Ku Tuhela ku ba Lisole la SS ni ku ba Mutangaa Mulimu wa Niti

Likande le li kandekilwe ki bo Gottlieb Bernhardt

Ne ni li lisole la SS mwa Germany, mi ne ni li yo muñwi wa masole ba Hitler, ba ne ba sebeleza kwa muyaho wa Wewelsburg Castle. Mwa April 1945, ne ni laezwi kuli ni silahe mapantiti ba ne ba li mwa tolongo ye ne li bukaufi. Mapantiti bao ne li Lipaki za Jehova. Masole ba SS ne ba tokwiwa ku utwa bazamaisi ba bona ku be cwañi kamba cwañi. Kono ne ni li mwa silikwalikwani. Kashe ni taluse libaka.

N E NI pepilwe ka 1922 mwa munzi o no li bukaufi ni nuka ya Rhine mwa Germany. Nihaike kuli buñata bwa batu mwa silalanda sa luna ne li ba keleke ya Katolika, lubasi lwa luna lona ne lu swalisana ni sikwata sa bulapeli sa Pietist, se ne si tomilwe mwa lilimo za ma-1600. Ka 1933, ha ne ni na ni lilimo za buhulu ze 11, Hitler a ba mueteleli wa Germany. Bakeñisa kuli ne ni pasize hande kwa sikolo mi ne ni ezize hande mwa lipapali za kwa sikolo, lilimonyana hamulaho wa fo, na ketiwa ku ya kwa sikolo se si pahami bukaufi ni Marienburg, ye se bizwa cwale kuli Malbork, kwa Poland. Teñi ko, kwa sibaka se ne si li kwahule hahulu ni kwahae, na lutiwa lituto ni mihupulo ya ba Nazi. Baituti ne ba lutiwa lika ze cwale ka likute, miswalo, busepahali, buipeyo, ni ku nga ka butuna sanda sa luna sa Bujelemani.

Ha ni ba Lisole la SS Mwa Ndwa ya Lifasi ya Bubeli

Ndwa ya lifasi ya bubeli ha ne i tumbukile ka 1939, na ba yo muñwi wa sikwata se si bizwa Leibstandarte SS Adolf Hitler, ili sikwata sa masole se ne si etelelwa ki Hitler ka sibili. Masole ba mwa sikwata sa luna ki bona ba ne ba kantelanga makwambuyu ba muuso ni ku itusiswa mwa misebezi ye ipitezi ya busole. Ne ni lwanile mwa lindwa za mwa Belgium, France, Netherlands, Romania, Bulgaria, ni Greece. Ha ne ni li mwa Bulgaria, na yo fumaneha kwa sebelezo ya keleke ye ne zamaisizwe ki muprisita wa lisole. Na ipuza kuli: ‘Kana lila za luna ni zona li eza nto ye swana nji?’ Hape na ipuza kuli: ‘Kana Mulimu wa fuyaulanga lindwa nji? Kana ku na ni sikwata sa yemelanga nji?’

Hamulaho, na ketiwa ku ya kwa sikolo se si pahami sa Junkerschule, ili sikolo se ne si luta batangana ku ba bazamaisi ba masole. Hamulaho wa fo, na beiwa mwa sikwata se ne si kantela ofisi ya tuna ya Reich mwa Berlin. Ha ne ni sebeleza kwa ofisi yeo, muta o muñwi ne ni iponezi Hitler ha hanyaukela likwambuyu yo muñwi wa muuso fapilaa nyangela. Na ipulelela mwa pilu, na li: ‘Kani ki kashwau.’ Kono na saba ku tumusa linzwi.

Mwa Berlin, na kopana ni bo Inge, mi ni bona ne ba sebeleza kwa ofisi ye tuna. Ha ne lu tuha lu nyalana, sikwata sa luna ka sipundumukela sa fufisezwa kwa museto wa Russia—kono ne lu si ka fiwa liapalo ze swanela za silami. Muinelo wo ne u lu kakamalisize hahulu kakuli mwa maliha a silimo  sa 1941 ni 1942, ne ku batile hahulu-hulu. Teñi ko na yo fiwa mendulu ya ka ya bubeli ye tuna. Kono hamulaho, bakeñisa ku holofala hahulu, na fufisezwa kwahae kwa Germany. Lwa nyalana ni bo Inge ka 1943.

Hamulaho na lumiwa ku yo sebeleza kwa ofisi ye tuna ya Hitler ya Obersalzberg mwa malundu a Bavaria. Teñi ko na yo sebeza ni Heinrich Himmler, ya na li muzamaisi wa masole ba SS. A lukisa kuli ni alafiwe ki mualafi wa hae ka sibili wa libizo la Felix Kersten. Hamulaho na utwa kuli Kersten naa na ni simu ye bizwa Hartzwalde bukaufi ni Berlin. Ndwa ha ne i tuha i fela, Kersten a kupa Himmler kuli a lumeleze Lipaki za Jehova ba ne ba pikela mwa tolongo ye ne li bukaufi kuli ba yo sebeza mwa simu ya hae. Himmler a lumela, mi Kersten a eza hande Lipaki bao. Paki yo muñwi ya na li mubeleki wa Kersten mwa Sweden na beyanga Tawala ya Mulibeleli mwa mukotana wa Kersten kuli a i iseze Lipaki ba mwa Germany. *

Ha ni Kopana ni Lipaki za Jehova

Kwa mafelelezo a 1944, Himmler a ni keta ku ba mukanteli wa muzamaisi wa masole ba SS ya na talima za Wewelsburg Castle, muyaho wa lilimo ze 400 o no fumaneha bukaufi ni tolopo ya Paderborn. Himmler na bata ku fetula muyaho wa Wewelsburg ku ba sikolo sa lituto za masole ba SS. Bukaufi ni muyaho wo, ne ku na ni munganda wa tukufazo o no bizwa Niederhagen, mo ne ba pikela mapantiti ba ba ipitezi—bona Lipaki za Jehova, ba ne ba bizwa hape kuli Baituti ba Bibele.

Lipantiti wa libizo la Ernst Specht na tahanga ka linako ze ñwi ku to ni alafa litombo. Na ni lumelisanga kuli: “Mu zuhile sha.”

Nako ye ñwi na mu buza kuli: “Kiñi ze u sa bulelelangi kuli ‘Hitler Mupilisi!’

A ni alaba ka maseme, a li, “Kana ne mu hulezi mwa lubasi lwa Bakreste?”

Na mu alaba kuli: “Eni, lubasi lwa luna ne li lwa keleke ya Pietist.”

Kihona a zwelapili, a li, “muta o muñwi mu ka fita fa ku ziba kuli Bibele i sepisa kuli puluso i ka taha fela ka mutu a li muñwi, yena Jesu Kreste. Kona libaka ha ni sa koni ku bulela kuli ‘Hitler Mupilisi!’”

Na komokiswa ni ku tabiswa ki taba yeo, mi na mu buza kuli, “Mu pikelañi tolongo?”

A ni alaba, a li: “Ni Muituti wa Bibele.”

Lingambolo ze ne ni banga ni zona ni bo Ernst ni Paki yo muñwi ya bizwa Erich Nikolaizig, ya na kutanga milili, ne li ni fitile kwa pilu. Kono lingambolo ze cwalo ne li haniswa, mi muzamaisi wa ka a ni laela ku tuhela. Kono ne ni fitile fa ku ikutwa kuli kambe mañi ni mañi mwa Germany—ye ne i ikunga ku ba naha ya Bukreste ili ya balapeli ba ba eza bolule-lule—naa na ni tumelo ye swana ni ya Lipaki, ne ku si ke kwa ba ni ndwa. Na ikutwa  kuli: “Batu ba, ba swanela ku babazwa ku fita ku nyandiswa.”

Ka nako ye bato swana yeo, mbelwa yo muñwi ya na ziyelehile hahulu a liza luwaile ku kupa nzila ya kuli a matiseze kapili-pili kwa sipatela mwanaa hae ya na tokwa ku pazulwa. Na lukulula mota kapili-pili, kono eshe muzamaisi wa ka a hana. Kabakalañi? Libaka ne li la kuli muunaa musali yo na silahilwe kakuli ne li yo muñwi wa batu ba ne ba kile ba bata ku bulaya Hitler mwa July 1944. Mushimani yo a timela, mi ha ku na se ne ni kona ku eza. Ni kacenu le, lizwalo la ka li sa ni sisitanga bakeñisa taba yeo.

Nihaike kuli ka nako yeo ne ni li fela mwa lilimo za ma-20, na kala ku nga bupilo ka mo bu inezi luli ku fita ku bu nga ka mo ne ni lutezwi ki ba Nazi. Ka nako ye swana, na kala ku ikumbuta Lipaki za Jehova ni ku tabela lituto za bona. Zeo ki zona ze ne tahisize kuli ni eze katulo ye komokisa hahulu.

Mwa April 1945, limpi ze ne lwanisa Germany ne li atumela, mi muzamaisi wa ka a baleha mwa Wewelsburg. Cwale kwa taha sikwata se ne si lumilwe ki Himmler kuli si to shandaula muyaho o ne lu kantela ni ku bulaya mapantiti. Muzamaisi wa munganda wa tukufazo o no li bukaufi a ni tambeka mukoloko wa mabizo a mapantiti ba ne ba swanela ku bulaiwa—mi kaufela bona ne li Lipaki. Lipaki bao ne ba swanela ku bulaelwañi? Libaka kuti ne li la kuli Lipaki bao ne ba ziba ko ne a patilwe maswaniso a na lobezwi ki ba Nazi, ili maswaniso kuti a na patilwe ku ye miñwi ya miyaho yeo. Kuti kunutu yeo ne i sa swaneli ku patululwa! Ne ni ezizeñi ha ne ni filwe taelo yeo ya kuli ni bulaye Lipaki?

Na atumela muzamaisi wa munganda wo, mi na li ku yena: “Limpi za kwa America li fitile. Kana ha u hupuli kuli neikaba hande kuli wena ni baana ba hao mu balehe?” Na si ka zina-zina ku eza cwalo. Kihona cwale ni eza nto ye komokisa ye ne li sa koni ku eza lisole la SS—na ikatulela ku sa latelela taelo ye ne ni filwe, mi na punyusa Lipaki.

Tompo ya ku ba Muzwale wa Bona

Hamulaho wa ndwa, na ni bo Inge lwa kopana ni Lipaki za Jehova mi lwa kala ku ituta Bibele ka tukufalelo. Paki wa musali ya bizwa Auguste, ni Lipaki ba bañwi, ba lu tusa. Bupilo ne bu lu tatafalezi bakeñisa likolofalo ze ne ni bile ni zona mwa ndwa ni bunjebwe bo ne bu bile teñi hamulaho wa ndwa. Nihakulicwalo na ni musalaa ka lwa ineela ku Jehova mi lwa kolobezwa—na ka 1948, mi bo Inge ka 1949.

Mwa lilimo za ma 1950, Lipaki ba sikai ba ne ba pikezi tolongo kwa Wewelsburg ka nako ya ndwa ba kutela teñi kuli ba yo bonana ni ku hupula ze ne ezahezi. Mwahalaa bona ne ku na ni bo Ernst Specht, bo Erich Nikolaizig, ni muzwale yo muñwi ya na li lipantiti le li sepahala wa libizo la Max Hollweg. Ni ikutwa kuli ki tompo ye tuna ku bizwa muzwale wa bona, kakuli baana ba Mulimu ba ba bundume bao ne ba itombozi bupilo bwa bona kuli ba ni kutaze. Mwahalaa sikwata seo hape ne ku na ni bo Martha Niemann, ba ne ba li bo kalaliki kwa ofisi ye tuna ya kwa Wewelsburg. Ni bona ne ba tabezi hahulu busepahali bwa Lipaki mi hamulaho ba ba mutangaa Jehova ya ineezi.

Ha ni iheta kwamulaho, ni bona hande fo ku sweu kuli “lifasi kamukana li lapalezi mwatasaa [Satani Diabulosi]”—ili nto ye ne ni si ka ziba ha ne ni sa li mutangana ya sa zibi se siñwi, ya na lutilwe lituto ze fosahezi. (1 Joani 5:19) Hape ni iponezi hande fapahano ye mwahalaa ku sebeleza lipuso za buhateleli ze cwale ka ya Hitler, ni ku sebeleza Jehova. Ku sebeleza lipuso za buhateleli ku tokwa kuli mutu a ipeye ku utwa niha sa zibi za ezeza cwalo, kono Jehova yena u tokwa kuli lu mu sebeleza kabakala lilato le li tomile fa ku ziba butu ni milelo ya hae ze bonisizwe mwa Bibele. (Luka 10:27; Joani 17:3) Kacwalo, Jehova ki yena ye ni ka zwelapili ku sebeleza mwa bupilo bwa ka kaufela.

[Litaluso za kwatasi]

[Siswaniso se si fa likepe 29]

Siswaniso sa fa sinawenga sa luna, mwa February 1943

[Siswaniso se si fa likepe 29]

Muyaho wa Wewelsburg Castle ne u ka fetulwa sikolo fo ku lutelwa lituto za masole ba SS

[Siswaniso se si fa likepe 30]

Ni musalaa ka, Inge, kacenu