Lipina—Ki Mpo Ye Zwa ku Mulimu

MUÑOLI WA MU ZUHE! WA KWA SPAIN

LIPINA li na ni m’ata. Li kona ku lu ombalisa, ku lu tiisa, ni ku lu tabisa. Li kona ku bonisa kuli lu tabile kamba lu tomohile pilu. Ibato ba batu kaufela, ba mwa linako za kwamulaho kamba ba mwa miteñi ye, ba tabiswa ki lipina. Kaniti lipina ki mpo ye zwa ku Mulimu.—Genese 4:21.

Mwendi lu kalile ku utwa lipina ku zwa fela fo lu pepelwa. Mwendi boma luna ne ba opelelanga tupina twa ku lu lobaza. Ha ne lu nonoboka, mwendi ne lu kalisize ku tabela hahulu lipina ze ñwi. Nihaiba cwale ha se lu hulile, buñata bwa luna lu tabelanga hahulu ku teeleza kwa lipina ha lu li mwa mota kamba ha lu itulezi fela kwandu hamulaho wa ku beleka ka t’ata.

Pina ye ñwi i kana ya bulela za sizo sa naha ye ñwi kamba litaba ze kile za ezahala. Maisilaele ba ikale ne ba opelanga lipina fa mikiti ye miñwi ye ipitezi. (Exoda 15:1-21; Baatuli 5:1-31) Mupolofita Mushe na ñozi pina ye ne hupulisa sicaba litaba ze ne ezahezi kale ni ye ne ba eleza. (Deuteronoma 32:1-43) Kaniti luli lipina ze cwalo ne li hupulisa sicaba litaba za butokwa.

Mwa Kona ku Opela!

Mwendi mu nahana kuli ha mu koni ku opela. Kono mu nyakisise hape linzwi la mina. Kabakala linzwi, ibato ba mañi ni mañi wa luna wa kona ku opela ku si na liopeliso kamba ka ku itusisa liopeliso. Se mu tokwa fela ku eza ki ku atama ni ku opela. Haiba ha mu na linzwi le linde mu si ke mwa bilaela. Ha mu ka zwelapili ku itwaeza mu ka tuseha luli.

Mutende o muñwi wa kwa Spain (Psychologies) u talusa kuli: “Linzwi la luna li kona ku talusa hande maikuto a luna bakeñisa kuli li simuluha mwa sibulukelo sa maikuto.” Musali yo muñwi wa libizo la Ainhoa Arteta ya kona ku opela sopulano na ize: “Ku [opela] ku munati. Ni susueza mutu kaufela ya bata ku opela kuli a eze cwalo ka ku lukuluha, ku zwelela kwa pilu luli.”

Bakeñisa kuli lipina li na ni m’ata a ku lu fita kwa lipilu, lu swanela ku keta lipina za ku teeleza. Ka mutala, pina i kana ya ba ye munati, kono manzwi a yona a kana a susueza lika ze cwale ka sitoyo, buhule kamba mifilifili, ili lika za sa koni ku tabela mutu ya bata ku tabisa Mulimu. (Maefese 4:17-19; 5:3, 4) Linzwi la Mulimu li li: “Babalela pilu ya hao ku fita lika kaufela, kakuli ku yona ki fo ku zwa liwelu-welu la bupilo.” (Liproverbia 4:23) Kacwalo ha lu swaneli ku keshebisa taba ya lipina ze lu swanela ku teeleza. *

Lipina ze Nde Li Kona ku Ba Mulyani

Buka ye ñwi (Principles and Practice of Stress Management) i bulela kuli: “Le liñwi la mabaka batu ba bañata ha ba tabela hahulu lipina ki bakeñisa kuli lipina li tusa batu ku ba ni buikangulo bo bunde.” Hatiso ye ñwi i bulela kuli ha lu opela, mubili wa luna kaufela wa nyanganyanga. Mi mubili wa luna ha u nze u nyanganya cwalo, misifa ni yona ya ombalanga ili ku kusufaza kwa butuku bo lu kana lwa utwa.

Kabakaleo, baalafi ba bañwi ba susuezanga batu ba ba zwafile ku teeleza kwa lipina ze nde, ili ze kona ku ba tusa mwa maikuto. Lipatela ze ñwi mane li na ni tukiso ya ku lizanga lipina mwa mizuzu mo ku kulisezwa batu ba ba kula hahulu. Limbututu ze si ka kola ni bakuli ba ba pazuzwi ba tusiwanga ha ba teeleza kwa lipina ze nde. Ka ku ya ka hatiso ye ñwi (Principles and Practice of Stress Management), lipatisiso li bonisa kuli ku liza lipina ku “fukuzanga hahulu  lihormone ze ezisa mutu ku ikalelwa haiba a pazulwa mwa sipatela.”

Lipina hape li tusanga basali ba ba itwezi ku sa ikalelwa hahulu ka nako ye ba puluha. Baalafi ba meno fokuñwi ba lizanga lipina ze munati kuli ba ombalise bakuli ba ba ikalezwi hahulu. Kono lipina za kona ku lu tusa hahulu ni ku fita. Za kona ku lu tusa kuli lu tiise silikani sa luna ni Mulimu.

‘Ni Ka Lumba Mulimu ka Pina’

Kana mwa ziba kuli litaba ze ñata za mwa Bibele li ñozwi sina lipina? Libuka za Lisamu, Pina ya Lipina ni buka ya Malilo kona mo li ñolezwi cwalo. Buñata bwa litaba ze bat’o ba 300 ze bulela za lipina ki za ku lumbeka Mulimu. Mulena Davida wa Isilaele, ya na na ni buikoneli bwa ku ñola ni ku opela lipina, na ñozi kuli: “[Muñ’a] Bupilo ki mata a ka . . . , mi ni ka mu lumba ka pina ya ka.”—Samu 28:7.

Mi mane Davida na lukisize kuli banna ba 4,000 ba lusika lwa Livi ba sebeze sina baopeli mwa Jerusalema. Ba 288 ku bona ba ne ba itutile ku opelela [Muñ’a] Bupilo, kaufela ne li likwala kwa ku opela. (1 Makolonika 23:4, 5; 25:7) Ku si na ku kakanya, baopeli bao kamita ne ba itwaezanga ku opela. Kaniti, lipina ne li za butokwa hahulu kwa ku lapela Mulimu kuli mane baopeli ne ba sa lumelezwi ku eza misebezi ye miñwi ya kwa tempele ilikuli ba ise fela pilu kwa ku opela.—1 Makolonika 9:33.

Fa busihu bwa mafelelezo pili a si ka shwa kale, Jesu ni baapositola ba hae ne ba opezi lipina za ku lumbeka Mulimu, mwendi ze kwa Lisamu 113 ku isa 118. Mwa miteñi ya Jesu, lisamu zeo, ze ne ngiwa ku ba lipina za tumbo, ne li opelwanga ka nako ya mukiti wa Paseka. (Mateu 26:26-30) Lipina zeo ne li bizwa kuli ki lipina za tumbo bakeñisa kuli ne li kuta-kutela pulelo ya “Alleluya!” ye talusa kuli “A mu lumbeke [Jah, NW].” “Jah” ki libizo le li pumezwi la Jehova, lona libizo la Mulimu, yena Muambakani-ya-Pahami.—Samu 104:35.

Bakreste ni bona ne ba opelanga. Buka ye ñwi (The History of Music) i talusa kuli: “Bakreste ba mwa miteñi ya baapositola ne ba opelanga ha ba li hamoho ni ha ba li mwa mandu a bona. Kwa Majuda ba ne ba bile Bakreste, ku opela ne si nto ye nca kakuli ne ba opelanga mwa masinagoge . . . Kwand’a Lipina za Siheberu fela . . . , balapeli ba banca bao ne ba opelanga lipina ze nca.” Ku cwalo ni kacenu, Bakreste ba ba li Lipaki za Jehova, ba opelanga lipina za ku lumbeka Jehova ha ba li kwa mandu a bona kamba kwa mikopano ya bona ya Sikreste.

Lipina ki “mpo ye nde . . . [ye] zwa kwahalimu” mi lu swanela ku itebuha yona luli bakeñisa kuli mpo yeo i kona ku bonisa hande mo lu ikutwela, i kona ku lu fita kwa lipilu, ku tusa minahano ya luna, ni mibili ya luna. (Jakobo 1:17) Kacwalo, lu swanela ku itusisa hande mpo yeo.

[Litaluso za kwatasi]