Ba Banca ba Buza Kuli

Ni kona ku utwana cwañi ni banabahabo na?

Mu utwana cwañi ni yo muñwi ni yo muñwi wa banabahabo mina?

․․․․․ Lu balikani ba batuna

․․․․․ Hañata lwa lumelelananga

․․․․․ Ka linako ze ñwi lwa lumelelananga

․․․․․ Kamita lwa shelananga

BATU ba bañwi ba ba li bana ba mba ba utwana hahulu. Ka mutala, bo Felicia ba ba na ni lilimo ze 19, ba li: “Irena, munyanaa ka wa musizana wa lilimo ze 16, ki yo muñwi wa balikani ba ka ba batuna.” * Mi bo Carly ba ba na ni lilimo ze 17 ba bulela cwana ka za bo Eric, bo kaizelaa bona ba lilimo ze 20: “Lwa lumelelana hande hahulu. Ha lu kananangi.”

Kono swalisano ye mwahalaa bana ba mba ba bañwi i swana sina ye mwahalaa Lauren ni Marla. Lauren u li: “Lu kanananga mwa lika kaufela. Nihaiba mwa lika ze nyinyani.” Kamba mwendi mwa kona ku lumelelana ni za bulela Alice ya na ni lilimo ze 12, ka za kaizelaa hae wa lilimo ze 14 ya bizwa Dennis. Alice u li: “Wa ni nyemisanga! U kenanga kwa musiyo wa ka ka kashwau ni ku ikungela lika a si ka ni kupa. U na ni mikwa ya sanana!”

Kana mu na ni mwanahabo mina ya mi nyemisanga? Ki niti kuli bashemi ba mina ki bona ba ba na ni buikalabelo bwa ku bona teñi kuli lika za zamaya hande mwa lapa. Kono ni mina mu ka tuha mu tokwa ku ituta ku utwana ni ba bañwi. Mwa kona ku ituta ku eza cwalo ha mu sa li mwa lapa la bashemi ba mina.

Ha mu nahane ka za mikwangalakanyi ye mu kile mwa ba ni yona ni bahulwani kamba banyani ba mina. Ki lika mañi sihulu ze mu kanananga? Mu bone mukoloko o kwatasi, mi mu laitele mwa tumbokisi to tu bonisa kalulo ye mi ama kamba mu ñole kezahalo ye ñwi ye mi nyemisanga!

□ Lika za mina. Mwanahabo na u ikungelanga lika za ka a si ka ni kupa.

□ Ku shutana kwa butu. Mwanahabo na u bonisanga buitati kamba u ezanga lika ka ku sa nahana hande, kamba u lika ku ni zamaisa.

□ Mukunda. Mwanahabo na u kenanga mwa musiyo wa ka a sa ngongoti kamba u balanga mashango a ka a fa kompyuta kamba a fa luwaile lwa ka lwa ku fumbata a si ka ni kupa.

□ Ze ñwi.

Haiba mwanahabo mina u mi nyemisanga nako ni nako—ku mi bulelela za ku eza ka nako kaufela kamba ku mi palelwisa ku ba ni tukuluho—ku kona ku ba taata ku ambuka ku ba ni sikoto kwa pilu. Kono lishitanguti le liñwi la mwa Bibele li bulela kuli: “Ha ku bakulwa fa ngo, ku zwa mookola, ni cwalo, ha ku shemaetwa buhali, ku taha lindwa.” (Liproverbia 30:33) Haiba mu ba ni sikoto kwa pilu, mafelelezo mu ka fita fa ku bonisa mabifi, sina feela ha mu kona ku zwa mookola haiba mu  bakulwa fa ngo. Ku eza cwalo ku ka ekeza feela kwa butata. (Liproverbia 26:21) Haiba mu nyemiswa, mu kona ku eza cwañi kuli mu si ke mwa fita fa ku omana? Pili mu tokwa ku ziba kuli butata luli ki bufi.

Kana ki Kezahalo Feela Kamba ku na ni Butata?

Matata a banga teñi mwahalaa bana ba mba a swana sina buluma. Kaluma ki katombo ka ka kona ku mela mutu fa mubili, ili ka ka bonisa kuli mutu u na ni butuku bo bu tiswa ki maikolokuwawa. Ka ku swana, mikwangalakanyi ye banga teñi mwahalaa bana ba mba hañata i bonisa kuli ku na ni butata bo bu mwahalaa bona.

Mwa kona ku alafa kaluma ka ku ka hamula. Kono ku eza cwalo ku felisa feela ku luluha, mi ku kona ku siya sikelela kamba ku hulisa butuku. Nzila ye nde ki ku alafa butuku bo, bo bu tahiswa ki maikolokuwawa, ilikuli mu si ke mwa melwa ki buluma bo hape. Matata a banga teñi mwahalaa bana ba mba a tokwa ku tatululwa ka nzila ye swana. Mu itute ku lemuhanga ze tahisa butata, mi ku eza cwalo ku ka mi tusa ku tatululanga butata luli ku fita ku bilaezwanga feela ki ze ezahalile. Hape ku ka mi tusa ku utwa kelezo ya mulena ya butali Salumoni ya naa ñozi kuli: “Ngana ya mutu i mu tibela ku halifa kapili.”—Liproverbia 19:11.

Ka mutala, Alice ya sa bulezwi, naa bulezi cwana ka za kaizelaa hae Dennis: “U kenanga kwa musiyo wa ka ka kashwau ni ku ikungela lika a si ka ni kupa.” Yeo ki kezahalo feela. Kono mu hupula kuli butata ki bufi luli? Mwendi butata bu tahiswa ki ku sa kutekana. *

Alice naa ka kona ku tatulula butata bo ka ku bulelela Dennis kuli a tuhele ku kenanga kwa musiyo wa hae kamba ku itusisa lika za hae. Niteñi, ku eza cwalo ha ku tatululi butata luli, mi mwendi ku kona feela ku ekeza kwa mikwangalakanyi. Kono haiba Alice a kolwisa Dennis taba ya kuli a mu fe tukuluho ni ku bonisa likute kwa lika za hae, ku si na ku kakanya bulikani bwa bona bu ka tiya.

Mu Itute ku Tatulula Mikwangalakanyi Kamba ku I Ambuka

Kaniti, ku lemuha butata luli bo bu mwahalaa  mina ni mwanahabo mina ki o muñwi feela wa mihato ye mu tokwa ku nga kuli mu utwane ni yena. Mu tokwa ku ezañi kuli mu feze butata bo ni ku ambuka mifilifili kwapili? Mu like ku nga mihato ye silezi ye tatama.

1. Mu itomele milao. Mulena Salumoni naa ñozi kuli: “Mo ku si na likelezo, milelo ha i weli likamba.” (Liproverbia 15:22) Kuli milelo ya mina i wele likamba, mu hupule ze ne tahisize kuli mu shelane ni mwanahabo mina. Mu bone nji mwa kona ku itomela milao ye mu lumelelana ni yona sibeli sa mina ye kona ku mi tusa ku tatulula butata luli bo bu mwahalaa mina. Ka mutala, haiba mu shelanelanga fa lika za ka butu, mulao wa pili o mu kona ku itomela u kona ku ba wa kuli: “Ha u bata ku nga sika sa yo muñwi, kamita u kupange muñaa sona pili.” Mulao wa bubeli u kona ku ba wa kuli: “U utwe mwanahabo wena ha ku bulelela kuli, ‘U si ke wa itusisa sika seo.’” Ha mu toma milao yeo, mu hupule taelo ya Jesu ye li: “Linto kamukana ze mu lata kuli batu ba mi ezeze, mu ba ezeze zona ni mina.” (Mateu 7:12) Ku utwa taelo yeo ku ka mi tusa ku toma milao ya ka kona ku latelela mañi ni mañi wa mina. Hasamulaho, mu taluseze bashemi ba mina milao ye mu itomezi kuli ba mi lumeleze ku eza ze mu lumelelani.—Maefese 6:1.

2. Mu latelele milao ye mu itomezi. Muapositola Paulusi naa ñozi kuli: “Kono wena ya luta ba bañwi, hasi ha u na so ituta ili wena? Wena ya bulela kuli ku si ke kwa uzwiwa, hasi wa uzwa?” (Maroma 2:21) Mu kona ku latelela cwañi sikuka seo? Ka mutala, haiba mu bata kuli mu si ke mwa filikanywanga ki mwanahabo mina ka linako ze ñwi, mu swanela ku ngongotanga pili mu si ka kena kale kwa musiyo wa hae kamba ku mu kupanga mu si ka bala kale mashango a hae a fa kompyuta kamba a fa luwaile lwa hae lwa ku fumbata.

3. Mu si ke mwa akufa ku halifa. Ki kabakalañi kelezo yeo ha i li ye nde? Lishitanguti le liñwi la mwa Bibele li talusa libaka ha li bulela kuli: “U be ni buiswalo, kakuli ku ndimbelela mutu ki bukuba.” (Muekelesia 7:9, Bibele ye Kenile, hatiso ya 1984) Haiba mu ba kacimacima, ha mu na ku ba ni bupilo bo bunde. Kaniti, mwanahabo mina u ka eza kamba ku bulela lika ze ka mi filikanya. Kono mu ipuze kuli, ‘Kana ni na ni kile na eza nto ye swana ku yena?’ (Mateu 7:1-5) Bo Jenny ba li: “Ha ne ni na ni lilimo ze 13, ne ni nga kuli mibonelo ya ka ki yona ya butokwa hahulu mi i swanelwa ku latelelwa. Munyanaa ka wa musizana ni yena saa ikutwanga cwalo. Kacwalo, ni likanga ku sa nyemiswa ki lika za bulela.”

4. Mu swalele ba bañwi ni ku libala lifoso za bona. Mu tokwa ku ambolanga matata a matuna ni ku a tatulula. Kono kana mu swanela ku zekisanga mwanahabo mina fa foseza kaufela? Jehova Mulimu u bata kuli mu itatelange ku “swalela ba ba [mi] foselize.” (Liproverbia 19:11) Bo Alison, ba ba na ni lilimo ze 19 ba li: “Na ni munyanaa ka Rachel hañata lwa konanga ku tatulula lifapano za luna. Sibeli sa luna ha lu zina-zinangi ku ikupela swalelo ku yo muñwi ni ku talusa ze ne tahisize kuli lu fapane. Fokuñwi  na fitisanga lizazi kuli ni nahane hande ka za butata bwa luna ni si ka mu atumela kale kuli lu ambole ka za butata bo. Hañata, habusa ni fumananga bunolo ku libala feela butata bo, mi ni ikutwanga kuli ha ku sa na tuso ya ku ambola ka za teñi.”

5. Mu kupange bashemi ba mina kuli ba mi tuse. Haiba mina ni mwanahabo mina mwa palelwa ku tatulula butata bo bu mwahalaa mina, bashemi ba mina ba kona ku mi tusa ku ba ni kozo. (Maroma 14:19) Kono mu hupule kuli ku tatululanga mikwangalakanyi ye mwahalaa mina ku si na tuso ya bashemi ku bonisa kuli ki kale mu hula.

6. Mu itebuhe tulemeno to tunde twa na ni tona mwanahabo mina. Ku si na ku kakanya banabahabo mina ba na ni tulemeno to tunde to mu tabela. Mu ñole nto i liñwi ye mu tabela ku yo muñwi ni yo muñwi wa banabahabo mina.

Libizo Nto ye ni tabela

․․․․․ ․․․․․

Mwa sibaka sa ku bilaezwa hahulu ki mikwa ye mu sa tabeli ye ba na ni yona banabahabo mina, mu fumane kolo ya ku ba taluseza tulemeno to mu tabela to ba na ni tona.—Samu 130:3; Liproverbia 15:23.

Niti ya taba: Ha se mu siile lapa la bashemi ba mina, ka linako ze ñwi mu ka banga ni batu ba ba ka mi nyemisa, inge cwalo be mu sebeza ni bona ni ba bañwi ba ba na ni kashwau, batu ba ba si na taba ni ba bañwi, ni ba ba na ni buitati. Ha mu sa li kwa lapa la bashemi ba mina mwa kona ku ituta ku talimananga hande ni matata a cwalo. Haiba mu na ni mwanahabo mina ya li taata ku pila ni yena, mu bone mo mu kona ku tusezwa ki muinelo wo. Mwanahabo mina yo u mi tusa ku ituta lituto ze ka mi tusa mwa bupilo!

Bibele i bonisa kuli mwanahabo mutu fokuñwi haa koni ku ba yena mulikanaa hae yo mutuna. (Liproverbia 18:24) Kono mwa kona ku tiisa bulikani bwa mina ni banabahabo mina haiba mu zwelapili ku ‘ezana hande,’ niha mu ‘na ni se mu tongoka’ ku bona. (Makolose 3:13) Haiba mu eza cwalo, mwendi banabahabo mina ha ba na ku mi nyemisanga hahulu. Mi mwendi mane ni mina ha mu na ku ba nyemisanga hahulu.

Mwa kona ku fumana litaba ze ñata ka za “Ba Banca ba Buza Kuli” fa keyala ya fa Intaneti ya www.watchtower.org/ype

[Litaluso za kwatasi]

ZA KU NAHANISISA

● Ki kabakalañi ha ku li kwa butokwa ku lemuhanga shutano ye mwahalaa kezahalo feela ni butata luli?

● Kwa mihato ye silezi ye bulezwi, ki ifi sihulu ye mu tokwa ku sebeleza ku yona?

[Mbokisi fa likepe 27]

MU LEMUHE BUTATA LULI

Kana mwa tabela ku ekeza kwa buikoneli bwa mina bwa ku lemuhanga butata luli bo bu mwahalaa mina ni banabahabo mina? Haiba ku cwalo, mu bale nguli ya naa bulezi Jesu ya za mwana ya naa zwile kwa lapa la bashemi ba hae ni ku yo sinya bufumu bwa hae bwa naa filwe ki ndatahe.—Luka 15:11-32.

Mu nyakisise mwa naa ezelize muhulwanaa mutu, munyanaa hae ha naa kutile kwa ndu. Hasamulaho, mu alabe lipuzo ze latelela.

Ki kezahalo mañi ye ne tahisize kuli muhulwanaa mutu a eze mwa naa ezelize?

Mu nahana kuli butata luli ne li bufi?

Bo ndataa bona ne ba likile cwañi ku tatulula butata bo?

Muhulwanaa mutu naa tokwa ku ezañi kuli a tatulule butata bo?

Cwale ha mu nahane ka za mukwangalakanyi o mu bile ni ona cwanoñu fa ni mwanahabo mina. Kihona mu ka ñola likalabo za mina kwatuko a lipuzo ze latelela.

Kiñi ze ne tahisize kezahalo yeo?

Mu nahana kuli butata luli ki bufi?

Ki milao ifi ye mu kona ku itomela ye kona ku mi tusa ku tatulula butata bo ni ku tibela mifilifili ye miñwi?

[Mbokisi/Maswaniso a fa likepe 28, 29]

ZE BA BULELA LITAKA ZA MINA

“Ni bata kuli banyani ba ka ba be balikani ba ka mwa bupilo bwa ka kaufela, kacwalo ni swanela ku kalisa ku eza bulikani ni bona honafa.”

“Lu ezanga lika hamoho sina lubasi, mi ku ezanga cwalo kwa lu tamahanya. Ni bona kuli ha lu sa kanananga hahulu sina sapili.”

“Na ni munyanaa ka lu shutana hahulu. Nihakulicwalo, ki wa butokwa hahulu ku na. Ha ku na ya swana ni yena!”

“Kambe ne ni si na banyani, ne ni si ke na ikola lika ze nde ze kile za ni ezahalela. Ni bata ku bulelela batu ba ba na ni banyani kamba bahulwani kuli, ‘Mu itebuhe bona!’”

[Maswaniso]

Tia

Bianca

Samantha

Marilyn

[Siswaniso se si fa likepe 27]

Matata a banga teñi mwahalaa bana ba mba a swana sina buluma—kuli mu a tatulule, mu tokwa ku feza butata luli isiñi feela mikwangalakanyi