwa Galilea. Josefa ni Maria bayo utela lubasi lwabona ona ko.—Mubale Mateu 2:19-23.

15, 16. Musebezi wa Josefa neli ocwañi, mi mwendi naaitusisanga lisebeliso mañi?

¹⁵ Nebapilile bupilo bobubunolo, kono hape neli bwa kunyanda-nyanda. Bibele ibulela kuli Josefa neli mubeti, ili linzwi lelitalusa misebezi ya bubeti yecwale ka kulema likota, kulizwisa mwa mushitu, kulibeya milyani kuli lisike zabola ilikuli liitusiswe kwa kuyaha mandu, kupanga lisepe, kupanga mitano, kupanga likocikala, kubeta mawili, kubeta licoko ni kupanga lisebeliso za mifuta kaufela zeitusiswa mwa njimo. (Mat. 13:55) Neli musebezi otaata luli. Mwa linako zebulezwi mwa Bibele, mubeti naasebelezanga bukaufi ni ndunyana yahae kamba mwa sintolo senesili mabapa ni ndu yahae.

¹⁶ Josefa naaitusisize lisebeliso zeshutana-shutana, mi zeñwi mwendi naalisiyezwi ki bo ndatahe. Mwendi naaitusisanga muhala wa kupimisa, coko ya kulalisa, capu, saha, kapalo, sando, cizulu, bola, ni lilamatiso zeshutana-shutana, mi mwendi ni limapo nihaike kuli nelitula.

17, 18. (a) Jesu naaitutileñi ku ndatahe yanaa muañuzi? (b) Ki kabakalañi Josefa hanaatokwa kusebeza ka taata hahulu mwa musebezi wahae?

¹⁷ Mueze inge kuli mubona Jesu hanaasali mwanana yomunyinyani inzaa talimezi ndatahe yamuañuzi hasebeza. Hanaanzaa talimisisa zanaaeza Josefa kaufela, naatabezi kubona maata anaanani ona ndatahe, bukwala bwahae, ni butali bwahae. Josefa mwendi naakalisize kubonisa mwanaa hae mwakuezeza misebezi yebunolo yecwale ka kubebula kota ka kuitusisa litalo la tapi leliomile. Kubonahala kuli mwendi naalutile Jesu shutano yemwahalaa mifuta-futa ya likota zanaaitusisa mwa kubeta—zecwale ka feiga, oke, ni olive.

 ¹⁸ Jesu naaitutile hape kuli ndatahe nesi feela mutu yatiile yakona kulema likota, kulibeta, ni kungungahanya mabala, kono hape naamubabalela ni kubabalela bo mahe ni banyani bahae ka nzila yelilato. Lubasi lwa Josefa ni Maria neluzwelapili kuekezeha mi kwandaa Jesu, nebanani bana ba 6 kamba kufitelela fo. (Mat. 13:55, 56) Josefa naatokwa kusebeza ka taata luli kuli akone kubabalela lubasi lwahae ni kulufepa.

19. Josefa naatusize cwañi lubasi lwahae kusutelela ku Mulimu?

¹⁹ Nihakulicwalo, Josefa naautwisisize kuli kutusa lubasi lwahae kusutelela ku Mulimu neli kwabutokwa hahulu ni kufita. Kabakaleo, naalutile bana bahae ka za Jehova Mulimu ni milao yahae. Josefa ni Maria nebaisanga bana babona kwa sinagoge kamita kuyo utwa Mulao haubaliwa ni kutaluswa. Mwendi hasamulaho Jesu naabanga ni lipuzo zeñata, mi Josefa naalikanga ka taata kualaba lipuzo zeo. Josefa hape naayanga ni lubasi lwahae kwa mikiti ya bulapeli kwa Jerusalema. Kuli bayo ca mukiti wa Paseka one ueziwanga ka silimo, mwendi nebazamayanga lisunda zepeli, ili musipili oeza likilomita ze 120, kihona bakakuta kwahae.

20. Litoho za mabasi za Sikreste bakona kulatelela cwañi mutala wanaatomile Josefa?

²⁰ Litoho za mabasi a Sikreste kacenu balatelela mutala oswana. Basebeza ka taata kubabalela mabasi abona, kono sihulu baikataza kuluta bana babona ka za Jehova. Balikanga ka taata kuba ni Nako ya Kulapela Sina Lubasi kwa mandu abona ni kuyanga ni bana babona kwa mikopano ya Sikreste yemituna ni yeminyinyani. Sina Josefa, baziba kuli hakuna nto yende yefita kuluta bana babona ka za Jehova.

21. Josefa ni lubasi lwahae nebaezanga cwañi ka nako ya Paseka, mi Josefa ni Maria nebalemuhile lili kuli Jesu naasiyo?

²¹ Jesu hanaanani lilimo ze 12, Josefa aya ni lubasi lwahae kwa Jerusalema sina mwanaaezezanga kamita. Neli ka nako ya mukiti wa Paseka, mi mabasi amañata naazamaya hamoho sina sikwata mwahalaa libaka zenani bucwañi bobutala. Hane banze baatumela libaka zelumbile zesina bucwañi kone iyahezwi Jerusalema, babañata nebaopela lisamu za ñambambo. (Lisamu 120–134) Mwendi mwa muleneñi nekutezi batu babañata-ñata. Hamulaho wa mukiti, mabasi akutela kwahae. Mwendi kabakala kupateha, bo Josefa ni Maria nebanahanile kuli Jesu naali mwahalaa babañwi, mwendi  ili bahabo. Kono hasamulaho wa lizazi lililiñwi kuzwa fobafundukela mwa Jerusalema, balemuha kuli Jesu naasiyo!—Luka 2:41-44.

22, 23. Josefa ni Maria nebaezize cwañi haneba lemuhile kuli mwanaa bona naasiyo, mi Maria naabuleziñi hase bamufumani?

²² Ona fo feela baakufela kwa Jerusalema kuyo bata-bata Jesu mone bafitile kaufela. Munahane feela mone baikutwezi kuzamaya mwa makululu a muleneñi monekuse kukuzize banze babiza mwanaa bona. Jesu naali kai? Hasamulaho wa mazazi amalaalu, kana Josefa naaikutwile kuli naapalezwi kupeta buikalabelo bwanaafilwe ki Jehova? Kwa mafelelezo, baya kwa tempele. Mwa tempele bayo bata-bata Jesu kufitela bamufumana mwa muzuzu omutuna inzaa inzi mwahalaa baana babaitutile, babaziba Mulao!  Munahane feela Josefa ni Maria mone baikutwezi kuimuluha!—Luka 2:45, 46.

²³ Jesu naateeleza kwa baana babaitutile ni kubabuza lipuzo. Baana bao nebakomokisizwe ki kutwisiso ya Jesu ni likalabo zahae. Kono Maria ni Josefa bakomoka hahulu kufumana Jesu mwahalaa bona. Bibele haibonisi kuli Josefa naabulezi sesiñwi. Kono zanaabulezi Maria libonisa mone baikutwezi mwa bubeli bwabona. Naaize: ‘Mwanaka, kiñi hau luezize cwana? Bona, ndataho ni na neluziyelehile hahulu kukubata.’—Luka 2:47, 48.

24. Bibele ibonisa cwañi kuli kuba mushemi ki buikalabelo bobutuna?

²⁴ Likande le la mwa Linzwi la Mulimu libonisa kuli kuba mushemi ki buikalabelo bobutuna. Ki musebezi obuima—mwana niha  li yapetehile! Kuhuliseza bana mwa lifasi lelisabisa le kukona ‘kuziyeza’ hahulu bashemi, kono bashemi bakona kuomba-ombiwa ki kuziba kuli Bibele ibonisa kuli kuba mushemi ki musebezi omutuna.

25, 26. Jesu naalabile cwañi bashemi bahae, mi mwendi Josefa naaikutwile cwañi ka manzwi a mwanaa hae?

²⁵ Jesu naainzi mwa sibaka sinosi mwa lifasi ili mwanaaikutwile kuba hahulu bukaufi ni Ndatahe wa kwa lihalimu, yena Jehova, inze atukufalezwi kuituta ka zahae. Jesu aalaba bashemi bahae ka likute kuli: ‘Nemu nibatelañi? Kikuli nemusa zibi kuli nilukela kuba mwa ndu ya Ndate?’—Luka 2:49.

²⁶ Kaniti, Josefa naanahanile manzwi ao hañata-ñata. Mwendi naatabisizwe hahulu ki manzwi ao. Kakuli mane naaezize ka taata kuluta mwanaa hae yanaañuzi kuli asutelele cwalo ku Jehova Mulimu. Ka nako yeo Jesu hanaasali mwanana, nasaazibile mokuinezi kuba ni ‘ndate,’ sihulu kabakala kuli naautilwe ki Josefa.

27. Ka kuba ndate-lubasi, ki tohonolo mañi yemunani yona, mi muswanela kulikanyisa cwañi mutala wa Josefa?

²⁷ Haiba mu ndate-lubasi, kana mwautwisisa kuli munani tohonolo ya kutusa bana bamina kuutwisisa sekutalusa kuba ni ndate yalilato, yasileleza lubasi lwahae? Ka nzila yeswana, haiba munani bana ba kuañula, muhupule mutala wa Josefa mi mubabalele yomuñwi ni yomuñwi wabona ni kumuutwisisa mwainezi. Mubatuse kusutelela ku Ndataa bona wa kwa lihalimu, yena Jehova Mulimu.—Mubale  Maefese 6:4.

28, 29. (a) Manzwi añozwi kwa Luka 2:51, 52 alulutañi ka za Josefa? (b) Josefa naatusize cwañi mwanaa hae kuzwelapili kuba ni butali?

²⁸ Bibele ilubulelela litaba lisikai zeñwi ka za bupilo bwa Josefa, kono luswanela kunyakisisa litaba zeo ka tokomelo. Bibele ibonisa kuli Jesu ‘naazwelapili kuipeya kwatasaa bona’—ili bashemi bahae. Hape ibulela kuli ‘Jesu azwelapili  kuhula mwa butali ni kwa mubili ni kwa shemubo yanaashemubiwa ka yona fapilaa Mulimu ni batu.’ (Mubale Luka 2:51, 52.) Manzwi ao abonisañi ka za Josefa? Abonisa lika lisikai. Luituta kuli Josefa naazwezipili kupeta buikalabelo bwahae sina toho ya lubasi, kakuli mwanaa hae yapetehile naamukuteka mi naaipeya kwatasaa hae.

²⁹ Hape luituta kuli Jesu naazwezipili kuba ni butali. Kaniti, Josefa naatusize mwanaa hae kuli abe ni butali. Mwa mazazi ao, Majuda nebanani lishitanguti lakale lene likutekeha. Lishitanguti lisakona kubalwa ni la kacenu le. Libulela kuli baana babafumile ki bona feela babakona kuba ni butali luli, haili ba misebezi ya mazoho, babacwale ka babeti, balimi, ni bambuti, “habakoni kutaluhanya sesilukile ni sesisika luka; mi habafumanwi kokubulelelwa linguli.” Jesu hasahulile, naabonisize kuli lishitanguti leo neli la buhata. Hanaasali mwanana, naautwanga ndatahe yanaa muañuzi, yanaali mubeti wa mubotana, inzaa luta lubasi lwahae ka bukwala ka za ‘sesilukile ni sesisika luka’ mwa meeto a Jehova. Kaniti, Josefa naaezanga cwalo hañata-ñata.

30. Josefa naatomezi cwañi mutala litoho za mabasi kacenu?

³⁰ Hape bupaki bubonisa kuli Josefa naababalezi Jesu kuli ahule. Kabakala kubabalelwa hande cwalo, Jesu aba muuna yatiile, yaikanguzi hande. Mi Josefa naalutile mwanaa hae kuba sikwala mwa misebezi ya mazoho. Jesu naasazibahali feela sina mwanaa mubeti kono hape naazibahala sina “mubeti.” (Mare. 6:3) Ka mukwa ocwalo, Josefa naalutile hande mwanaa hae. Litoho za mabasi baeza ka butali habalikanyisa Josefa ka kubabalela bana babona ni kubaluta misebezi ya kuli bakone kuipilisa.

31. (a) Bupaki bubonisañi ka za lifu la Josefa? (Mubone ni  mbokisi.) (b) Josefa naalusiyezi mutala mañi oluswanela kulikanyisa?

³¹ Bibele haibuleli sesiñwi ka za Josefa kuzwa ka nako yanaakolobelizwe Jesu inzaa nani lilimo ze 30 za buhulu. Bupaki bubonisa kuli Jesu hakalisa bukombwa, Maria nasaali mbelwa. (Mubone mbokisi yeli “ Josefa Naashwile Lili?”) Nihakulicwalo, Josefa naatomile mutala omunde hahulu ka kuba ndate yanaasilelelize lubasi lwahae, kulubabalela, ni kutundamena ka busepahali kuisa kwa mafelelezo. Bo ndate-lubasi kaufela, litoho za mabasi, ni Bakreste kaufela baswanela kulikanyisa tumelo ya Josefa.