Ku Uta Bana Ba Ba Nonoboka—Ze I Peta Kutwisiso

Mu nge kuli mu ile kwa naha isili mi ha mu koni ku ambola puo ya kwateñi. Niti luli kikuli, ha mu na ku kona ku bulela puo ya kwateñi, kono mu ka fumana nzila ya ku ambola ni batu ba kwateñi. Ka mutala, mwa kona ku ituta lipulelo ze itusiswa ka ku bala dikishinari ye na ni lipulelo zeo. Kamba mwendi mutu yo muñwi wa kona ku mi tolokela ze ba bulela batu bao ni ku ba tolokela ze mu bulela.

NI BASHEMI ba ba uta bana ba ba nonoboka ba kana ba ikutwa inge kuli ba mwa muinelo o cwalo. Likezo za bona li kona ku ba t’ata ku li utwisisa sina fela mo ku inezi t’ata ku utwisisa puo ya ku sili, kono bashemi ba kona ku fumana nzila ya ku utwisisa lipulelo ni likezo zeo. Nto ye ka mi tusa ku eza cwalo ki ku utwisisa licinceho ze ezahalanga bana ha nze ba hula. Mi licinceho zeo fokuñwi li tabisanga bashemi ni bana kono hañata za ba zinganga.

Libaka ha ba banga cwalo

Hañata mwana ha bata ku ba ni tukuluho ha ku talusi kuli u bata ku kwenuhela bashemi ba hae. Mu hupule  kuli Bibele mane i bulela kuli, “munna u ka tokolomoha ndat’ahe ni m’ahe.” (Genese 2:24) Kuli bana ba zibe mwa ku ezeza misebezi ye mituna ha ba ka hula, ba tokwa pili ku ba ni yeloseli ya mwa ku ezeza likatulo.

Ka nako ye, ha lu boneñi libaka bana ha ba ezanga lika ze ba bulezi bashemi mwa taba ye felile.

Bo Lia, ba kwa Britain, ne ba ize: “Mwan’a luna wa mushimani ha na nonoboka, ka sipundumukela a kala ku ba hahulu ni muñañatoho ni ku sa lu kolwa.”

Sina fela banana ba banyinyani, bana ba ba nonoboka ni bona ba lata hahulu ku buzanga kuli, “Ki kabakalañi?” Ka nako ye ba nonoboka, ha mu sa kona ku ba alaba fela ka bukuswani. Bakeñisañi? Muapositola Paulusi na ñozi kuli: “Ha ne ni sa li mwana, . . . ne ni [nahana, NW] sina mwanana.” (1 Makorinte 13:11) Bana ha ba nze ba hula ni ku kona ku nahana, ba tokwa ku talusezwa hande lika ka ku utwahala kuli ba be ni “kutwisiso” ya lika.—Maheberu 5:14.

Bo John, ba kwa Ghana, ne ba ize: “Bana ba luna ba basizana ne ba kalile ku iseza hahulu pilu kwa ponahalo ya bona.”

Ibe kuli litaha ka ku itahanela, ka ku liyeha, kamba ka nako ya teñi, licinceho ze tahanga kwa bana ha ba nonoboka li tahisanga kuli ba ise hahulu pilu kwa ponahalo ya bona. Basizana ba bañwi ba tabelanga ku bona mibili ya bona mo i cincezanga mi ba bañwi bona ha ba tabelangi. Bakeñisa kuli ha ba tabeli ponahalo ya bona, buñata bwa bana ba ba nonoboka ba isezanga hahulu pilu kwa ku cinca ponahalo ya bona ni kwa ku ikabisa ku fita kwa ku bala libuka za kwa sikolo.

Bo Daniel, ba kwa Philippines, ne ba ize: “Bana ba luna ne ba patanga ze ne ba eza mi ne ba sa lati kuli lu li zibe. Mi hañata ne ba tabela fela ku ba ni balikani ba bona ku fita ku ba ni luna.”

Ku pata lika ku kona ku tahisa kozi. (Maefese 5:12) Kono kwa fapahana ni ku ba mwa mukunda. Mane ni Jesu na lemuhile butokwa bwa ku ya “kwatuko mwa naheñi.” (Mateu 14:13) Bana ni bona ha ba nze ba nonoboka, ba batanga ku ba ba nosi, mi ha ba tokwi kuli ba bahulu ba ba filikanyange. Bana ha ba ba ni nako ya ku banga ba nosi, ba fumana nako ya ku nahanisisa hande lika ze ñwi, mi ku nahanisisa ko ku ka ba tusa hahulu ni ha ba ka hula.

Hape bana ha ba nze ba hula ba tokwa ku ipatela balikani. Ki niti kuli “litwaelano ze maswe li sinya mikwa ye minde.” (1 Makorinte 15:33) Kono ka nako ye swana Bibele i bulela kuli: “Mulikan’a mutu wa mu lata ka nako ni nako, u pepezwi kuli a be mwanahabo mwa liziyezi za hae.” (Liproverbia 17:17) Ku ituta ku ipatela balikani ni ku utwana ni bona ku kona ku tusa hahulu mutu mane ni ha ka hula.

Haiba bashemi ba mwa miinelo ye swana ni ye bulezwi fahalimu, ba ka eza hande ku bata kutwisiso ilikuli ba kone ku utwisisa likezo za bana ba bona ba ba sa nonoboka. Kono kwand’a kutwisiso, bashemi hape ba swanela ku ba ni butali, ili bo bu ka ba konisa ku tusa hande bana ba bona. Bashemi ba bana ba ba sa nonoboka ba kona ku tusa cwañi hande bana bao?

[Manzwi a fa likepe 5]

Bana ha ba nze ba hula ni ku kona ku nahana, ba tokwa ku talusezwa ka ku utwahala milao ya mwa lapa