Ka ku ya ka Bibele

Jesu na Pepilwe Lili?

BUKA ye bizwa Encyclopedia of Early Christianity, i li: “Lizazi tenyene la na pepilwe Kreste ha li zibahali.” Kono batu ba bañata mwa lifasi ba ba ipapata ku ba Bakreste ba ezanga mukiti wa ku pepwa kwa Jesu ka lizazi la December 25. Niteñi, lizazi leo ha ku na fo li ñozwi mwa Bibele. Kana luli Jesu na pepilwe mwa December?

Nihaike kuli Bibele ha i talusi lizazi tenyene la na pepilwe Jesu, i fa bupaki bo bu bonisa kuli Jesu na si ka pepwa mwa December. Hape ku likana ni bupaki bo bu mwa lifasi, lwa kona ku lemuha libaka lizazi la December 25 ha ne li ketilwe ku ba lona lizazi la ku ezanga mukiti wa ku pepwa kwa hae.

Mabaka a Bonisa Kuli Jesu na si ka Pepwa Mwa December?

Jesu na pepezwi mwa munzi wa mwa Judea o bizwa Betelehema. Buka ya Evangeli ya Luka i talusa kuli: “Balisana ne ba li teñi mwa naha yeo; ba pila kwa milaka, ba tonela mitapi ya bona busihu.” (Luka 2:4-8) Balisana ne ba ezanga cwalo kamita. Buka ye bulela za mo ne ba pilela batu ba mwa miteñi ya Jesu (Daily Life in the Time of Jesus) i li: “Mitapi ne i tandanga nako ye ñata mwahal’a silimo inze i pila fande.” Kono kana balisana ni mitapi ya bona ne ba ka kona ku ba fande busihu mwa December inge ku hazela? Buka yeo i bulela kuli: “Ne ba tandanga nako ya matabula inze ba pila mwa bitebule bakeñis’a ku bata; mi taba ye i nosi i bonisa kuli lizazi le li zibahala la Ngilisimusi, la mwa matabula, haki la niti, bakeñisa kuli libuka za Evangeli li bonisa kuli balisana ne ba li mwa naheñi.”

Manzwi ao a koñomekwa ki taba ye ñwi ye mwa buka ya Evangeli ya Luka, ye li: “Mwa linako zani, kwa taha taelo ya Sesare Augusto ye li, ku ezwe sipalo sa lifasi kaufela. Sipalo seo ki sa pili, sa ezwa Kuirino h’a li mubusisi wa Siria. Mi batu kaufela ne ba y’o ñolwa, mutu ni mutu mwa munzi wa habo.”—Luka 2:1-3.

Augusto ha na laezi kuli ku ezwe sipalo seo mwendi na bata ku ziba palo ya batu kaufela ilikuli a zibe hande mitelo ye ne ba na ni ku lifanga ni kuli a kenye batu busole. Ka ku latelela taelo yeo, Maria niha na na ni mulwalo o mutuna, a funduka ni munn’a hae Josefa, mi ba zamaya musipili o eza likilomita ze 150 ku zwa Nazareta ku liba kwa Betelehema. Cwale ha mu nyakisise taba ye. Kana mu nahana kuli Augusto, ili mulena ya na sa ikenyangi hahulu mwa litaba za nyangela, na ka kupa batu ba ne ba tuha ba mu kwenuhela kuli ba tame musipili  o mutelele wo ka nako ye maswe yeo ya matabula?

Mane ku ekeza fateñi, buñata bwa bocaziba ba litaba za kwaikale ni ba litaba za Bibele ba hana taba ya kuli Jesu na pepilwe ka la December 25. Kaniti, mwa kona ku fumana taba yeo mwa libuka za encyclopedia ze fumaneha. Hatiso ya ba Katolika ye bizwa Our Sunday Visitor’s Catholic Encyclopedia, i li: “Litaba ze ñata li bonisa kuli Jesu na si ka pepwa la December 25.”

Libaka Lizazi la December 25 ha ne li Ketilwe

Ha se ku fitile lilimo-limo ze ñata ku zwa fa lifu la Jesu, batu ba keta lizazi la December 25 sina lona lizazi la na pepilwe Jesu. Ki kabakalañi? Bocaziba ba bañata ba litaba za kwaikale ba lumela kuli nako ya silimo ye ne ketilwe ku ba ya Ngilisimusi ne li nako fo ne ku ezezwanga mikiti ya sihedeni.

Ka mutala, hatiso ye bizwa Encyclopædia Britannica i bulela kuli: “Mutalusezo o zibahala hahulu wa mo ne li ketezwi lizazi leo ki wa kuli lizazi leo la December 25 le ne li bisizwe la Sikreste ne li banga lizazi la mukiti wa dies solis invicti nati (‘nako ya ku pepwa kwa lizazi le ne li sa konwi ku tulwa’), ili lizazi la pumulo le ne li zibahala hahulu kwa batu ba mwa Mubuso wa Maroma ba ne ba banga ni mukiti wa ku tabela lizazi le ne li banga le li kuswani mwa matabula kakuli ne ba nga kuli seo ne li sisupo sa ku pepiwa kwa lizazi, ni sisupo sa ku fela kwa matabula ni sa ku kala kwa maliha ni mbumbi.”

Hatiso ye bizwa The Encyclopedia Americana i lu taluseza kuli: “Libaka le ne li tisize kuli lizazi la December 25 li ketiwe ku ba la Ngilisimusi ha li utwisisehi hande, kono ku lumelwa kuli lizazi leo ne li ketilwe ilikuli Ngilisimusi i eziwange ka nako ye ne ku ezwanga mikiti ya sihedeni ye ne eziwanga ka nako yeo lizazi ne li ba nga le li kuswani mwa matabula, ili ka nako ya na kalisanga mazazi ku ba a matelele, fo ne ba ezezanga mukiti wa ku tabela ‘ku pepiwa sinca kwa lizazi.’ . . . Mukiti wa Maroma wa Saturnalia (mukiti o ne u ezezwanga mulimu wa njimo ya na bizwa Saturn, ni ku tabela m’ata a manca a lizazi), ni wona hape ne u ezwanga ka yona nako ye swana yeo.” Hañata ka nako ya mikiti yeo batu ba ne ba abana ku yona ne ba ezanga likezo ze maswe hahulu za buhule ni ku itabisa ka ku tula tikanyo ili ku ca, ku nwa, ku bina, ni ku taza lilata le li toliya. Mi likezo ze cwalo kona ze atile mwa mikiti ye miñata ya Ngilisimusi ye eziwa kacenu.

Mo lu Kona ku Kutekela Kreste

Batu ba bañwi ba ikutwa kuli lizazi la ku pepwa kwa Jesu niha li sa zibahali hande, Bakreste ba swanela ku ezanga mukiti wa ku hupula ku pepwa kwa hae. Ba ikutwa kuli haiba mukiti wo u eziwa ka nzila ye nde, u ba mukiti wa ku kutekehisa Kreste ka ona.

Kaniti taba ya ku pepwa kwa Jesu ki taba ya butokwa mwa litaba za mwa Bibele. Bibele i bulela kuli Jesu ha na pepilwe, mangeloi a mañata na tile kapili-pili mi a kala ku lumbeka Mulimu inz’a tabile, inz’a bulela kuli: “Kanya i be ku Mulimu, kwa mahalimu a kwahalimu; kozo i be teñi mwa lifasi; batu ba shemubwe.” (Luka 2:13, 14) Niteñi, ki taba ye zibahala ya kuli mwa Bibele ha ku na nihaiba taba ye akaleza kuli lizazi la ku pepwa kwa Jesu li swanela ku ezezwanga mukiti. Kono taelo ye li teñi luli ki ya ku hupulanga lifu la hae, ili nto ye ba ezanga Lipaki za Jehova hañwi ka silimo. (Luka 22:19) Yeo ki yona nzila ye ñwi ye lu kona ku kuteka Jesu ka yona.

Mwa busihu bwa mafelelezo bwa bupilo bwa hae bwa fa lifasi, Jesu na ize: “Balikani ba ka ki mina, ha mu eza se ni mi laela kaufela.” (Joani 15:14) Hape na ize: “Ha mu ni lata, mu ka mamela litaelo za ka.” (Joani 14:15) Ze kaufela li bonisa kuli nzila ye nde ka ku fitisisa ya ku kuteka Jesu Kreste ka yona ki ka ku ituta lituto za hae ni ku li latelela.

KANA MU KILE MWA IPUZA KULI:

▪ Ki afi mabaka a bonisa kuli Jesu na si ka pepwa mwa December?—Luka 2:1-8.

▪ Ki sika mañi sa butokwa hahulu ku fita lizazi la ku pepwa kwa mutu?—Muekelesia 7:1.

▪ Ki ifi nzila ye nde ka ku fitisisa ya ku kuteka Jesu ka yona?—Joani 14:15.

[Manzwi a fa likepe 11]

Bibele i na ni bupaki bo bu bonisa kuli Jesu na si ka pepiwa mwa December

[Siswaniso se si fa likepe 10]

Kana balisana ne ba ka ba fande busihu ni mitapi ya bona inge ku na ni litwa?

[Manzwi a bañi ba siswaniso]

Todd Bolen/Bible Places. com