1, 2. Jehova ubata kuli mabasi aikoleñi?

JEHOVA MULIMU ki yena yanaalukisize linyalo lapili. Bibele ilubulelela kuli naabupile musali wapili mi “amutisa ku muuna.” Adama naatabile hahulu mi abulela kuli: “Yo cwale ki lisapo la masapo aka ni nama ya nama yaka.” (Genese 2:22, 23) Taba yeo ibonisa kuli Jehova ubata kuli batu babanyalani babe ni tabo.

² Ka bumai, batu babañata habasika ba kale ni tabo mwa lubasi. Nihakulicwalo, Bibele inani likuka zeñata zekona kutusa mañi ni mañi mwa lubasi, mi haiba ba mwa lubasi balatelela likuka zeo, lubasi lwabona lukakondisa, mi bakaikola kupila hamoho.—Luka 11:28.

3, 4. (a) Muuna uswanela kupilisana cwañi ni musalaa hae? (b) Ki kabakalañi hakuli kwa butokwa kuli muuna ni musali babanyalani baswalelane?

³ Bibele ibonisa kuli muuna yomunde uswanela kulata musalaa hae ni kumukuteka. Shangwe mubale Maefese 5:25-29. Muuna uswanela kulata musalaa hae ka nako kaufela. Hape uswanela kumusileleza, kumubabalela, ni kusaeza nto ifi kamba ifi yekona kuholofaza musalaa hae.

⁴ Kono cwale muuna uswanela kuezañi muta musalaa hae afosa? Baana babulelelwa kuli: “Muzwelepili kulata basali bamina mi musike mwaba ni buhali bobutuna ku bona.” (Makolose 3:19) Baana, muhupule kuli ni mina mwafosanga. Mi haiba mubata kuli Mulimu amiswalele,  ni mina muswanela kuswalela basali bamina. (Mateu 6:12, 14, 15) Haiba muuna ni musali babanyalani batabela kuswalelana, bakaba ni tabo mwa linyalo labona.

5. Ki kabakalañi muuna hatokwa kukuteka musalaa hae?

⁵ Jehova ubata kuli muuna akuteke musalaa hae. Muuna uswanela kunahanisisanga zatokwa musalaa hae. Taba yeo ki yetuna luli. Haiba muuna haapilisi hande musalaa hae, Jehova wakona kuhana kuteeleza kwa litapelo zahae. (1 Pitrosi 3:7) Jehova uunga batu baba mulata kuba ba butokwa ku yena. Haangi baana kuba ba butokwa kufita basali.

6. Muuna ni musali babanyalani baswanela kupilisana cwañi ka kuba “nama iliñwi”?

⁶ Jesu naatalusize kuli muuna ni musali babanyalani “habasali bababeli, kono sebali nama iliñwi.” (Mateu 19:6) Muuna ni musali babanyalani baswanela kusepahala mwahalaa bona, mi habaswaneli kueza nto ifi kamba ifi yekatahisa kuli basike basepana. (Liproverbia 5:15-21; Maheberu 13:4) Muuna ni musali babanyalani habaswaneli kutimana liswanelo za mwa linyalo ka za somano. (1 Makorinte 7:3-5) Muuna yanyezi uswanela kuhupula kuli “hakuna muuna yakile atoya mubili wahae, kono waufepa ni kuukatelwa.” Kacwalo, muuna uswanela kulata musalaa hae ni kumuunga kuli ki wa butokwa. Musali utabela hahulu kuboniswa sishemo ni lilato ki muunaa hae.—Maefese 5:29.

7. Ki kabakalañi lubasi halutokwa kuba ni toho?

⁷ Lubasi ni lubasi lutokwa kuba ni toho, ili mutu yaetelela lubasi kuli lika kaufela lizamaye hande. Kwa 1 Makorinte 11:3, Bibele ibulela kuli: “Toho ya muuna kaufela ki Kreste; mi toho ya musali ki muuna; mi toho ya Kreste ki Mulimu.”

8. Musali ukona kubonisa cwañi likute lelituna ku muunaa hae?

 ⁸ Muuna yanyezi kaufela wafosanga. Kono haiba musali akuteka likatulo zaeza muunaa hae mi atabela kusebelisana ni yena, mwa lubasi kukaba ni swalisano. (1 Pitrosi 3:1-6) Bibele ibulela kuli: “Musali yena uswanela kukuteka hahulu muunaa hae.” (Maefese 5:33) Kono kucwañi haiba muuna haayo mwa bulapeli bulibuñwi ni musalaa hae? Musali usaswanela kukuteka hahulu muunaa hae. Bibele ili: “Mina basali, muipeye kwatasaa baana bamina, ilikuli haiba babañwi ku bona habamameli linzwi, bakolwiswe kusina linzwi lelibulelwa kabakala muzamao wa basali babona, bakeñisa kuba lipaki zeiponezi muzamao wamina okenile hamohocwalo ni likute lelituna.” (1 Pitrosi 3:1, 2) Mutala omunde wabonisa musali, ukona kutahisa kuli muunaa hae autwisise bulapeli bwali ku bona musalaa hae ni kubukuteka.

9. (a) Musali uswanela kuezañi haiba asalumelelani ni muunaa hae mwa miezezo ya lika? (b) Ki kelezo mañi yefilwe basali yefumaneha kwa Tite 2:4, 5?

⁹ Musali uswanela kuezañi haiba asalumelelani ni  muunaa hae mwa miezezo ya lika? Uswanela kutalusa maikuto ahae ka likute. Ka mutala, Sara naabulezi taba yeñwi yanaasa tabeli Abrahama, kono Jehova naaize ku Abrahama: “Uutwe zakubulelela.” (Genese 21:9-12) Haiba muunaa aeza katulo yeñwi yelumelelana ni likuka za Bibele, musalaa hae uswanela kulatelela katulo yeo. (Likezo 5:29; Maefese 5:24) Musali yomunde uswanela kubabalela lubasi lwahae. (Mubale Tite 2:4, 5.) Haiba musali abeleka ka taata kuli atuse muunaa hae ni bana bahae, lubasi kaufela luka mulata ni kumukuteka hahulu ni kufita.—Liproverbia 31:10, 28.

10. Bibele ibulelañi ka za kukauhana ni telekano?

¹⁰ Fokuñwi, batu babanyalani bamatukelanga kukauhana kamba kulelekana. Kono Bibele ibulela kuli “musali haswaneli kukauhana ni muunaa hae” ni kuli “muuna haswaneli kusiya musalaa hae.” (1 Makorinte 7:10, 11) Kunani miinelo yemiñwi yetaata yekona kutahisa kuli batu babanyalani bakauhane, kono yeo haki taba yakuunga ka likesha. Kono kucwañi ka za telekano? Bibele ibonisa kuli libaka feela leliutwahala lelikona kutahisa kuli muuna ni musali balelekane, ki haiba muuna kamba musali alobala ni mutu yasika nyalana ni yena.—Mateu 19:9.

11. Ki nto mañi yebatokwa hahulu bana kwa bashemi babona?

¹¹ Bashemi, muezange momukonela kaufela kutanda nako ni bana bamina. Bana bamina batokwa kuba ni mina, mi sihulu batokwa kuli mubalute ka za Jehova.—Deuteronoma 6:4-9.

12. Ki sika mañi sebaswanela kueza bashemi kuli basileleze bana babona?

¹² Lifasi la Satani lizwelapili kuba lelimaswe hahulu ni kufita, mi kunani batu bababata kueza maswe bana baluna,  mane nihaiba kubahapeleza kuli balobale ni bona. Bashemi babañata bafumana hahulu taata kuambola ni bana babona ka za taba ye. Kono bashemi baswanela kulemusa bana babona ka za batu babacwalo ni kubaluta mobakona kubaambukela. Bashemi, muswanela kusileleza bana bamina. *—1 Pitrosi 5:8.

13. Bashemi baswanela kuluta cwañi bana babona?

¹³ Bashemi banani buikalabelo bwa kuluta bana babona kuli baikuteke. Mukona kuluta cwañi bana bamina? Bana bamina batokwa kulutiwa, kono hamutokwi  kubasikulula ka buhali kamba ka nzila yesituhu. (Jeremia 30:11) Kacwalo, musike mwakalimela bana bamina inze munyemile. Haiba mueza cwalo, mukasuhana mwabulela manzwi aholofaza sina “lilumo lelitaba” ni kubatunka mwa maikuto. (Liproverbia 12:18) Mulute bana bamina kuutwisisa libaka habaswanela kuipeya kuutwa.—Maefese 6:4; Maheberu 12:9-11; mubone Litaluso za Kwa Mafelelezo 30.

14, 15. Ki kabakalañi bana habaswanela kuutwa bashemi babona?

¹⁴ Jesu kamita naautwa Ndatahe, niha nekuli taata kueza cwalo ka linako zeñwi. (Luka 22:42; Joani 8:28, 29) Jehova ubata kuli bana ni bona bautwe bashemi babona.—Maefese 6:1-3.

¹⁵ Bana, muhupule kuli niha kukaba taata kuutwa bashemi bamina, haiba muipeya kuutwa, Jehova ni bashemi bamina baka mikatelwa. *—Liproverbia 1:8; 6:20; 23:22-25.

16. (a) Satani uezanga cwañi kuli akukueze babanca kueza lika zemaswe? (b) Ki kabakalañi hakuli kwa butokwa kuketa balikani babalata Jehova?

¹⁶ Diabulosi wakona kuitusisa balikani bamina kamba babanca babañwi kuli bamikukueze kueza lika zemaswe. Waziba kuli kukuezo yecwalo ikona kuba taata kuihanyeza. Ka mutala, Dina, mwanaa Jakobo wamusizana, naanani balikani bane basalapeli Jehova. Kueza silikani ni bona nekutahiselize yena ni lubasi lwahae butata bobutuna. (Genese 34:1, 2) Haiba balikani bamina habalapeli Jehova, bakona kumikukueza kueza lika zatoile Jehova, ili nto yekona kumikenya mwa butata bobutuna, mane ni kuutwisa  butuku kwa pilu lubasi lwamina, ni Mulimu. (Liproverbia 17:21, 25) Ki lona libaka hakuli kwa butokwa hahulu kuli mufumane balikani babalata Jehova.—1 Makorinte 15:33.

17. Ki buikalabelo mañi bwanani bona mañi ni mañi mwa lubasi?

¹⁷ Haiba batu ba mwa lubasi balatelela litaelo za Mulimu, bakaambuka likozi ni matata amañata. Kacwalo, haiba mu baana babanyezi, mupilisane hande ni basali bamina mi mubabonise lilato. Haiba mu basali babanyezwi, mubonise likute kwa baana bamina, mi muipeye kwatasaa bona, mi mulikanyise mutala wa musali yabulezwi kwa Liproverbia 31:10-31. Haiba mu bashemi, mulute bana bamina kulata Mulimu. (Liproverbia 22:6) Haiba mu bo ndate lubasi, muzamaise lubasi lwamina “hande.” (1 Timotea 3:4, 5; 5:8) Mi mina bana, muutwe bashemi bamina. (Makolose 3:20) Muhupule kuli mañi ni mañi mwa lubasi wakona kufosa, kacwalo, muikokobeze mi mukupe swalelo. Kaniti, Bibele inani likuka zezwa ku Jehova zekona kutusa mutu kaufela mwa lubasi.